Katalog

SAYFA CUMHURİYET 27 MAYIS 2004 PERŞEMBE DÎZİ Komşu Afganistan'ın etkisi, 11 Eylül sonrası dımyaşın yaşadıkları Islami köktendinciliği arttırmış Kaşgar'dab Yo B ır çırpıda saymaya başlı- \orlar "Turfan uzıımü, Gaçi kavunu, Hutubi karpuzu. Korla armu- du. IB elması. Kaçar ba- demı, Artuş incin. Aksu ve Kotan cevizi, Kargalık nan~" Bu hste boyle uzayıp gıdıyor Sıncanlılar her fırsatta bunu dıllen- dınyor ve her me\ sımde her kent ya da kasabada bu lıstedekılenn ta- zesını >a da kurusunu bulabılı>orsunuz Şımdı bu meyve zengınlığınden soz edıyor- sak, nedenı, kara kuru çolun ortasında ansızın yem\eşıl bır vaha kentın, Turfan"ın gorunmesı- dır ' Kente yaklaşırken sağlı sollu her \erde tek katlı. en çok ıkı katlı, camsız, penceresız, kare kare delıklı, tuğladan \ apılmış yuzlerce, bınler- ce yapı goze çarprvor Uzum kurutma yerleny- mış (Kuru yeşıl uzum, ılk kez goruyorum' Sın- can'da 200 ayn uzum turu yetıştınyorlarmış1 ) Sonra bağlar, bahçeler, akarsular, kanallar, yıne baglar, yıne bahçeler, sonra çamlar, soğutler ve akdırekler u Akdirek" nedır, bılın bakahm1 Bunda bılemeyecek ne \ar. elbet "kavak ağa- cı" demek Uygurca mantıklı bır dıl Kavak ağacmın U\ gurcası "akdirek*'ten başka ne ola- bılırdı kı' Turfan'a gırdığımız an denız sevıyesınden yukseklık eksı kırka duştu Çevrede Kapadokya mısalı kaya. kum ve taş oluşumlanndan başka bır şey yokken. boylesı yeşıl, havadar senn su- lak bır \ aha> a duşmek ınsanı şaşırtıyor Yaz ay- lannda sıcaİdığın buralarda 47'lerde dolaştığını oğrenıyorum ve ncan CCarıncfa Zeynep ORAL U Y C U R MİMARISİ Çe\Tesıyle bırlıkte 1 mılyon nufuslu Tur- fan'da, Urumçf nın tersıne halkın yuzde 70"ı Uygur, yuzde 20'sı Han Kultur Muduru Abdül- kerim Abdurahman, burada yaşam standardının yuksek olduğunu belırttıkten sonra, "Turfan'da- ki Uygur nufus zengindır. Halkunız, bağlardao, bahçelerden. toprak sahipHğinden çok zengin ol- du. Burada daha \oksul olan Çinlilerdir. hizmet işlerinde çahşan onlardır" dıyerek, Sıncan'ın her yen ıçın geçerh olmayan bır ozellığı ortaya ko- yuyor ( Turfan'da dolaşırken guneş ve ışık çok sert, ama ruzgâr yumuşak ve ağaç dalı, yaprak hışır- tısı, su sesı peşınızı hıç bırakmıyor (Çocukluğu- mun Suadıye \ e Erenkoy u gıbı kokuyor) Sabırsızlanıyorum Turfan'ın sımgesı halıne gelen \ e U> gur mımansının şahesen sayılan 'Emin MinaresTnı gormek ıçın Sonunda camı \ e mınare karşıma çıkıyor Gorduğum tum fo- toğraflanndan daha da heyecan \ encı, daha da çarpıcı 18 yuzyılda Emin Hoca anısınayapıldı- ğından bu adı almış Mınare \ e camı bırbınnden ayn tkı ayn yapı gıbı Zaten mınareden çok bır kiıleye, yukseldıkçe daralan bır kuleye benzıyor îçınde hıçbır taşıyıcı eleman yok, spıral bır mer- dnenın çevresınde, pışmış toprak tuğlalann her katta farklı doşenmesı>le yukselrvor Bu sa>ede hem bır tasarun mukemmellığı oluşturuyor hem de 1776 dan ben ayakta duruyor Akın akın ın- san gelıyor burayı gormeye Bız oradayken, Ja- ponlar çoğunlukta Burası y alnız cumalan ıbadete açık., otekı gunler muze olarak kullanıhyor KAREZ SISTEMİ Onceden duymarruştım. bümıyordum Çın'de ınsan yapımı (4 mucize"lerden soz edıldı mı, hep Çın Seddı'nı \e Buyuk Kanal'ı bıhnz Tur- fan'dakı "Karez" sıstemını keşfetmem ıçın Tur- fan'a gelmem gerektı "Karez", bır çeşıt yeraltı sulama kanallan sıstemı Turfan doğumlu, Çın Komurust Partısı Unı- \ ersıtesı mezunu Abdulkenm Abdurahman. ay- m zamanda Karez sıstemı uzenne araştırmala- n> la da tanınıyor Sıstemı \akindan gorebılece- ğımız, uvgulamanın son noktası olan \e muze gorevını de goren merkezı o gezdınyor bıze Ozetle olay şoyle Sıncan'ın orta yennde boy- lu boyunca uzanan Tıvenşan Dağlan, onun onunde Kızıl Dağ, onun onunde kara kuru çol, onun da onunde yemyeşıl Turfan şehn \ar Daha Trvenşan Dağlan nın yamaçlanndan başlayarak bellı aralıklarla kuyular açılıyor toprağa Bu ku- yular toprak altından kanallarla bırbınne bağla- ruyor Boylece kar sulan kuyularda toplamyor, Kızıl Dağ'ın oluşturduğu engel, >eraltından aşı- lıyor \e \ıne yeraltından şehre ulaşıyor Yeraltı, y erustu geçışler, çeşmeler. kanallar ağı beş bın kılometre uzunluğunda yollar oluşturuyor Tam 400 yıldır suregelen, hem Turfan'ı hem de çe\Tedekı tum koy len besleyen bır sıstem bu Abdulkenm Abdurahman, "Bizim insanlan- nuzın can suyunu Tivenşan'dan taşıyan bu sis- temdir" dıye noktalıyor açıklamasım Artık Sıncan'ın bır başka onemlı ve unlu ken- tıne. Kaşgar a yonelebılınm KuŞBAKIŞI Kaşgar'a uçacağız Urumçı'den Kaşgar'a ne- redeyse ıkı saatlık uçuşta Tıyenşan Dağlan'm bu kez kuşbakışı ızleme fırsatı çıktığı ıçın mut- luyum Tıyenşan'ın bol kı\Timlı keskın dışlı tepele- nndekı buzullar \e karlarla bulutlann kucaklaş- ması, uzun sure de\am ettı, sonra yennı san de- ğıl, kızıl değıl, beyaz değıl, gn kum tepelenne bıraktı Bu gnlığı, kurumuş nehır yataldan kı\ - nla kıvnla kesıyordu Sonra o uçsuz bucaksız duzluğun ortasında anıden fişkıran yeşıl bır dun- ya gorundu (Coğrafya o>le çarpıcı kı, saatlerce Çın'de ınsan yapımı "mucıze"lerden söz edıldı mı. hep Çın Seddı'nı ve Büyük Kanal'ıbılınz. Turfan'dakı "Karez" sıstemını keşfetmem ıçın Turfan'a gelmem gerektı. "Karez", bır çeşıt yeraltı sulama kanallan sıstemı . Tam dört yüz yıldır suregelen hem meyve deposu Turfan'ıhemde çevredekı tüm köyleri besleyen bır sıstem bu. kadınlar ygur Islam mimarisinin en önemli eserlerinden Turfan'ın simgesi haline gelmiş Emin Minaresi... 1ı1e Ne tuhaf blr dünyada yaşıyoruz! T Uygur kızlannın güzelliği dillere destan. Apa Hoca Türbesi'nin önünde fotoğraf çektirerek turizme katkıda bulunuyorlar. urfan'dakı gıbı mıman şaheserler Kaşgar'da da var Bunlann başın- da 15 yuzyıldan kalma çıfte mı- nareh tdgah Camıı gelıyor Benım gezdığım gun bomboştu Cuma gunlen camırun ıçınde \e dışında, onundekı meydanda 50 bın kışımn namaz kıldığını soyledıler Bır başka onemlı yapı, 16 yuzy ıldan ge- nışleye genışleye gunumuze gelen Apa Hoca Turbesı Apa Hoca. Kaşgar'ın yonetıcısıy- mış, hocanm beşıncı kuşak torunlanndan bı- n ("Guzel kokuhı sultan" dıye bılınıyor) Çın lmparatoru nun gozdesı Ojkusunu ballan- dıra ballandıra anlatıyorlar Burada guzel mı guzel Uvgur kızlan geleneksel kılıklanyla tunstlerle fotoğraf çektınyorlar Turfan ve Kaşgar îkısı de tanm. meyve- cılık \ e tıcaret merkezı îkısı de Uygur nu- fusunun en yoğun olduğu kentler îkısının de orta yennden nehırler, sular geçer îklımle- n, mımanlen bırbınne benzer Ikısı de Çın kentlennden çok Orta Asya kentlen havasın- dadır Neden bınnde (Turfan"da) ıçım ferah, yu- reğım pır pır, her gorduğume ılgıyle sanlır- ken, Kaşgar'da uzenme omuzlaması guç bır ağırlık çokuyor 7 Acaba neden 0 Sakın habıre karşıma çıkan, tepeden tırna- ğa ortulu, gozlen bıle ortulu kadınlar yuzun- den olmasın 1 Afganıstan dakı "burka T 'dan da kotu bun- lannkı Oradakı ma\ ı renkte ve yuzu kapa- tan parça kafes gıbı, yanı delıklı Bunlannkı koyu kahverengı. \e kafes mafes değıl. delık falan da yok. tumden kapalı Nıtekım. yu- rurken sağa >ola çarptıklannı goruyorum Daha sonra Kaşgar \e Sıncan'ın ıçınde \e dışında, bu tepeden tıraağa ortunmeyı nasıl değerlendu-dıklenru sorduğum yetlalı ve yet- kısız kımselerden aldığım yanıtlar şoyleydı Kaşgar"da Vahabı mezhebı oldukça yav- gmdır Afganıstan çok yakın, onun etkısı 11 Eylul saldınsından sonra çoğaldı Kultur Devnmı tum dınlen genletmıştı, artık onun etkısı bıttı \e şımdı tepkı olarak eskısınden daha guçlu yayılmaya başladı Kaşgar'ın orta yennde koskoca dev bır Mao heykelı duruvor Çe\Tesınde kahveren- gı burkalı kadınlar' Ne ıronı Ne tuhaf, ne karmaşık, ne akıl almaz bır dunyada yaşıyo- ruz 1 En ıyısı ben yann. en çok merak ettığım ıkı \ere yoneleyım Kaşgarb Mahmut'un turbesme \e Kaşgar Pazan'na anlatabılınm, en ıyısı bır an once uçağı mdır- mek 1 ) O yemyeşıl dum a, \ aha kent Kaş- gar'dı Bırbınnı ızleyen bağlar bahçeler ekılı alanlar, sulama kanallan Kaş- gar a ındık tkı kultur muduru tarafmdan karşı- lanıyoruz Bın Bayan Zhu li (Çın- lı), otekı Bay Esra Abriz (Uygur) Çın'ın dışa açılma polıtıkasından ve "Baü KalkuımasT programından ben Kaşgar'ın ne denlı kalkındığını, gelıştığını anlatıyorlar • "Baü Kalkınması Programı" son *- yıllarda hızla buyuven Çın ekonomısın- den Batı bolgesını daha çok yararlandır- ma programı Boylelıkle Çın'ın doğusuvla batısı arasında bır denge hedefienıyor Kaşgar, Batı'nın en batısındakı bır kent Bu- rada kalkınmanın dışavuran gostergesı oto\ol- lar genış caddeler ve bır zamanlann gecekon- dulannın yenne yapılan halk konutlan Dort şenth asfalt yollann ıkı >anı \ıne sıra sıra "akcBrekler" yanı ka\ ak ağaçlan) la dolu Yalnız bu genış caddelerde bır tuhaflık ya da \a- pa> lık %ar Dort ya da ıkı şendın arasında ıkı yonu ayıran herhangı bır şe\ olmadığından, oto- mobıl trafığının ortasına aynı y onde v a da ters yonde enlemesıne ya da boylamasına. ınsan, at arabası. hayvan surulen. bısıklet trafığı de dala- bılı\or Yuzyıllar boyunca îpek Yolu'nun en onemlı ka^ şaklanndan bın \ e tıcaret merkezı olmuş Kaşgar Ipek Yolu'nun onemını yıtırmesı tıca- rette oncelığı ^ e ağırlığı denız yollannın kap- masıyla tanhte mışe geçmış Bugun çe\Te koy- lerle uç mıryon, kent merkezınde ıse 300 bın kı- şının yaşadığı Kaşgar'da nufusun \aızde 91 ı Uygur, yuzde 9'u Han Suıcan'da, Urumçı'den sonra en buyuk hava- alanı Kaşgar'da Ancak şımdılık tek ha\a bağ- lantılan Urumçı'\le Oysa konuştuğum herkes, Kaşgar'ın gerçekten kalkınabılmesı ıçın çe\Te ulkelerle Kazakıstan, Kırgızıstan, Tacıkıstan, Hındıstan, Pakıstan'la Urumçı uzennden geç- meden bağlantı kurması gerektığını \aırguluyor Ancak o zaman eskı tıcan onemını kazanabıle ceğını soyluyorlar Şımdılık ılk dırekt uçuş se- ferlen Mosko\a'>la planlanıyor YARIN: KAŞGARLI MAHMUT'LA... Cennet Gölü Urumçi'nin doğusunda, Tıyenşan Dağlan'nın uzantısı olan Bogda Dağı'nın yamaçlarında, denizden iki bin metre yükseklikte bir göl... Cennet Gölü diyorlar. Çevresi orman kaplı dağlaria çevrili. Cennet mi dedim?.. Yok canım, Uygurlar olsun, Çinliler olsun onu anlatmak için böyle basrt sözcükler kullanmryorlar "Tiançi Gölü, Batı cennetinin ana kraliçesinin odasındaki sihirli aynadır"... "Tiançi Gölü, mürekkep taşının dibindeki mürekkeptir, çevresinde binlerce ağaç, yani fırça, yeryüzünün en güzel şiirini yazmak, en güzel resmini yapmak için beklemektedir..." Kışm donan Tiançi Gölü, hâlâ buzla kaplıydı. Gölün çevresindeki yamaçlarda Kazak köyleri vardı. Habire yolumuza atlılar, okula giden çocuklar, geleneksel Kazak çadırları çıkıyordu... PERŞEMBE ORHAN BURSALI AKP, Avrupalı! AKP, Avrupa Bırlığı'ne (AB) uye olmak ıçın ıçten- lıkle çalışıyor BugunekadarCHP nındedesteğıy- le yapılan anayasa değışıklıklerı, daha normal bır demokratık hukuk devletının gereğıydı; AB koşul- larına uyum zorunluluklannın bunları dayatmış ol- ması, ancak demokratık dûzeyımız hakkında bır fi- kır venr Avrupa kıtasında savaşı değıl barışı, da- yanışmayı ongoren AB projesı gelecek ıçın umut- tur Bu proje ınşallah yan yolda çokmez, bız ıçine gırınceye kadar daha da gelışır ve serpılır Pekı AKP, gonlunun bır parçasında koruduğu ve gelıştırdığı dıncı soylemını partı kuyruğunda dolaş- tırdığı surece, Avrupalı olabılır mı'' Avrupa, dının ıktıdarı paylaştığı "yan veya ılımlı Islam", başka açıdan bakıldığında "yan veya ılım- lı laık" bırfurkıye ıster mı ıçınde'' Bana sorarsanız, Avrupa bunları ıstemez ve AKP'ye karşı uzun vadede kuşkuludur Şımdılık AKP ıle ılışkılen "rayında" gıbıdır Anayasa değışıklıklerı, Kıbrıs'ta referandumu desteklemesı, AB nın desteğını aldı AB, karşısın- da, uyelığe daha açık bır ıktıdar goruyor öncekı ıktıdarlann "Bızı fazla zorlama, ozel koşullarımız var, bızı olduğumuz gıbı al" gıbı ılkellıklerımızı AB'ye dayatma polıtıkalan AKP'de yoktur • • • Bugun AvrupalılarTurkıye'ye karşı farklı duygu- lar, duşunceler, takıntılarla doludur Bunlann onem- lı bır kısmı tarihseldir; onemlı bır kısmı dinsel ve kültüreldir; onemlı bır kısmı ulkemızın ekonomık kalkınmasını başaramamış, ılkel sıyasetın elınde yonetılmış Ordunun müdahalelerine maruz kal- mış, bır kısmıyla Ortadoğu ülkesı goruntusu ver- mesındedır Tabıı, onemlı bır kısmı da AB'nın genışleme so- runlanyla ılgılıdır ve şu çok cıddı sorudan kaynak- lanıyor "AB nereye kadargenışleyebılır, AB'nın eko- nomık ve sıyası surdurulebılırtığının buyukluğu ve sınırlan nedır?" En son, bır AB yetkılısının 'Denn devletın kuru- cusu Mustafa Kemal'dır" dıyerek "Kemalızm"e duşmanlığını beyan etmesı, ya cahıllığınden ya da tanhsel duşmanlığını ortuk olarak surdurmesınden olabılır Ama bunlar anzı Belırleyıcı olacak olan AB'nın eğer uyelığe ka- bul ederse, ıçınde nasıl bırTurkıye gormek ısteye- ceğıdır Ben, Avrupa'nın "yan laık-yan dinci" sıyasal ya- pılı bır Turkıye gormek ısteyeceğıne ve bu amaç- la çalışacağına ınanmıyorum Orta ve uzun vadelı bır analız, boyle bır Turkıye'nın Avrupa'da sorun ya- ratacağını gosterır Çunku, sıyasal Islamlaştırılmış Turkıye'nın iki önemli tehlıkesı var a) Daha buyuk Islamlaşmaya ve şerıat uygula- malarına kapılar açar Islamı yonetım, totalıtanzmı uretır, demokratık hak ve ozgurluklerı daha çok baskılar ve yok eder Laık, aydınlanmasını başar- mış bır Avrupa'nın değerlerıne Islamı bır ulke ta- mamen ters duşer Heleşerıatçıulkelerın "demok- rasıyegeçmelen" ıçın "Buyuk Ortadoğu" projele- nnın uydurulduğu gunumuzde, Avrupanın "ılımlı" da olsa Islamı yonetımlı bır Turkıye ıstemesı ola- naklı değıl b) Yonetım olarak Islamlaşma rayına gıren bır ul- kenın, çok daha fazla dıncı terorıstler ureteceğı açıktır AB'nın, boyle dehşet gelışmelen ısteyece- ğını duşunmek, hıçbır sıyası tahlıle sığmaz Ilımlı Islama destek verecek Avrupalı goruşler, de- meçlerveduşuncelenn sadecetaktıkamaçlan ola- bılır Türkiye'yi üye almamanın bahanelennı ya- ratmak! • • • AKP, ıktıdara ılk geldığınde, sandı kı, dını dog- maları savunmak ve uygulamak, ınsan hak ve oz- guıiuklenyle ılgılıdır AB'ye uye olursak bu alanda da ozgur oluruz destek buluruz vs Ama yavaş yavaş kazın ayağının oyle olmadığı- nı goruyor Dışışlerı Bakanı'nın eşı Bayan Gül, ba- şortusu konusundakı başvurusunu, buyuk bırfiyas- ko ıle sonuçlanacağını gorunce gerı çekmek zo- runda kaldı Fransa'nın dinsel takıntılar ve dogmalar konu- sunda tutumu çok net ve açıktır Turkıye'nın uye- lığının daha gerçekçı olması durumunda, Avrupa- lının hassasıyetının ne derece artacağını hep bır- lıkte goreceğız Imam hatıpler konusunda ısran şımdıden, Avrupa da hıç hoş karşılanmadı AKP'nın AB ıçınde ıktıdar olabılmesının yolu, lı- derlerının kafalarda aydınlanma devrimini ger- çekleştırmelerınden geçıyor 1 Tek çare o' Demokrasıyı kavramayı surdurduklerı surece hayatın bu gerçeklerıyle de yuzleşeceklerını ve kendılennı aşacaklarını bekleyebılınz 1 Bekleyebılır mıyız"" obursaliıŞ cumhuriyet.com.tr. l'i 1(EMOT) El Mikrocerrahi T}r ^f# Ortopedi Travmatoloji I I ^ Özel Dal Hastanesi 24SA.AT 4CIL El ve Mikrocerrahi Ortopedi ve Travmatoloji Fızık Tedavı ve Rehabılrtasyon Spor Hekımlığı Hıperbank Oksıjen Tedavısı alanlannda hizmet vemnektedır Hastanemizde TTB fiyatlan uygulanmaktadır. Emekli Sandığı ve devlet memurian, banka, özel sigortalar ile anlaşmalan vardır. ANLAŞMALIKURUMLARIMIZ İÇİN LÜTFEN DANIŞINIZ! 1418 Sokak No: 14, Kahramanlar - Izmir Tel: 0 232 441 01 21 e-mail: irrfo<« elmikrocerrahi.com.tr www.elmikrocerrahi.com.tr