Katalog

15 AĞUSTOS 2003 CUMA CUMHURİYET SAYFA DIŞ HABERLER dishab « cumhuriyet.com.tr 11 Bush yönetiminin Birleşmiş Milletler'e geniş bir rol vermeyi artık düşünmediği bildiriliyor Irak'taBM'ye yer yok New York Times'ın haberine göre ABD, BM'nin Irak'taki askeri otoritesini zayıflatmasını istemiyor. Washington, ülkeleri BM karan olmaksızın asker göndermeye ikna edecek. Dış HaberierServisi-Washington'ın, Birleşmiş Milletler'e (BM) Irak'ta ge- niş bir rol verme fıkrinden vazgeçtiği ve ülkeleri. örgüt karan olmaksızın Irak'a asker göndermeye ikna etme çabalanna hız vereceği bildiriliyor. BM Güvenlik Konseyi, de dün ABD tarafindan hazırlanan karar tasansını oy- layarak kabul ettı. Karar tasansı, kon- seyde bir çekimsere karşı 14 oyla ka- bul edıldı. Oylamada, konsey başkan- lığını yürüten Suriye çekımser kaldı. Irak'ın egemenlik ve toprak bütün- lügününvaırgulandığıkararda, "Irak'ta oluşturulan Hükümet Konseyi'nin, uluslararası alanda tanınan. temsil kabiliyetine sahip bir Irak hükü- metinin oluşturulması yolunda atıl- mış önemli bir adım oİduğu" kay- dediliyor. Tasanyla aynca, Irak'a yar- dım amacıyla bir BM misyonu oluş- turuluyor. 300 dolayında personeli bu- lunacak misyonun görev süresi, bir yıl olarak belirlendi. Misyon; insani, siyasi ve ülkenin ıman gibi konular- la ilgilenecek. Bu arada, dün GüvenJik Konseyi'nde onaylanan Amenkan tasansı da son anda değiştırildı. Tasanda. Irak geçıcı yönetim konseyinin, yeni hükümetin oluştunılması yolunda atılmış önemli bir adım olduğu vurgulanıyor. Ancak, tasanda daha önce "BM, konseyionay- RAK'AASKER Gül: 3 kriter oluşmalı ANKARA (Cumhurryet Büro- su)-tktidar, Irak'a asker gönderil- mesine ılışkin tezkere için ikna çalışmasını dün Kurucular Kuru- lu toplantısında başlattı. Başba- kan Yardımcısı AbduUahGül, tez- kere hazırlanmadan önce 3 önem- li kriterin olgunlaşması için çalı- şacaklannı söyledi.Başbakan Re- cep Tayyip Erdoğan ise Irak konu- sunda görüş dile getiren milletve- killerine konuşma yasağı getirdi. Irak'a asker gönderilmesine dö- nük hazırlık, AKP'nin dün Kuru- cular Kurulu toplantısında tartı- şıldı. Dışişleri Bakanı Gül, mil- letvekillerine tezkere hazırhğına ilişkin bilgi verdi. Edinilen bilgi- ye göre Gül, "Bu çahşmalar yapı- krken 3 kriterolguniaşmah. Birin- cisi PKK üst kademesinin yakala- nıptestim edilmesL İkincisi Irak'ın siyasi ve insani yapuanmasında müşterekbirplan yapıhnası. Üçün- cüsü Irak halkının Türk askerinin banş gücü olarak getanesine ikna olması" dedi. Başbakan Recep Tayyip Erdo- ğan ise Irak konusunda görüş di- le getiren milletvekillerine konuş- ma yasağı getirdi. Erdoğan akşam partililere dönük açıkJamasında ise asker gönderileceğine dönük mesajlar verdi. Erdoğan, "Irak'ta bizim olnıadığunız hiçbir denkle- min Irak'ın normalleşmesine kat- kısı ofanayacağmı bütündünya gör- dü. Banşuı tesisinde üzerimizedü- şen görevi yapacağK" diye konuş- tu. Gül toplantıdan önce yaptığı açıklamada da, Birleşmiş Millet- ler Güvenlik Konseyi'nin Irak'ta BM şemsiyesinde bir istikrar gü- cü için karar ahp almayacağının be- lirsiz olduğunu kaydederek, "Böy- lebir şey sözkonusu obnazsa Tür- kiye'nin çıkarlan neyi gerektirir bunları değerlendiriyoruz" dedi. BMGK'nin mayıs ayında kabul ettiği 1483 sayılı karann Irak'a as- ker göndermek için yeterli olaca- ğına işaret eden Gül, bu karann bü- tün ülkeleri Irak'a ve Irak'ın hu- zura kavuşmasına yardımcı olma- ya çağırdığını savundu. TBMM Dışişleri Komisyonu Başkanı Meb- met Dülger ise bir tezkere için he- nüz ikna olmadıklannı vurguladı. Dülger, "Daha ikna olma nokta- suıa gelnıedik. ikna olma şöyle ola- caktır. Hükümet diyeeek ki, 'şu, şu mülahazalarla buraya asker gön- derilmesi taraftanyız', biz de oza- man mukabil mülahazalanmızı söyleyeceğiz'' görüşünü dıle getir- di. GÖREV BAŞINDA- Elektrik, yakıt ve su sıkınüsı çeken Basra'da işgaki Ingiliz askerinin işi zor. Bir benzin istasyonunu koruyan tngihz askeri, Irakh çocuktan ödünç aknğı bisiklede, sıkuıüsını gkJermeye çahşıyor. (Fotoğraf: AP) lar" ifadesi son anda, "BM, konseyden memnunluk duymaktadır" şekîinde değiştirildi. Bazı diplomatlar, konse- yin resmen onaylanmasının Bağdat'ta- ki yönetime "çok fazla yasalhk kazan- dıracağT gerekçesiyle daimi üyelenn bu ıfadeye karşı çıktığını belirrri. Öte yandan, New York Times gaze- tesine açıklamada bulunan Amerika- lı yetkıliler. "Irak'a uluslararası güç yerleştirilmesi için konseyden ayrı bir karar tasansı geçirmeye niyetle- riolmadığınr söylediler. BM'den asker istenmiyor The New York Times gazetesine gö- re, ABD Irak'taki asken otoritesinin BM'nin askeri müdahalesiyle "zayıf- lanıasınT istemiyor. Konsey'de başta savaşa karşı çıkan ancak şimdi savaş sonrası Irak'ta söz sahibi olmak iste- yen ülkelerle karşı karşıya kalmak is- temeyen Washington, BM'ye askeri rol venlmesı fiknnden vazgeçti ve as- ker gönderebilecek ülkeleri ikna etme çabalanna hız verecek. Üst düzey bir yetkili. "Yönetim, Güvenlik Konse- yi'ne Irak'ı uluslararası bir operasyon haline getirmemiz gerektiğini anlat- maktan yana değil. Bunu yapmanın dahaiyiokhığu sö\1enebiBrama Irakta durutn şu anda o kadar da acil değil" dedi. Fransa, Almanya, Hindıstan gı- bi ülkeler, asker göndermek için BM karan koşulunu getinnişti. Beyaz Sa- ray yetlalileri, Irak'taki zorluklara kar- şın yönetim ıçinde, BM ya da savaşa karşı çıkan ancak şimdi Irak'ta söz sa- hibi olmak isteyen ülkelerle çahşmak yerine asker göndermek isteyen ya da göndermiş olan ülkelerle yetinme yö- nünde bir uzlaşma olduğunu belirtiyor. ABD paylaşmak istemiyor ABD, BM'ye Irak'ın güvenliğine ilişkin sorumlululuk vermek istemese de bazı yetkililer kuruma yeniden ya- pılanma alanında bir rol verilebilece- ğini belirtiyor. Avrupa ülkeleri, ülke- nin yeniden yapılanmasına maddi des- tek sağlamak için örgütün bu konuda da söz sahibi olmasım istiyor. Yöne- tim, BM'ye Irak'ın yeniden yapılandı- nlmasında da sınırlı rol verilmesini is- terken Beyaz Saray yetkililerinin ço- ğu Fransa, Almanya, Rusya ve diğer ülkelerin BM üzerinde durrnalannın ne- deninin ekonomik çıkar sağlamak ol- duğunu öne sürüyor. Yönetim içinde özellikle Savunma Bakanı Donald Rumsfeld'ın, BM'nin Irak'a girip ABD'nin askeri yetkısinı zayıflatma- sına karşı olduğu kaydediliyor. Aske- ri yetkililer BM'ye sorumJuluk veril- mesinin ABD'nin Irak'ta güvenliği sağlama ve dıreruş hareketini bastırma çabalanna sekte vuracağından korku- yor. ABD ve tngiltere'nin yanı sıra Irak'ta şu anda Arna\ r utluk, Çek Cumhuriye- ti, Dammarka, Estonya, Hollanda, Is- panya, ttalya, Letonya, Litvanya, Ma- canstan, Makedonya, Norveç, Polon- ya, Romanya, Slovakya ve Ukrayna askeri bulunuyor. Azerbaycan, Bulga- ristan, Dominik Cumhuriyeti, El Sal- vador, Filipinler, Honduras, Kazakis- tan, Moldova, Moğolistan, Nikaragua, Portekiz ve Tayland gibi ülkelerden de asker istendi. Türk askerine saldın riskine karşı Suriye ve Suudi Arabistan'dan işbirliği istenecek Ankara güvenlik bölgesi istiyor • Baştarafı 1. Sayfada aralannda Genelkurmay ve MÎT temsilcilerin de buluna- cağı bir heyetin gelecek haf- ta Irak'a gideceği bildirildi. Irak'a gönderilecek heyetle- rin de öncelikle Sünni Arap- lar arasından önde gelen isimler, aşiret liderleri ve din adamlanyla görüşmesi plan- lamyor. Iraklı 9 aşiretten olu- şan Aşiretler Konseyi ile Ker- kük'teki tek Arap aşireti olan Ubeydi'nın temsilcilerinin de gelecek günlerde Anka- ra'ya gelecekleri öğrenildi. Ankara'nın bu temaslar öncesi yaptığı değerlendir- melerde, Türk askerine yö- nelik güvenlik riskinin an- cak Suriye, Suudi Arabistan ve Iran ile işbirliğiyle azal- tılabileceği ortaya çıktı. De- ğerlendirmelerde şu görüş- ler öne çıktı: - ABD'nin Türk askerini istediği Felluce-Tikrit-Ba- kuba üçgeninde yoğun sal- dınlann arkasında yerel halk- tan çok, ülke dışından gelen Arap militanlar bulunuyor. Bunlann arasmda Iraklı Ba- as rejimi yanlılan ise çok kü- çük bir oranı oluşturuyor. Özellikle Suriye. Suudi Ara- bistan ve Irandan gelen ve dı- şandan yönlendirilen mili- tanlann bölgede etkinlik gös- terdiği anlaşılıyor. Ancak bu ülkelerin yetkilileri ile yapı- lacak temaslarla bunların üzerinde etkide bulunulabi- lir, Türk askerine saldın ris- ki önlenebilir. Bazı tranlıla- nn Bakuba'da oldukça etki- li olduklan gözleniyor. An- cak İran'ın bu konuda Tür- kiye ile işbirliğine yanaşma- sı zayıf bir olasılık olarak yor. Sünni Araplar, Tûrkiye'ye sıcak - Sünni Araplar arasında, Irak savaşında takındıklan tutum nedeniyle Kürt grup- lara karşı büyük tepki duyu- luyor. Şii gruplann, ülkenin geleceğinde belirleyici ol- maya başladığı düşüncesi de Sünni Araplan endişelendi- riyor. Bu nedenlerle Türkı- ye'ye yönelik bir sempati gözleniyor. Ülkede yabancı askeri güçlerden ise hoşnut- suzluk duyuluyor ve şüphey- le bakılıyor. - Bölgeye asker gönder- me karanndan önce Sünni Araplar üzerinde etkisi bu- lunan şahsiyetler, aşiret li- derleri ve din adamlanyla vakit geçirilmeden temasa geçilmesi büyük önem taşı- yor. Türkiye, bölgede görev üstlenmesinin gerekçelerini başanlı bır şekilde anlatma- h, yerli halka güven verme- li. Türkiye'nin Irak halkının yanında olduğu. ülkede bir an önce güvenlik ve istikrann sağlanmasının Irak halkının çıkarma olacağı, ABD güç- lerinin Irak'tan çıkmasının da bu şekilde çabuklaşacağı anlatılmalı. 'GüvenKk bölgesi' talebi Türkiye'nin ABD'den, Irak sınınnda bir "güvenlik böl- gesi'' oluşturulmasını istedi- ği ileri sürüldü. Ankara 'nın talebinin. bu ülkede istikrar sağlanıp merkezi ordu ku- rulana kadar, Irak sının için- de kalan bir alanın silahsız bölge ilan edilmesini içerdi- ği kaydedildi. Edinilen bil- gilere göre Türkiye'nin tale- iiler aklandı Bağdat'uı Sadr semtinde Amerikan güçleri ve Şiiler arasında çaüşma çıktı. Amerikan helikopterinin bir kule üzerinde bulunan ve ~\a Muhammed. Ya Hüseyin" yazıh bir bayrağa değnıesi üzerine Sadr semtinde ayaklanan Şiiler, Amerikan güçlerine el bombasıyla saldınn. Çıkan çaoşmada 1 sivil öldü ve 4"ü de yaralandL Basra'da da bir İngiliz ambulansma bomba atıldı 1 asker öldü 2'si de yaralandL (AP) binde, bölgedekı silahlı terö- rist gruplann hâlâ bölgeden çıkarılmamış olması etkili oldu. Irak'ta istikrann sağlan- masının uzun zaman alabi- leceği değerlendirmesini ya- pan Ankara, sınır güvenliği- nin. silahsız bölge ilan edil- mesi ve bu kuralın özenle uygulanmasıyla sağlanabi- leceğini düşünüyor. Merkezi otoritenin sınır- lara hâkim olması ve Türki- ye'ye yönelik tehditlerin or- tadan kalkması durumunda bu önlemlere gereksinimin de ortadan kalkacağı belir- tiliyor. Suabıame için ABD'li heyet geByor EBRUTOKTAR ANKARA-ABD'nin, Türk asken- nin Irak'ta nerede, nasıl ve kimin ko- mutasında görev yapacağı konusunda gönderilen sualnameye, Türkiye'ye göndereceği heyet ile yapılan görüşme- lerin ardından yanıt vereceği öğrenil- di. Bu çerçevede ABD'nin Genelkur- may ve Pentagon'dan üst düzey yetki- lilerden oluşan bir heyeti gelecek haf- ta Türkiye'ye göndereceği ifade edili- yor. ABD'nin Irak'a gitmesi halinde Türk askerinin, koalisyon güçlerinin komutasında olmasında ısrar ettiği, Türk tarafinın ise buna yanaşmadığı vurgulanıyor. Bu nedenle komuta ka- vVashington yönetiminin, Türkiye'nin gönderdiği sorulara yönelik yanıtlan, yüz yüze görüşmelerin sonucunda verme eğiliminde olduğu bildirildi. demesine ilişkin pürüzün gelecek haf- ta ABD'li yetkililerle yapılacak görüş- melerde aşılması planlanıyor. Yamti bekJenen sonılar Genelkurmay Başkanlığı. geçen haf- taABD'yebirsualnamegönderdi. Su- alnamede, ABD'ye, "Türkiye'nin ken- di sektörü olacak mı? Türkiye'nin gö- revalacağısektördediğerülkelerdenas- ker olacak mı? Olacaksa komuta kim- de olacak? Türk birliklerinin lojistik desteği nasıl sağlanacak? Irak'taki ABD olanaklanndan Türk birlikJeri yarar- lanacak mı? Türkiye'nin Irak ordusu ve polisine katkısı ne olacak? Türki- ye'ningüvenlik kaygılan Irak'myeni sis- temi oluşturulurken göz önünde tutu- lacak mı? Gücün masraflanmn karşı- lanmasmda ABD'nin katkısı olacak mı" sorulan yöneltildı. Bu sualname- yi alan ABD'nin, Türkiye'nin gönder- diği sualnamenin karşılıklı görüşme gerektirdiğine dikkat çekerek öncelik- le ABD'li bir heyetin Türkiye'de mü- zakerelerde bulunması gerektiği yönün- deki düşüncelerini ilettiği öğrenildi. Bu görüşmeler sonucunda bir metin or- taya konabileceği belirten ABD, sual- nameye doğrudan yanıtlar vermekten kaçındı. Yanıtlar, bu görüşmelerin so- nucunda verilecek. İlk temaslarda ise ABD'nin Türkiye'nin orta Irak'a 1 tü- men civannda asker göndermesinı planladığı, Türk askerini koalisyonu oluşturan ABD ya da Ingiltere'nin ko- muta etmesinde ısrar ettiği gözlendi. ABD; Irak'ta koalisyon güçlerine da- yalı bir eşgüdüm oluşturduklannı, bu- nun komuta düzeyınde de bozulmama- sı gerektiğini savunuyor. Türkiye ise bunu kabul edilmez buluyor. BIÇAK SIRTI EROL MANİSALI Faşizmin Yeni Yüzü Daha savaş başlamadan Hitler Almanyası'ndan kaçan düşünürlerin, bilim adamlarının bir kısmı Türkiye'ye gelmişlerdi. Prof. Fritz Neumark bun- lardan birisiydi. Iktisat Faküttesi'nin kurulupgeliş- mesine katkıları oldu. Kendisini yaşlanmış ama dinç yıllannda 1970'li, 1980'liyıllardatanıma, konuşma fırsatım oldu. Hat- ta, bir iki uluslararası konferansta birlikte konuş- tuk, tartıştık. Prof. Neumark, HitlerAlmanyası'ndan kaçanlar- dan sadece biriydi. O talihsiz günleri Neumark'ın ağzından da dinleme şansım oldu. Prof. Neumark ve onun gibi kaçanlar aslında çok şanslıydılar; o günün koşulları içinde belki anlaşılmıyordu. Türki- ye'ye, Isviçre'ye, Kanada'ya, Avustralya'ya kapa- ğı atınca yeni bir dünya başlıyordu. Almanya sınınndan çıkınca iş bitiyordu; bilim in- sani, düşünür, her kimse, artık bir baskı altında değildi, özgürdü. Artık, sınırın öbür tarafına geç- mişti. Hitler Almanyası'ndan, faşizrnden, baskıdan ka- çan aydınlar "bölgesel bir tehdit" altında bulunu- yorlardı, küresel bir tehdit yoktu. Hitler Almanya- sı'ndan çıkınca iş bitiyordu. Prof. Neumark şans- lıydı, sının geçince her şey bitmişti. Neumark'lar 199O'lı, 2000'li yıllarda dünya ay- dınlarının düşünürlerinin, yeniden bir tehdit altına hem de küresel olarak girebileceğini akıllarının ucundan geçirmemişlerdir. Bu, vahşi kapitalizmin aydın, düşünür, entelektüel, bilim insani, her kim olursa olsun, üzerinde kurduğu yeni baskı ve giz- li terördür. Hitler'in yerine vahşi kapitalizm Dünya Hitler'den ve faşizmden kurtulduğunu sandı; 45 yıl Soğuk Savaş yaşadı; arkasından Ba- tı boyutlu, Amerikan boyutlu vahşi kapitalizm ay- nen Hitler döneminde olduğu gibi dişlerini göster- meye başladı. Ve en kötüsü, eskiden yerel (ve kıs- mi) olan faşizm, bugün küresel hale geliyor. Artık, Neumark'ın yaptığı gibi sının geçip kurtulmak yok: Gizli faşizm heryerde, vahşi kapitalizmin egemen olduğu her köşede düşünürün, bilim adamının kar- şısına dikiliyor. Hitler'in ordulan gibi çizmeleri yok; SS subay- ları gibi siyah derı eldivenler de kullanmıyorlar. Sermaye ile tekel ile bilgi bombardımanı ile gir- mişler. - Basını, televizyonu tekellerine almışlar. - Eğitimı ellerine geçiriyorlar. - Çokuluslu şirketler kanalı ile insanlann işini, aşını beliriiyorlar. - Aydın, entelektüel, düşünür ne ad verirseniz, bunlan istemiyorlar; robotlaryetiştiriyorlar; vahşi ka- pitalizmin yüzü gülen, iyi Ingilizce konuşan, düz- gün giyinmiş, boyunbağı bulunan, kola içen, bil- gisayan çok iyi kullanan ancak, entelektüel olma- yan; insan gibi düşünmeyi unutmuş; adaletin, er- demin, insanlığın ne olduğunu hatırlamayan insan topluluklan yetiştiriyorlar. - Paran kadar insansın, tükettiğin kadar varsın diyor ve ekliyor; "bunlan da ben belirterim". - Hollyvvood'da Irak'ın işgalini protesto eden ve "düşünen" insanlar baskı altına alınıyor; onlann Neumark gibi kaçacak, sığınacak ülkeleri de yok; vahşi kapitalizm küreselleşiyor, heryeri sinsice sa- nyor: örtülü faşizm aydını, düşünürü yok etmeye çahşıyor. - Irak'ta robotlaşmak istemeyen İngiliz D. Kelly'nin kaçacak yeri yoktu; Neumark kadar şanslı değil- di ve öldü. Vahşi kapitalizmin kurbanı oldu. Neumark ve Kelly; faşizmin kurbanı iki insan; - Biri dünkü Hitler faşizminden Türkiye'ye, Ata- türk'ün Türkiyesi'ne kaçıp kurtulabilmiş. - Kelly ise bugünkü sinsi, örtülü faşizmin, vahşi kapitalizmin kurbanı olmuş: Dün Hitler Almanya- sı'ndan kaçarak kurtuldukları Ingiltere'de, bugü- nün faşizmi tarafindan adeta linç edilmiş. Kolektif bir katil var. Vahşi kapitalizm onu linç et- miş. Artık demokrasinin değil, faşizmin yeni beşi- ğinde. 4-5 yıl önce bu sütunda yazmıştım; Churchill'in Hitler'den tek farkı yöntemidir diye... - Dün Churchill, Anzaklan Çanakkale'ye çıkar- dı. - Bugün Işçi Partili Tony Blair aynı Anzaklara Bas- ra'yı işgal ettirdi. - Aynen Hitler'in Polonya'yı işgali gibi. Ne tesa- düf, bugün Polonya ordusu Ingiftere ve ABD'nin emrinde Anzaklarla birlikte Irak'ta; vahşi kapitaliz- min emrinde... Galiba en şanslı olan Prof. Neumark'tı; 90 yıldan fazla huzur içinde yaşamafırsatı buldu... Bugün giz- li faşizmin, vahşi kapitalizmin baskısı altında ezi- len düşünürlerin aksine... www.istanbul.edu.tr/iktisat/emanisali KULYUB • SAMJW