Katalog

SAYFA CUMHURİYET 12 EYLUL 2003 CUMA HABERLER M»,i Güvenük Konseyi (soldan sağa: Deniz Kuvvetieri Komutanı Nejat Tümer, Kara Kuvvetieri Komutanı Nurettin Ersin, Konsej Başkanı ve Genelkurmay Başkanı Kenan Evren, Hava Kuvvetieri Komutanı Tahsin Şahinkaya ve Jandarma Genel Komutanı SedatCdasun) 12 Eyiül 1980'de yönetime el koydu. Darbeyle siyasi parti ve sendikaiar kapaührken toplumuıt tünt kesinüerine örgütienme yasağı gedrikö. (Fotoğraf: CUMHURİYET ARŞtVİ) -ı l,>Uk", i ttiîl Meri silinemeyen darbeİstanbu] Haber Servisi -12 Eylül 1980 günü Genelkunnay Başkanı Orgeneral Kenan Evren'in başkanlığında, Kara Kuvvetieri Komutanı Orgeneral Nurettin Ersin, Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Nejat Tümer, Hava Kuvvetieri Komutanı Tahsin Şahinkaya, Jandarma Genel Komutanı Sedat Cebsun' dan oluşan "MflKGüvenlikKonseyr yönetime el koydu. Konseyin 1 numaralı bildirisinde girişilen harekâtın amacı şöyle anlatıldı: "Ülke bütünlüğünü konunak, mflh birfik ve beraberfiği sağjamak, muhtemd bir iç savaşı ve kardeş kavgasmı önlemek, devlet otoritesini ve varfağmı yeniden tesb etmek ve demokratik düzenin işlemesine mani olan sebepleri ortadan kakhrmak»" 5 0 klşl idam edlldl 12 Eylül 1980 darbesiyle, 12 Mart 1971 'de başlayan ve sağdaki siyasetçilerin ülkeye bol geldiğini sık sık dile getirdiği 1961 Anayasası'ndaki hak ve özgürlüklerin kısıtlanmasına devam edildi. Sıyasi parti ve sendikaiar kapatılırken toplumun tûm kesimlerine örgütienme yasağı konuldu. De\Tİmci Işçi Sendıkalan Konfederasyonu (DİSK) kapatüarak yöneticı ve üyelen, işkenceden geçirildı, askeri mahkemelerde yargılandı. Banş Derneği davasuıda yargılanan ülkenin aydınlan yıllarca cezaevlerinde kaldı. Darbenin ardından dönemin Adalet Partisi lideri Süleyman Demird ve CHP Genel Başkanı Büfent Ecevit'ın de aralannda bulunduğu 16 siyasetçı Zincirbgzan'a gönderildi. Darbenin ilk dört yıünda 50 kişi idam edilirken doktor raporuyla yaşının olgunlaştığı tespit ettirilen 17 yaşındaki Erdal Eren'in idamı, darbenin lideri Kenan E\ren'in -Asmajalını da besteyefim mi" sözlenyle birlikte vicdanlan sızlattı. 144 'kuşkulu' ölttm 12 Eylül'ün her yıldönümünde yeniden anımsanan aşağıdakı tablo. gûnümûzde neden hâiâ demokrasi, uısan haklan. sosyal devlet, şeriatçı akımlar tartışmalaruun yapıldığını açıklıyor: 650 bin kişi gözalnna alındı, işkence gördü. 2 milyona yakın insan fişlendi, işkence gördü. 230 bin kişi sıkıyönetim mahkemelerinde yargılandı. 98 bin 404 kişi örgüt üyeliğinden yargılandı. 21 bin 764 taşi örgüt üyeliğinden hüküm giydi. 14 kişi açlık grevinde öldü 14 bin kişi vatandaşlıktan çıkanldı. 144 kişi "kuşkuhı" bir şekilde yaşanunı yitirdi. 171 kişi işkencede öldü. 7 bin kişi hakkında ölüm cezası istendi. Gazetecüer toplam 3 bin 315 yıl hapis cezasına çarptınldı. Vakıf Girişimi, 78 kuşağı hak ettiği aklanmaya kavuşana kadar savaşım vermekte kararlı: Yaradayanlaryargdansnı HATİCETUNCER 12 Eylül askeri darbesiyle Türkı- ye siyasi tarihinde kara bir sayfa açıl- dı. Toplumun her kesiminın örgütlen- mesı yasaklanıp siyasete etia etme sü- reçleri ukandı. 12 Eylül 1980'den bir gûn öncesine kadar süren katliamla- nn, cinayetlerin sorumluluğu özellik- le solcu gençkre, aydınlara, sendi- kacılara yüklendi ve bedel ıstendı. Ço- ğunluğunu üniversıteli gençlerin oluş- turduğu "TfTHer" yıtık kuşak di>'e anı- lrr oldu. 78'liler Vakfı Gınşımı Söz- cüsü Celalettin Can, yitık kuşak ve 12 Eylül dönemine ilişkin sorulanmızı ya- nıtladı -78'Bkimdir? CAN-12 Mart dar- besinın ardından sol ve emekten yana güç- leryeniden güçlenme- ye başladı. 78 li; de- mokratik ve çağdaş birTürkıye arayışı ıçe- risınde, kendisı için hiçbir şey ıstemeyen, ülkesini ve halkını se- ven, bireysel yaşama dair her şeyi "kadife yannlara" erteleyen bir gençliktı. -l2E>1ül'egelişsü- recini nasıl değeriendi- riyorsunuz? CAN-1974 yılın- da, iktidarda olan Ece- vhhükümeti, bir şekil- de düşürülüp ılencı güçlere karşı Milli- yetçi Cephe hükümet- leri kurulmuştu. Bü- rokrasi ve parlamen- to Süleyman Demi- rel'e, sokak ıse "ül- kücü" harekete bıra- kılmıştı. Faşist hareket polisten ve gizli güçlerden aldığı destekle baş- ta üniversıteler olmak üzere haya- tın her alanmda ilerici ve emekçi güçlere saldırdı. Celal Bayaı"ın çağrısı... 1976-1977 yıllannda Clkü Ocak- lan ve MHP'de sembolize olan ha- reket yetersiz kalınca yine bu çevre ıçerisinden bir kısım militarist olu- şumlann özel katkısıyla katliamlar düzenlenmeye başlandı. Bunun ılk adımı 1 Mayıs 1977katliamıdır. 1978 başlanndan itibaren Istanbul €T ni- versitesi'nde 16 Mart, Ankara'da Bahçehevler, Balgat, giderek Maraş katliartıı yaşandı Aynı yılın başın- da sağın duayeni CeblBîRar'ın "Ten- kfl.tenkil. tenkiL Endonezya tipi ten- kfl, yoksa bu kış komünizm gelecek" biçimindeki çağnsı, sürecı açıkla- maktadır. Olaylan bahane ederek darbe koşullannı olgunlaştırmaya çahşan askerler, iç ve dış egemen güç- lerle mutabakat sağlayıp ülkeyi 12 Eylül darbesıne sürüklediler. • 78'lüer Vakfı Girişimi Sözcüsü Celalettin Can: 78'li; demokratik ve çağdaş bir Türkiye arayışı içerisinde, kendisi için hiçbir şey ıstemeyen, ülkesini ve halkını seven, bireysel yaşama dair her şeyi 'kadife yannlara' erteleyen bir gençlikti. - 78Herin kmhnasmmTürldye'nin bugünkü siyasetine etkisi oe oldu? CAN - '78 kuşağım ezmeden bu- günkü IMF'cı düzene geçmek müm- kün değıldi. Nıtekım askerler darbe yapana kadar iktıdarlar. IMF dayat- malannı halka kabul ettıremediler. Darbeden sonra ilk ış olarak 24 Ocak Kararlan'nı amansızca uyguladılar. '78 kuşağını ezmeden bugünkü DGM'cı hukuk düzenım kurmak. Ortadoğu'da ABD emperyalızminin saldırgan politıkasına Türkiye'yı alet etmek olanaklı değildı. Bugün Tür- kiye, Irak'ta batağa gömülen Ame- rikan ordusuna kal- kan olmak üzere Irak'a asker gönder- mek zorunda. Yıne '78 kuşağını ezme- den ünıversıteyı YÖK zıncinne vura- mazlardı. Batının 68 kuşağı bugün ülke- lennı yönenrken bız- de emek yanlısı de- mokrat laişaklar yok edılme operasyonla- nyla karşılaşnlar. Si- yasal ve toplumsal sürece gericı yapılar egemen oldu. '68ve'78kuşağı- na \atan hainı diyen- ler asıl vatan haınli- ğini kendıleri yaptı- lar. Solun tasfiyesı Türkıye'de sıyasetın tek yanlı, sermaye yanlısı, faşizan eğı- limlerle gelişmesıne yol açtı. Toplumun bir kesımi sosyal, kültürel, sıyasi ya- şamdan alabildığine yararlanıp tüm zen- gınlık kaynaklanna el koyarken toplumun büyük bir kıs- mı gittıkçe artan olçüde yoksulluk cenderesıne sürüklendı. - "Haklanmızj İstiyoruz'" kam- panyası neden başladı? CAN - 1970'h yıllarda daha çağ- daş ve demokratik bir Türkiye kur- mak için yola çıkan' 78 kuşağı 5 bin ölüsünü toprakta bırakarak 1980 dar- besi ile karşılaştı. 25 bin kışı 1990'ın başlannda salıvenldığınde tüm ka- mu-siyasi haklan yasaklanmış, me- deni haklan ellerinden alınmıştı. Bundan yaklaşık 3 yıl önce örgüt- lenmek için ilk adımlannı atmaya başlayan 78'lıler, kuşatması alonda olduklan yasaklan ortadan kaldır- mak, bir ölçüde özgürleşmek için 4 Mart 2002 de "Yurttaşhk haklannı jstiyonız" adı altında bir kampanya başlattılar - Çalışmalannız ynrttaşhk hakia- ruun geri verilmesi\1e mi suıırü? CAN - Nostaljık bu vakıf kurma girişiminde değiliz. 78'lilen yargı- layanlar yargılanana ve tüm '78 ku- şağı hak ettığı aklanmayı elde ede- ne kadar bu mücadele sürecek. , Eylül ün her VTİdonümunde yeniden anımsanan aşağıdakı tablo, günümüzde neden hâlâ demokrasi. insan haklan, sosyal devlet şeriatçı akımlar tartışmalaruun yapıkiığuu açıkhyor: 650 bin kişi gözaHraa ahndı, işkence gördü. 2 milyona yakm insan fişlendi, işkence gördü. 230 bin kişi sıkıyönetim mahkemelerinde yargılandı.(Fotoğraf: CUMHURİYET ARŞÎVÎ) AKP ve CHP'lilerin yasa önerileri TBMM Adalet Komisyonu'nda bekliyor Onlarhâlâ cezalıTÜREYKÖSE ANKARA - Cezalannı çekip salı- verildikleri halde kamu haklannı kul- lanamayanlann mağdunyetlerinin gi- derılmesıne ılışkin yasa önerileri TBMM Adalet Komısyonu'nda bek- liyor. AKP ve CHP'hlerin verdiği ya- sa önerilerinde, binlerce kişinin temel haklannı kullanabılmelerinin sağlan- ması isteniyor. CHP Konya MületveJrili AtflaKart "EğW AKP'Kler samimh se TBMM açıhr açıhnaz yasa hemen cı- kar ve bu iş biter" dedi. lığı'na yasa önerileri verdi. AKP Grup Başkanvekıh Eyüp Fat- sa, "Sıknönetim askeri mahkemele- rinde veya Sıkrvönetim Yasası gereği sıkryönetün askeri mahkemesi göre- viyapan mahkemelerde ya da dava dos- yalan bu mahkemelerce de\ redilen mahkemeler tarafindan yapdan yar- güamalar sonucunda nıahkûm olup da bu > asanın >aMinı tarihinden ön- 78lilerin glri$imi • AKP'lilerin önerisinde "sıkıyönetim askeri mahkemelerinde yapılan yargılamalar" esas ahnırken CHP'lilerin önerisinde böyle bir sınırlama getirilmiyor. 1970ve80'liyıllardayaşa- ^ ^ nan süreçte mahkum olan ve cezala- nnı çeken binlerce kişi salıverilme- lerine karşın bazı temel haklannı kul- lanamıyor. Seçme, seçılme. sıyasi fa- aliyette bulunamama, siyasi partiye girememe, kamu memuriyetlerinde görev alamama veya özel ilişkilerin- de vasi olamama gıbı yasaklı durum- lan sürüyor. 78'uler Vakfi'nın guişim- leri doğrultusunda, bu mağduriyet- lerin giderilmesi için TBMM çahsı al- tında bazı girişimlerde bulunuldu. AKP ve CHP'liler TBMM Başkan- ce tahh>e olanlarla şartü sabverilen- lerin memnu haklannın ryi haUilik koşulu aranmaksı/ın bir v ıl içinde ia- desinin sağLuımasuu" ongören birya- sa önensı verdi. CHP Grup Başkanvekıllen Musta- fa Özyürek, Oğuz CKan, Haluk Koç ile Konya Mılletvekıİı Aülla Kart \c Adana Millervekilı Ziya Yergök'ün TBMM Başkanlığı'na verdiği yasa önerisinde ise mağdunyetlerin gide- rilmesi için daha geniş bir çerçeve çi- zıliyor. CHP'lilerin önerisinde; 8 Ara- lık 1983 tarihine kadar olan dönem- de yargılanan, mahkum olan ve ce- zalannı şartla salıverme hükümleri- ne göre çekmiş olan kışılerin kamu haklanndan engellenmış olmalann- dan doğan mağdunyetlerinin gidenl- mesı istenıyor. AKP'lılenn önensın- de "sjkrvönedm askerimahkemelerin- de yapdan jargılamalar" esas alınır- ken, CHP'lilerin önensınde böyle bir suıırlama getirilmiyor. CHP'lilerin önerisinin ge- rekçesındel970ve80'ler- de yaşanan süreçte hem ad- li yargıda hem de askeri yar- gı ve sıkıyönetim mahke- melerindeki davalarda mağ- dunyetler yaşandığı vurgu- lanıyor. Önende olağanüs- tü bir dönemde yargılanıp mahkum olan ve daha sonra cezalannı çekıp top- lumun içine katılan kişilenn yasaklı- lıklan sonucu meslek edınemedikle- ri ve kamu haklannı kullanamadık- lan vurgulanıyor. Kart. **Amaç. 12 Eylül'ün \aratüğı mağduriyetleri gidernıek. O kadar insaüsız, haksız uygulamalar oldu ki. insanlar\illarca kamu haklannı kul- lanamadi. Bu süreler 30 >ih buhıyor. Eğer, AKP'Kler samimijse TBMM açıhr açümaz yasa çıkanur" dedi. BİR BAKIMA SERVER TANİLLİ Yolcu Yolunda Gerek... Birkaç gündür istanbul'dayım. Yolcu yolunda gerek deyıp, yoğun bir güz prog- ramı için geldim: önce Istanbul'da ziyaretler; sonra Anadolu'da -bir ay kadar sürecek- bir kon- feranslar ve resitaller gezisi; arkasından, yeniden metropole dönüş, imza günlerı ve ünlü TÜYAP Kitap Fuan. Kasım başlarında da Strasbourg'a doğruyolaçıkış... Bu gelişimde, tekrar duydum o duyguyu: Is- tanbul'a geçmişte, hele hele gençlik yıllanmda geliş-gidişlerde yaşadığım heyecandan eser yok. Çünkü o yıllann o canım kenti yok edilmiş: Semt- lenyle, sosyal ilişkileriyle, insanlanyla... Son 20- 30 yılda yaratılmış yeni Istanbul'da, ilgimi çeken fazla bir şey bulamıyorum; üstelik, olumsuzluk- lar kenti olup çıkmış. Hangi gazeteyi açsam, Is- tanbul'un "derr"lerinden biri anlatılıyor. Sürüp giden ve sürüp gidecek olan bir dertler diyan. Ama bu kent böyle değildi, böyle oldu. Bilgisizlik, plansızlık, kent kültüründen yoksun belediyecilik; daha da korkuncu, çıkar ve rant eko- nomisi, bu şehri yedi bitirdi; görünüşe bakılırsa, daha da tüketecektir. Bana, benim gibilere kalan anılardır artık; on- larda yaşamak Istanbul'u... Istanbul böyle de, içinde yer aldığı ülke farklı mı? Iktisadı ve sosyal sorunlarıyla, eğitim düzeyiy- le, iç ve dış polrtikalarıyla dert küpü. Bir yağma düzeni kurulmuş; "piyasa ekonomisi"n\r\ pro- pagandasıyla sersemlemiş insanlar ve "piyasa ekonomisindenpiyasa îoplumuna" doğru dik- katler sivriltilmiş; başta eğitim olmak üzere, çü- rüyen, çüriitülen kurumlar... Ama belki daha da korkuncu, dizginler elden kaçınlmış; içerden değil, dışardan yönetiliyor ül- ke. Dışardan derken de, ABD ön sırada. Asıl cid- di tehlıkenin ondan geldiğinin farkında değil iş başında olanlar. Düşünebiliyor musunuz? Her türlü kuralın dı- şına çıkıp Irak'ı zorla işgal etmiş haydut bir ül- keyle içli dışlı hükümetimiz. Ne var ki zorba, güç- lükler içinde; ülkede direnış başlamış; ve biz, "komşudakiyangını söndürmeliyiz" ayaklanyla, zorbanın imdadına 10 bin askerie koşma hazır- lığı içindeyiz. Ve gazeteler yazıyon Bush yöne- timi, Türkiye'ye 8 küsur milyar dolar krediye ye- şil ışık yakmış. "Kan pahası" değil de ne bu? Biraz utanır insan! Sonra, ilk cenazeler yurda gelmeye başladığında, ülkenin ne denli kanşa- cağı nasıl olur da hesaplanmaz? Nereden kaynaklanıyor bu umursamazlık, bu ufuksuzluk? • Istanbul'dan Anadolu'ya geçeceğim. Bir ay kadar sürecek bir konferanslar ve şiir re- sitalleri var programda: 17 Eylül'de Mersin'deki eylemı, Tarsus, Silifke, Nığde, Nevşehir, Aksaray, Kırşehir, Ankara, Bartın, Zonguldak, Bolu'dakı ey- lemler izleyecek. Yorucu diyeceksiniz. öyle ama elimizi kolumuzu kavuşturup seyre- demeyiz olan biteni. Kapitalizmin en hayasız politikalanndan biri, "Bı- rakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler", eşsiz bir siyaset düsturu, neredeyse bir erdem olarak su- nulmakta. Medya, bir iki gazete dışında, bu sa- pıklığın borazanı durumunda. Ne ki var, bir me- ta olarak görülüp piyasaya sürülmektedir. Kav- ramlar çarpıtılmakta, insanların ve toplumun ge- leceği ile oynanmaktadır. Böylesine nankör bir ortamda, bu namussuzca oyunu sergilemek, gözler önüne çekılen duman perdesini yırtıp at- mak gerekiyor. Elbette, bu bir kişinin, ya da beş-on kişinin ça- pını aşan bir iş. Sosyal demokrat partiler, sos- yalist partiler, işte böyle zamanlar içindir de. Ama nerede onlar? Nerede yığınlara gerçekleri götürüp onları ha- reketlendirerek ayağa kaldıracak güçler? llerde bu yıllann tarihi yazıldığında, tarihçi ba- banın suçlayıcı parmağını uzatıp göstereceği ki- şileri ve kuruluşları merak etmez misiniz? Gelecek, geçmişin hesabını elbette görecek. Amayaşayan bireylerveaydınlar olarak, "yolcu yolunda gerek" deyip bir şeyler de yapmalı!.. Darbenin 23. yılı için özel sayı 78'liler 'Tükenmez DergisVni dağıtacak Istanbul Haber Servisi - 78'lıler Derneği, 12 Eylül darbesının 23. yılı nedeniyle bugün Galatasaray'da saat 12.00'de "TükenmezDergisrnin özel sayısını ücretsiz olarak dağıtacak. 78'liler arasında yapılan anket sonucu Tükenmez adı verilen ve düzenli olarak yayımlanması planlanan derginin özel sayısında "Haklanmızı İstiyoruz", "12 Eylül ve İdamlar", "12 Eylül ve Cezaevleri" başlıklı yazılann yanı sıra dönemin manzarasmı anlatan haberler yer ahyor. DİSK'in bu akşam Esenkent Rıfat Ilgaz Kültür Merkezi'nde demokrasi şöleni düzenleyecek. Sadık Gürbüz ve Sabahat Akkiraz'uı konser vereceği şölen saat 20.00'de başlayacak. 'Hâlâ Süren Yasaklar' 78'üler Vakıf Girişimi yann "12 Eytül ve Hâlâ Süren Yasaklar" konulu bu- forum gerçekleştirecek. Taksim Hıll Otel'de 14.00-18.00 saatlen arasında yapılacak olan ve Nimet Tannkuhı'nun yöneteceğı forumda DÎSK Genel Başkanı Süleyman ÇeleK Hak-lş Başkam SaBm Usm, tstanbul Tabip Odası Başkanı Prof. Dr. Gencay Gürsoy, insan Haklan Derneği Başkam Hüsnü Öndül, gazetemız yazarlanndan Şükran Soner, gazeteci Celal Başlangıc, CHP Adalet Komisyonu üyesı Orhan Eraslan, AKP Grup Başkanvetali Eyüp Fatsa ve 78'liler Vakıf Girişımi Sözcüsü Celalettin Can'ın da aralannda bulunduğu çok sayıda sivil toplum örgütü temsilcisi söz alacak.