Katalog

SAYFA 10 CUMHURİYET rifC TJABI7UF l ' J A dishab@cumhuriyet.com.tr 1 KASIM 2004 PAZARTESİ ABD'de yann yapılacak başkanlık seçimlerinin sonuçlan, insanlığı en az Amerikalılar kadar ilgilendiriyor Düııyaıınıkaderi sancbkta GAMZEERBİL ABD'de 2 Kasım seçimleri içinyanşan Demokrat ve Cumhuriyetçi adaylar, kritik başlıklarda köklü biçimdefarklıpolitik tercihlere sahip değil. Dışpolitika başta olmak üzere bir dizi siyasi başlıktayalnızca nüanslarla birbirlerinden aynlıyorlar. Ancak Bushyeniden seçilirse Irak'taki vahşetin daha da büyümesinden ve ABD 'nin başka ülkelere de saldıramk terörü azdırmasmdan çeMnen dünya halkları,fazla ümit vermese de Kerry 'yi destekliyor. Kerry, daha önce destek verdiği Iraksavaşının "iyi idare edilmediğini" söylüyor veyalnızca "başanlı olmak gerektiğini" anlatiyor. Bush 'un terörle mücadelenin önemini küçümsediğini söylüyor ama Beyaz Saray 'ın bu konudatd faaliyetlerinin hiç durmadığını herkes biliyor. Kerry 'nin savunduğu diplomatik çok taraflıhğı, ABDyönetimi zaten bir süredir uygulamaya çalışıyor. Kerry, ABD 'yi Kyoto Protokolü 'nden çeken Bush 'tanfarklt bir çevrepolitikasına sahip görünmüyor. BUSH, SURİYE VE İRAN MACERASINA KALKIŞABÎLİR Kan vegözyaşı politikasına devam KERRY ÜLKESÎNÎ YALNIZLIKTAN KURTARMAYA ÇALIŞACAK Korkuyerine saygı sağlamak istiyor Dış politika ve Irak savaşı: Irak savaşı yüzünden Avrupa- lı müttefikleri ve Bırleşmış Milletler'le olan ilişkılenn ge- nlmesınden sonra dış politika ağırhğını Büyük Ortadoğu gi- rişımine kaydıran Bush. bölge- nin siyasi, ekonomık \ e sosyal sorunlannı "demokratik re- formlarla çözmeyi hedefledi- ğuıT savunuyor. Bush. bir sü- redır, savaş dönemindeki tek yanlı pohtikalannı, Büyük Or- tadoğu girişımine diğer müt- tefikleri dahil etmeye çahşarak dengelemeye uğraşıyor. Irak savaşı konusunda Kong- re'den tam yetki alan Bush, iz- lediği politıkalar yüzünden Irak'ta ölen Amerikan asker- lerinin sayısının 1000'i aşma- sına karşın Irak ve Afganis- tan'dan çekılmeyi düşünmü- yor. Bush, bu iki ülkede devam eden savaşta kullanümak üze- re 87 milyar dolarlık bütçeyi Kongre'den geçirdi. Irak ve Afganistan'da seçimle yöne- time gelen ABD yanlısı hükü- metlerin yanında, ABD ordu- sunun bu ülkelerdeki varlığı- nın sürdürülmesi planlaruyor. Savaşın dünyayı daha gü- venlı bir yer haline getirdiği- ni savunan Bush, kitle imha sı- lahlan ve terör gibi tehditler üzerinden "önleyici saldın" pohtikalannı savunmaya de- vam ediyor. Bush'un hedef- len arasında dönem dönem, Iran ve Suriye'nin adı geçi- yor. Amansız bir Israil savu- nucusu olarak nitelendirilen Bush. Ortadoğu banşı için *yol haritası"nın yeniden canlan- dınlmasını ve gelecek yıl Is- rail"ın yanı sıra bir Filisrin dev- letinin kurulmasını sa\aınu- yor. Beyaz Saray, Israil'in Fı- İıstm topraklannda bir güven- lik duvan oluşturma ve Gaz- ze'den çekihne politikalanna da destek veriyor. Savunma: Savunma bütçe- si Kore Savaşı'ndan bu yana en yüksek seviyesine ulaştı. An- cak Bush, savunma harcama- lannı daha da arthrmak istiyor. Ulusal Füze Sa\xınma Sistemi projesini de dönem dönem ye- niden gündeme getirerek bu konudaki çahşmalann sürdü- ğünü gösteriyor. Silah üretici- lerini yargıdan muaf tutan ya- salara destek veriyor. Iç güvenlik: 11 Eylül saldı- nlannın ardından İç Güvenlik Bakanlığı'nı kuran Bush, gü- venlik yatınmlannı 3 katına çıkardı. 2001'de yetkılilere. \a- tandaşlann özel yaşamını izle- mek ve terör şüphelılennı gö- zaltına almak konusunda büyük yetkıler tanıyan ve tarhşmala- ra neden olan Yurtseverlik Ya- sası'nı çıkardı. Teronzm Teh- didi Entegrasyon Merkezı 'nin de kurulmasını sağladı. Kon- teynır Güvenliği Inısiyatifi'ni başlatarak havayolu yolculan- nın ve bagajlann federal düzey- de izlenmesine hız verdi, yur- tiçinde terorizm konusundaki taîdbi geüştirmek içinse FBI'yı yeniden örgütledi. Enerji ve çevre: ABD'yi at- mosfere zararlı gaz salınımı- m azaltmayı amaçlayan Kyo- to Protokolü'nden çeken Bush, küresel ısınma tehdidinin ye- nı ekonomik büyüme yöntem- leri ve verimlilik aracılığıyla önlenebileceğini iddia ediyor. Dış politika ve Irak savaşı: ABD'nin güvenliği konu- sunda özel vurgu yapan ve gerektiğınde güç kullanılma- sı üzerine tereddüdü bulun- mayan Kerry, Beyaz Saray'ın Irak savaşı döneminde dış po- litikada benimsediği tek taraf- lı yaklaşımın yerine "yeni bir müttefikler dönemi" başla- tacağını savoınuyor. Çok yanlı diplomasi Diplomaside çok yanlılığı yeniden tesis edeceğini söy- leyen Kerry, BM 'ye "tam or- tak" muamelesi yapacağını, ABD'yi a korkulandeğü, say- gı duyulan bir güç" haline ge- tireceğini söylüyor. Irak'taki ABD askerlerini kendi döneminde geri çek- me planı olduğunu söyleyen Kerry, bunun yerine Irak'a ABD komutasında NATO bir- likleri gönderilmesini savunu- yor. Irak stratejisinı "başan- h olmak" diye özetliyor. Irak yerine Afganistan Irak savaşıyla gölgede ka- lan Afganistan'a yeniden yo- ğunlaşma sözü veriyor. Iran söz konusu olduğun- da "daha fazla diplomasi" se- çeneğını öne çıkan Kerry, Ku- zey Kore'yle ise "hakettiği gibi uğraşümadığını" sa\ıı- nuyor. Ortadoğu barış sürecine "yeniden hayat vereceğini'' söyleyen Kerry, aynca Müs- lüman dünyası için özel bir başkanlık temsilcisi atayarak İslam dünyasındaki ılımlı un- surlan teşvık edeceğini söy- lüyor. Israil'in "kendini sa- vunma hakkı''nı savunuyor. Başkanlık seçimine kısa bir süne kala ABD'de meydanlar Bush ve Kerry yandaşlaruun gösterilerine sahne oluyor. Topluluklar ağırtakh olarak Bushu ağır dUle eleştiriyoıiar. Savunma: Asker sayısmı arttıracağını (sılahlı kuvvet- ler kadrosunda 40 bin asker- lik artış, özel kuvvetler per- t sonelinin iki katına çıkanl- [ ması). maaşlan yükseltece- ğini, yeni araç gereç için ya- tırım yapacağını söylüyor, ancak askeri bütçede arttın- ma gitmeyi garanti etmiyor. Füze savunma sistemine İcar- şı çıkıyor. Vurtseverlik Yasası'nı değiştirecek İç güvenlik: Yurtseverlik Ya- sası'na olumlu oy verdi, ancak yasarun Bush yönetimi tara- fından ıstismar edildiğini ile- ri sürerek yasanın bir kısmı- nın iptal edılmesini savunuyor. Diğer yandan ise belli yönle- riyle yasanın güçlendirilme- sini istiyor. Ulusal Muhafız- lar'ı iç güvenlikten sorumlu bi- nm haline getirerek ülke içi is- tihbarat çahşmalannda reform yapma sözü veriyor. Enerji ve çevre: Kyoto Pro- tokolü'nü imzalamayı Kerry de reddediyor, ancak hidro- jen bazlı enerji teknolojilen- ne ve diğer temiz, yenilene- bilir yakıt kaynaklanna ağır- lık vermeyi düşünüyor. Bu yolla, Ortadoğu'dan ithal edi- len petrolü karşılayacak bi- çimde petrol tüketimini gün- de 2 milyon varil düşürmeyi planlıyor. Kerry, aynca Se- nato'nun, yollarla spor amaç- lı araçlar ve otomobiller hak- kındaki standartlann daha sı- kı kontrolüne dair yasal dü- zenlemeler yapmasına des- tek veriyor. ŞİRKET BUSH'A DESTEK VERDÎ Sayımlara güven yok ABD'de 2000 seçim- lerinde oylarm geçersiz sayılmasma neden olan eski oy makınelerinin ço- ğu, yeni. dokunmaya du- yarh ekranlarla değiştiril- di. ATM benzeri bu ma- kinelerin ekram üzerin- den gerçekleştirilen oy kullanma prosedürünün kanşıklık yaratma ihti- mali olduğu öne sürül- se de çoğu Amerikah bu- nun "geri zekâlılar için bile anlaşıhr'" olduğunu savunuyor. Elektronik makınelerle ilgili asıl önemli ıddialarsa oy ka- yıtlannın söz konusu ma- kineleri üreten firmalann oluşturduğu güvenlik mekanizmasına emanet oluşu üzerinden ortaya atılıyor. Bu makıneleri üreten firmalar arasında, ismi şaibelere karışanlardan biriyse Diebold adlı Ohio merkezli firma oldu. Fir- manrn ürettiği yazılun- lann güvenliğiyle ilgili pek çok iddia ortaya atıl- dı ve bu konuda bir dizi dava sürüyor._ Ülke genelinde 33 bin oy makinesinin kullanım- da olduğunu açıklayan Diebold, oy teknolojisi- nin önemli kusurlan ol- duğu, bilgilerin güvenli- ği konusunda firmanın dikkatsiz davrandığı ve tüm bunlann seçim yol- suzluklarına fazlasıyla açık olduğu yönündeki eleştirileri kabul etmiyor. Diebold ile ilgili asıl şaibeyse şirketin CEO'su- nun ABD Başkanı Bush'un seçim kampan- yasırun destekçilerinden biri olması. Ağustos ayın- da Diebold CEO'suWal- den O'Dell'in Bush'un kampanyasına açıktan destek vermek üzere ak- tif çahşmalara başladığı haberlerinin yanında, Bush'a gönderdiği, "Ohio eyaletinin, elekt- ronik oylannı size gön- dermesi için onlara yar- dunakararb>ım n ifade- lerini içeren mektubunun basına sızması şirketle ilgili şaibelerin bir skan- dala dönüşmesine neden oldu. Çocuklar Kerry'yi seçti bile ABD'de seçime iki hafta kala çocuklara hitap eden kablolu te- levizyon kanalı Nickelodeonun web sitesinde yapılan bir anke- te göre, Amerikah çocukların çoğu Demokrat Parti adayı Se- natör JohnKern'yi ABD Baş- kanı GeorgeBush'a tercih ediyor. Daha önceki dört başkanlık se- çimlerinin sonuçlanm çocukla- nn katılımıyla yaptıklan anket- ler neticesinde doğru olarak tah- min ettiği belirtilen Nickelode- on'un, bu yılki anketine katılan yaklaşık 400 bin çocuktan yüz- de 57'si Kerry den yana tercih kullanırken Bush'un dört yıl da- ha görevde kalmasını isteyen ço- cuklann oram yüzde 43 "te kal- dı. Çocuklar ıçın 2 Kasım se- çimlerine dair bilgiler veren Nic- kelodeon aynca çevre, Irak sava- şı ve terorizm gibi konularda da çocuklann fikirlerini ifade et- melerini teşvik ediyor. Kablo- dan yayın yapan çocuk tele\iz- yonu kanalında seçimlere dair bazı animasyonlar da yayımlam- yor. Kanalın yetkilileri, 2-11 yaş arasındaki çocuklann görüşleri- nin, her zaman olmamak kay- dıyla ailelerinin görüşlerini yan- sıttığını belirterek çocuklar arasında yapılan ankerin önem- li bir barometre olduğunu kay- dediyorlar. Nickelodeon'un 2000 seçim anketlerinde, çocuklar yüz- de 55 oranında Bush'u destek- lemişlerdi. 11 Eylül'den sonra Türkiye'nin artan önemini iki lider de görüyor Türldye politikası değişmez ABD seçimlerinde merak edilen bir diğer konu da Tür- kiye ile ilişkilerin nasıl deği- şeceği. Tecrübeli gözlemci- ler, Bush'un yerine Kerry'nin seçilmesi durumunda da ABD'nin Türkiye ile ılışki- lerinde köklü bir politika de- ğışikhğmin gündeme gelme olasıhğının buiunmadığını be- lirtiyorlar. Demokrat Partili yetkililer de daha önce yaptıklan açık- lamalarda, Kerry'nin "Tür- khe'nin güçlü bir nıüttefık ol- duğuna" üıandığını ve AB'ye gırmesı ıçın Washington'ın desteğini sürdüreceğinı vur- gulamıştı. John Kerry'nin Türkiye po- litikasına dair kritik başlık- lardan biri de "Ermeni so>1a- nmı"nı tanımaya yönelik va- atleri. Eylül ayrnda Massac- • Kerry'nin "Ermeni soykınmını" tanıyacağı yönündeki vaatleri kritik bir farklılık olarak görülüyor. Ancak, Bush da geçen seçim kampanyasında bu yönde vaatlerde bulunmuş, daha sonra çark etmişti. hussetts eyaletinde, Amerika Ermeni Ulusal Kongresi (AN- CA) adlı Ermeni diyasporası grubunun düzenlediği müzik festivali Armenstock'a bir mektup gönderen Kerry, "Si- zi temm ederim ki başkan ola- rak, Ermeni soykuımnun in- kârına karşı savaşmayı sür- düreceğim. Beninı \ önetimim, 24 Nisan 2005'i, bu vahşetin 90'ıncı yıldönümü olarak ta- myacakbrveinsanhğakarşıbu suçun, gelecek soykırımlan önlemesinde kullanılması için çahşacaktır. Soykınnn sona erdirmeyönündeki ahlaki so- rumhıhıkta uzlaşma olamaz" dedi. Kerry, ekim ayı ortalannda "Ermeni smtanını'' iddiala- nnm tanınmasına olan deste- ğini bir kez daha gündeme getirdi. Ancak 2000 yılı başlannda seçim hazırlıkları sürerken Ermeni lobisinin desteğini al- mayı amaçlayan Bush da se- çılmesı durumunda "Erme- ni soykınmını tanıyacağı- sö- zünü vermişti. Şubat ayında, Ermeni toplumunun liderle- rinden Edgar Hagopian ve Vasken Setrakian'a yazdığı mektupta Bush. "20. yüzyd, ta- hayyül ötesi şiddet, kitlesel ci- nayet ve soykmmlarla defa- larca kirletildi. Tarih geçen vüzvTİda Ermenilerin bu zul- me uğraülan ilk halk olduğu- nu gösterhor. Ermeniler, ta- hay^ül sınırlanmzorla>an bir soykınm kampanyasına uğ- ratdmışür. Bu durum bötün aklı ba- şında insanlara, insanhğa kar- şı kanlı suçlann işlendiği bir vüz>ıldaki bu korkunç suçun gerçeklerini ve bundan çıka- nlacak dersleri haürlamak ve kabul etmeyi gerektirmekte- dir. Eğer başkan seçiürsem uhısumuzun Ermeni halkının bu trajik acısuu gerektiği şe- kilde tanımasını sağlayaca- ğun" ifadelerini kullanmıştı. YtNE MAHKEMEDE BlTEBİLÎR Seçimden sonra kaos ABD'de 2 Kasım'da yapılacak olan seçimle- re dair kamuoyu araştır- malanndaki başa baş so- nuçlann yanında seçimin sonucuna dair hemen he- men herkesin üzerinde anlaştığı bir tahmin var: Seçim sonrası bir hukuk kaosu yaşanacak. Kimileri bunun bugü- ne dek görülen en bü- yük seçim sonrası kriz olacağını da öne sü- rüyor. ABD'de 2000 seçim- lerinde oy sayımında ya- şanan kanşıklık sonucun- da, Florida eyaletinde- ki seçim sonuçlan bü- yük tartışmalara neden ounuş, bir ay kadar son- ra ve ancak yüksek mah- keme kararıyla başkan- lık GeorgeBush'a teslim edilmişti. Gözlemciler bu defa da adaylann aralannda- kı farkın çok küçük ve değişken olması nede- niyle seçimin ardından kim kazanırsa kazansın bir "haksEhk, yokuzhık" tartışmasının kaçınılmaz olacağını savunuyorlar. îki başkan adayı da eya- letlerde olası hukuki so- runlar için avukat ordu- lannı oluşturdular. Yine ABD seçimleri tarihin- de ilk kez bu yıl başkan- lık seçimleri Avrupa Gü- venlik ve İşbirliği Teşki- latı'ndan (AGlT) gele- cek uluslararası gözlem- ciler tarafından izlene- cek. Aylar alabilir Geçen seçimlere dek ABD seçimlerinde, se- çim günü adaylardan bi- ri yenilgiyi kabullendi- ğini açıklar ve seçim son- lanırdı. Ancak, buyıl da oylann yeniden sayımı ve sonrasında açılacak davalarla bu sürecin ay- lara yayılabileceği ön- görülüyor. Kimi yorumcularsa müstakbel ABD başka- nmın, böylesi bir hu- kuk mücadelesinden za- ferle çıkarak iktidannı sağlamlaştırmaya zaten ihtiyaç duyacağı inan- cında.