Katalog

SAYFA CUMHURİYET 14 AĞUSTOS 2003 PERŞEMBE 14 JvLJLil \jM\ [email protected] G ^ Nobel ödüllü yazar Elias Canetti dokuz yıl önce bugün yaşamını yitirmişti erçekbir AvrupalıydıŞEMSA YEĞİN Orta Avrupa kültürünün soylu bir ömeği olaraknitelenen Elias Canet- ti'nin yapıtlan, "geniş bir bakış aç>- sı ile düşünsel ve sanatsal zenginlik- teriçennekri"nedenıyle 1981 yılın- da Nobel EdebiyatÖdiilü'nüalmış- tı. Ödül açıklandığında yazar tatil- deydi. Yayın temsılcisi onu bulup telefonda haberi verdiğinde, "Ağa- nı süa tut" dedi Canetti. Ödülü al- dıktan sonra da, kımselere görünme- di. Röportaj önerilerini geri çevir- di. Hatta basında, "Canetti inzhaya çekildi" şeklinde haberler çıktı. Elias Canetti 1905 yılında Rus- çuk'ta doğmuş. ancak lise öğrenimı- ni Avrupa "nın çeşitli kentlerinde ta- mamlamıştır. Canetti bu süreci, 1977'de yazdığı özyaşamöyküsü- nün ilk cildini oluşturan Kurtanlımş Dil'de anlatmaktadır. Kurtarılmış Dil, kucak çağındaki Elias'ın tad al- ma değil de konuşma organı olan di- lini kesilmekten kurtardığı bir anek- dotla başlasa da, "her yerde olabü- mek için" bırkaç dil öğrenmesini, dille ve yazınla ilişkisini anlatması nedeniyle bu adı almış olsa gerek- tir. Hep edeblyatla ilgilendl Canetti, annesinin ısteğinı yerine getirmek üzere kimya eğitimi almış olsa da, hep edebiyatla ilgilenmiş- tir, nitekim daha 24 yaşmdayken Körleşme'yi kafasında oluşturmuş- tur. 1931 yılında doktorasını aldığın- da Körleşme, tamamlanmıştı. Bu süreç, yazın dünyasının Brecht gi- bi, İsaac Babel, George Grosz gibi ünlüleriyle tanışması, hatta çevin- leryapması, yaşamöyküsünün Ku- laktaki Meşale adını verdiği ikinci cildinde anlaülmaktadır. Özyaşamöyküsünün yazınsal açı- dan en zengin bölümü olarak de- ğerlendirilebilecek Gözlerin Oyu- nu'ndaki gözler, belki de ünlü bes- teci Gustav Mahkr'in kızının göz- leridir. Bu kitapta da, G.Mahler, Al- ma Mahler, Fritz \Vortruba, Alban Berg, Hermann Broch, Robert Mu- sil ile tamşıyoruz. Okurlar, Canetti'yi Körleşme ile apıtlannm, "geniş bir bakış açısı ile düşünsel ve sanatsal zenginlikler içermeleri" nedeniyle 1981 yılında Nobel Edebiyat Ödülü'nü almıştı Elias Canetti. 14 Ağustos 1994 Pazar günü ise aramızdan aynldı. İsteği üzerine ZürüYte, James Joyce'un yanına gömüldü. Ancak insanı her geçen gün biraz daha yabancılaşmaya iten toplumsal dizge değişmediği sürece Elias Canetti her gün biraz daha canlanacağa benziyor. tanımıştır. Burada, Canetti, okurla- n önce Körleşme ile sarsmıştır, de- mek daha doğru olacaktır. Çünkü Körleşme, bugüne dek okuduğu- muz hiçbir romana benzememekte, bilinen klasik yapıtlarla kıyaslana- mamaktadır. Nitekim Sözcüklerin Biünci adlı denemeler kitabında, bu romanı tasarlarken "... dünyanın bundan önceki romanlarda olduğu gibi, başka deyişle tek bir yazann bakış açısından anlahlama\ acağını" düşündüğünü. parçalanmış bir dün- yayı nesnel bir bakışla anlatma ça- bası gösterdiğini belirten yazar, ben- zersiz bir roman ortaya koymakta- dır. Körleşme'nin (sayılan yirmiye ulaşmayan) kişilerini dünya nüfusu- nun oluşturduğunu söyleyebiliriz. Doğallıklannı yaşamalanna izin ve- rilmemiş ınsanlann, paranın, gücün, iktidann egemen olduğu toplumlar- da yaşamak durumunda bırakıldık- lan gerçeklik, içine itildikleri ya- bancılaşma, romanın her satınnda se- si duyulan, acıtan tokatlar gibi ya- naklan kızartmaktadır. Dünyanın bütün uygarlıklannın; tek hedefi güç ve iktidan ele geçir- mek ve bunlan kullanmak olan, an- cak ve ancak bu yolla varlığını sür- dürebilen, gücünü, sonuçta kendini var etmek ve karşısındakini yok et- mek için kullanan insanlan ürettiği kapkaranlık bir dünya sunuyor bize Canetti. Ya da daha doğrusu, böyle kapkaranlık olan dünyamızı beş yüz kadar sayfa halinde önümüze koyu- yor, yüzümüze çarpıyor. Canetti, Körleşme ile okuru işte böyle sar- sıyor. Körleşme'yi yazmaya başladığın- da onu, sekız ciltlik bir dizinin ilk kitabı olarak tasarlamıştı Canetti. "Deli İnsanhgın Komedisi'' adını ve- receği bu dizide. taslaklannı Ku- lakmisafiri, Elli Karakterde çizdi- ğı insanlan anlatacaktı. însanlan -hatta diyebiliriz ki, bü- tün varlıklan- kitlelerin birer öğesi olarak gören Canetti, romanı, oyun- lan, hatta belki özyaşamöyküsünde bile okura hıssettirdıği "bütün insan- hğı, bütün dünyayı yetkenin, gücün ya da iktidann yönettigi, var olan her şeyin kitlenin bir parçası oldu- ğu" görüşünü Kitle ve Drtidar'da di- le getiriyor. Kitle ve Iktidar'da insan davTanışlannın çözümlenmesı so- nucuna ulaşmak amacıyla kıtle ha- reketlerinin kökenlerini. bileşım ve tepki kahplannı inceleyen yazar, il- kel halkların mitlen ve masallan yardımıyla kitlenin niteliklenni an- lamaya anlatmaya çalışmaktadır. Temelde tarihsel-siyasal gelişmeye dayalı olmayan bu incelemede, ye- ni bir kuram, yeni bir çözümleme su- nulmamakta, ancak yapıtm sosyo- psikolojik çalışmalara yeni bir bo- yut getirebileceğı yadsınmamakta- dır. Sahnelenmesl güç oyunlar Andığım kitaplardan başka ya- kında okuyacağımız, çeşitli dönem- lerde yazdığı notlardan oluşan dört kitabı ve oyunlan var Canetti 'nin. "Çok çarpıcı" ve "sahnelenmesi güç" olarak nitelenen ama gene de Avrupa' nın bazı usta yönetmenlenn- ce birkaç kez sahnelenen oyunlan da gene Körleşme gibi insanın yaban- cılaşmasını, çıkannın peşinde ko- şan yaratıklara dönüşmesini yansı- tıyor. Elias Canetti, 14 Ağustos 1994 Pazar günü, 89 yaşmdayken öldü. İs- teği üzerine Zürih'te, James Joy- ce'un yanına gömüldü. Ancak. in- sanı her geçen gün biraz daha yaban- cılaşmaya iten toplumsal dizge de- ğişmediği sürece Elias Canetti her gün biraz daha canlanacağa benzi- yor. I.Ö. 1500-1300'ler arasında Achijawa krahnın Hitit kralınayazdığı mektup ortaya çıkarıldı Troya 'dan bugüne seslenen zaman Norveçti Beady BeDe ikinci albümünü çıkann. Paradoks şarkılarKüttür Servisi - Iki yıl önce çıkardığı ilk albümü "Home" ile tanınan Norveçli pop caz şarkıcısı Be- ady Belte, Jazzland markalı ikinci çalışması "Cew- beagappic"i çıkardı. "Cewbeagappic", Beady'nin gizli dünya görüşü- nün formüle edilmiş hah. Norveçli güzel şarkıcı, müziğinin aynı anda hem kompleks, hem de basit olduğunu (olmasını istediğini) düşünüyor. Sadece bununla smırlı değil; aynca siyah-beyaz, akustik- elektronik, groovy-ambient, canlı-sampler, kom- poze-doğaçlama gibi başka karşıtlıklan banndırdı- ğını söylüyor. Beady bu albüm için, kendisi için prog- ramming yazan basçı MarkusReksjöve dörtlüsüy- le birlikte gerçek bir stüdyoya gitmiş. Yeni albümde ağırlıklı olarak nefesliler ve klav- yeli çalgılar kullanılıyor; aynca Beady'nin baba- sı, yani Polonyah bir caz kemancısı da konuk ola- rak yer ahyor. Belle, "Çok neşeii şarkılaryazmryo- nım" diyor, "Yaşamm içindeki hüzün bana daha fazla Uham veriyor. tnsanın tüykri diken diken ol- sa bik, bir yandandaikri geri saBanmakistiyor, pa- radoks işte" SELCENAKSEL Uzun, çok uzun bir süre uzak duruldu Troya'dan. Bekleyen, seslenen, çağıran bir şeyler yok- tu göremeyenlere. Troya, insa- nın giderek kendi iç sesine da- ha az zaman ayırmasına neden olan hızlı değişimlerden uzak, dingin, yeni başlangıçlara yine açık, toprak altında; eskiden evlerin bahçelerinde olan ağaç- lar, çiçeklerinüzerlerinde açma- sma izin veriyorlardı. Bugün, dünyanın en güzel burunlanndan birinden, ufka bakar gibi, insana bakabiliriz, Troya/Ilyon ya da Hitit dilinde Wilusa'dan... Troya'da 1988 yılındanbu yana Almanya Tübingen Üni- versitesi'nden Prof. Dr. Manf- red Kortmann yöneriminde ka- zı çalışmalan yapılıyor. ilk ola- rak kale içindeki, M.Ö.3. bin- yıla ait mimari kalıntılar orta- ya çıkartılırken; araştırmalar, sonraki aşamada, sistemli bir şe- kilde kale yerleşiminin dış ta- rafma, daha erken dönem yer- leşim alanlanna yönelir. Bu- gün, birçok arkeolojik kuşak için aydınlatıcı olan 'İlk Tunç Çağı TYoya'sı, umulanın üze- rinde bir oranda ortaya çıkanl- mış durumda. Yeni bir bilgiye ulaşıldı TroyaAVilusa'nın Geç Tunç Çağı'ndakı(M.Ö. 15.-13. YY) önemini vurgulayan, arkeolojik açıdan büyük önem taşıyan ye- ni bir bilgiye de ulaşıldı. Hitit kaynaklanndan, devletin bu- günYunanistan olarak adlandı- nlan Ege Denizi'nin batısında kalan bölgeyle diplomatik iliş- kiler içinde olduğu bilinmekle birükte; Hitit diünde 'Achijavra' olarak adlandınlan bölgeden Hattuşa'ya gönderilen bir bel- geye ulaşılmamıştı ya da ula- şılmadığı sanılıyordu. Troya kazı çalışmalan kapsamında, TübingertÜniversitesi'nden Hi- roya kazı çalışmalan kapsamında ortaya çıkanlan bir megaron restore edilip özel bir çatıyla korunarak ziyarete açıldı. Yaklaşık M.Ö. 2500'lere ait olan, 150-170 cm yüksekliğindeki yapı hem Anadolu Tunç Çağı arkeolojisinde türünün tek örneği, hem de Anadolu'daki örnekleri içinde bugüne en sağlam taşınmış olanlardan. titolog Prof. Starke, uzun süre- dir elde bulunan bir tabletin da- ha önce yanlış okunduğunu, gerçekte bir 'Achijawa' kralın- dan Hattuşa'daki Hitit kralına yazılmış bir mektup olduğunu ortaya çıkardı. M.Ö.13. yy'a ait olan mektupta, Achijawa kralı Hitit kralına "Wilusa ada- lan senin değil, benimdir" diye yanıt veriyordu. Troya'da ortaya çıkanlan bir megaron da restore edilip özel bir çatıyla korunarak ziyarete açıldı. 150 - 170 cm yüksekli- ğindeki yapı, Anadolu'daki ör- nekleri içinde bugüne en sağ- lam taşınmış olanlardan. Yak- laşık M.Ö. 2500'lere ait olan ya- pı, Anadolu Tunç Cağı arke- olojisinde türünün tek örneği. Troya II savunma duvarlanna bitışik olarak inşa edilmiş olan yapının içinde bulunan bazı eş- yalar. yapının kültsel işlevi ol- duğu görüşünü destekliyor. Megaronun üzerine, sıcak- tan ve yağıştan zarar görme- mesi için yapılan 'çatı' mimar Björn Rimmer'in tasarımı. Stuttgart Üniversitesi'nin mi- marlık öğrencileri arasında aç- tığı bir proje yanşması sonucu seçilen tasanmın sahibi Rim- mer, amaca yönelik farklı çö- zümler ve projeler üretildiği- ni. seçimi Prof. Dr.Marnfred Korfman'ın başkanlığındaki se- çici kurulun yaptığını belirtiyor. Troya üzerine araştırma ya- pan Rimmer, bu çalışmanın onun için özel bir önemi oldu- ğunu söylüyor. Biçimiyle bir 'yelkeni' anımsatan çatı, 'Tro- ya'ya zengüüiğiriizgârgetirdi' sözünü de akla getiriyor... Troya kazısını başından beri Abnan Araştırma Fonu, Troya Dostlan Derneği, Tübingen ve Cincinnati Üniversiteleri ve Da- imler-Chrysler parasal olarak destekledi. Bu kuruluşlara şim- di Siemens ve ABB de kahlmış bulunuyor. İzmir'de Gezici AçMnva Sîıemalan • İZMtR(AA) - Izmır Büyükşehır Belediyesi'nin düzenlediğı 'Gezici Açıkhava Sinemalan" 18 Ağustos'a dek Konak, Çiğli ve Bornova ılçelerinde izlenebilecek. Büyükşehır Belediyesi'nden yapılan yazılı açıklamaya göre, Çiğli Güzeltepe Futbol Sahası, Bornova Doğanlar Mahallesi Muhtarlık önü, Konak Boğaziçi Mahallesi Barbaros tlköğretim Okulu ve Esendere Maliyeciler Sitesi'nde gösterilecek filmler arasında 'Güle Güle", 'O da Beni Seviyor', 'Şellale', 'Mumya Firarda', 'Sır Çocuklan', 'Kolay Para' ve 'Gönderilmemiş Mektuplar' bulunuyor. Filmler saat 21.00'de başlayacak ve ücretsiz izlenebilecek. Başkentte yeni bir orkestra • Kültür Servisi - Ankara Başkent Cniversitesi 'Orkestra Akademik Başkent' adı altında yeni bir yaylı çalgılar orkestrası kuruyor. Üç aşamalı olarak yapılması planlanan sınavlar sonucunda orkestraya. tutti, grup şefi ve konzertmeister kadrolannda sanatçılar alınacak. Başvurular ağustos ayı içinde, sınavlar ise eylül ayı içinde yapılacak. Aynntılı bilgiye 'www. başkent. edu.tr' adresinden ulaşılabilir. (0 312 234 1010- 1853) larthi eser kaçrai yazar tututtandı • Kültür Servisi - Irak'ın yenıden yapılanmasını konu alan 'Yeni Irak' kitabının Amerikah yazan Braude, 4 bin yıllık Mezopotamya eserlerini kaçırmak suçuyla tutuklandı. Yetkililer, yazann, paha biçilmeyen 3 parça tarihi eseri Bağdat'a yaptığı ziyaret sonrasında ABD'ye 11 Haziran'da getirdiğini açıkladı. Braude'nin suçlu bulunması durumunda 5 yıl hapis ve 250 bin dolar para cezasuıa çarptmlacağı kaydedildi. Kitabı mart ayında yayımlanan Braude'nin Piramit araştırmalannda analiz yaptığı, Arapça ve Islam çalışmalannda master derecesi bulunduğu belirtildi. Fransclann Hitchcock'u öldü • Kültür Servisi- Alain Delon'un ünlü polisiye filmlerinin yönetmeni, Fransız sinemasınm, 'Fransız Hitchcock' diye anılan yönermen ve senaristi Jacques Deray. 74 yaşında öldü. Eşi, Deray'ın uzun süren bir hastalığın ardından yaşamını yitirdiğini açıkladı. Fransa Cumhurbaşkanı Jacques Chirac, yönetmenin ölümü üzerine yayımladığı mesajda, "Fransa'nın, çok yetenekli bir yönetmenini kaybettiğini" belirtti. Deray, aralannda ünlü 'Yüzme Ha\ıızu' filminın de olduğu 30 kadar filme imza atmıştı. Kuşadası Altın Kıyı Fılm Festivali • Kültür Servisi - Film Yönetmenleri Derneği (Film-Yön) ile Kuşadası Belediyesi'nin birlikte düzenlediği 3. Kuşadası Altın Kıyı Film Festivali 19 Ağustos'ta başlıyor. Festival kapsamında 23 Ağustos'a dek Kuşadası'ndaki Güvercin Ada başta olmak üzere, beldenin değişik alanlannda 4 uzun, 45 kısa film ve belgesel, toplam 49 film gösterilecek. Açılışı, 'Hititler' belgeseli ve yönetmeni Tolga Örnek'in katılımıyla yapacak olan festivalde 'Sır Çocuklan', 'Uçurtmayı Vurmasınlar', 'Şellale' ve 'Çalıkuşu' fiknleri de gösterime sunulacak. Filmlerin yönetmen ve oyunculannın katılacağı festival, Agâh Özgüç film afişleri sergisi, açık oturum ve söyleşiler gibi birçok etkinliğe de ev sahipliği yapıyor. Dostlar Tiyatrosu turnede • Kültür Servisi - Geçen sezon boyunca Istanbul. Ankara, îzmir'in yanı sıra. yurtdışında; Almanya ve Kıbns'ta da ilgiyle izlenen Dostlar Tiyatrosu'nun müzikli kabare oyunu 'Yaşasın Savaş'ın yaz rurnesi, bugün başlıyor. Turne Çanakkale'den Datça'ya kı\ı kentlerini kapsayacak. Bertolt Brecht. Nâzım Hikmet, Aziz Nesin'in yapıtlanndan Genco Erkal'ırı uyarla>ıp yönettigi. Aydın Engin'in skeçlerinı yazdığı oyun, çağlar boyunca savaş olgusuna mizah yüklü, eleşrirel bir bakış açısıyla yaklaşıyor. Zeliha Berksoy, Genco Erkal, Erdem Akakçe ve Alpay Atalan'ın oynadığı gösterinin sahne tasanmı Banş Dinçel, giysileri Sevim Çavdar imzası taşıyor. (0 232 421 16 52) Caz Festivali'nin CD'si çıktı • Kültür Servisi - Bu yıl 10.'su gerçekleştirilen îstanbul Caz Festivali'nin CD'si Universal Müzik tarafından hazırlandı ve geçen hafta piyasaya sürüldü. Festivalin bu yılki CD'sinde üçü bonus olmak kaydıyla 10 parça bulunmakta. Albümde yer alan sanatçı ve parçalar şöyle: Simply Red 'Lost Weekend', Malia 'I Believed in Roses', Serge Gainsbourg & Jane Birkin ' Je T'aime Moi Non Plus', Mercedes Sosa "Navidad Nuestra', E.S.T. 'Serenade For The Renegade", Fahir Atakoğlu 'Hayat', Zakir Hussain 'Subhadra', Kerem Görsev 'Wild Flovvers', Claudia Acuna 'My Man's Gone Now" ve CharlieHaden'Travels'. -,