Katalog

SAYFA CUMHURİYET 19EKİM2004SALI 14 KULTUR kultur@cumhuriyet.com.tr SAHNEDEIM AYŞEGÜL YÜKSEL Resital tadında performansSeyirci sıralanna doğru hafif eğimli, dik- dörtgen bir platformu aydınlatan donuk be- yaz ışık altında bir rolden ötekine, bir gerçek- lik düzlemınden bir başkasırıa geçerek devı- nen, sıyah gıysili üç oyuncu. Platformun bittiği noktada yükselen bir fon perdesi. Perdenin gerisindeki varlığı zaman zaman -ışık değişimiyle- görsel düzeyde de belirginleşen siyah tuvaletli bir piyanistin parmaklaraıdan dökülen miLzik. Donuk bir 'siyah-beyaz'lıkta oluşturulmuş sahne fotoğrafında, ışık-söz-mimik-jest-ko- reografi-piyano müzıği-şarkı etmenlerinüı bütünlediği bir devinim... Yönetmen Mustafa Avkmuı. DTCF Tiyat- ro Bölümü'nü bıtırdığınden bu yana Paris'te yaşayan ve tıyatro için üreten AB thsan Ka- leci'nin 'Schubert ve Şevki Bey' adlı oyunu- nu Ankara Devlet Tiyatrosu'nda sahneler- ken işte böyle bir yaklaşım uygulamış. Tiyat- royu tiyatro yapan tüm öğelerin etkin bir bir- liktelik ıçinde devindiği total (bütüncül) per- formans' anlayışıru yetkinlikle yaşama geçir- mış. Romantllc duyarlılık Görsel ve işıtsel düzeyde 'düş' ile 'gerçek' arasında gidip gelen oyunun içeriği, soyutla- maya dayalı bir sahne anlatımı gerektiriyor. Çünkü karakterlerin eylemi baglamında adım adım gelişen bir öykü yok sahnede. 'Schu- bert ve Şevki Bey* romantik duyarlılığın an- latımına adanmış bir metin. Doğumdan ölü- me giden yaşam yolculuğu boyunca, evrenin gizemıni 'sezinleme' ve kendı içindekı 'tan- nsalhğı' yakalama çabası içinde doğaya ve aşka kenetlenen. kendini toplumdan soyutla- mış, içe dönük bireyin duygular ve sezgiler düzleminde yaşadığı hüzünlü ve tutkulu se- rüvenini dile getiriyor. Bu serüven, dünyamızda gerçekten de ya- şamış, ama biri doğduğunda öteki çoktan öl- müş olan, dahası farklı coğrafyalarda ve kül- türlerde yaşadıklan için farklı duyarhlıklar- la yetişmiş iki büyük sanatçının sahnede kar- şı karşıya getirilmesiyle oluşuyor. Oyunun kahramanlanndan biri Batı müzi- ğinin romantik döneminin dervlerinden Franz Schubert, öteki de usta işi bestelerini Haa Arif Bey'in Tiirkmüziğinde oluşturduğu 'roman- tik ekoT ('şarkı'ekolü) doğrultusunda yap- mış olan Şevki Bey. Biri Viyanalı, öteki ts- tanbullu; biri 19. yüzyılın başlannda, öteki ise sonlannda yaşamış ve üretmiş. Ama ne rastİantı. ikisi de 31 yaşındayken ölüyor. İkisi de sıradan ailelerin çocuklan. tki- si de yetenekleri nedeniyle genç yaşta etkili çevrelerin gözüne girebilecek konumda. îki- si de sıradan değerlere bağlanarak ulaşılabi- lecek rahat bir yaşama karşı çıkıyor. tkisi de doğada ve aşkta tannsallığı arayışın hüznü- nü ve yalnızlığını yaşıyor. Yazar Kaleci'nin. Şevki Bey'in ağzından Istanbul Boğazı'nı betimleyişi, romantik duyarlılığın nasıl da çarpıcı bir anlatımı: "Boğaz, topraklar ara- sında akan bir düştür. Tannnın soluğu. Onun ustafa Avkıran'ın Ankara Devlet Tiyatrosu'nda sahnelediği 'Schubert ve Şevki Bey'i Ali îhsan Kaleci yazmış. Biri Batılı, öteki Doğulu iki büyük bestecinin paylaştıklan 'romantik' duyarlılığı yansıtan oyunun metni de, sahne yorumu da 'Batı'nın tadı'nı yansıtırken 'Doğu'nun lezzeti'ne uzak düşüyor. kryisında, sabahlara dekakan sularda yitik bir arkadaşı arar gibi kahnm." Sanatın parayla sevlşmesl Ali fiısan Kaleci'yi esinleyen, iki farklı kül- türden ve zaman diliminden gelen bu iki sa- natçının örtüşen özellikleri olmuş. Yazar, iki kahramanını 'gerçekûstû' bir düzlemde bu- luşturarak 'sanat' (yaratı) ve 'sanatçı' (yara- tıcı) duyarlılığına odaklanan şiirsel bir sahne metni oluşturmuş. Kaleci'nin metni bir boyu- tuyla da sanatçının 'saücı', izleyicisinin de 'ahcı' konumunda olduğu, 'sanatçı' ile 'zena- atkâr' arasındaki aynmın belirsizleştiği, da- hası, 'sanatçı' kavramının gösteri piyasasına nasılsa girmiş herhangi biri için kullanılan bir 'yafta'ya indirgendiği toplumlann eleştırisini yapıyor: "Ah, anlaşılmak! tşte sanatın paray- la sevişmeye başladığı yeni dünyada en çok kul- lanılacak söz!" Ne ki Kaleci, iki kahramaniiidan Schubert'in yaşantısıru daha ağırhklı biçimde işlemiş. Bu nedenle Şevki Bey'in simgelediği kültüriin ağırlığı yansımıyoroyuna. Yönetmen Avkjran bu 'denge eksiküği'ni gidermek, aynı zaman- da da sahnelemedeki konsepti gerçekleştire- bilmek için dokuz rolün, aynı giysiler içinde üç oyuncu tarafından canlandınlmasını ön- görmüş. Şevki Bey'i oynayan oyuncuya da böylece sahneyi öteki oyuncularla eşit düzey- de paylaşma olanağı tanımış. Schubert aflırlıklı yorum Ancak, 'total performans' anlayışına göre oluşan sahne estetiği Batı kültürüne ve Schu- bert'in müziğine büsbütün yaslanmış. Bırbaş- ka deyişle. sahnelemeye 'Baü'ıun tadı' ege- men olurken, 'Doğu'nun lezzeti'nden, özel- likle de Şevki Bey'in müziğinden iz kalma- mış. Metindeki eksıklikten kaynaklanan ve sahnelemede giderilmeye çalışılan 'eksenkay- masT daha da belirginleşivermiş. Cç oyuncunun, yönetmenin konseptine sı- kı sıkıya bağlı bir düzen içinde hem bireysel olarak hem de takım oyunculuğu açısından ba- şanlı olduğu görülüyor. ÜnsalCoşar. Kaleci'nin Schubert'ini duyarlılıkla sırtlıyor: özellikle bırdenbire oluşuveren duygu yüklü sahneler- de 'sahici' olmayı başanyor. Ehin Beşikçioğ- lu. ölüm meleği Genç Kız'la başlayıp başka karakterleri de kucaklarken hem duygu akta- nmında güçlü yorumlar sunuyor. hem de oyu- nu baştan sona saran (Ovül Avlaran imzalı) koreografiyi alıp götüren dinamik güç olarak sahne olayının estetık bütünlüğüne katkı sağ- lıyor. Harun Özer, yalnız Şevki Bey'e değil, oynadığı öteki rollere de soluklu yorumlar ka- tıyor. Piyanist A. N. Nihan Turnagöl ise piya- nodaki performansı ve fon perdesinin ardın- daki bugulu görüntüsüyle yapımın görsel-işit- sel düzeyde vazgeçilmezı. 'SchHbert ve Şevki Bey' özellikle Schubert severlere seslenen, sahne deviniminde de mü- zik duyarhğını yansıtan bir tiyatro resitali ni- teliği taşıyor. Sezona Ahmet Mümtaz Taylan'ın ödüUü oyunu 'Misafir' ile girmişti. Eskişehir yeni sahnesini açıyor ÖZNUROGRAŞ Eskişehir- Sezonu 12 Ekim'de Ah- met Mümtaz Taylanın ödüllü oyunu "Misafir" ile açan Eskişehir Büyükşe- hir Belediyesi Şehir Tıyatrolan (EBBŞT) Ekimin sonunda üçüncü sah- nesıne kavuşacak. Yeni sahnenin per- desi ölümünün 100. yıldönümünü do- layısıyla Anton Çehov'un "Vişne Bah- çesi" oyunuyla açılacak. Arsen Gürzap'ın yönettiği oyunda eski değerlerin yok olup yeni değerle- rin var olmaya başladığı geçiş dönemi Rusyası. eski görkemli günlerini geri- de bırakmış aristokrat bir ailenin pen- ceresinden anlatılıyor.Eskişehir Bü- yükşehir Belediyesi Şehir Tiyatrolan Genel Sanat Yönetmeni Yıldınm F. Urağbuyıl tiyatronun beşınci yaşını kut- lamaya hazırlandıklannı ve geçen se- zonda on beş farklı oyunla toplam 175 bin seyirciye ulaştıklannıbelirtti. Bu se- zon ilk kez sahnelenecek olan diğer oyunlann arasında Yiınus Emre'nın şi- irlerinden derlenen "Emrem Yfanus" sahne gösterisinin tasan yönetmenliği- ni EBBŞT Genel Sanat Yönetmeni Yıl- dınm F. Urağ üstleniyor. Besteciliğini Nedim Yıkfazın sürdürdüğü. Mustafa Sekmen tarafından yönetilen oyun, ilk gösterimini aralık ayında yapacak. Yine aralık ayı içinde Ozen Yula'nın "Gözü Kara Alaturka" oyunu yaza- nn rejisiyle seyircilerle buluşacak. Çocuk oyunlan repertuvarına da ye- ni bir oyun ekleyen Şehir Tiyatrolan, yazar Martin Plesek'in "Küçük Par- mak" eserini sahnelemeye hazırlanı- yor. Berkay Akın tarafından çevrilen ve yönetilen oyun, kasım ayında sah- nelenecek. E.B.B.Ş.T. aynca geçen sezon sahnelediği. "Hadi ÖMürsene Canikom". "Söz Veriyonım'' ve Er- gin Orbey'ın yönettiği "Resimli Os- manhTarihi" oyunlannı bu yıl da se- yircisiyle buluşturmaya devam edecek. Enka Oditoryumu'nda 2 Kasım'da Brahms Trio konseri var Kış etkinlikleribaşlıyor Şrek Broadway'e uyarlanıyor • ANKARA (AA) - En iyi animasyon dahnda 2001 yılının Oscar ödülünü alan 'Shrek' filmi, Broadvvay'e uyarlanıyor. Entertaüıment Weekly dergisinin haberinde, 'Shrek 1 'den uyarlanacak müzikalin, 'Amerikan Güzeli' ve 'Azap Yolu'nun başanlı yönetmeni Sam Mendes tarafından sahneleceği bildirildi. Haberde, 2006'da sahnelenecek müzikalin Dreamworks film stüdyolan tarafından destekleneceği belirtildi. KüMr Servisi - ENKA Kültür ve Sanatın 16 yıl- dan bu yana sürdürdüğü etkınlıkler, ENKA Vaİcfı Sadi Gülçelik Spor Site- si"nde yer alan ENKA Odi- toryumu'nda 2 Kasım- 28 Aralık tarihleri arasında her akşam saat 20.00'de gerçekleşecek. Kış etkinlik- lerine Istanbul'dan katıla- cak topluluklann yanı sıra Roma'dan Teatro Vascello, Moskova'dan BrahmsTrio ve Ankara'dan Ankara Ekin Tiyatrosu konuk olu- yor. 2 Kasım'da Brahms Trio konseri müzikseverler- le buluşacak. Natalya Ru- binstein (pıyano). Dmitri Vasih'ev (keman), VTadi- mir Balshin den (viyolon- sel) oluşan ve 1987 yılın- dan bu yana sanat yaşamı- nı sürdüren topluluğun re- pertuvannda Teleman ve Hajdn'dan Sviridov'a ka- dar değişik dönemlerden, farklı üsluplardan besteci- lerin yapıtlan ytx alacak. 9 Kasım'da Ankara Ekin Tiyatrosu Raşit ÇeKkezer'in yazıp yönettiği 'Hiçbir Şe\" adlı oyunu sahneleyecek. Başrolleri deneyim- li oyuncular Hakan Çimenser, Sab- ri Ozmener ve İpek Atagün payla- şıyor. Oyunda gündelik yaşamda- ki yozlaşma. değersizleşme, çürü- me anlatılıyor. Çocuğuna baba ara- yan genç kadınla, babasımn para- sını kumarda yok eden genç ve pa- ra hırsı içinde mali danışmanlık bürosunu yaşatmaya çalışan bir adamın hikâyesi konu ediliyor. Teatro Vascello... 23 Kasım'da Roma'dan Teatro Vascello'nun sunacağı '\Vomenof Trachis - Le Trachinie' (Trakhis Kadınlan) adlı oyun, tiyatrosever- lerle buluşacak. Sophokles'in oyu- nunu Ezra Pound tngılizceye uyar- lamış. Oyunu sahneye koyan Gi- ancarlo ÎS'anni ise Italyanca çevi- risını de üstlenmiş. Oyunun mü- zikleri Paolo Vandi'ye ait. Oyun- • ENKA Kültür ve Sanat'ın 16 yıldan bu yana sürdürdüğü etkinlikler, ENKA Vakfi Sadi Gülçelik Spor Sitesi'nde yer alan ENKA Oditoryumu'nda 2 Kasım- 28 Aralık tarihleri arasında her akşam saat 20.00'de gerçekleşecek. cular ise Manuela Kustermann, Paolo Lorimer. Massimo Fedele. Mauıtoo PaDadüno, Sara Borsaret- fi, Marco Vergani ve Chiara Bigj- oni. Koroda ise GabrieDa AieDo e Pilar, VaJeria Andreozzi, Gea Lu- cetti. Beatrice Magalotti. RHa Ru- bino yer alıyor. 3qKasımdaGönûlİJlkü-Gazan- fer Ozcan Tiyatrosu 'Kirahk Da- ire' adlı yeni oyunlannı sahnele- yecek. GeorgeFeydau'nunyazdı- ğı oyunu uyarlayan Gazanfer Öz- can. Engin Gürmen'in sahneye koyduğu oyunda, Gazanfer Öz- can. Gönül Ülkü, Nedim Doğan, Oktay Tosım, Mustafa Ersin Öz- ben, Le\1a Üner, Bahar Karade- niz. Ebru Tekgündüz, Sinan Yıldı- nm, Merve Yıkünm rol ahyorlar. 7 Aralık'ta Clara Schumann eserlerinden oluşan bir ilk seslen- dirim yer alacak. Konserde Ezgi Sa>'dam (mezzo-soprano), Leyla YeniseyArta>-(pıyano), AidaBoy- dağ (keman), SevilGökdağ (viyo- lonsel) çalacak. Programın birin- ci bölümünde yer alan yapıtlar Türkiye'de ilk kez seslendirilecek. 14 .Aralık"ta Ve Diğer Şeyler top- luluğu Aksak İstanbul Hikâyeleri adlı oyunlannı sahneleyecek. Oyu- nu yazan ve yöneten Yeşim Ozsoy Gülan. Sanat yönetmeni ise Gen- coGülan. Semaver'den yeni oyun 21 Aralık'taSemaverKumpan- ya 'Diktat' adlı yeni oyunlannı sahneleyecek. Enzo Cormann'uı vazdığı oyunun çevirisi Nükhet lvet'e ait. Işıl Kasapoglunun sah- neye koyduğu oyunun başrolleri- ni Köksal Engür ve Bülent Emin Yarar paylaşıyor. Film, iç savaşta ayn saflarda çarpışmış iki karde- şin yirmı beş yıl sonra karşılaş- malannı ve hesaplaşmalannı an- latıyor. 28 Aralık'ta ise BurçinBü- ke piyano resitali müzıkseverler- le buluşacak. (0 212 276 22 14) YAZIODASI SELİMİLERİ Mevsim Biterken... Rüyamdaki Sofralar'da anlattığım Azra Hanım, enginarlar kraliçesiyken, bazı yaz sonlannda, güz başlangıçlarında, birdenbire bamya kraliçeliğine göz dikerdi. Onun öyle, bitmez tükenmez bamya düşkünlükleri olurdu. Fakat hep mevsim sonlannda, bamya el ayak çekerken. Bu yüzden de Azra Hanım, "Mevsim biterken bir bamya yemeği yapayım dedim..." diye söze başlardı. Pendikli Azra Hanım'ın bamya yemekleri, aside ya da bamya dolması gibi, yapılması, kotarılması zor işlerden değildi. Bamyanın tadını kaçırmayalım. Zaten ayıklaması zordur!" Pendik'in bahçelik bostanlık olduğu o günlerde, dondurulmuş bamyanın b'sinden kimsenin haberi yoktu. Mevsiminde bamya taze taze yenir, ya da, öz be öz kuru bamyayla kış yemekleri yapılırdı. Azra Hanım, "mevsim biterken", manavına, kasabına koşuyor, alışverişini yapıyordu. Bugünkü yemeğimizin adı, 'etli bamya'. Adından da anlaşılacağı gibi, manavdan bamya alınacak. öyle fazla almanıza gerek yok. Etli bamyanın özelliği, etinin bolcatutulması. Yanm kilo bamya yeterli. Manava gitmişken, tabii, domates, limon da alacaksınız. Evde kalmamışsa, kuru soğan. Böylece manav faslı noktalanacak. Sırada kasap. Kasaptan "parça et" alınacak. Parça et dediğimiz, kürek veya kol. Kasap parça eti gayet güzel hazırlayacak. Hemen eve dönecek, murfak faslına geçeceksiniz. Et, incecik kıyılmış soğan ve bir miktar margarinle hafif hafif kavrulur. Margarinin miktan, etin yağlı olup olmaması göz önünde tutularak tespit edilir. Gayet güzel hazırlanmış -Her ne demekse?- parça eti hafifçe kavurduktan sonra; iki adet domatesin suyu çıkarılacak, ayrıca üç bardak içme suyu ilave edilerek parça et pişirilecek. Pişmesine iyice yakın tuz ve karabiber konacak. Bu arada bamyalar özenle ayıklanacak. önce tuzlanacak, sonra limon suyuyla ovulacak. LJmon suyu yerine sirke kullanan hanımlar da varmış. Ama Pendikli Azra Hanım sirkeyi pek salık vermez. Sirke, bamyanın ekşisini pekiştirmez, kızıştınrmış... Şimdi tencere değiştirilecek. Pişmekte olan et, yeni tencerenin ortasına alınacak. Çevresine bamyalar sıra sıra özenle dizilecek. Tabii, dizmeden önce bamyalan soğuk sudan acele acele geçireceksiniz, birkaç kez. Rüyamdaki Sofralar'da "Enginar Güzelleri" yazısını okuyanlar hatırlayacak: Azra Hanım için yemek, tadı, lezzeti kadar gözü de okşamalıdır. Bu yüzden yeni tencereye bamyaların dizilişi beceri istiyor. Etli bamya ağır ateşte bir güzel piştikten sonra, yuvarlak servis tabağına derhal ters yüz edilecek. Etlerortada, çevrelerindedizim dizim bamyalar... "Mevsimi bitmeden," diyordu Azra Hanım, "etli bamya, damaklarda yazdan son birlezzet bırakır." Yine mevsimi bitmeden, geçmeden yapılan bir başka bamya yemeği, Ermeni mutfağının gözdesi zeytinyağh bamyaydı. Azra Hanım'a bakılırsa, zeytinyağh bamya, yalnız Ermeni mutfağının değil, aynı zamandaGirit mutfağının da gözdesiydi. Girit mutfağı soğanı biraz daha cimrice kullanıyordu, hepsi bu! Ermeni mutfağı soğan ve sarmısak konusunda her zaman "bonkör'öü. Yemekleri farklı kılan da soğanla sarmısak bolluğuydu. Derken mevsim bitiyordu. Ne etli bamya, ne zeytinyağh bamya. Küçücük küçücük, hepsi tombalacık kuru bamyalann mevsimi başlıyordu. Elbette onların da ayrı tadı vardı. Iplere tek tek dizilmişler, size gülümseyip duruyorlar. O güzellik yetmez mi? Azra Hanım hem soruyor; gülümseye gülümseye, başını sallaya sallaya hem yanıtlıyordu... öneriler: Kitap/lçimde Bir Boşluk Var, Altay öktem, Sel Yayıncıhk, 2004. (Hayatı sevmek istryorsanız...) Betzdorf kenti orkestrası • DEN1ZLİ (AA) - Almanya'nın Betzdorf kenti orkestrası, Pamukkale Üniversitesi'nde (PAÜ) konser verip müzikal oyun sundu. PAÜ Kongre ve Kültür Merkezi'nde 2 saat süren etkinlikte, 85 kişilik orkestra, verdiği konserin yanı sıra, 'Güzel Kız' ve 'Canar' adlı oyunlan müzik eşliğinde sundu. 750 kişilik salonun dolduğu konserde, Denizli Valisi Gazi Şimşek, konser sonrası yaptığı açıklamada, bu tür etkinliklerin, farklı ülkelerin kültürlerini görme olanağı sunduğunu söyledi. Bu arada, konser bitiminde sahneye çıkan tiyatrocu Özlem Aydmer, Denizli Belediyesi Şehir Tiyatrosu yönetmeni Deniz Kaptan'ın işten çıkanlmasını protesto ederek Belediye Başkanı Nihat Zeybekçi'yi suçladı. Zeybekçi ise bu protestoya alkışla karşılık verdi. Hadra hamamı yenileniyor • MERSİN (AA) - Tarihi Hadra hamamının restorasyon çalışmalanna, Istanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Mimarlık Fakültesi Restorasyon Anabilim Dalı öğretim görevlileri ve öğrencilerinin katılımıyla başlandı. Akdeniz Belediye Başkanı Kenan Yücesoy, Hadra Hamamı'nın, Mersin'in en önemli yapıtlanndan biri olduğunu, çalışmalann kısa sürede tamamlanacağını belirterek, "Mersin'i Yeniden Kazanalım" tasansı kapsamında, yapının sağlamlaştınknası ve yeniden kullanımı için öneriler hazırlanacağını belirtti.