Katalog

SAYFA CUMHURİYET 11 EYLÜL 2003 PERŞEMBE 10 D I Ş H A B E R L E R [email protected] 'D ünya Ticaret l Merkezi'nde ölenlerin yaşamlan, Şili'de ABD destekli askeri darbede ölen masum insanlann yaşamlanndan daha mı değerliydi?' diye soruyor Tito Tricot Askeri cunta döneminde 32 ay tutuklu kalan, işkence gören gazeteci ve sosyolog Tricot ekliyor: "Acıyı ve üzüntüyü karşılaştırmak gibi bir niyetim yok. Ancak ABD medyası bizi, Kuzey Amerikahlann yaşamlannın başka insanlann yaşamlanndan daha değerti olduğuna ikna etmeye çalışü durdu. Nihayetinde biz khnizld? Gelişmemiş, üçüncü dünya ülkelerinin işkenceyi, tutuklanmayu öldürülmeyi hak eden yurttaşlarL.." Güney Amerika'da, ABD destekli "terör" sonucunda yaklaşık 90 bin kişinin "kaybolduğıT sanılıyor. Dünya Ticaret Merkezi'nde ölenlerin yaklaşık 30 katı. Yakınlannı Ikiz Kuleler'in enkazında bulamayan Nevv Yorklular, kayıp sevgililerinin resimlerini taşıdüar günlerce. Şilili anneler, tam otuz yıldır anyor ka>ıptaruiL A BD Başkanı George Bush 11 Eylül saldınlannın ardrndan "teröre karşı mücadele" başlatan Washington'ın dış politikasını şöyle özetliyordu: "Ya bizimlesiniz ya da bize karşL" Uluslararası hukukun yerine "gûçlü olan haklıdır" mantığınuı geçtiği süreçte ABD, 11 Eylül saldınlannın sorumlusu ilan ettiği ve başına 25 milyon dolar ödül koyduğu El Kaide lideri Usame bin Ladin için önce Afganistarf a girdi. tmparatorluk. ardından Irak'a "demokrasi" getirdi. Usame bin Ladin iki yıldır kayıp. Irak'ı vurmanın gerekçesi olan kitle imha silahlan ortada yok. Afganistan cla ve Irak'ta kaç sivilin öldüğü ise tam olarak bilinmiyor bile. Güçlüyseniz, öldürdüğünüz sivilleri de saymanız gerekmiyor... Iki yıl önce bugün, İkiz Kuleler'le birlikte Amerikan halkmın güven içinde yaşadığma olan inancı da yıkıldı 11Eylül 2001,NewYork...ZULAL KALKANDELEN NEW YORK - Tam 2 yıl önce bugün tüm dünya. terörist bir saldınya uğrayan New York'taki Dünya Ticaret Merkezi'nin yıkıhşı- nı izledi. Dünyanın her yerinde, herkesin bü- yük bir dehşetle ekranlardan gördüğü bu fa- cıayı New Yorklular sadece görmediler, aynı zamanda yaşadılar. tkiz Kuleler olarak anılan görkemli binala- nn yıkılışı, toplam 1 saat 42 dakika sürdü. In- şası 1966'dan 1973'e kadar 6 yıl 8 ay süren ve toplam 7 binadan oluşan kompleks, kulelere giren uçaklann yarattığı sarsıntı ve yangınla küle döndü. tçinde 50 bin kişinin çalıştığı, her sabah saat 9'da 35 bin kişinin işe başladığı bu * Yçinde 50 bin kişinin çalıştığı, her sabah saat 9'da 35 bin kişinin işe başladığı binalarda yüze yakın polis, 343 itfaiyeci ile birlikte yaklaşık 2 bin 800 kişi hayatını kaybetti, hâlâ binlerce yaralı tedavi görüyor. binalarda 60 polis, şehrin ulaşımını sağlayan Port Authority adlı kuruluşun 37 görevlisi, New York Polis Departmanf na bağlı 23 po- lis, 343 itfaiyeci ile birlikte yaklaşık 2 bin 800 kişi hayatını kaybetti, hâlâ tedavi gören bin- lerce yaralı geride kaldı. Milyonlarca insanın yaşadığı metropol kent New York'ta, bu felaketten herhangi bir yakını ya da tanıdığı etkilenmeyen yoktu. Sevdikleri insanlan böylesıne vahşi bir terörist saldında kay- betmenın şokunu üzerlerinden çok uzun süre ata- madı ınsanlar. Hâlâ kamuya açık alanlarda dep- resyonla mücadele için yapılan çalışmalann du- yurulannı, faciadan etkilenen bölge ve kent ekonomisini düzeltmek için gerçekleştirilen ça- lışmalan görmek mümkün. Kapanan işyerleri, iflas eden firmalar, işsiz kalan insanlar... Amerikan halkının yıkılan güvenl New York'a rurist olarak geldiğinizde belki ilk anda hissetmeyeceğiniz ama içinde yaşayan herkesin hayatını altüst eden gelişmeler bunlar. Ortaya çıkan kaosun en önemli etkilerinden bir diğen de ytkılan kulelerle bırlikte, Ameri- kan halkının dünyanın en gelişmiş ülkesinde güven içinde yaşadıklanna olan inançlannuı yıkılışı oldu. Amerikalılar o güne dek hiç his- setmedikleri kadar büyük bir korku ve dehşe- te kapıldılar. Şehnn semalanndan ihtişamla yükselen binalann bir anda yerle bir oluşu, aynı anda Pentagon'un bombalanışı, sokakta- ki her insanın terör korkusunu çok yakınında hissetmesine neden oldu. Yapılan istatisnklerde yaşadığı ortamı güven- likli bulanlann oranı giderek gerilemeye baş- ORSANLARÎ TEK TEKANDI Bin Ladin 'den yüdönümü kasedi BEYRUT (AA) - El Cezı- re'de 11 Eylül saldınlannın 2. yıldönümünden bir gün önce yayınladığı yeni kasette Usame bin Ladin 'e ait olduğu belirtı- len bir kişi, "düşmana büyük zarar veren" 11 Eylül saldın- lannı övdü. Kasette bin Ladin ile yardımcısı Eyman El Zeva- hiri birlikte göründüler ve on- lara ait olduğu öne sürülen ko- nuşmalar yayınlandı. Bin Ladin, 11 Eylül saldınsı- nı düzenleyenler için "Bu adam- lar düşmana büyük zarar ver- diler ve planlannı bozdular" dedi ve saldınyı yapan 5 kişiyı tek tek adlanyla anarak, bu kı- şileri tanımaktanduydugumem- nuniyeti dile getirdi. Usame bin Ladin, "Said El Hamdi ve kardeşleri, Allah için kendi- lerini kurban ederek sağlam imanlarını kanıtladılar" diye konuşru. Saldırganlan gerçek inananlar olarak nitelendiren ve diğer inananlar için ıdeal ol- duklannı öne süren bin Ladin, 11 Eylül saldırganlan "El Ham- di, Muhanımed Atta, Halid El Mihdar, Siyad Cerrah, Mer- van El Şehi"yı diğerlenne ör- nek gösterdi. ZevahirTden tehdit Eyman El Zevahiri'ye aıt ol- duğu belirtilen sesin konuşma- sında da, Iraklı dırenişçiler kut- landı ve "Amerikalılan Irak'a gömmeleri" istendı. El Zeva- hiri, "Irak'taki mücahit kar- deşlerimizi selamlıyoruz. Al- lah. Haçlılara karşı savaşta onlann fedakarüğım koru- sun" dedı. El Zevahıri, "\e« YorkveVVashington'daki sal- dınlann 2. yıldonümünde. Af- ganistan ve Irak'ta aldığı ya- ralardan sendeleyen Ameri- ka ve Haçlılanna meydan oku- yoruz" dedı. Amerikalılara da- ha fazla saldın olacağını belir- ten El Zevahin, kendilerine do- kunan her sılahı yok edecekle- rini öne sürdü ve "Gerçek des- tan başlamadı" diye konuştu. New York'taki İkiz Kuleler olarak anılan görkemli binalann yıkılışı, toplam 1 saat 42 dakika sürdü. Milyonlarca kişi içinde 50 bin kişinin çalıştığı binalara uçaklann çarpmasını ve kulelerin birbiri ardına çökmesini ekran başuıdan izledi. 30 yıl önce Şili'de yapılan ABD destekli askeri darbede Santiago Sarayı top ateşiyle yerle bir edildi 11 EyKil 1973, Santiago...Derleyen: BİLGE ESER ABD Başkanı George Bush. 11 Eylül saldınlanndan sonra u Ozgürlüğün düşmanlan, ülkemize savaş açtı" demişti. Bu sözler, İngiliz yönehnen Ken Loach'un saldınlarla ilgili hazırladığı 11 dakikalık kısa filmde de kullanıldı. Ancak bu kez, Şili'deki 1973 darbesinde işkence gören, 5 yıl cezaevinde yattıktan sonra îngiltere'ye kaçan Şilili mültecı VTadimir Yfega tarafından. 2001'de ABD'de yakınlannı yitirenlere seslenen Vega, 28 yıl önce aynı gün kıtanın güneyinde on binlerce insanın katledildiğini hatırlatıyor ve Bush'un seleflerinin, seçilmiş bir devlet başkanına karşı darbeyi destekleyerek gerçek "özgürlük düşmanlan" olduklannı gözler önüne seriyor. Şili'de, Güney Amerika'nın en kanlı darbesinin hazırlıldan 1970'teki seçünlerde Marksist Sarvador ADende'nin devlet başkanlığına seçilmesiyle başladı. Halk Cephesi. bakır madenlerini ve bankalan kamulaştırdı, tarlalan ışçilere geri verdi. Ancak yabancı şirketler yatınmlannı ülkeden çekince enflasyon yüzde 500'e çıktı. ABD destekli sokak gösterileri ve grevler başladı. General Augusto Pinochet önderliğindeki "ölûm mangalan" da denilen ordu, 11 Eylül 1973'tebir darbeyle yönetime el koydu. Stadyumlara, gemilere doldurulan binlerce solcu günlerce işkence gördü. Allende ve korumalan. son ana kadar hükümet binası La Moneda'dan çıkmadı, ancak saatler süren bombalamanın ardından binadan. intihar ettığı açıklanan De\ let Başkanı'nın cesedı çıkanldı. Birçok Şililiyse. Allende'nin öldürüldüğüne inanıyor. Şili'de 1973-90 arasında 30 binden fazla insan öldü, on binlercesi de kayboldu. Görevi 1998"de bırakan Pinochet (87) hakkında siyasi amaçlı adam kaçırma ve cinayet suçlanndan açılan 75 ayn dava ise bugün "akü dengesinin yetersiz olması" nedeniyle düşmüş durumda. Diktatör, Mart 2000'de protestolar arasında ülkesine Pinochet önderliğindeki "ölüm mangalan" da denilen ordu, 11 Eylül 1973'te bir darbeyle yönetime el koydu. dönmüştü. Bu yıl 30. yıldönümü anılacak olan kanlı darbenin arkasında ABD'nin olduğu yönündeki iddialar daha da belirginleşiyor. ABD'nin darbedekl parmağı Washington merkezli Ulusal Güvenlik Arşivleri'nde çalışan gazeteci Peter Kornbluh'un. "Pinochet Dosyalan" adlı kitabında. Ekim 1970 tarihli bir CIA raporundan şu alıntılar yapılıyor: "ADende'nin darbeyle devrilmesi, net bir poHtikadır. ABD hükümetinin olaya kanşüğının gizknmesi için, bu rür eylemlerin gizö ve güvenli şekilde uygulanması zorunludur." 1960'larda başta Hıristiyan Demokratlar olmak üzere beğendikleri siyasi partilere milyonlarca dolarlık yardımda bulunan Washington, ülkenin sola eğiliminin artması üzerine darbe fiknnı geliştirdi. Mart 1973'te yayımlanan bir notta ABD, "Pinochet, darbe planlannın önünde bir engel oluşturmayacaktır. Donanma ve hava kuvvetleri hazır" diyordu. Darbeden birkaç hafta sonra ABD'nin Şili Büyükelçisı'nden Henn' Kissinger'a gönderilen gizlı bir mektupta, "ŞiB'deki askeri yönerim bizden, gözaltma ahnanlar için bir merkez ohışnırmada uzman bir danışman istiyor" sözlerine yer verildi. ABD, Pinochet yönetimini uluslararası iş çevrelerine sokmak için ehnden geleni yaph. Rejımin en kanlı isimlerınden olan gizli polis gücü DINA Başkanı Manuel Contreras, Anaconda ile General Motors şirketlerinde işe sokuldu ve kurumlann Şili'de yeniden yatınm yapmalannı sağlamak için elinden geleni yaptı. ladı. New York'u terk edip kırsal alanlara ta- şınanlann sayısı artrı. tki yıl sonra bugün bu korku ilk günlere oranla hafiflemiş görünüyor. Hâlâ metroyu kullanmaktan ve kalabalık mekânlara girmekten çekinenler olsa da. te- röristlerin bu defa zehirli gaz kullanarak sal- dıracağı dedikodulan kulaktan kulağa yayıl- sa da, metro ıstasyonlannda sayılan artan po- lisler, kamusal alanlara giriş-çıkışlarda yapı- lan sıkı kontrol, özellikle havaalanlanndakı yoğun güvenlik önlemleri ve resmi görevlile- rin New York'ta her şeyin kontrol altında ol- duğuna ilişkin açıklamalan, kentte yaşayan- lan bir ölçüde rahatlatıyor. Bazı şeyler unurulsa da, 11 Eylül 2001 saba- hı yakınlannı yitirenlerin acılan yazık kı hıçbir zaman dinmeyecek."We VVfll ÎVever For- get" (Hiçbir Zaman Unutmayacağız) ya- zan pankartlar bazı evlerin camından belki de asla inmeyecek. ttfaiyeci- ler, polisler ve bir önceki Ne\v York Belediye Başkanı Rudolph GiuHani ise sonsuza kadar Amerikan halkı- nın kahramanı olarak kalacak. Enkaz bölgeslnde neler oluyor? Amerika'nın diğer şehirlerinde ya- şayanlar, sık sık New York'a gelip Dünya Ticaret Merkezi'nin enkazmın kaldınldığı bölgeyi (Ground Zero) geziyor, yakınmdaki kilisede hayatla- rını kaybedenler için dua ediyor ve it- faiyecılerle fotoğraf çektiriyorlar. Ağırlığı 1.8 milyon tonu bulan en- kaz yığınının kaldınlmasıyla boşalan ve tellerle çevrelenen alana bakıp ağ- layanlar. bizim Eminönü görüntüsünü andıran tezgâhlarda tişört, kalem, tak- vün, fotoğraf gibi hatıra eşyası satan- lar, kameralan elinde meraklı rurist- ler hepsi aynı yerde toplanıyor. Aslında neler oluyor Ground Ze- ro'da? Açılışı kasımda yapılacak olan geçici birtren istasyonu ınşa ediliyor enkaz alanının içinde. Bu istasyon, saldından bu yana halkın bu alanın içine girerek olan biteni, yapılan ça- hşmalan izleyebileceği ilk yer ola- cak. Aynı zamanda, bölge ekono- misini canlandırmak için New Jer- sey'leNevv York'ubirbirine bağla- yacak trenlerin kalkış noktası ola- rak hizmet verecek. Çeşitli tartışma- lardan sonra, tkız Kuleler'in yeniden in- şası için mimar Daniel Libeskind'in pro- jesi kabul edihruş durumda. Ilki 2005'te bitecek olan kulenın 700 milyon dolara mal olması öngörülüyor. Bütün bu ala- nın yeniden inşası çalışmalannda şu an- da 1000 kadar işçi çalışıyor. Kamu yaşamında bir rönesans Mimar Daniel Libeskind'e göre 11 Ey- lül'le birlikte Nevv York'ta bazı şeyler değişti. Şehrin artık bürokratlara ya da kurumlara ait obnadığını, içinde yaşa- yan insanlann onu daha çok benımse- diğini ve gelişimini doğrudan etkileye- bileceklerini hıssettiğıni söylüyor Libes- kınd. "Halk bir daha asla bir binaya ba- kıp sadece, 'Işi görevlılere bırakalım' de- meyecek. tnsaniar onun kendi hayatla- rrvia uyum içinde olup olmadığını bil- mek Bteyecek. Bu bir rönesans" diyor ünlü mimar. Yıkılan Dünya Ticaret Merkezi'nin miman Minoru Yamasaki ise, 7 bina- dan oluşan kompleks bittiği zaman, bu binalann sadece çahşanlara ofis olmak- tan çok öte, "insanoğlunun dünya ba- nşma bağfahğmın sembolü" olacağını söylemiş. Ne yazık ki bugün World Tra- de Center denildiğinde, herkesin aklı- na inanılması güç terör saldınsı ve bu- nun sonucunda ölen binlerce insan ge- liyor. Nevv Yorklular, yeni merkezin Ya- masaki 'nin tanımındakJ gibi işlev gör- mesini diliyor ve bunun için Libes- kind'in sözlerindeki doğrultuda bir ara- ya geliyorlar. Banşa ve insanlığa doğ- ru bir kez daha inançla ve el ele vermek istiyorlar. Kim katılmaz ki?