Katalog

AZİRAN2004SALI CUMHURİYET SAYFA DIZI I Sosyalisûerintuikusu: Güçlü,adilvesosyalAvrupa "stihdam, sendikal haklar, kaliteli kamu hiznteti ve kadınların sosyal hayata dahafazla katılımı ternelperspektif SERKANDEMtKlAŞ / spanya'daki genel seçimler- de Zapatero başkanhğîndaki tspanya Sosyalist Partisi'nin büyükbaşan göstermesi, Fransa'da- ki yerel seçimlerde Fransa Sosyalist Partisi'ninoylann yüzde 50'den faz- lasuu alarak sağcı iktidan yenmesi, Avrupa'da sol umvıdunu arttınyor. Önceki gün Avrupa' tun 25 ülkesin- de yapılan A\Tupa Parlamentosu se- çimlerinde, genel olarak merkez sağ oylann artmasma karşm, bu tepki- nin "sol potitikalardan çok AB'nin genişkmesine" dönük olduğu, "Eu- roskeptic* olarak tanınan kesimle- rin seslerini yükseltmesinin bir so- nucu olduğu değeriendiriliyor. îspanya ve Fransa'da arka arkaya gelen başanlar Avnıpa SosyalistPar- tisi'nin 23-24 Nisan günlerinde dü- zenlediği kurultay dan çıkan sonuç- lann önemini arttırdı. Kurultayda • Küreselleşen dünyadaki adaletsizliklerin ve eşitsizliklerin derinleştiğini vurgulayan Avrupalı sosyalistlerin, seçim çahşmalannda sloganlan, "Değişen dünyada güçlü bir Avrupa." Fakat Avrupalı sosyalistler neoliberallerin aksine 'Güçlü Avrupa'yı, 'AB fonlannm istihdam yaratımmda kullamlması; sendikalann haklannı koruyarak Avrupa Sosyal Modeli'nin güçlendirilmesi; büyüme ve sürdürülebilir kalkınmayı sağlamak için Avrupa para politikasınm geliştirilmesi; yüksek kalitede kamu hizmetinin güvence altına alınması; kadınlann iş ve aile hayatmda kadın ve erkek arasında daha iyi bir denge kurulması' olarak tanımhyor. Sol geleceğım sendika kökenli Danimarka sosyal demokrasisinin önde gelen isirrile- rinden 61 yaşındaki PaulNyrupRas- mussen'inyeni başkan olarak seçıl- mesi, AvTupa'da sol umudun daha güçlenmesine yol açacak gibi görii- nüyor. Sosyalistlerin tspanya ve Fran- sa'dan sonraki amacı, A\Tupa Birli- ği'nin genişlemesiyle birlikte ilk kez 25 ülkenintemsilcilerinin yer alaca- ğı Avrupa Parlamentosu'nda daha çok sandalyeye sahip olmaktı. Kü- reselleşen, küreselleştikçe dünya- daki adalets\zliklerin ve eşitsizlik- lerin derinleştiğini vurgulayan sos- yalistler, seçim stratejilerinde, "De- ğişen dünyada güçlü bir Avrupa" sloganına yer verdiler. Ama rahatı- nave haklannadüşkün, siyasi bılin- ciyle seçim öncesi vaatlere pek ku- lak asmayan Avrupa halkına slogan- dan fazlası gerek. Avrupa Sosyalist Partisi'nin (PSE) 23-24 Nisan'daki kurultayında "gelecek 5 sene için 5 taahhüdü" ıçeren "Birükte Daha Güçlü Büvümek* başlıklı manifes- tosu da bu gereksinımi karşılıyor. SOSYALtST PARTÎ MANtFESTOSU Avrupa solunun beşhedefi I Avnıpa'ıun büyümesiniarttırmak, yok- suUukla mûcadele etmek ve daha çok, daha kaliteli işler yaratmak: Bu amacı gerçekleştirmek için AB fonlannın istihdam ya- ratımında kullanılması; sendikalann haklannı koruyarak Avrupa Sosyal Modeli'nin güçlen- dirilmesi; büyüme ve sürdürülebilir kalkınma- yı sağlamak için Avrupa para politikasınm ge- liştirilmesi; yüksek kalitede kamu hizmetinin güvence altına alınması; kadınlann istihdam- daki oranının arttınlmasıyla iş ve aile hayatın- da kadın ve erkek arasında daha iyi bir denge kurulması öngörülüyor. 2 AB'yi yurttaşlara yakınlaştınmak: Bu amacı gerçekleştirmek için yurttaşlar- la birliği yakınlaştıracak bir AB ana- yasası çıkarmak; yargı, polis ve istihbarat ku- rumlan arasında etkin bir eşgüdüm uygulaya- rak terorizm ile mücadeleye öncelik vermek; 2012 yıhndan itibaren tüm yurttaşlara internet hizmeti vermek ve bilgi teknolojilerine ulaşı- mı geliştinnek; Europol aracılığıyla sınır öte- si suçlar, uyuşturucu trafiği ve kara para akla- ma konulannda Avrupa polisinin etkin işbirli- ğini güçlendirmek hedefler arasmda sayılıyor. 3 Göç hareketkrini kontrol etmek, en- tegrasyonu güçlendirmek: Bu taahhü- dün yerine getirilmesi için de vize ku- rallan ve sığınma hakkı konulannda ortak stan- dartlar getirecek bir Avrupa göçmenlik ve sı- ğvnma politikasınm geliştirilmesi; Avrupa Sos- yal Fonu'nun kullamlması yoluyla daha iyi en- tegrasyon politikalarının uygulanması; tüm AB'de ırkçılık ve yabancı düşmanlığıyla mü- cadele edilmesi; uluslararası kurumlar ve işbir- liği anlaşmalan aracılığıyla göçmenlerin gel- diği ülkelerdeki yaşama standartlannın iyileş- tirilmesinin sağlanması öngörülüyor. 4 Daha gûvenü, banşçı ve adil bir dünya kurmak: Sosyalistler, bunun için BM'nin ve kurumlannın güçlendiril- mesini ve işbirliğinin geliştirilmesini; Avnapa Güvenlik ve Savunma Politikası'nın çatışma ön- leyici ve kriz yönetimi rollerinin güçlendiril- mesini; küresel ticaretin daha adil yapılabilme- si amacıyla dünya ticaret müzakerelerinin ta- mamlanmasını sağlamak için, AB'nin daha et- kin bir rol üstlenmesini; gelışmekte olan ülke- lerden yapılan ithalatta kotalann ve tarifelerin sona erdirilmesini; kalkınma politikalannın çevrenin korunması çabalanna saygı göster- mesini planlıyorlar. 5 Avrupa'yı demokrasive eşitliğin teşvik edildiği bir bölge yaptnak: Bu hedefler için Avrupa halklanrnn demokratik sesi olan Avrupa Parlamentosu'nun rolünün art- tınlması; eşitliğin teşvik edilmesi ve her türlü aynmcılıkla mûcadele edilmesi; aşırı sağcı güçler ve siyasi partilere karşı ittifaklara hız veril- mesi; özellikle aşın sağcı Avrupa Halklan Par- tisi'nin (Avrupa'daki tüm HıristiyanDemokrat- lan bir araya toplayan çatı parti), tüm sosyal demokrat partilerce imzalanmış olan AB'nin Irkçı Olmayan Toplum Şartnamesi'ni im- zalamaya zorlanması gibi önlemler gündeme getiriliyor. tspanya ve Fransa'da arka arkaya gelen başanlar Avrupa Sosyalist Partisi'nin 23-24 Nisan günlerinde düzenledigi kurultaydan çıkan sonuçlann önemini arttırdı. Kurultayda sendika kökenli Danimarka sosyal demokrasisinin önde gelen tsimlerinden 61 yaşındaki Paul Nyrup Rasmussen (küçük resim) yeni başkan olarak seçiklL Avrupalı Sosyalistler kurultay sürecinde çeşitli teVevizyon programlanna katılarak hedefkrini anlatülar. 23 Nisan'da düzenlenen tarüşma prograrruna Almanya Sosyal Demokrat Parti'den Martin Schulz, Macaristan Başbakanı Peter Medgyessy, Robin Cook, tsveç Başbakam Goran Persson, Sosyalist Enternasyonal Başkam Antonio Guterres, tnginz Başbakan Yardımcısı John Precott ve CHP Genel başkam Deniz Baykal da kaüldı. FransızSosyalistPartisi*negöre 'siyasiAvrupa' olmadan 'sosyalAvrupa*da olamaz 'Kendi geleceğininyazarı olmak'JT\ SE'nin 5 maddeyle özetlediği he- w~J defler, aslmdatektekAvrupa'daki tüm JL sosyalist ve sosyal demokrat parti- lerin de siyasi amaçlan arasında yer alıyor. PSE'nin manifestosunun temelini ise Fransa Sosyalist Partisi attı. Parti, kurultaydan bir hafta önce açıkladığı çağnyla PSE'nin deği- şen dünyakoşullanna uygunpolitakalar izle- mesi için, yeni stratejilerbelirlemesi gerekti- ğini bildirdi. Fransa sosyalistlerinin "Avrupa için Bir Sosyalist Tutku" başhğıyla yayımla- dığı çağnda şöyle deniliyordu: "Terorizmvesavaştan çokacıçeken, eşjtsiz- Bk ve zengin-yoksul uçurumundan hasta, ye- ni ekolojik felaketier nedeniyle tehlikede oîan bir dünyada,Avrupa herzamankindençokda- ha fazla gerekB. Avrupa, sadece kendi nalkla- nmız arasuıdaki dayaruşmarun güçlendiril- mesi ve demokratik-sosy al modetimizin ko- runması açısuıdan değiİ. dünyadatri tek bir modelvetekbir gücün hâkimiyetine karşı bir seçenek ohışturması açısuıdan da gereklL Av- rupa, dünya sorunlanna çözüm getirmekten uzak olan tek tarafhhk (unilateralism) ve ult- rafiberaüzmin yaratnğı güvensMk ve riskle- re karşı başka bir dünya için yüksehitmesi ge- reken stratejik seçinûinizdüf Celecefle vatırım yapmalc Bu ağır sorumluluklann üstesinden gelmek için Avrupa halklanna gurur ve kimlik ka- zandıracak bir Avrupalı egemenlik yaratmak gerektiğine işaret eden Fransa Sosyalist Par- tisi, AB'nin yeni üyelerinin ekonomik kal- kınmalan ve sosyal dayanışma temellerinı sağlama almanın geleceğe yapılmış bir yatı- nm olacağını, bu ülkelerin dışlanmasınm ile- ride AB'nin merkez ülkelerinde de sorun ya- ratacağını öngörüyor: ~BLanı projemiz. yeni düzenlemelerle küreseUeşmenin karşısında durmamızısağlavacak.başanhbir genişleme- yigüvence altına alacak, büyümeyl istihdamı ve dayanışmayı artOracak, ücretiieri ve kişile- ri koruy^cak bir sosyal modelyürütecek, şef- faf kurumlara sahipolacakbir Avrupa'dır. Bu proje, ayıu zamanda demokratik Avrupa ile ugOidir. Şuna emin olduk ki; 'siyasi A\Tupa" olmadığı sürece sosyal Avrupa" da olmaya- caknr.Bizleriçin,AvrupahyTirttaşlar kendige- leceklerinin yazarlan olmalıdıriar." Fransa sosyalistlerinin bu ifadelerle kurgu- ladığı *yeni Avrupar 'ya ulaşmak için belirle- diğiyollar danetleşmiş görünüyor. PSE'ye de ilham kaynagı olan çahşma şöyle: Sosyalbir anlaşma: Sosyal bir Avrupa isti- yoruz. Ekonomik birlik ve para birliği, sos- yal uyum ve me\cut sosyal haklann gelişti- rilmesi açısrndan eksik olacaktır. A\Tupa es- kiüyeleri gibiyeniüye ülkelerde de sosyalhak- lann korunması ve istihdamın armnlmasının benzer bir gelişme göstermesini beklemekte- dir. AB; amaçlannı, tak\imini ve aşamalannı belirleme yoluyla "sosyal ortakhk" çahşma- lannı hızlandırmalı. Bize göre, anayasal an- laşma bu ortaklığın amaçlannı ve mekaniz- malannı belirlemeli ve aynı zamanda bir sos- yal anlaşma da kurmalı. Sosyal ortaklığın ilk kriteri. "Avrupa asga- riücretinin" belirlenmesi. tkinci kriter ise et- kin çahşma süresinin 35 saat civanna çekil- mesi. Bu ortakhkmantığı, diğerbazı sosyal amaç- lar için de kullanılmah: • Gençler arasındakı işsizlik oranının ya- n yanya azalhlması. ^ Kadınlann işsizlikoranının erkeklerden yüksek olmaması. • Yoksulluk oranının azaltılması. • Konut sorunlarırtınyan yanya azaltılma- sı ve yüzde 3'ün altına indirilmesı. • 10 yaşındaki okuma-yazma bilmeme oranının yüzde 3"ün altına indirilmesi. • Güney halklanyla dayanışma için kamu yardımı sağlanması. Kamu hlzmetlerlnln korunması Piyasa ekonomisi, toplumun genel çıkar- lannı tek başına güvence altına almadığı için, kamu hizmetleri sosyal Avrupa mode- lininkalbi olarak varlığını sürdürmeli. Tüm insanı etkinlikleri ticarileştiren ve istihdama zarar veren dogmatik iç pazar yaklaşrmlan- nı reddediyoruz. Uzun vadede, genel çıkar, kalıcı kalkınma, ülkelerin uyum içinde ya- şaması gibi konular tek başına rekabetle gü- vence altınaalınamaz. AB, tümüye ülkeler- le birlikte genel çıkarlann korunması için, kamu hizmetlerinin arthnlması konusunu ele almahdır. Doc. Dr. Mehmet Okyayuz: Sol, eşitlik velaiklikten vazgeçemez AYHAN ŞtMŞEK O DTÜ Siyaset Bilirru ve Kamu Yönetimi Bölümü Öğretim Üyesi Doç. DT. Meh- met Okyayuz, bugün CHP'nin Alman sosyal demokratlann 1990'lann başında yaptığı hatayı tekrarladığına işaret ederek "Popünnne,sa- ğa kayarak oviannı arttıracaklannı düşündüler.bu ters teptL Almanya'da sol, ancak kendi temel kate- gorisiolaneşitiiğevurguyapoğında yenidengüç ka- zandı" dedi. Doç. Dr. Okyayuz, Avrupa solu açı- suıdan eşitlik, laiklik ve sosyal devlet kavramlan- nın önemini, Alman sosyal demokratlannın dene- yimlerini ve Türk solunun durumunu değerlendir- di: - Sol ve sağın ne olduğu, eşhük, özgürlük ve dev- letçilik gibi ilketer konusunda büyük bir ka\ram kargaşası yaşamyor. Bu kafa kanşıkhgı neden? - 1980'den itibaren yalnız akademıde değil, ka- 'Solun özgün mûcadele biçimleri vardır. Bunlardan biri de tutuculuğa karşı mücadeledir... Bugünün Türkiye'sinde hâkim bir dini ağırhklı muhafazakârlık var. Bu bağlamda Türkiye'desolun yapabileceği en biniik hata kendi özgün koşullanna uygun mûcadele biçimlerinden ve laiklik musal alanda da bilinçli veya bilinçsiz böyle bir kavram kargaşası yaratıl- dı. Aslında sağ ve sol, bu kavramlann hiçbiri gök- ten ınmedi, hepsinin arka- sındagelenekleri var. Dik- kat etmemiz gereken bu kafa kanşıkhğı, ortaya atı- lan önermeler, neolibeTal hegemonyanın hâkim ol- duğu dünyada, yine neoli- beralizmin lehine işliyor. Bu ortamda sol da kendi- ni köşeye süuşhnlmış his- sediyor,buçokyanlış. Sol, özgüvenle konuşmaya baş- lamalı. - Türkiye'de sol partile- rin. solun evrensel değerle- rinden uzaklaşügL, muha- AVRUPADAN ALINACAK SOL DERSLER mücadelesinden vazgeçmek olacaktır f ^ k â r ve geriçi hale gel- a diğinıonesurenlervar.Ka- ö bir laiklik anla>ışuıın arük terk edibnesi gerekti- ğini söyleyenlere katüryor musunuz? - Bu önermelenn çok da ıdeolojik olduğunu dü- şünüyorum. Solun özgün mûcadele biçimleri var- dır. Bunlardan biri de tutuculuğa karşı mücadele- dir. Her ülkede tutuculuğa karşı mûcadele farklı bi- çimlerebürünür. Avrupa'da sol 19. yüzyılda dini söy- lemle dolu bir muhafazakârlıkla mûcadele etmiş- tir. 20. yüzyılın başlannda ise Almanya'da tutucu- luğa karşı mûcadele ağırhklı olarak antı-faşist mû- cadele biçiminde olmuştur. Demekki değişen coğ- rafya ve koşullara göre mûcadele biçimleri de de- ğişebilmektedir. Bugünün Türkiye'sinde hâkim bir dini ağırhklı muhafazakârlık var. Bubağlamda Tür- kiye'de solunyapabileceği enbüyük hata kendi öz- gün koşullanna uygun mûcadele biçimlerinden ve laiklik mücadelesinden vazgeçmek olacaktır. - Sol açısuıdan türban konusunu nasd değerlen- diriyorsunuz? - Türbanın bir bireysel özgürlük meselesi oldu- ğunu düşünmüyorum. Hiçbir düşünce gökten düş- müyor, her şeyin bir geleneği ve temeüvar. 1980'ler- den sonra, trân karşıdevrimi ve genelde sağ rüzgâr- lann estiği bir dünyada Türkiye'de de dine yönel- menin artması rastlantısal değil. Tamamen ideolo- jik mücadelelerin sonucudur. Türban, solun mese- lesi olmamah. Sol, eşitlik öncelıgi ve ekseninden vazgeçip de bu meseleye sahip çıkma durumunda değil. Çok önemli bir diğer konu, türban tartışma- sı bugün toplumsal alandaki gerçek çelişkilerin, gelir adaletsizliğinin üzerini örtüyor. Siyasi-ide- olojik çelişkileri, toplumsal çelişki gibi gösteriyor. CHP türban konusunda oy oranını arttırma he- defiyle kendi kategorilerinden tavız vermemeli. Sağa benzemeye çalışmak bir sonuç getirmez, son seçimler de bunu gösterdi. Çünkü zaten sağ seçmen bunun orijinaline oy veriyor. CHP, eşitlik ve laikik temelinde tutarlı, kararh bir çizgi ortaya koymalı. CHP ancak böyle güçlenebilir. Alman sosyal demokratlann 1990-1995 yıllann- dayaşadıklan, bugünkü CHP'yi anımsanyor. Üçün- cü yolu tartıştılar, popülizm yaparak, sağa kayarak oylannı arttıracaklannı düşündüler, buters tepti. Al- manya'da sol, ancak kendi temel kategorisi olan eşitiiğe vurgu yaptığında yeniden güç kazandı. Bugün AKP hükümeti dışa dönük liberal politi- kalar izleyerek Batı'nın desteğini alıyor olabilir, ama bu kafa kanşıklığı yaratmamah. AKP'nin iki yüzü var, dışa dönükyüzü liberal. Içe dönük ise la- iklik sürecine karşı olan politikalan. Batı, çıkannı düşünür, onlar için dış boyut önemlidir. Ancak Ba- tı'da da demokrasi ve sistem, dinsel kurumlarya da ideoloji tarafından tehdit altına gırse onlann da farklı politikalar izleyeceklerini sanmıyorum.