Katalog

11 EYLÜL 2003 PERŞEMBE CUMHURİYET SAYFA JljJV\_Fİ ı U1VJJ. ekonomi@cumhuriyet.com.tr 13 Merkez Bankası Türk Lirası'nda yapılacak değişiklik için fiyat istikran sağlanmasını bekliyor Sıfirlann sonuenflasyona bağlı• Konunun yasalaşması durumunda, dolaşımdaki paralann toplanması ve halkın uyum sağlaması için 6-12 aylık bir uyum sürecine başvurulması öngörülüyor. Aynca tüm muhasebe sistemleri yenilenecek, bilgisayar sistemleri ve yazar kasalar da yeni paralara göre revize edilecek. HACER BOYACIOĞLL ANKARA - TL'den 6 sıfir atılma- sı karannı kesinleştirmek için, Mer- kez Bankası (MB) "enflasyonuntek haneyemmesT ve "fiyatistikrannın sağlanmasını" bekliyor. Bu konuda kesın kararın alınmasının ardından, gerekli yasal düzenleme TBMM'ye gönderilecek. Malıye Bakanı Kemal Inakı- tan'ın açıklamasıyla gündeme ge- A f g a n i s t a n b i l e s ı f ı r l a r ı a t t ı ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - Bu- güne kadar paradan "sıfir atma" operas- yonunu birçok ülke gerçekleştiıdi. Bu ülke- lerin dağılımı şöyle: • Arjantin:Son22yılda 13sıfınpara- c r . sından sildi ve 1 pesosunu 1 ABD Dola- n'na eşitledi. • Brezilya: Enflasyonda son 15 yılda ciddi artışlann ortaya çıkması nedeniyle, ulusal pa- rasından bir dizi sıfir atma operasyonu gerçekleştirdi. • Almanya: 1948 yılında yapılan para operasyonuyla bir gecede Reichmark'tan 18 sı- fir atıldı ve Deutschemark'a geçildı. • Fransa: 2. Dünya Savaşı sonrasın- ^ da ciddi birkrize girdi. 1960 yıhnda pa- rasından 2 sıfir atn. ^ • İsraflıParabirimiolanpound'ubı- rakıp şekel'i kabul etti ve 1 şekel 1 do- lar edecek şekilde ayarlamaya gitti. • Sırbistan: 1995-1997 yıllan arasında "enflasyonunsaatte arttğı" bir ortama gınlme- si nedeniyle, dinardan sıfir atma operasyonla- nnı başlattı. • Afganistan: 2002 yılında aldığı bir kararla ulusal parası afgani'den 3 sıfir atö. len TL'den 6 sıfınn atılmasıyla ilgi- lı olarak. ekonomi yönetimi henüz bir tarih belirlemedi. 1998'den beri bu konuda çalışmalar yapan MBnin ise uygulama için bazı ko- şullann oluşmasmı beklediğıne dik- kat çekıliyor. Buna göre, MB enflas- yon tek haneli rakama inmeden ve fiyat istikran kalıcı hale gelmeden; paradan sıfir atmayacak. Şu anda uygulanan ekonomüc programın he- deflerine göre ise, 2004 yılı sonun- da tek haneli enflasyon ortamı Tür- kiye'de oluşmuş olacak. Yetkililer, bu durumda atılacak adımlan ise şöyle sırahyor: • Konuyla ilgili yasa tasansı ha- zırlanarak TBMM'ye gönderilecek. Çıkanlacak yasada, yeni paranın adı ve sıfir atma operasyonunun ne za- man yapılacağı bilgileri de yer ala- cak. • Yasanm çıkmasının ardından, MB yeni paralan basacak. Ancak eski paralann tedavülden kaldınl- ması için 6-12 aylık bir uyum süre- cine gidilecek. • Bu süreçte, tüm muhasebe sis- temleri de yenilenecek. • Bilgisayar sistemleri ve yazar kasalar da yeni paralara göre revize edilecek. 'Enflasyon artarsa fiyasko olur' TLden sıfir atılması hazırlıklannı değerlendiren Gazi Üniversitesi öğ- retim üyesi Doç. Dr. Aziz Konuk- man da, uygulamanın başanlı ol- ması için enflasyonun kontrol altı- na alınması gerektiğini vurguladı. Uygulamanın toplumda ilk aşama- da olumlu bir etkı yaratacağına dik- kat çeken Konukman, "Ancak ge- rekli önlemler ahnmazve enflasyon tekrar yükselirse sonuç fiyasko olıır" dedi. Sıfırsız paralann, yok- sulluk içinde yaşayan kitleler üze- rinde sahte bir refah etkisi yarata- bileceğini de vurgulayan Konuk- man, sıfir atmak için en uygun dö- nemın, enflasyon hedeflemesinin uygulamaya geçirildiği dönem ol- duğunu belirtti. ÎHRACAT PATLADI Irak f a Türk birası ADANA (AA) - ABD operas- yonu ile önemli ölçüde düşen ve savaş dolayısıyla durma nokta- sına gıren Iraka bira ihracatında adeta patlama yaşanıyor. Efes Pilsen. son 4 ayda 5.3 milyon lit- re bira satışı gerçekleştirerek Irakhlan serinletmeye devam ediyor. Efes Pilsen Ihracat Mü- dürü Kemal Gürsel, geçen yıl 1 milyon 750 bin litre bira ihraca- tı yaptıklan Irak'tan gelen talebe yetişmek için kapasite kullanım- iannı en üst seviyeye çıkardıkla- nnı söyledi. Yıl sonuna kadar 7- 8 milyon litreye ulaşmayı ve 500 milyon dolann üzerinde gelir el- de etmeyi hedeflediklennı söyle- yen Gürsel, "İhracabmızda ade- ta bir patlama meydana geldi ve sa&şlar karşıhğuıda yaklaşık 3.5 miryon doJarhk gelir elde ettik" dedi. Avnıpa ülkelerinin de Irak'a biralannı Ürdün üzerin- den pazarladıklannı ve yoğun bir rekabet yaşadıklannı ifade eden Gürsel, Adana'daki tesislerin yüzde 80 kapasite ile bu bölge için üretim yaptığını ve Iraklıla- nn daha çok 50 cc'lik kutu bira- lan tercih ettiğini belirtti. YÜZDE 50 DÜŞECEK Ithal içki ucuzlayacak İSTANBUL (AA) - Alkollü tçecekler tthalatçılan ve Dağıtı- cılan Derneği Başkanı Osman Ünlü, vıski dışındaki ithal alkol- lü içeceklerin yüzde 50 oranında ucuzlayacağım söyledi. Ünlü, 1996 yılından ıtibaren viski ve köpüklü şarap ithaline izin veril- diğinı, 2000 yılında da Tekel'in ithalat ve dağıtımdan çekılmesi, Tütün Mamülleri ve Alkollü Iç- kiler Piyasası Düzenleme Kuru- lu'nun kurulmasıyla kota çerçe- vesinde diğer içkilenn de ithali imkânırun doğduğunu hatırlattı. Türkiye'ye şu ana kadar yak- laşık 100 markanın girdiğini ve bunun 4-5 ay içinde 500'e ulaşa- cağını kaydeden Ünlü, " 80 mil- yon liraya saülan bir votka, önü- müzdeki günlerde 29 mirvon lira- ya ahnabilecek." dedi. KREDİ KARTLARI ATO'danbukez mektuplu uyan ANKARA (Cumhuriyet Büro- su) - Ankara Ticaret Odası Baş- kanı Sinan Aygün. Başbakan, Ba- kanlar Kurulu üyeleri ve tüm mil- letvekillerine bırer mektup gön- derek bankalann uyguladığı kre- dı kartı faizlennden yakındı. Yıl- lık yüzde 287.5'lere varan kredi kartı faiz oranlannın bu şekilde sürdürülmesinin olanaksız oldu- ğu, bu durumun yoksulluğu artt- tığına dikkat çekilen mekrupta. " kredi kartlanna ilişkin düzenle- melerin Tüketici Yasası içerisinde yer alması sorunlara yol açmak- tadır. Münhasır bir kredi karHa- n yasası çıkanlmalıdır" denildi. Toplanünın başlamasmdan önce çiftçi, öğrend ve işçikrden oluşan bini aşkuı eylemci, konferanslann düzenlendiği oteller bölgesine girmeye çanştı. Kentte 20 binden fazla polis güvenlik için görevtendirüirken, kentin kryı güvcnliği için de donanmaya ait iki gemi sahilde bulunduruluvor. Dünya ticareti rotasım arıyor Tarım ürünleri ticaretinin serbestleştirilmesinde ortak pozisyon belirleyen ABD ile AB, dünyanın geri kalanını ikna edemedi. Cancûn'daki görüşmelerin tıkanacağı ileri sürüldü Ekonomi Servisi - Tanmdaki süb- vansiyonlar ve ticaretin serbestleş- tirilmesi konusunda ciddi pazarlık- lara sahne olması beklenen Dünya Ticaret Örgürü'nün (DTÖ) Meksi- ka'nın Cancun kentindeki toplantı- lan başladı. 146 ülkeden temsilcinin katıldığı toplantıda, global ölçekte tarım ürün- leri ticaretinin serbestleştirilmesinde ortak pozisyon belirleyen ABD ile AB, dünyanın geri kalanını henüz ık- na edemedi. Hindistan, Brezilya li- derlığindeki kalkınmakta olan ülkeler ile Avustralya gibi icngin ülkelerde- ki büvük üreticiler tarım sübvansı- yonlannda daha büyük ındirimler is- terken, başta Japonya olmak üzere di- ğer ülkeler ise birçok tanm sübvansi- yonu ve ithalatta yüksek gümrük ta- rifelerinin aynen korunmasından ya- na bir tavır sergiliyor. Beş gün süre- cek olan toplantılarda sorun yaratabi- lecek diğer hususlar, "sanayj maOa- nnda gümrük tarifekrinin nasıl indi- rileceği, tardşmah alan olan yannm- larda yeni müzakerefere başlanıp baş- lanmamasL hizmet sektörünün übe- raDeştirilmesr olarak öne çıkıyor. Toplantılann başladığı günde, ilk itiraz kalkınmakta olan ülkelerin tem- silcisi Brezilya'dan geldi. DTÖ'nün karar verici kurulu Genel Konsey "in, Japonya, ABD ve AB tarafından des- teklenen taslağının Cancûn'daki gö- rüşmelerde baz alınmasına Brezilya şiddetle karşı çıktı. Brezilyanın tutu- munda ısran halinde, yüzde 75'i kal- kınmakta olan ülkelerden oluşan DTÖ'nün Cancun müzakerelerinin daha başlangıcından itibaren tıkana- cağı, tanm ve bunun dışındaki sektör- lere dair anlaşmalarda olumsuz so- nuç alınacağı öne sürülüyor. Protestolar gfindeme oturdu 146 ülkeden temsilcilerin katıldığı DTÖ'nün Meksika'nın Cancun ken- tindeki toplantısı, alınan yoğun gü- venük önlemleriyle de dikkat çeki- yor. Dünyanın farklı ülkelerinden ken- te gelen küreselleşme karşıtlan, DTO'yü ve uygulamalarını protesto etmek için çeşitli eylemleryapıyorlar. Ingılız rock şarkıcısı ChrisMartin. DTÖ'nün ticaret kurallannı adalet- sizlikle suçlarken, tepkisini DTÖ'ye sunulmak üzere toplanan imza kam- panyasına kahlarak gösterdi. Birleş- tniş Milletler Genel Sekreteri Kofi Annan'ın da destek verdiği kampan- yaya şu ana kadar 4 milyona yakın ki- şı attığı imza ile destek verdi. Stoklann GSYİH içindeki payı ikinci çeyrekte yüzde 11.9'a kadar yükseldi Büyüme hedefi stoklarla tutacak• Ulusal gelır yüzde 3.7'lik büyümeyle yıl sonu hedefüıe yaklaştı. ancak yüksek artış hızuu kesti. Günlük yaşama yansımadan süren büyümenin temel nedeni stok birikimi. ikinci çeyrekte de payını yükseltti. Ekonomide istikrarlı stok birikimi 2001 yılhk Lçeyrek 2. çeyrek 3. çeyrek 4. çeyrek 2002 yılhk Lçeyrek 2. çeyrek 3. çeyrek 4. çeyrek 20036ay Lçeyrek [2. çeyrek j t (MSyonTL) 1 GSYİH 110.266.804 24.097.743 26.023.637 33.076.458 27.068.966 118.813.422 24.600.283 28.352.246 35.698.316 30.16İ576 56.025331 26.580.606 29.444.624 Stok de*şimi -1 698 870 -260 088 -857 782 -120.500 -460.500 6.006.983 1.355.750 2.305.450 1.175.258 1 170 525 6228113 2 738113 3 490 000 Stoklam GSYlH'daki -1.1 -3.3 -0.4 -1.7 -1.5 5.1 5.5 &1 3J 33 11.1 10.3 11.9 _, Ekonomi Ser\isi - Türkiye ulusal geliri, ikinci çeyrekte yüzde 3.7 artarak 1998 yılından bu yana ilk kez 6 çeyrek peşpe- şe büyüdü. Ekonomide. geçen sene ikin- ci çeyrekten bu yana sürdürülen yüksek büyüme hızı yavaşladı, ancak yüzde 5'lik yıl sonu he- define bir adım daha yaklaşıl- dı. Altı aylık büyüme hızı yüz- de 5.4 oldu. Ulusal gelirde. günlük yaşa- ma yansımadan süren büyüme- nin temel nedeni stok birikimi, ikinci çeyrekte Gayri Safı Yur- tiçi Hasıla'nın (GSYTH) yüzde 11.9'unu oluşturur hale geldi. Stok birikiminin GSYİH içuı- deki payı, bu yıl kamunun nihai tüketim harcamalanndan daha büyük yer tutuyor. Büjümenin hız kesmesinde. geçen yılın aynı dönemindeki yüksek büyüme hızının baz et- kisi, tanmdaki üretim düşüşü ve inşaat sektöründeki küçül- menin devam etmesi etkili oldu. Altı aylık veriler, yıl sonu he- definin gelecek altı ayda yüzde 4.7'lik büyümeyle tutturulabi- leceğini gösterdi. Sanayi üreti- mi, kapasite kullanımı ve ıhra- cata ilişkin gelişmeler büyüme- nin üçüncü çeyrekte de sürece- ğini gösteriyor. Ödnci çeyrekte GSYÎH içinde- ki payı daha belirgin hale gelen stok birikimi, milli gelirde gün- lük yaşama yansımayan artışın temel nedeni oldu. Harcamalar yöntemiyle GSYlH'ye göre, stoklar ilk altı ayda yurtıçi ge- lirin yüzde 11.1 'ini oluşturur ha- le geldi. tlk çeyrekte yüzde 6.5 artan özel nihai tüketim harca- malan ise ikinci çeyrekte yalnız- ca yüzde 2.5 arttı. OECD'ninenhızhsı Türkiye, ikinci çeyrekte OECD içerisinde en hızlı bü- yüyen ülke oldu. Türkıye'yi yüzde 1.4 ile Meksika takip et- ti. Almanya, Italya, tsviçre, Hollanda, Norveç, Fransa, Bel- çika, Güney Kore'de ise millı gelir küçüldü. Rekor ithalat verglsinde B0yümehm(1987) sabitfiyatlanyia-%) Tanm Sanayi İnşaat Ticaret Ulaştınma ve Hab. Mali Kurutuşlar Konut Sahiplığı Serbest Meslek ve Hiz. Devlet Hizmetlen Kar Amacı Olmayan Kur. Khalat Vergısi Gayri Safi Yurtiçi Has. Gayn Safi Mıllı Hasıla If. eyrek -2.8 4.4 -14.5 6.0 5.8 -8.5 1.3 3.6 0.6 -1.9 20.5 3.9 3.7 0.6 6.0 -15.6 8.1 9.6 -8.3 1.3 5.6 0.3 -1.7 20.2 5.8 5.4 İŞÇİIVİİŞÇİIVİNEVREINİINDEN ŞUKRAN SONER Dervişin.. Bush'un Irak'a ilişkin yenilgi itirafını ilk ulusa seslenişinde, Irak'taki fiili durumun, üçe ayrılmış olmasının altını çizmesi, Irak'ın kuzeyi için "ken- di kendisini yönetmede yol aldığını" açıklaması Ankara'da rahatsızlık yaratsa da, Dervişin fikrini zikretmesi niteliğinde olduğunu yadsıyamayız. Gerçi Bush'u yalanlarcasına demecinin arka- sından Erbil'de yaşanan, ölümler ve yaralanma- laria sonuçlanan patlama, ABD'nin Kuzey Irak'ta Kürtlerie ittifakı sayesinde güvenlik sağlama pro- jesinin de garantili olmadığının ilk önemli göster- gesi. ABD, dünyadan ulaşan pek çok haberde, Iran'dan dönen Şii liderinin suikasta kurban git- mesinin bile şahinler ve Israil gizli örgutü kaynak- lı olabileceği savları var. Doğrusu savaş öncesi de altı çok çizilmiş, ABD'Iİ şahinler-lsrail işbirli- ğinde, Irak'ın bütününe tam egemen olunama- yacağı gerçeği karşısında üçe bölünmesi, Ku- zey'in sağlama alınıp Israil ile bağlantılı birhat çi- zilmesi planı giderek ağırlık kazanıyor gibi. Bizim için asıl düşündürücü olanı, Irak'taki çıp- lak, açık gerçeklere karşın AKP hükümetinin ABD'nin kendi askeri gücü ile güvenlik sağla- maktan vazgeçtiği, BM'yi, en çok da Türk aske- rini kendi askerinin önünde tampon olarak kul- lanmak istediği Irak'ın en belalı bölgesine asker gönderme projesinin adım adım uygulanması planı.. Kırmızı hatlan geçıniz, askerlerimize çuval giy- dirilmesini çoktan unuttuk. Daha doğrusu resti yedik. Sindiremediğimizden sözü açmayalım, her şeyi sindire sindire Irak bataklığına, radyasyona, ölüme asker göndermeye hazırlanıyoruz. AKP, iktidarın çıkış yolunu ABD'ye tam teslimde görü- yor. Gerisi palavra. Dün dünyanın her yerinden gelen haberlerde, ABD'nin sonuçlarını bile bile Irak'ı işgali, Irak ba- taklığını, insan haklan dramını yaratması gerçe- ği karşısında, sıkışınca en sorunlu yerleri BM gü- cüne devretme ya da başta Türk askeri, başka sömürge gibi görülen ülkeler askerlerini tampon yapmaprojelerinetepkileryağıyordu. Bush, bu- güne kadarki anketlerde en düşük destek aldığı bir noktaya gelmişti. ABD'de Irak politikasına karşı kampanyalar giderek güçleniyordu. Dünya Mersin'e gidiyor, Erdoğan hükümeti tersine. AKP'nin Türkiye'yi AB'ye yaklaştırdığına gelin- ce... Şimdi bu olacak iş mi? Bakıyorum da iki-üç gündürAKP'nin yandaşlığını yapan medyayıldız- lan bile eleştirdiler: Erdoğan'ın AB'ye, Hınstiyan birliği imajına fırça çektiği bombasının ardından Islamda dört eşliliği, türbanı savunmasının yan- lışlığını, Türkiye'nin AB ile bütünleşme çabaları- na zarar verdiğini dile getirdiler. Ne bekîiyorlardı ki, imam hatipli kimliğini öne çıkararak ailesinin kadınlannın türban savaşımı ile politika yapan bir Başbakan, Türkiye Cumhuriyeti'nin laiklik ilkesi- ni, devrimlerini, medeni hukuk kazanımlannı mı onurla, ödün vermeden savunacaktı? Erdoğan'ın iktidara geldiği günden bu yana dünya kamuoyuna da yönelik, yürüttüğü kendi siyasal savaşımının bir ürünü, sürpriz değil, do- ğal bir kaygının yansıması olan sorular karşısın- da verdiği yanıtlar, kelimenin tam anlamı ile Der- vişin fikrini ve de zikrini yansıtmakta. Erdoğan, başbakan olarak savunmakla sorumlu olduğu Cumhuriyet değerleri, laiklik, devhmler, kadınlar için medeni hukuk kazanımlarına yürekten uzak; siyasal Islamın, şeriatın yaşam düzenine, kendi açıklamaları ile Kuran'ın ilkelerine ise yürekten bağlı. Ozel yaşam alanında tutsa, kendisi ve ailesine saygı duyar, şapka çıkarabiliriz. Türkiye Cumhu- riyeti'nin ilkelerini yıkarak anayasal ve yasal hu- kukla geçerli yaşam düzenine dayattıkları için değil mi bütün bu tartışmalar? Başbakan, 80 yıl geride bıraktığımızı sandığımız şeriat hukukunun dört eşliliğinin haklılığını bile savunmaya kalkışa- biliyor. Her fırsatta türbanlı ailesinin mağduriye- tinin propogandasını yaparak laik düzenin resmi kurumlar için getirdiği ılkeleri kırmanın planlarını yapıyor. İmam kimliği, TC Başbakanı kimliğine ağır basıyor. Bir de eğitim sisteminde yapmaya kalkıştıkla- n değişikliklerle, ilköğretimden üniversiteye za- ten yara bere içindeki işlevsiz milli eğitimi kökten yıktıklarını düşünün? Kuran kursları, türban, imam hatiplerden çıkacak milyonlarca yeni siya- sal Islamın militanı yaratacakları yeni Türkiye'nin düzenini düşünmek bile ürkütüyor. Biryandan siyasal Islamın değerlerinı Cumhu- riyet değerlerine karşı yerleştirmek üzere elinden geleni ardına koymayan, diğer yandan Irak ba- taklığında ABD'nin jandarmalığınaoynayan AKP iktidarı, bu ülkenin 80 yılhk kazanımlannı dinamit- liyor. Kurtuluş Savaşı, Cumhuriyet devrimlerinin nimetlerinden payını alan milyonlann aymazlığı, büyük sermaye, büyük medya, yolunu bulmuş aydınların AKP iktidarını hâlâ destekliyor olma- lan, kutsal çıkar ittifakı asıl can yakıyor... soner@cumhuriyet.com.tr Öğretmen maaşları eridi • ANKARA (ANKA) - Öğretmenler 10 yıl öncesini mumla anyor. 1993 yılında dolar bazında 506 dolar maaş alan birinci derece dördüncü kademedeki (birin dördündeki) öğretmen aradan geçen 10 yılın ardından ancak 480 dolar alabiliyor. Öğretmen maaşlannın "dip" diye adlandınlan noktası 2001 yıluıda gerçekleşti. DSP, MHP ve ANAP koalisyonun iktidarda bulunduğu ve Türkiye'nin tarihindeki en büyük krizini yaşadıgı 2001 yılı oldu. 2001 yılında birin dördündeki öğretmen 265, dokuzun birindeki öğretmen 190, onun birindeki memur ise 138 dolar alabildi. Tekel'de teklif süresi uzatıldı • Ekonomi Servisi - Tekel Sigara Sanayii Işletmeleri ve Ticareti AŞ ve Tekel Alkollü Içkiler Sanayii ve Ticareti AŞ ihalelerinde son teklif verme tarihi 24 Ekim'e kadar uzatıldı. Özelleştirme îdaresi Başkanlığı'ndan yapılan açıklamada, uzatmaya neden olarak ihalelere bugüne kadarki yoğun yatınmcı ilgisi gösterildi. Tekel'de son teklif verme tarihi daha önce 26 Eylül olarak belirlenmişti.