Katalog

15 EYLÜL 2003 PAZARTESİ 4- CUMHURİYET SAYFA DIS BASIN Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Annan'a göre, şu anki durum ABD'nin Irak'ta yanılgıya düştüğünü gösteriyor Amerika daha sabırlıolmalıydıBirleşmiş Milletler Genel Sekreteri Ko- fî Annan Time dergisine verdiğı röpor- tajda, ABD'nin Irak'ta sorunun göründü- ğünden çok daha büyük olduğu ve bir ül- k enin tek başına bu sorunJa uğraşamaya- cağını anladığını söyledi. Time dergisi- nin yönelttiği 10 soruya yanıt veren An- nan, Irak'ta silahsızlanma için daha faz- la zaman ve sabır gerektiğini söyledikle- rini ancak ikisine de sahıp olmadıklannı anımsattı. "Savaş öncesi var olan temel aynhkla- ra rağmeo yeni bir BM karan konusun- da uzteşma sağJayabüeceğimizi düşiinü- yonım" dıyen Aıinan Irak'ta sivil yöne- timi BM'nin devralmasırun geçmişte Ko- sova. Doğu Timor gibi ülkelerde denen- miş ve başanlı olmuş bir model olduğu- nu vurguladı. BM Genel Sekreteri'ne yö- neltilen sorular ve yanıtlan şöyle: - ABD, BM'nin (Birieşmiş Milletler) onayını almadan Irak'ta savaşa giriştl Şimdi iseIrak'ta BM"nin dahageniş kap- samda sonımhıluk ahnası, yeniden yapj- landırma sürecine müdahil olması için bir karar tasansı çıkarma>-a çahşryor. Ne değişti? - Sanıyorum sorunun göründüğünden çok daha büyük olduğu ve bir ülkenin tek başına bu sorunla ugraşamayacağı bariz hale geldi. Ve, tabii koalisyonda ne ka- dar çok katılım olursa sorunun o kadar çok kontrol edilebilır hale geleceğı. Üye ülkelerin hepsı Irak'ta istikrar konusun- da çok kaygılı ve ülkenin kaosa sürüklen- memesinın, istikrann sağlanmasının her- kesin yaranna olduğunun farkındalar. Bu • Biz işin başından beri Irak'ta silahsızlanma için zaman ve sabır gerektiğini savunduk. Ancak maalesef ne zamana ne de sabra sahip olabildik. Ve benim düşünceme göre Irak'ta şu anda yaşananlar ABD tarafından alman kararlann yanlış olduğunu gösteriyor. nedenle savaş öncesi var olan temel ay- nlıklara rağmen yeni bir BM karan ko- nusunda uzlaşma saglayabileceğimizi dü- şünüyorum. - ABD'nin BM onayı olmadan bir sa- vaşa guişmesinin yanhş olduğunu düşü- nüyor musnnuz? - Biraz daha sabırlı olunması ve diğer ülkelerle birlikte hareket edihnesi kesüı- likle daha iyi olurdu. ABP. geri adım atmalı - ABD, Güvenlik Konseyi ve diğer iil- keierden destek almak için ne yapmah? - Bence üye ülkeler Irak'tahem srvil hem de askeri boyutta uluslararası bir çabarun hâkim olması gerektiğine inanıyorlar. Sa- dece sınırlann değil, otonte ve sorumlu- luğun da paylaşıhnası gerektiğine inanı- yorlar. ABD kendi yaklaşımına bakacak ve bu yaklaşımı diğer ülkelerin de işe ka- nşması için ne kadar değiştirebileceğine, yaJdaşunını onlar için nasıl uyarlayabi- İeceğine, kısacası geri adım atıp atama- yacağına karar verecek. - Bu, ABD açısından askeri operasyon konusundaki otoriteyi anklen birakmayı gerektirir mi? - Bu ille de gerekli değil. Çünkü geç- mişte ABD'nin yönettiği başka uluslara- rası askeri güçlerimiz oldu. - BM'nin Irak'taki sivil yönetimi dev- ralmasının anlamı olur mu? - Eğer Doğu Timor, Afganistan ve Ko- sova'ya bakarsamz o ülkelerdeki model böyle olmuştur. Sivil yönetimi BM dev- ralmıştır. -Dryelim ki gerçekten Irak'ta kirJeim- ha silahı olmadığı kamdandL Siz ve BM Güvenlik Konseyi kendinizi hakb çıknuş oiarak hisseder misiniz? - Konsey üyelerinin büyük bölümü za- ten savaş gerekçesi oiarak gösterilen sa- vın çok zayıf olduğunu düşünüyor. Kit- le imha silahlannın kesin oiarak bu ülke- de bulunmaması halinde bu gerekçeler ve ABD'yle Ingiltere'nin tezı sanıyorum da- ha da zayıf hale gelecektır. - Bush yönetimi kitie imha silahlan ko- nusunda gösterdiği kanıüan, iddia eröği bazı şeyleri geri çekmek. bunlardan cay- mak zorunda kahnca şaşırdıruz mı? - Bizim, orada üç yıl oiarak planlanan çalışma yapan denetçilerimiz vardı. Son- ra çalışmalar 3.5 ay içinde kesildi. Bu, BM silah denetçileri başkanı Hans Blix daha fazla zamana gereksinim duyduklannı söylemesine rağmen böyle oldu. Biz ba- şından beri silahsızlanma için zaman ve sabır gerektiğini savunduk. Ancak maale- sef ne zamana. ne de sabra sahip olabil- dik. Ve benim düşünceme göre Irak'ta şu anda yaşananlar alınan kararlann yanhş olduğunu gösteriyor. - Başkan Bush 'un BM'yi küçükgördü- ğünü mü düşünüyorsunuz? BM'nin öneml aniasıimalı - Savaş öncesindeki tartışmalar sürer- ken Güvenlik Konseyi karşı çıktığı dönem- de BM'nin yararsız ve gereksiz olduğu- na dair açıklamalar yapıldı. Umuyorum kı o açıklamalar o anlık kızgınlıkla ya- pılmıştır. Ve gerilim azaldığında bu or- ganizasyonun önemli bir rolü olduğu, kü- çük büyük tüm uluslann çıkanna çalış- tığı ve ne kadargüçlü olursa olsun tek ba- şına bir ülkenin çözemeyeceği sorunlar olduğu anlaşılmıştır. - BM Genel Sekreteri oiarak ne kadar daha görev yapacaksınız? - Sanıyorum üç yıhm daha var. - Gelecekte ne yapacaksınız? - Kesin karar vermedim. Arkadaşla- nmla sohbet ederken çiftlik sahibi olmak istediğımi, kendimi doğaya vereceğimi söylüyorum. Ve eşim bu sözlerime gülü- yor. Sanıyorum Afrika Kıtası'nda yaşa- yanlann İcannlannı doyurabilmeleri, ye- terli şekilde beslenebilmeleri için birşey- leryapabilmek beni çok mutlu eder. Genel sekreterlikten aynldıktan sonra Afrika için çalışmak istiyorum. (rıme-lSEyiM) Âfiika için çalışacak BM Genel Sekreteri Kofi Annan, Time'ın sorulannı yanjtlarken de emekliliğindc Afrika için çahşmak istediğini düe getirdL Genel Sekreter oiarak üç yın kaldığmı söyleyen Annan'uı amacı gelecekte Afrika Kıtası'nda yaşayanlann yeterii beslenmelerini sağlamak (REUTERS) Irakhn işgalive toplumsalahlda dalgalanmalar FEHMİHUVEYDİ Bazı aydınlann flrne deresine akan sorulanndan endişe ve korkuya düş- memenin olanağı yok. Sözgelimi, ba- sında iki hafta önce başlatılan, deği- şimin bizim elimizde mi, yoksa Ame- rikan müdahalesinin elinde mi oldu- ğuyla ilgili tartışma. Bir katıhmcı- nın değişimin ülke kurumlannca ger- çekleştirilmemesi dunımunda, Irak örneğinde olduğu gibi, yabancı mü- dahaleden kaçınılamayacağı uyansı, birdiğennin "bazıdururruardayaban- cı müdahale zorunhı ve kaçınılmaz" demesıyle de farklı bir boyut kazan- dı. Sonuçta tartışma, yabancı müda- haleyi temelden yadsımanın, vatan- severliğin, insanhk töresinin değısmez ilkesi olmasına karşın, sevinçle kar- şılandığı düzeye indi. Ne var ki işga- lin, söylenenlerin dışında stratejik bir amaç içerdiğini ve gerçek nedeninin Amerika'nın imparatorluk, petrol kaynaklannı ele geçirme ve tsrail'in çıkarlanmn korunması olduğunu tar- hşmacılann bihnedikleri söylenirse çok şaşıracağı- mı belirtmeliyim. Demokrasi ve kitle im- ha sılahlan konusunda kopanlan yaygaraysa, iş- galin gerekçelendirilme- si ve Batı kamuoyunun kazanılması uğruna yü- rütülen politik, propagan- dist sahtekâriıktan başka birşey değil. Yabancı mü- dahalenin yadsınmadığı ve müdahaleyi onayla- mak için içhhat kapılan- nın açıldığı bir zamandayız. Onayla- dıklan örneğin çirkin yüzünden söz etmekle, bilüımesi zorunlu bir başka gerçeğe; modern çağda, bir devletin birdiğer ülkeyi diktatörlükten kurtar- mak, özgürlük ve demokrasiyi yü- celtmek için işgal ettiğini görmedi- ğimize işaret etmiş oluruz. Irak'ı işgal planlan yapanlann, Amerika"nın güvenliğinin tehdit al- tında olduğu yalanıyla kendi kamu- oyunu aldatan, ABD'nin şiddet yan- hsı Metodist-Siyonist ittifakı olduğu artk birgiz olmaktan çıktı. Savaşı baş- lattıklannda, uluslararası meşruiyeti postallanyla çiğnediler ve BM'yi hi- çe saydılar. Uluslararası yasalara say- gı gösteren büyük bir devlet gibi de- ğil, yasadışı hareket eden bir savaş çe- tesı gibi davrandılar. Bağdat rejimi- ni yıkmayı başardılar ama onun dı- şında. her şeyde başansız oldular. So- nuçta rejimin yıkılması, Afganis- tan'da olduğu gibi. ishkrarsızlık ve anarşi ortamına kapı\ı açtı. Bu nedenle, gerek tarihteki gerek- segünümüzdekı uygulanmasında ya- ra alan bu çarpık düşüncenin içtihat kapılannı zorlayan girişimlerinden dehşete kapılmalı, kuşku duymalı- yız. Toplumsal aklı kanştırmak için uzunca bir liste oluşturan; Irak'ın du- rumundan esinienerek yöneltilen - "Diktatörtük mü, işgal mi?", "Işgale karşıdirenenleryurtsevermi,terörist mi?", "tşgakigöçlereyolgösterenler işbirlikçi mi, yanhmcı nıı?"-"sorular. işgal mi. dlrenls ml? Işgale karşı yumuşak ve gevşek bir anlayışla yola çıkılan, sıradan vatan- daşm aklınj kanştıracak, okuvucuyu her iki önerme>i yadsunaya yönelten sorular. Gerçekteyse diktatörlük va- tandaşı düşkunleştirirken işgal v ata- nı düşkünleştirmekte; ama birey za- yıflık göstererek. vatarun düşkün la- hnmasına diktatörlükten kurtuluş adı- na göz yumabilir! Diğer soruda da mantık aynılığı.. iş- gal mi, direniş mi ild- leminde, kendisine saygısmı yitirmemiş- ler dışmda, herkesin ikilemi yadsıması ge- nel geçer oiarak görü- lür. Yapılmak istenen şey, sabit değerleri sarsmak, tartışma ko- nulannı görüşlerin ça- hşmasma yol açacak zemine çekmek ve so- nuçta davete gerekçe hazırlamak. Bizi "öz- gür dünya"mn hde- ri(!) ABD ile ittifak arayışıyla "dünyanm değişimine" açık olmaya zorlayan so- rular. Onlara göre bir dünya örneği olan ABD ile inifakla çıkarlar gerçek- leşir; onun safinda yer almak geliş- me ve gönenç, ona karşı olmaksa... Bu tarhşmalann Amerika'nın iste- ğiyle açıldığını söylemek bir abart- ma ise, onun çıkanna olduğu açık. Bunun, ABD'nin bir başansı ol- duğunu itiraf etmeliyim. Eylül olay- lanndan sonra bütün dünyaya; bu ara- da gerçek sonınlan yoksulluk, açhk, malerya, verem ve AIDS olan yok- sul ülkelere kendi güvenlik anlayışı- nı dikte etmek istediği artık birgız ol- maktan çıktı. Bizi sevindiren, bu tar- tışmalann daha çok "Amerikan par- tisi"nin görünürdeki liderleri olan ay- dınlar çevresiyle sınırlı ohnası, işgal ve işbirliği, kimlik ve direniş konu- sunda Arap kamuoyunun Irak ve Fi- listin'de gördüklerimizle diğer Arap ülkelerinden yükseldiğini duy- duğumuz vatansever sesler. (El Ahram - 26.08) • Irak'ı tartışırken, bazı durumlarda yabancı güçlerin müdahalesinin kaçınılmaz olduğunu savunan aydınlar insanın endişe ve korkuya kapılmasına neden oluyor. Anna Lindh'in öldürülmesiyle Isveç toplumu büyük yara aldı Saldın saydam topluma yapıldı • Aslmda, bıçaklı saldında sadece Anna Lindh değil Isveç'teki toplumun bakış açısı, saydam toplum anlayışı da saldınya uğramıştır. THOMASROGALLA Almanya Dışişleri Bakanı Joscn- ka Fîscher ı Kaufhof veya Hertie'de (Almanya'nın büyük mağazalan) koruması olmadan tek başına göm- lek alırken gözünuzde canlandıra- biliyor musunuz? Ya da kapıda bek- leyen Limuzin'i yerine birbisiklet- le sağa, sola gülümseyerek. yoldan geçenleri selamlayarak işe gittiğini? Isveç 'te ve diğer Iskandinav ülke- lerinde politikacılann böyle halkla iç içe, insanlarla yakın ve sempatik ohnası alışılagelmiş bir şey. Ancak, bu Almanya"da akla bile getirile- mez. Joschka Fischer ve meslek- taşlan toplumdan soyutlanmış gibi etraflannda beli silahlı onlarca korumayla dola- şıyorlar. Ve bunun nede- ni'2001 yıhnın 11 Ey- lül'ünde meydana gelen saldınlar filan da değil. Bu hep böyleydi. Devlet ve hükümetin temsilcile- rine yönelik siyasi amaç- lı suikastlar Almanya'nm hafızasına geçmişte kay- dedilmiş şeyler. En azın- dan 1970'lerdeki RAF (Kızıl Ordu Fraksiyonu) saldınlanndan beri. Isveç'in siyasi kültürü on yıllardır açık ve şeffaf bir topluma dayanıyor. Bıçaklanarak öldürülen Dışişleri BakanıAnna Lindh gibi politikacılann metroda, otobüste ya da bisikletle işe gittiği, tek başına alışverişe çıktığı, diğer yurttaşlar gibi kasada veya banka- da sırada beklediği bir ortama... Olof Palme ve Lindh Isveç bu anlamda şiddet ve kan dö- külmesiylepektanışık değil. Tabii. toplumun Lindh'in ölümünden ön- ceki en büyük acı ve şoku yaşadı- ğı. 1986 yıhnda Başbakan OlofPal- me'nin öldürülmesini saymazsak. İki politikacımn da öldürülüşünde birbirine benzer yanlar var. Gerçi da- ha Anna Lindh 'in öldürülmesinin ar- dındaki sır perdesi aralanmadı an- cak ne Lindh ne de Palme'nin düş- manlık beslenen politikacılar olma- dığı bir gerçek. Tahmin yürütenle- rin söylediklerinde akla yatkın bir- kaç şeyden biri ülkedeki Euro refe- randumu öncesinde Lindh'in Euro yanlısı kampanyanın öncülerinden olmasının onun üzerine şimşekien çekebileceği. Isveç, Dışişleri Bakanı'nın ölü- münden dolayı sadece yasta değil ay- nı zamanda da şokta. Aslmda, bı- çaklı saldında sadece Anna Lindh değil Isveç 'teki toplumun bakış açı- sı, şeffaf toplum anlayışı saldınya uğramıştır. Umulacak tek şey An- na Lindh'in katilinin çabuk bulun- ması ve saldınnın nedeninden man- tıklı bir sonuç çıkanlabilmesi. Bu sonuç ya Isveçli politikacıla- nn ciddi güvenlik önlemleri alma- rak toplumdan kopmasını ya da şef- faf toplumun her şeye rağmen ge- lecekte de X2x olabileceğine işaret edecek. Daha fazla polise gereksı- nim duyulduğu konusundaki tartış- ma başladı bile. Ancak, korumay- la dolaşmasının Lindh'i kurtanp kurtaramayacağı da soru işareti. Stockholm'ün merkezi ve Lindh'in öl- dürüldüğü mağaza NK'de burada yıllardır güvenlik kameralanyla gözleniyor. Güvenlik uzmanlannın daha fazla silah ve çıka- nlacak yeni yasalarla şef- faf toplum anlayışına za- rar gelmeyeceği görüşü- ne de şüpheli bakmak gerekiyor. Lindh, cuma günii binlerce Idşi taranndan son yolcuhığuna uğuriandj. Saldırrva uğradığıNK mağazasııun önüde çiçekler ve fotoğraflaria donanldL (REUTERS) Abbashn istifasından ahnacak çokders varFilistin Başbakanı Mahmut Abbas'ın istifası geçen altı ayda Filistin-fsrail sorununun müzakere masasına taşınması için verilen çabalan içeren siyasi atılımın başansızlıkla sonuçlandığının işareti. Bu çabalar, Birleşmiş Milletler, ABD, Rusya ve Mısır'ın liderliğindekı ılımlı Arap ülkelennin yer aldığı uluslararası toplumun çabalanydı. Bu siyasi süreç iki temel prensip üzerine kuruluydu. Bunlann ilkı yol haritasını yürürlüğe koymak diğeri ise Filistin yönetıminin liderini değiştirmekti. Bu sürece dahil olan Israil de diğer ülkeler gibi kendi tutumunu gözden geçirmeli. Görünüşte, Israil ve Filistin'in silahlı çatışmayı durdurmak amacıyla önlennde bir çerçeve anlaşması vardı. Bu, hem hedefler hem de anlaşmanın içeriği, banş sürecini yönlendirmesi ve zamanlama belirlemesi açısından önemliydi. Ancak, sonuç, buradan çıkanlacak dersler olduğuna işaret ediyor. Başansızlığuı nedenleri açıkça ortada gibi görünüyor: Israil perspektifi açısından bakıldığında Yaser Arafat, Israil'le diyaloğun önündeld engel oiarak görülen kara mayınlannın yaratıcısı olduğunu gösterdi. Abbas'ın ise Arafat'a kafa tutacak liderlik vasıflanna sahip ohnadığı ortaya çıktı. ABD, Filistin üzerinde yol haritası için gerekli sonımluluklannı yerine getirmesi için doğru zamanda yeterii _ • Israil için Filistinlilerle olan sorunu Siyonist gücü garanti altma alarak çözmek çok istisnai bir durum olur. Bir kez daha silahlı çatışmaya girmek yapılacak en büyük hatadır. (BertinerZeitung-12.09) baskıyı yapamadı. Terör örgütleri saldın hazırlıklan yapmaya son vermedi. Bu hatalann sonucunda Filistinliler Abbas hükümetine bütün silahlı kuvvetleri bağlamaktan kaçındılar. Ve, Akabe'de imzaladıklan anlaşma çerçevesindeki vükümlülükleriyle, Hamas ve tslami Cihad'la ateşkes konusunda vardığı fıkir birliği arasında çelişkili bir durum ortaya çıktı. Filistin'in penceresinden bakıldığında ise hatanın kaynağı İsrairin aranan adamlan öldürmeye ve diğerlerini de tutuklamaya devam etmesi oldu. îsrail'in yol haritası konusundaki yerleşim bırimlerini boşaltmaktaki yükümlülüklenni yerine gerirmemesi ve Abbas'ın yerini sağlamlaşnrma konusunda karşılaşnğı zorluklara karşı hassas davranmaması diğer hatalan oldu. Mahmut Abbas'ın, Arafat'ı, planlannı bozan ve performansmı zayıflatan kilit adam oiarak göstermesi İsrail'i rahatlatmamalı. Kan dökülen üç yılın ardından iki tarafa da büyük zarar verip acı çektirecek şiddet dolu yeni bir dönemin başlangıcındayız. Bu durumun iki tarafi herhangi bir anlaşmaya yöneltmeyeceği kesin. Israil toplumu kendini a biz çaOşmayı durdurmak için eümizden geleni yaptik" diye kandırmamalı. Israil için Filistinlilerle olan sorunu Siyonist gücü garanti altına alarak çözmek çok istisnai bir durum olur. Ve bir kez daha silahlı çatışmaya girmek, sorunu çözmek için başka bir yol aramamak çok büyük hata olur. (Haaretz-08.09)