Katalog

7 OCAK 2005 CUMA CUMHURİYET SAYFA DIZI 11 Eylül raporunda, Müslüman ailelerin çocuklanna, Ladin'in sunduğu gelecekten daha iyibirgelecekvaat ediliyor Islamiterörkorkusu G enişletilmiş Orta Doğu Projesi'nin, Amerika Bir- leşik Devletleri açısın- dan hem genel çizgileri, hem de bir anlamda yasal dayanaklan, Kong- re ve Başkan tarafından oluş- turulan 11 Eylül Komisyonu raporu ile dünya kamuoyuna açıklandı; bu rapor 567 say- falık bir kitap olarak da ya- yımlandı.( The 9/11 Com- mission Report, Final Re- + port of the National Com- mission on Terrorist At- Â tacks Upan the United Sta- •% tes, New York, W.W. Nor- * ton & Company,New York, 2004.) Komisyon "Ameri- "* ka'yayönelikteröristsal- dırüan" irdelediği rapo- ru yazmak için 2.5 mil- yon sayfa belge incelc- miş, on ülkeden, 1200'den fazla kişi ile konuşmuş. Raporun bir bölümü "Sürekli Büyüyen İslamcı TerörünÖnlenmesi" adını taşıyor. Bu bölümde Ko- misyon dokuz öneri sırala- mış. (ss. 374-383). UYUK YARDIMLAR' Ayrıntılı biçımde ıfade edılen öneriler uzun uzun açıklanmış. Raporun bu bölümü, Amerika Birleşik Devletleri'nin îslam Dün- yası'nda yoğun ilişkiler kurmuş olduğunu ve bu ilişkilerin gelecekte de süreceğini vurgulayarak başlıyor. Amerika'nın, lslam Dünyası'na yaptığı büyük yardımlara karşın, bölgedeki ülkelerde yaşa- yanların gözünde hiç de olumlu bir yere sahip olmadığı saptamasına yer verilerek Endo- nezya'dan Türkiye'yc kadar, araştırma ya- pılan bu ülkelerde yaşayanlann üçte iki- sinin Amerika'nın kendilerine saldırma- sından korkmakta olduğu belirtiliyor. îslami cihad anlayışının, Amerika'yı lslam karşıtı olarak lanımladığını da kaydedenkomisyonun önerileri kısal- tılmış haliyle şöyle: | Amerika, dünyanın ahlaki li- i derligi konusıında iyi bir ör- nek üluşturduğu, lıalka insanca ınuamele edilmesine, hukukun üstünlügune inandığı ve komşu- lanna açık elli vc koruyucu ola- -•• --••' NEYİAMAÇLIYOR NEYİ GERÇEKLEŞTİREBİLİR Prof. EMRE KONGAR rakdavrandığı konusıında açık bir mesaj vermelidir. Ame- rika ve dostlan Müslüman anne-babalara, çocukları için Usame bin Ladin'in önerdiğinden çok daha iyi bir gele- cek verebilecekleri konustında büyük bir avantaja sahip- tir. Arap ve İslaın Dünyası'nm akıllı liderlerinin görüşle- ri dikkaCe alıııırsa, bu konuda yumuşak birfikirbirliği sağ- lanabilir. '*"% Dost bile olsalar, Müslüman hükümetler bu ılkele- JL, re saygı göstermedıklerı zaman Amerika daha iyi bir gelecek için buna karşı çıkmalıdır. Soğuk Savaş dö- ncminden alınan derslerden biri baskıcı ve zalim hükü- metlerle yapılan kısa dönemli işbirliklerinin uzun vade- de ters teptiğidir. O Amerika, ilkelerini ve değerlerini yurtdışmda ısrar- D la savunmalı, Sonıali, Bosna, Kosova, Afganistan ve Irak'taki Müslümanlan diktatörlere ve suçlulara karşı korumalıdır. Amerika kendini İslanı Dünyası'nda tanıt- nıak üzere girişken olmazsa, aşırı uçlar, bu eksikligi Ame- rika'nın aleyhine yaratacaklan imajlar açısından çok da- ha iyi kullanırlar. Arap ve İslanı halklaruun büyük ölçü- de uydu televizyonu ve radyo izledikleri düşünülürse, te- levizyon ve radyo yayınlan Arap Dünyasf na, İran'a ve Af- ganistan'a yönelik olarak bu amaçla kullanıhnalı, bu ala- na daha büyükfonlar aynlmalıdır. Amerika, bıııslaı. de- ğişim programlan ve kütüphaneler konusıında gençlere yönelikyeni programlar oluşturmah, onlara bilgi ve umut aşılamalıdır. Bu programlann Amerikan vatandaşların- dan gelen yardımlar olduğu anlatılmahdır. MÜSLÜMAN ULKELERE ECITIM YATIRIMI A Amerikan Hükümeti öteki ülkeleri de, kurulacak olan T"yeni bir 'Uluslararası Gençlik Olanakları Fonu'na katkıda bulunmaya çağırmalı, fonlar, kendi ilk ve orta- öğretim eğitimlerine yatırım yapan Müslüman ülkelerde doğrudan kullanılmalıdır. C Terorkmlesavaş için oluşturulacakkapsamh bir Ame- *_) rikan stratejisi, ekonomik kalkınmayı, açık toplumu ve iıısanların aileleıi ve çocukları için daha iyiyaşam ko- şullannı sağlayacak ekonomik politikaları içermelidir. 6Amenka, İslamcı teröre karşı öteki ülkeleri de içi- ne alacak kapsamlı bir koalısyon stratejisi oluştur- malıdır. Her ne kadar terorizmle mücadelede çok taraflı birçok kurum varsa da, en önemli politikalar, koalisyon hükümetleri ile tartışarak ve eşgüdüm sağlanarak oluş- tıınılabilir. Örneğin, teröristlerin sığındıkları alanlara yö- nelik ortak stratejılere dayalı önlemler, bu konuda iyi bir başlangıç noktası oluşturabilir. ^7 Amerika, dostlannı da, ya- / kalanan teröristlerin gözal- tında tutulması ve insanca mu- amele edilmesi konusunda ortak stratejide birleştir- ınelidir. Bu konuda Ce- nevre Antlaşması'nın j üçüncü maddesinden / yararianılarak yeni t* ilkeleroluşturulabitir. f O Raporumuz en "f O a z on yıldan ' beri El Kaide'nin kit- " le imha silahlan üret- | meye veya elde ehne- ye çalıştığını göster- \ mektedir. Amerika'nın bu konuda ilk hedef ol- duğuna hiç kuşku yoktur. Kitle imha silahlannın ge- liştirilmesi ve yaygınlaştı- nlması uluslararası örgüt- lenmeler aracılığıyla da en- gellenmelidir. rİNANSMANLAR Ç\ Teröristlerin linaıısnıan kay- y naklarının izlenmesi ve sap- tanması terorizme karşı olan mü- cadelenin en önemli öğesidir. Terö- ristlerin para kaynaklan hakkındaki bilgileı; terörist örgütlenmenin ııiteli- ği, bunlaruı araştınlması ve etkinlikle- rinin önlenmesi konusunda çok yar- dımcı olmuştur. İsrihbarat ve güvenlik güçleri £1 Kaide gelir sisteminin çekir- değinde yer alan az sayıdafinansörühe- deflemiş ve bu önlemlerişe yaramıştır. Pek çok önemli finansörün yakalanması ya da ölümü, El Kaide ionlarının kullanılabilir miktanm azaltmışve hem paratoplama hem de eldeki paranın hareket olanakîanm sınır- lamıştır. Aynca yakalananlardan elde edilen istihbarat, terorizmin engellenmesinde de kul- lanılabilecektir." 'ToPYEKÜN' BİR YAKLAŞIM Raporun bu bölümü, bazı terörist etkinlikle- rin artık dış kaynaklara gereksinme duymadan ya meşru ıstihdam ya da düşük düzeydekı yasadışı etkinliklerle kendi kendini finanse eder konuma geldiğini kaydederek son buluyor. (s. 383) K.ısa olarak alıntıladığım önlemler, Amerika'nın lslam dünyasına karşı, ekonomik kalkınmayı, eğiti- mi ve iletişim olanaklarını da içeren "topyekûn" bir yaklaşım sahibi olduğunu gösteriyor. İşte GOP'un bel kemiğini bu yaklaşım oluştunnaktadır. Laik temeller üzerine kurulmayan Genişletilmiş Orta Doğu Projesi'nin başarı şansı zor Gerçekbirdemokrasişart Mmerika Birleşik Devletleri, 11 Eylül 2001'deki slam terörüne karşılık olarak yaptığı Afganistan harekâtından sonra, 'önleyici vuruş' dediği askeri stratejisiyle yine İslam terorizmini gerekçe olarak kullandı. Kitle imha silahlarıvla El Kaide ilişkilerini bahane ederek Irak'ı işgal etti ve böylece Ortadoğu'ya yerleşti. O yle anlaşılıyorki, Ameri- ka Birleşik Devletleri, dünyanın içıne girdiği ye- ni değişim dönemiııde de liderliğini sürdürmek için yeni bir yapılanma öngörmekte ve bu yapılanmanııı ala- nı olarak da "Genişletilmiş Orta Do- ğu" dediği Kıızcy Afrika'dan Orta As- ya'ya kadar uzanan bir bölgeyi seç- nıiş bulunmaktadır. Her ne kadar bu yaklaşımın arka- sında petrol kaynaklannın tükenme- si ve Çin'in gelişmesi yatıyorsa da, Islami Terör olgusu GOP'un ivedibi- çimde yaşama geçirilmesinde önem- li bir işleve sahıptir. D E M O K R A S Î HEDEFİ! Amerika, 11 Eylül 2001 'deki tslam terörüne karşılık olarak yaptığı Af- ganistan harekâtından sonra, "önle- yicivııruş" veya "önleyici üstünlük" diye çevırebileceğimız "'preempti- vepreeminence" askeri stratejisi ile, yine lslam terorizmini gerekçe ola- rak kullanmış vc kitle imha silahla- nyla El Kaide ilişkilerini bahane ede- rek Irak'ı işgal etnıiş vc böylece Or- tadoğu'ya yerleşmiş görünmektedir. Amerika'nın Irak'a girmek için kullandığı bahanelerin gerçek olma- dığı anlaşılmış ama kendisine hedef olarak belirlediği "Irak'a demokrasigötürnıek" iş- levi gündemden kalkma- mıştır. Oysa toplumsal altyapısı henüz Tarım Dö- nemi özellikleri taşıyan yani büyük ölçüde En- düstri Devrimi öncesi aşi- ret ve mezhep çizgilerin- de örgütlenmiş bir toplu- ma kısa zamanda, örne- ğin lkiııci Dünya Sava- şı'ndan sonra Japonya ve Almanya'ya yapıldığı gi- bi, dışardan demokrasi götürmek hiç de olanak- lı değildir. Nitekim bu gerçeği ya- şayarak öğrenen Ameri- kalılar, bir süre sonra Irak için, gerçek demokrasi- den vazgeçerek "Islami Demokrasi" öngördükle- ri gibi, demokrasinin ru- huyla ve özüyle bağdaş- mayan bir modeli gündeme getir- mişlcrdir. Hiç kuşkusuz, Irak dene- yimi, GOP'ta neleryapılabileceğini ve neler yapılamayacağını belirle- yen bir ön uygulama niteliği taşı- maktadır. Amerika'nın ekonomik kalkınma ve gelişnıe üzenne oturtruğu, özel- likle gençlere, ama esas olarak tüm halklara yönelik olarak planladığı, eğitim ve medya alanlarını da kap- sayan büyük "teröre karşı demokra- si anümı" zaten Endüstri öncesi top- lum nitelikleri taşıyan yerlerde, "İs- lami bir çizgiye" dayan- dığı ölçüde başansız kal- maya malıkûmdur. Bugüne kadar, özel- likle teröristleri üreten ideolojik yapının Ame- rika'yı "lslam düşmanı" olarak tanımlamasının, bu ülkede yol açtığı ra- hatsızlık anlaşılabilir bir duyarhlıktır. Aynca böyle bir "İs- lamdüşmanlığı" etiketi, Amerika'nın öne sürdü- ğü her reform programı- nı da daha baştan sakat hale getirebilir. Bu açıdan, ürettiği re- form planını tslam Âle- mi'nde uygulamak iste- yen Amerika'nın bütün projeyi bir "Ilımlı İslam" eksenine oturtmak iste- mesi oldukça anlaşılabi- lir bir yaklaşımdır. Ama "lumlı İslam" yaklaşımının zayıf tara- fı, zaten toplumsal yapı- lan demokrasiye uygun olmayan ülkelerde uy- gulanması halinde, de- mokrasi yerine, kullan- dığı ideolojik çerçeve- den dolayı teröre hizmet etme olasılığının çok daha yüksek ohnasıdır: Çünkü toplumun genel siyasal- ideolojık yapısı laik ve demokratik ilkelere göre biçimlenmedıği sürece, gerçekleştirilen her atılım, ulaşılan her teknolojik ve eğitimsel aşama mevcut yapının "İslam" anlayışı çer- çevesinde değerlendirilecek, böyle- ce "İslam terorizmini" üreten ve bes- leyeıı ortam daha da güç kazanacak- tır. Nitekim islamcı teröristler üze- rinde yapılan araştırmalar, bunlann umutsuz ve yoksul insanlar kadar, eğitimli ve bilinçli orta sınıf birey- lerinden de oluşruğunu göstermiş- tir. Dolayısıyla, GOP'un başarı şan- sı, ancak laik temeller üzerinde yük- selen gerçek bir demokrasi modelı- ne dayanması ile olanaklıdır. TüRKİYE FAKTÖRÜ Yoksa, "Dımlı İslam Demokrasisi" diye çarpıtılmış ve saptınlmış bir de- mokrasi modeli çerçevesinde yapı- lacak atılunlar, ters tepecek ve iler- de terörün de yaygmlaşması açısın- dan hiç de istenmeyen sorunlar or- taya çıkacaktır. Tabii, gerçek bir de- mokratik modelin kullanılması, ağır- lıklı olarak İslami ideolojiye dayalı siyasal yapılann egemen olduğu böl- gede çok zor bir iştir. Mevcut siyasal iktidarlar böyle bir modeli kendi egemenliklerine bir meydan okuma biçiminde algılaya- bilecekleri için, bölge ülkelerinin hü- kümetlerinin desteğini almak çok zor olacaktır. Ama unutmamak gerekir ki, tero- rizmle mücadelenin en etküi aracı ger- çek bir demokratik yapılanmadır. Türkiye'nin bölgede gerçek bir demokratik modele doğru örgütlen- miş olan tek tslam toplumu niteliği taşıması, bir yandan böyle bir mo- delın gerçekleşme şansına işaret eder- ken öte yandan yalnızlığı ve biricik- liğı, böyle bir modelin uygulama zorluklannı gündeme getinnektedir. 'ILIMLI İSLAM MODELİ' TÜRKİYE DEMOKRASİDEN ÖDÜN VERİR T ürkiye, gerek bölgedeki tek ve biricik demokratik Müslüman toplum kimliğiyle, gerek GOP'un hemen hemen tam ortasında yer alan coğrafi konumu dolayısıyla, gerekse Amerika Birleşik Devletleri 'nin "stratejikortağı" olarak doğrudan doğruya GOP'tan etkilenecek hatta projenin uygulanmasında kendisinden öncü katkı beklenecek ülkelerin başında gelmektedir. Amerika Birleşik Devletleri, hem Soğuk Savaş döneminden kalma alışkanlıklarla hem de Türkiye'deki iç politika dinamikleriyle uyumlu götürmek istediği dış siyaseti açısından "Ilımlı İslam" modelini bugünkü Türkiye için de desteklediğıni belirten sinyaller vermektedir. Irak'ın işgalinden sonra Türkiye ile komşu olan Amerika açısından Türkiye'nin "stratejik ortak" olarak önemi kuşkusuz/ daha da artmıştır. GOP, bu önemi bir kez daha vurgulayacak bir proje olarak görünmektedir. Bu durum, dış politikadaki stratejik tercihler açısından Türkiye üzerindeki Amerikan beklentilenni ve etkisini arttıracak niteliktedir. H E M IC HEM DE DIS SORUN DEMEK Oysa özellikle Kuzey Irak bölgesi ve Türkiye'deki bölücü etnik terör açısından Türkiye ile Amerika arasında görüş ve uygulama farklılıklan vardır. Öte yandan Türkiye, Avrupa Birliği ile üyelik müzakerelerinde yeni sorunlarla karşılaşacak, yeni ilişkilerin temellerini atacaktır. Burada akılda tutulması gereken bir başka konu da Türkiye'nin bizzat GOP ülkeleriyle ikili ilişkilerinin varlığıdır. Bu ilişkiler de Türkiye'nin bölgedeki stratejik konumu açısından büyük önem taşıyan niteliktedir. Bütün bu hususlar dikkate alındığında, GOP'un Türkiye açısından hem iç hem de dış sorunlar doğurması kaçınılmaz görünmektedir. Amerika'nın "Ilımlı İslam" yaklaşımı her şeyden önce Türkiye'nin toplumsal ve siyasal yapısı ve iç politikası açısından sakıncalar taşımaktadır. Bir İslami diktatörlükte, demokratik açılım sayılabilecek olan "Ilımlı İslam" yaklaşımı, laik ve demokratik bir rejime sahip Türkiye için hiç kuşkusuz, bir geriye gidiş, demokrasiden ödün veriş anlamını taşımaktadır. REJIMDEN FEDAKÂRLIK Öteki tslam diktatörlüklerine "Ilımlı bir İslam devleti modeli" olması için, Türkiye'nin rejiminden fedakârlik etmesi, tarihin, aklın, toplumun ve siyasetin kabul edebileceği bir husus değildir. Aynca böyle bir geriye gidişin Avrupa Birliği açısından da (aynen türban olayında olduğu gibi) çok ciddi sakıncalar taşıyacağı açıktır. GOP'un uygulama aşamasında ise ortaya çıkacak sorunlar daha da önemli görünmektedir. Türkiye'nin, Amerika'nın bölgedeki operasyonlan için bir üs halini alması, bölgedeki konumunu önemli ölçüde sarsabilir. Aynca buradaki bir başka tehlike, GOP'un uygulanması sırasında banşçı yollann çabuk sonuç vermemesi ve bugünden öngörülmeyen başka gelişmeler üzerine, işlerin Irak-Amerikan ilişkilerine benzer bir yola dökülmesidir. P İÇİN YAPILACAKLAR Böyle bir durumda Türkiye tam bir çıkmazla karşı karşıya kalacaktır. Öte yandan Türkiye'nin GOP için yapabileceği pek çok şey vardır: Ekonomik kalkınma, eğitim, medyanın gelişmesi, açık ve demokratik bir toplum için örgütlenıne gibi alanlarda, Türkiye bölge ülkelerine pek çok katkıda bulunabilir. Aynca konumu itibanyla Türkiye'nin böyle bir projenin dışında kalması da ne olanaklıdır ne de arzu edilir. Bu nedenle, hiç zaman yitirmeden Türkiye'nin "laik ve demokratik bir bölgesel güç olarak" derhal GOP'un asli öğelerinden biri sıfatıyla masaya oturması ve planlama faaliyetlerine etkin bir "stratejik ortak" kimliğiyle katılması gerekmektedir. B İ T T İ