Katalog

2TSUBAT2004CUMA CUMHURİYET SAYFA DIZI Anayasaya aykın olan taslakta merkezi yönetime ait görev ve yetkilerin tamamı il özel idaresine devrediliyor Cumhuriyetin içiboşaltılıyorA KP'ııin yerel yönetimlerle ilgili /\ taslaklarını anayasal açıdan ^ T . değerlendiren emekli Anayasa Mahkemesi Başkanvekili Güven Dinçer, merkezi yönetime ait işlerin mahalli yönetimce denetlenmesi başta olmak üzere birçok taslak hükmünün anayasaya aykın olduğunu dile getirdi.Güven Dinçer'in II Özel Idare Yasa Taslağı'na ilişkin belirlemeleri özetle şöyle: Merkezi yönetime ait Işlerin mahalli yönetimce denetlenmesi anayasal slstem dısı * l l Özel tdare Kanunu taslağındakı, kanunlarla başka kurum ve kuruluşlara verilmeyen ve belediye sınırlan dışında kalan alanlardakı; imar, bayındırlık, köy hizmetleri, içme suyu, kanalizasyon, kültür, turizm, çevre, tanm, ağaçlandırma, orman köyleri, spor, sosyal yardım, afet, acil yardım, ekonomi ile ilgili hizmetlerin yürütülmesi ve denetlenmesi il özel idarelerine verilmektedir. Bu hızmetler; Adalet, Milli Savunma, Maliye, Içışleri ve Dışışleri bakanlıklannca yürütülen kamu hizmetlen dışındaki bütün devlet hizmetlerini kapsamaktadır. Bugüne kadar merkezi yönetim sistemi içmde ve bakanlıklann klasik hiyerarşisı veya hizmet ademı merkeziyetine göre bağımsız kunıluşlarca yürütülen hizmetler, il özel idarelerine devrediliyor veya il özel ıdarelenrun bütün kamu hizmetlerine ortak edılmelen yollan açılıyor. Aynca, bugüne kadar merkezi yönetimin hiyerarşisi içinde yürütülen eğitim, sağlık, tanm, sanayi ve tıcaret, bayındırlık ve iskân gibi hizmetlerin yürütülmesi ve denetimi YRD. DOÇ.DR. CENK REYHAN: Prens Sabahattin ruhu var' A KP'nin hazırladığı Belediye, /\ Büyükşehir Belediyesi ve tl Özel , / A ldaresi yasa taslaklannın ruhu, Prens Sabahattin in düşüncelen ile uyuşuyor.Çukurova Üniversitesi öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. Cenk Reyhan, taslaklara çerçeve oluşturan ve yasalaşma sürecinde olan Kamu Yönetimi Temel Kanunu tasansında öngörülenler ile II. Meşrutiyet döneminde Prens Sabahattin'ın savunduğu görüşlerin birbirleriyle örtüştüğünü belirledi. Prens Sabahattin'in öngörüleri ile bugünkü tasan ve taslaklar arasındaki benzerlikler şöyle: Prens Sabahattin: Idare teşkilatı, merkezden verilecek emri memleketin her yanına tevzi şeklinde değil, belki her muayyen işe karşıhk salahiyetli ve dolayısıyla sorumlu yönetim kurulu oluşturmak esasma göre düzenlenmeli. Bu ise genel işlerin nevi, vüsat ve muğlakıyeti bakımından aynlması, işlerin idaresi en elverişli yerde bulunan, en ehil olan kurullar tarafından kâfi yetki ve gerekli vasıtalarla ayn ayn yerine getirilmesi demektir. Mahalli hükümet memurunun teşkilinde sabit mahalli kuvvetlere doğru bir yol tutulmalıdır. tdareye, istihsal (üretim) faaliyetinde yükselenler bilhassa iştirak ettirilmelidir. Seçimde veya tayinde bu esas göz önüne alınmahdır. Kamu Yönetimi Temel Kanunu Tasansı madde 11: Kamu hizmetlerinin daha etkili ve verimli olarak yerine getirilebilmesi amacıyla, merkezi idare ile mahalli idareler, kendilerine ait hizmetlerden kanunlarda öngörülenleri, ilgileri itibariyle üniversitelere, kamu kurumu niteliğindeki meslek kunıluşlanna, hizmet birliklerine, özel sektöre ve alanmda uzmanlaşmış sivil toplum örgütlerine gördürebilir. Bu durumda idarenin sorumluluğuna ilişkin hükümler saklıdır. Prens Sabahattin: Genel işler, mahalli işlere göre başka başka şekiller almalıdır. Genel bir kanunla vilayet idaresi yürütülemez. Doğal ve toplumsal şartlar göz önünde tutularak vilayetler bölgelere aynlmalı, her bölge ıçin bir düzenleme kurulu oluşturulmalıdır. Mısır ve Hindistan deneyimleri ile tecrübe kazanmış Ingiliz ricalinden bazılan bu kurullann başkanhgında bulundurulmalıdır. Kamu Yönetimi Temel Kanunu Tasansı madde 8 ve 9: Mahalli müşterek ihtiyaçlara ilişkin her türlü görev, yetki ve sorumlulukJar ile hizmetler mahalli idareler tarafından yerine getirilir... (md. 8) Merkezi idare birimleri, mahalli idarelerin sorumluluk alanlarma giren görev ve hizmetler için mahalli düzeyde teşkilat kuramaz, doğrudan ihale ve harcama yapamaz. Merkezi idarenin görevleri arasında sayılan hizmetlere ait yatınmlardan ilgili bakanlıkça uygun görülenler, mahalli idareler eliyle de gerçekleştirilebilir... (md. 9) AKP'nin Yerel Yönetim Reformu Işık KANSU tamamen ıl özel ıdarelenne bırakıhyor. Daha önce illerde merkezı ıdare adına valının sorumluluğunda il sınırlan içinde yürütülen işler ve yatınmlar için hızmetın özelliğine göre çeşitli biçimde yapılan denetımler, il özel idaresine aktanlmaktadır. Yapılan denetimin kimın tarafından, ne amaçla ve hangi smırlar içinde yapılacağı belirsizdır. Merkezi yönetime ait işlenn mahalli yönetimce denetlenmesi anlaşılır bir düşünce değildir. Anayasal sistem dışıdır. Görev ye yetklye İlişkin hükümler bütünüyle anayasaya aykın î aslak ile il özel idarelerine "il halkuun eğitim, sağlık, esenlik ve refah ve ilin düzenini sağiamak için vönetmelikler çıkartmak; yasaklar koymak; içki ruhsatı \ennek; gayn sıhhi müesseseleri kontrol etmek, bunlara izin vermek; kamuoyu araşürması yapmak" gibi ilginç birtakım yetkiler venliyor. Anayasamıza göre merkezi yönetim sistemi 7 asa taslağı, mevcut anayasal temellere dayanan siyasi yapıyı değiştirmek isteyen, ancak gerçek düşüncesini saklayan tereddütlü ve içten pazarlıklı bir düşüncenin göstergesidir. Kısacası taslak, cumhuriyetin içini boşaltıp ulusal devleti yıkma düşüncesinin ürünüdür. temeldır. Yerel yönetimlere verilecek görevler sınırlıdır. Tek tek sayılarak kanunlarda belirlenir. Merkezi yönetimle yerel yönetimler arasındaki görev aynmı kanunlarda açık bir şekilde yapılır. Yerel yönetimler üzerindeki denetim yetkisı merkezi yönetime aittir. Il özel idarelerine sınırlı ve belırli konularda görev verme yerine bütün kamu hizmetlerinde il özel idarelerinın toptan ve sınırsız bir şekilde görevli ve yetkılı kılınması anayasaya aykınlık oluşturur. Bu yetkilerin hemen tamamı eğitim, sağlık ve güvenlik vs. konulannı düzenleyen yasalarda mevcuttur ve bu konulann düzenlenmesi merkezı yönetime aittir. Görev ve yetkiyle ilgili hükümler kısaca bütünüyle anayasaya aykındır. İl genel mecllsinin bölge parlamentosu hallne getirilmesi anayasaya ters • 11 genel meclisleri anayasaya göre idari bir karar organıdır. Taslak ile il genel meclisleri idari bir birim olmaktan çıkanlıp siyasi bir organ haline getirilmektedir. tl genel meclislerin dönemsel değil sürekli toplantı yapmalan ile gizlı toplantı, görev yeri dışında toplantı yapabilme ve genel görüşme imkânı gibi getinlen yeni anlayışlar anayasal yapıya aykındır. Zıra ülkemizde yerel yönetimler idarenin bir parçasıdırlar. Mıllı egemenlığin temsili, seçimle gelen organlar yönünden tek başına TBMM'ye aittir. Il genel meclisinin bir tür bölge parlamentosu haline getirilmesi anayasaya aykındır. Valllerln anayasa kaynaklı yetki ve görevleri yasayla kaldırılamaz î aslak ile valı, ıl özel idarelerinin başında bulunan bir özel idare görevlisi haline getirilmektedir. Valı, anayasaya göre merkezı idarenin ildeki görevlisi ve sorumlusudur. Aynca merkezi yönetim adına il özel yönetiminin de başındadır. Il özel idaresinin yönetimi valiye aittir. tl genel meclisi idari bir karar organıdır. Bu anayasal yapının yasa ile değıştirilmesı anayasaya aykınlık oluşturur. Valınin il genel meclisi kararlanna itiraz yetkisinin kaldınlarak bunun yerine dava açma yolunun konulması ve vali ile il genel meclisi arasında uyuşmazlık çıkabileceğinin öngörülmesi sistem dışı bir anlayışın parçalandır. Zira valınin illerde, merkezi yönetimin ve yerel yönetimin başı olarak sahip olduğu görev ve yetkiler anayasa kaynaklıdır. Yasalarla değiştirilemez ve kaldınlamaz. Merkezi yönetime ait yetkiler II özel İdaresine devrediliyor 1 aslak, bütünüyle anayasada öngörülen yerel yönetim anlayışına aykındır. Yerel yönetimler siyasal değil idari yapılardır. Sınırlı ve yasalarla belirli alanlarda, vesayet denetimi altında görev yaparlar. Vali, yerel yönetimin değil, merkezi yönetimin verdiği anayasal yetkiler içinde il özel idaresini yönetir. Adeta merkezi yönetime ait görev ve yetkilerin tamamı il özel idaresine topluca devrediliyor. Temel kanunlara dayanılarak bakanhklarca yönetılen ve geleneksel ve anayasal olarak merkezi idareye ait görevler, il özel idarelerine devredilemez. Kanun konusu olan yetkiler yönetmeliklerle düzenlenmez. Valiler, ıl özel idarelennin yerel memuru haline getirilemez. Yasa taslağı, mevcut anayasal temellere dayanan siyasi yapıyı değiştirmek isteyen, ancak gerçek düşüncesini saklayan tereddütlü ve içten pazarlıklı bir düşüncenin ürünüdür. Kısacası taslak, cumhuriyetin içini boşaltıp ulusal devleti yıkma düşüncesinin ürünüdür. NORMKADRO StSTEMİ-Taslakta belediye memuıian için norm kadro sistemi getirilmektedir. İçişleri Bakanfağı bclediyelerin özelliklerine göre belediye idaresinin norm kadrosunu betirleyecektir. Belediye memurlanna yapüacak maaş dışı ödemeler de sınırlanrnaktadır. Başan durumlaruıa göre toplam memur sayısuun yüzde 10'unuve devlet memurlanna uygulanan ayiık katsayının 20 bin gösterge rakamı ile çarpımı sonucu buhmacak miktan geçmemek üzere encümen karanyla yılda en fazla iki defa ikramiye ödenebilecektir. Böylece, belediye memurlannın sendikal haklannı genişleten değfl daraltan, toplusözleşme düzenine kapılan kapatan bir düzenleme getirilmektedir. Çalışanlann hakkı daralacakT ^ v İSK'e bağlı Genel-tş Sendikası / 1 Genel Koordinatörü Serhat J-*S Satihoğlu. yerel yönetim taslaklanyla belediye memurlannın sendikal haklannın daraltildığını, işçı \ e memurlann çalışma koşullannın da esnetildığıni bildirdi: Çalışma kosulları esnetlllvor X I er üç taslaktaki istihdam düzenlemesi de hemen hemen aynıdır. Buna göre hizmetler, memurlar, diğer kamu görevlileri ve işçiler eliyle yürütülecektir. Memurlann dışuıda tanımlanan diğer kamu görevlileri kadro karşılığı sözleşmeli veya sözleşmeli olarak çalışanlan kapsamaktadır. Kadro karşılığı sözleşmeli çalıştırma beledıyelerde başkan yarduncısı, müstakil birim yöneticileri; büyükşehirlerde genel sekreter, genel sekreter yardımcısı, daire başkanı; ilçe ve ilk kademe belediyelerde ise başkan yardımcısı ve müstakil birim yöneticisı için getirilen istihdam biçimidir. Sözleşmeli çalıştırma çe\Te, sağlık, veterinerlik, teknik. hukuk, sosyal ve ekonomi, kültür ve sanat, bilişim ve iletişim, planlama, araştırma ve geliştirme. eğitim ve danışmanlık alanlannda ihtiyaç halinde uygulanacak istihdam biçimidir. Kadro karşılığı sözleşmeliler ile diğer sözleşmelilerin ücret miktarlan ve her çeşit ödemeleri, Bakanlar Kurulu'nca belirlenen sınırlar içinde belediye meclisi tarafından kararlaştınlacak: sözleşmede süre, performans ölçütleri, performans değerlendirmesine dayalı ödüllendirme ve diğer hususlar yer alacaktır. Bu düzenlemelerden yola çıkarak özellikle sözleşmeli çalıştınlacaklann istihdam koşullannın son derece esnek düzenleneceğini söyleyebiliriz. Belediye memurlannın sendikal hakları daraltılıyor Uüzenlemelerle, belediye memurlan için norm kadro sistemi getirilmektedir. Içişleri Bakanlığı belediyelerin özelliklerine göre belediye idaresimn norm kadrosunu belirleyecektir. Belediye memurlanna yapılacak maaş dışı ödemeler de sınırlanmaktadır. Başan durumlanna göre toplam memur sayısuun yüzde 10'unu ve devlet memurlanna uygulanan aylık katsayının 20 bin gösterge rakamı ile çarpımı sonucu bulunacak miktan geçmemek üzere encümen karanyla yılda en fazla iki defa ikramiye ödenebilecektir. Böylece, belediye memurlarının sendikal haklannı genişleten değil daraltan, toplusözleşme düzenine kapılan kapatan bir düzenleme getirilmektedir. Aynca bu ikramiye tüm memurlara değil, başan durumlanna göre belli sayıdaki memura verilerek memurlar arasmda aynmcılığın temeli atilmaktadır. Başan ölçütlerinin neler olacağı ve başanmn kim tarafından nasıl değerlendirileceği de ayn soru işaretleridir. Belediye baskanlan Isçl Istahdamında tek yetklll olacak 13 elediye işçilerinin nasıl ve hangi yöntemlerle istihdam edileceğine ilişkin bir düzenleme taslaklarda bulunmamaktadır. Taslaklarda işçi istihdamnıa ilişkin bir düzenleme yapılmamış olması, -İstihdam konusunda tek yetkili belediye başkanı mı olacak" sorusunu beraberinde getirmektedir. Çünkü, Belediye Kanunu taslağrnın 49. maddesinde belediye personelinin belediye başkanı tarafından atanacağı ve ilk toplantıda belediye meclisinin bilgisine sunulacağı düzenlenmiş; 38. maddesi (j) fıkrasmda ise "belediye personelini atamak" belediye başkanının görev ve yetkileri arasında sayılmıştır. Taslaklardaki istihdam koşullannı etkileyen bir diğer düzenleme de "personel istihdamı" başlıklı 49. maddeye göre, belediyenin yıllık personel giderlerinin gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin Vergi Usul Kanunu'nda belirlenen yeniden değerleme katsayısı çarpımı ile bulunacak miktann yüzde 30'unu aşamayacak olmasıdır. Merkezi Idareden yerele devredilen çahsanların durumu belll değil î üm taslaklarda üzerinde durulması gereken bir başka soru işareti de yerel idarelere devredilen merkezi idare görevlerinde çalışanlann dunımunun ne olacağıdır. Bu konuda özellikle kısa dönemde, devredilen hizmetlerde çalışan işçilerin sendikal haklar açısından durumlan, istihdam güvenceleri tehdit altındadır. Orta ve uzun vadede ise devTedilen hizmetlerde çalışan memurlann aynı tehditlerle yüz yüze geleceğini düşünmek haksız bir kaygı olmayacaktır. Taslaklann bütününde kamuda çalışanlann başta sendikal haklan olmak üzere ekonomik ve demokratik haklanna ilişkin hiçbir güvence göze çarpmamaktadır. Taslaklann kamuda çalışanlann sendikal haklanna tehditkâr yaklaşuTiı ve sendikal örgütlülüğü içine ittiği kargaşa, bu düzenlemeler ile demokrasinin gelişeceğini ifade edenlerden şu soruyu yanıtlamalannı bekleme hakkını bize vermektedir: Çalışanlann sendikal haklannı özgürce kullanamadıklan bir ortam ya da sendikal hak ve özgürlükleri fiilen kullamlamaz hale getiren düzenlemeler demokrasiyi nasıl geliştirebilir? BİTTİ