Katalog

9 NAZİRAN 2003 PAZARTESİ CUMHURtYET SAYFA RÖPORTAJ ABDÜLCANBAZ PETROL SAVAŞLARI TURHAN SELÇUK vETÜM . YA7I Avu<lmsJA Katoliklerin Moda'dakiAsompsiyon Kilisesi, Meryem Ana'nın göğeyükselişini temsil ediyor Bir sanatgalerisigibi D E N I Z S O M www.de«zsom com -m ^-oda'nın sokaklan #• ^ W dar, binalan bıtışık / • /m düzendir... Moda / \ f m küçükbir semttir... _X_ r - A . îki bina arasına bahçe bırakacak halde değildir... Varsa küçük bahçeler genellikle binalann arkasında kalmıştır. . Oysa 19. yüzyılın ortasına dek Kadıköy'ün bir çayın iken ve sonra kocaman bahçeler içınde gösterişh köşklerle yerleşime açılmışken akıp giden zaman yeni binalan yenı binalann yanına dizmiştır... Moda'nın ara sokaklannda cam camabakar... Cem Sokaktan Küçük Moda'ya doğru çıkarken... Moda küçüktür ama bir de Küçük Modası vardır... Cem Sokak'ın sağ yanında kutu gıbi üç katlı bir binanın arkasına saklanmış ıki kule yükselır... Eğer mevsım, bahçedeki ağaçlann yapraklannı döküp almışsa. kulelerin arkasından bir kubbe görülür... Levantenler Burası bir kilisedir... Asompsıyon Kılisesı... "Asompsiyon"un Fransızcası "Assomption"dur. Asompsıyon, Hınstıyan inancında Meryem'in göğe çıkışıdır... Isa"nın, ölümünden üç gün sonra dırilip kırk gün sonra da Kudüs"tekı Zeytindağrndan göğe çıkışına asansıyon denır... Meryem"in 15 Ağustos'ta melekler tarafından göğe kaldınlışı ise asampsiyondur... 20. yüzyıl başında Pans'te salt kadınlardan oluşan bir tarikat kurulmuştur \ e bunlara Asompsiyon Rahibeleridenır... Pans'te rahıbelerin Meryem içın bır araya gelmesınden çok önce 1850'lerde Moda'nın H — • — ^ E ı M , ı ı-nııı <Mmm»*ı îâzmt• çayınna Istanbul'un zengin Levantenleri köşkler kurup yerleşmeye başlamıştır... Sakız Adası'ndan gelen Rumlann da Moda'yı mesken tutmasıyla kilise gereksınimi ortaya çıkmıştır... Ne var kı Levantenler Katolik, Rumlar Ortodoks'tur... Katoliklerle Ortodokslan, Moda'da Meryem Ana buluşturmuştur... Asompsiyon Kılisesi, oturma sıralannı kaldırsanız bır sanat galerisınden farksız... Borca karşılık klllse iznl Tablolar ve heykeller göz kamaştıncı birer sanat eseri... Kilisenin yapım öyküsü ise Osmanlı'nın âhcenaphğından değıl, girdığı ekonomik açmazdan... Aralannda Lorando gibı büyük bankerlerin de olduğu Levantenler isteyince Sultan Abdülmecit kilise yapımına ızın vermiş... Abdülmecit. Galata bankerlennden ilk borcu alan adam... Kılıseye ızın vermeyecek de neye izın verecek... Fakat ızın ıçin padışaha başvuran bızzat bankerler olmamış... Lorandolann annesı rica etmış... Abdülmecit ferman buyurmuş... Kilisenin arsasını da Lorandolann annesi vermiş... Asompsiyonlstler O sıra çevre bomboş olmalı... Moda'da kilise inşaatı için çaba gösterenlenn başında Istanbul'a tayın edılen Cenevizli Rahip Giuseppe de Negri geliyor. Şışhanedekı beledıye binasını ve Dolmabahçe'deki tiyatroyu yapan Italyan Mimar Giovanni Batista Barberininin tasarladığı kilisenin temeli 5 Temmuz 1859'da atılıyor... Kilise üç yıl sonra açılıyor... Kilise açıldığmda tahtta Abdülaziz oturuyor... Abdülaziz, Moda çayınnın yansını banker Lorando'ya bağışiayacak kadar gönlü zengin bıri! O yıllarda "özelleştinne" demek kı böyle oluyor... Borç para içın ver gıtsin... İstanbul'a yerleşen Cenevizli rahip Negn, kilisenin ilk 30 yılında görevyapıyor... Görev... Paris'te kadınlann kurduğu tarikattan önce Asompsıyonist rahiplerle başlıyor. . Asompsiyonistler, özellikle Ortadoğu'da mısyonerlik yapıyor... Demek kı 19. yüzyılda Moda önemli bır kavşak. . Kilisenin Meryem Ana'nın göğe çıkışına ıthaf edilmesıne karşın, rahip Negri, Bizans dönemi Kadıköyü'nün ilk azızesı Ayia Efîmia'ya da ithaf ediyor... Kadıköy çarşısındaki Rum Ortodoks kilisesınde Ayia Efimia adıyla yaşayan azize, Katolik dünyasında Sainte Euphemie adıyla anılıyor... Kilise, rahip ve rahibelerin lojmanının arkasında saklı duruyor... Mavl kubbe Cem Sokak'tan geçerken kiliseyı çan kuleleri ele veriyor... Kulelerden birindekı çan 1866 yılında Fratelli Di Poli d'Udine bökümevı'nde yapılmış. . Ötekı çan ise Kumkapı'daki Anastasis Asompsıyon Kihsesf nden sökülüp getirilmiş... Kilisenin kubbesinde mavi renk Moda'nın dar sokaklanndan birinde, 19. yüzjıl ortasında yapılan kilise, içindeki tablo ve heykelleıie bir sanat galerisinden farksız... Katolik kilisesini günümüzde Ortodoks Sürjaniler de kuüanıvor. egemen... Katolik geleneğı... Kubbenin tam ortasındaki güvercin. Ruh-ül Kudüs'ü sımgeliyor... Bütün öyküler Tanrı'ya Pencere aralannda Saint Andrea ve haçı, Saint Pierre ve anahtan, Saint Paul ve kılıcı ile bazı peygamberlerin resımleri bulunuyor... Aynca Saint Jean ve kartah, Saint Marc ve aslanı, Saint Matthieu ve insan, Saint Luc ve öküzü de resimlerde yenni alıyor... Öteki resimlerde ise Meryem Ana meleklerle göğe çıkıyor, Juda kralı bır testere ile Isa'yı öldürüyor, Ezechiel'ın eli den ile kaplanıyor... Jeremie ve Daniel, peygamber Amos elınde çoban asası ile betımlenıyor... Hepsinın bırer öyküsü var ve hepsi Tann'ya çıkıyor.. Kilisenin içi bir sanat galerisinden farksız... Tavandan sarkan büyük avızelerin ışığında oturun seyredın... İsa'nın, kucağında Isa ile Meryem'in, Meryem'in nişanlısı Yusuf un yani Saint Joseph'in ve 4. yüzyılda Asompsiyonıstlığin kurucusu kabul edilen Saint Augustin'in heykelleri ve üstelik renkli heykeller ise sanat galensının sanınm en güzel eserleri... Kilisenin kapısında Latınce "Assumpta est Maria \lrgo in Celum" yazıyor; Meryem Ana göğe çıktı... Kapının üstündeki A.V. amblemi ise "Ave Maria" diyor; Meryem Ana'yı selamlıyor... Moda'dakı Asompsiyon Kilisesı'ni artık Rumlar kullanmıyor... Kilise Katolik papazlar tarafından yönetiliyor ve Ortodoks Süryanıler de kılıseden yararlanıyor... Kadıköy'dekı 400 kadar Süryani aile, ibadetini burada yapıyor... Hatta bazı ayınlere Katolik ve Süryani papazlar bırhkte katılıyor... Moda'nın dar sokaklanndan bınnde Meryem Ana her ayinde göğe çıkıyor... GEÇMİŞTEN GELECEGE ORHANERJN£_ Öldüpücü Para Cezaları Basın Yasası'ndayapılan değişiklıkle 21 Mayıs 2002 günü yürürlüğe giren oldürücü para cezaları, Ana- dolu'dan Istanbul'a kayarak kültür ve sanat yayın- lannı da kapsayınca haber olmaya başladı. Sanınm "Günaydın Nasıl oldu da farkına vardı- nız?" demek gerekiyor. Gazetelere haberoian uygulamayagöre, amatör bır yaklaşımla 25 yıldır yayımlanmakta olan Arke- oloji ve Sanat dergisı sahibıne, yayın yen değişik- liğini "Matbuat Beyannamesı" ile süresınde bildir- mediği için 15 milyar 900 milyon lira para cezası ke- silmiş. Yetkili Cumhuriyet Savcısı, Türk Ceza Yasa- sı'na göre ön ödemeye tabi bu ceza için tebligat yaparak "10 gün içinde öde" demış. Odenmezse olacaklan anlatmayı sonraya bırakıp yasa değişikliğinin macerasını anımsayalım. Ana amacı, holdingleri bulunan televizyon ve rad- yo sahiplenne getirilmiş olan sınırlamaları kaldır- mak olan radyo ve televizyonlarla ilgili yasa tasarı- sı, Adalet Komisyonu'nda görüşülürken birı eski bakan üç ANAP milletvekili bir önerge verdiler ve oldürücü tutardaki para cezalarını önerdiler. önerge "Ozamana kadargörûlmemiş uyum ko- alisyonu" ortaklarının (DSP-MHP-ANAP) oyları ile kabul edildi ve tehlikeli dönem başladı. Bir yandan Türkıye Gazeteciler Cemiyeti'nin öte yandan da bu köşenin yazannın uyanlan havada kal- dı. Sayın Cumhurbaşkanı, yasa değişikliklerini ana- yasayaaykınlıknedeniyleTürkiye Büyük MilletMec- lisi'ne geri gönderdi ve 19 Haziran 2001 günü Ana- yasa Komisyonu'nda beklemeye alındı. Ta 11 Ni- san 2002 gününe kadar. Bu sıralarda erken genel seçim ufukta görünmüş ve iktidarın destek arayış- lan başlamıştı. Yasa bu dönemde yeniden ele alındı. Ancak bir sorun vardı. Haklı eleştiriler dikkate alınarak deği- şiklik yapılırsa, Cumhurbaşkanı'na yeniden geri gönderme olanağı tanınacaktı. Oysa patronları ra- hatlatacak maddelerin yürürlüğe konulması gere- kiyordu. Bu nedenle yasa aynen kabul edildi, zo- runlu olarak yayımlanarak 21 Mayıs 2002 günü yü- rürtüğe girdi. Aynı gün Sayın Cumhurbaşkanı Ana- yasa Mahkemesi'ne başvurarak ıptal davası açtı. Kımı maddeler için yürüriüğü durdurma kararı ve- rildi ama cezalarta ilgili maddeler yürürlükte kaldı. Işte yakınma konusu olan para cezası uygulama- ları da bundan kaynaklandı. • • • oldürücü cezalann sorumlulannı aramaya kal- karsak şöyle bir çizelgeye ulaşabiliriz. • Değişiklık önergesinı veren üç ANAP milletve- kili. • Uyarıları dikkate almayan DSP, MHP ve ANAP genel başkanları. • Grup başkan ya da başkanvekillerinin kaldır- dıklan parmaklara uyarak oy kullanan iktidar mil- letvekilleri (DSP'den oldürücü cezalara karşı çıkan ve ret oyu kullanan gazeteci milletvekilleri hariç). • Yasadeğişiklikliğinin "ne/radargüze/"olduğu- nu yazıp söyleyerek Cumhurbaşkanı'nı eleştiren ya da sessiz kalmayı yeğleyen basın iletişim özgüriü- ğü havariliğine soyunmuş olan gazeteci ve yazar- lar. • Yasa değişikliğine, o dönemdeki partilerinin ko- numu nedeniyle ret oyu vermelerine karşın halen AKP sıralarında oturan ve oylanna sahip çıkmayan milletvekilleri. • Ana muhalefet partisi konumundaki CHP'nin, sorun kendilerine anlatıldığı halde ilgisiz kalan yö- neticileri ile milletvekilleri. • • • 15 milyar 900 milyon liralık para cezası ödene- mezse olacaklan da gazetecılere hapis cezasının kaldırıldığı görüşünü savunan Avrupa Birliğı uyum yasaları yapıcılanna anımsatalım. 15 milyar 900 milyon lira, günlüğü 11 milyon 559 bin 516 lira karşılığı 1.375 gün hapis cezasına dö- nüşecek. Ceza, Türk Ceza Yasası'nın kuralına gö- re 1095 güne (üç yıl) indirilecek ve infazına başla- nılacak. Para cezalan bu kadarla kalmıyor. 79 milyar 500 milyon lira ile 159 milyar 900 milyon lira arasında oldürücü ceza öngören 19 madde daha var. Uyum paketlerinin sayısı altıya ulaştı ama anla- şılan oldürücü para cezalarının caydırıcılık sınınna çekilmesine sıra gelmedı. Yakında, Basın Yasası nedeniyle hapiste yatmak- ta olan çok sayıda gazeteci, yayın sahibi, kültür in- sanı ve matbaacılanmızolacak. iş işten geçmeden soruna çözüp aramazsak yine Avrupa Birliği ülke- lerinde itilip kakılacağız. oerinc@cumhuriyet.com.tr I PenteSOH M s 3.kitap yedi tepe İSTANBUL 2.kitap dere tepe ANADOLU 1 .kitap tepe tepe İSTANBIJL Günizi Yayıncılık L M : İ ] 2 1 2 1 _ 5 ] 2 £ 2 19 Faks: 0(212)512 11 72,