Katalog

1 S HAZİRAN 2003 PAZARTESİ CUMHURİYET SAYFA RÖPORTAJ ABDÜLCANBAZ w PETROL SAVAŞLARI TURHAN SELÇUK , KApıYı CrufLM , U2.UM C£KKTL\ ^mp komutan Abdüladz elKuturbi, Hıristiyan olup Bizans'ın emrinegirdi;yeni adı zindaı Anemaszinı D E N I Z S O M wwwderazsom.ca<n -«* .**". [M'L u dört duvar zındanın içinde, tepedekı mazgal deliğinden sızarak ka- ranlıgı delen ince ışık parçasına sığınmayıp da- ha da beterini düşlemek gerekiyor... Ortaçağın ortasına dönüp, karanlı- ğın en zifirini düşleyince, dışandaki yaz güneşi bile buz kesiyor. . Dört taş duvar, taban kaskatı kesmiş toprak, tavan tuğlalarla örülmüş... Ortaçağın acımasız zından dekorunda eksık ka- lan, demir bir kapı ve ayak bilekleri- ne geçirilecek kalın demir halkalany- la bır zincir... Sonra taşın soğuğu ve demirin ağırlığı ile dön dolan... Anemas Kulesi'nın altındakı bu zindan her ne kadar Yeşilçam"ın ta- rihı kurcaladığı "fedai" filmlennde, Bızans'a esir düşen kahraman ecda- dımızın işkenceden geçırildiği plato ise de ashnda Bizans'ta siyasi tutuk- lulan ağırlamış gerçek bır zindan... Ortaçağ zindanı... Burası, Haliç kıyısında Ayvansa- ra\'dan surlan sağınıza alıp yukan doğru çıkarken Eğrikapı'ya gelme- den önce... En kolay tarifı ile, çevre yoluyla Topkapı'dan Haliç Köprü- süne doğru inerken, köprüye gel- meden sağ kolda görünen surlann ıçındeki en onanmlı kule... İmparatora darbe glrisimi Anemas Kulesi'nden önce Girit'e uzanmalı... Islam tarihi, hak dinine döndürülen gâvurlarla doldurulmuş- ken... Araplann yönetimindeki Girifte 961 "de tam tersi yaşanır... Gınt'in Mûslüman Arap komutanı Abdüla- zizelKuturbi, adanın Bizans'ın eli- ne geçmesi üzenne Hıristiyan olur; Konstantinopolis 'e gelir ve Bizans 'ın önde gelenleri arasına kanşır.. Ab- dûlaziz olur Anemas... Oğullan Bi- zaıs' ın komutanlan arasına kanşır... Bı: oğlu 972"de Sılistre'de savaşır- ka Hazret-i İsa adına şehıt düşer... Aixlülazızgıller Anemas adıyla Bı- zss'taköksalar...Tarih 1107'yegel- dıânde ve Bizans tahtında L Aleksi- «Komnenosotururken, yüksek rüt- kj askerlerden MihaelAnemas ın adı ücsardeşiyle birlikte imparatora kar- şı?ır darbeye kanşır... Anemas kar- dejlen ıhbar eden loannes Salo- noo'dur... Tanh ne ganptır kı, bazen : 3 ^ ; ^ hr- î muhbirleri de böyle kayda geçer... Mihael Anemas, sokaklarda itilıp kakılarak dolaştınldıktan sonra göz- lerine mil çekilme cezasına çarptın- lır... Şımdi yerinde yeller esen Bla- hernai Sarayı'nın yanındakı kuleye ka- patılır... Cöbek adı Anemas olmuş! Saray yıkılacak fakat ayakta kalan o kule. Anemas Kulesi olacaktır... Anemas'ın kapatıldığı yeri İsmail Konuk gösterdi... Sonradan sarnıç ıçın tabanına ve ta\anına delik açıl- mış küçük bır oda... Kulenin göbe- ğinde ve dışanyla bağlantısı olmayan bır hücre... İsmail Konuk. aslen Cideli bir ai- lenin Eğrikapı'da büyümüş oğlu... Amcaoğlu Murat Kulayla bırlıkte Anemas Kule- si'nın yanındaki Anemas Kafeter- ya'yı işletiyor... Daha doğrusu amcaoğlu işleti- yor, ismail Konuk Bizans tarihinde Anemas Kule- si'nde ve zindan- larında geçen olayları okuyup araştınyor... Ço- cukluğunda ma- halledeki arkadaş- lanyla dıp bucak gezdıği dehlizler- dekı öykülerin pe- şindenkoşuyor... Bu yüzden is- mail Konuk'un göbek adı Anemas ol- muş. . Bır solukta birkaç ımparator. bırkaç kumandan, birkaç esır adı sı- ralayıp zindanlann gizemine dalı- yor... Bıraksalar, saatlerce anlatıyor... Ama artık pek konuşmak ıstemıyor... Anemas Kulesi ve zindanlannın sahıpsiz bırakılmasına isyan ediyor... Tarihi eserlerin ılgilıleri ve yetkılile- ri her kimse, onlann sorumlulukla- nnı anımsayıp bu gızemli zindanla- nn hem tarihe kazandınlmasını hem de otobüslere doluşup gelen turistle- re gezdirilebılir bir hale getirilmesi- ni beklıyor. Anemas Kulesi, çe\Te yolundan bakıldığında yanlanndan uzayan sur- larla birlikte yüksek bır yapı... Fakat Atık Mustafa Paşa Mahallesi nden gi- rince surlar yol hizasında... Kule de bir kanş yüksekliğinde... Surlar, ma- hallenin istinat duvan olmuş... Kulenin önündekı üç pencere ve pencerelerin önünden dışanya çıkan yuvarlak mermer kolonlar burada bır seyir balkonu olduğunu göstenyor... Manzara, hem kuleden hem sur üs- tünden Haliç'e egemen... Içerideki manzara ise içler acısı... İsmail Konuk'un rehberlığınde ve fener ışığında görülebildiği kadany- la kulenin yanında sonradan zindan olarak kullanılan saray mahzeni epey tahnp olmuş... Özellikle, kılıçla dÖNÜş sahnelen içın merdhen yaparken tuğla örülü kemerler kınlmış, derinlık versin di- ye kemerlerin içinden basamaklar geçirilmiş... Yeşilçam, tarihi film çek- mek için tarihi yere indırmiş... Bizans'ın slyasileri Kemerlı mahzen, on dört bölüm- den oluşuyor... Aralara ahşap katlar yerleştinldığınde yedi kata kadar va- nyor... Burası siyasi tutuklulann ha- pishanesi... Ayncalıklı olanlar gün ışığının sı- zıntısından yararlanabiliyor... En be- ten, bodrum kat... Kuledekı hücresin- de, klasik Bizans cezası olan gözle- rine mıl çekilmesıni bekleyen Miha- el Anemas'a dönersek... Anemas'ın ımparatorun kızı Anna ile özel bir ılişkisi var... Belki gönül ışı... Baba- - ~~ sının yaşamöykü- sünü yazan An- na'nın anlattığına göre son anda dev- reye gırip Ane- mas'ın gözlerine mil çekilmesini en- gellemiş... Ane- mas'a yapabildiği iyılik, kulenin kör karanlığında hap- sedılmesını sağla- mak olmuş... I. Aleksıos Komne- nos'un imparator- Iuğulll8'e kadar sürdüğüne göre, Arap asılh Mihael Anemas'ın 1107'dekı darbe gı- rışımınden sonra 11 yıl kulede kal- Arapasıih Mihael Anemas, Blahernai Sarajı'nm yanında kapaökhğıkuleve adını vermiş... Anemas'ın hücresiise(üstte) ortaçağ karanlığını güniimüze (FotoSraflar: SerkanYILDIZ) ması söz konusu... Sonrası efsane... Anemas yeni imparator tarafından zindandan çıkanlmış da olabılir, zin- danda bırakılmış da... Anemas'la birlikte hapıshaneye dö- nüşen kule ve mahzen U. Mehmef in İstanbul'u fethıne kadar bu Bizans'ın devlet hapishanesi olma özelliğinı koruyor... 1195"te kardeşı tarafından tahttan indırilen imparator II. tsaaikos Ange- los, gözlerine mil çekilerek buraya hapsedılıyor... 1374'te babası V. lo- annes Paleokıgosu de\irmeye çalışan IV! Andronikos Paleologos buraya hap- sedıliyor... 1376'da hapısten kaçan oğlu IV Andronikos Paleologos ta- rafindan devrilen V loannes Paleolo- gos buraya hapsediliyor... 1379'daV loannes Paleologos da buradan kaçıp tahtınıgenalıyor... TamBızans'aya- kışan entrikalann merkezı Anemas zındanlan... 1453 'teki kuşatmaya tanıkhk eden- lerin anlattığına göre Anemas Kule- si'nin bulunduğu surlan Osmanlı'nın Rumeli Beylerbeyı Karaca Be> - ku- şatı>or; imparator ailesinden Manu- el Paleologos ile Venedikli Leonardo Langaso sa\unuyor.. Savunmadaki Ortodoks ve Katolık işbırliği tarihin derinliklerinde kalıyor... Zindanlar aydınlığı bekliyor II. Mehmet'ın İstanbul'u almasın- dan sonra Anemas Kulesi ve mahze- nındekı zindanlar ışlevını yıtınyor... Anemas Kulesi'nın yanında var ol- duğu bilinen Angelos Kulesı'nin yı- kmtılan üzerine de Kanuni Sultan Siikvınan ın kazaskerlennden İvaz Efendi gelip bir cami yaptınyor... İvaz Efendi Camısı, Anemas Ku- lesi gibi bugün de ayakta... Caminin altı henüz girilmemiş deh- lızlerle dolu... Mûslüman Araplann komutanı Ab- dülaziz el Kuturbi'nin Bizanslı komu- tan Anemas'a dönüşen öyküsü gibı, el feneri ile gırilebilen ya da çöplük yüzünden girilemeyen mahzen ve dehhzler de tarihin karanlıklanndan aydınlığa çıkmayı beklemeye devam ediyor... Atik Mustafa Paşa Mahallesf ndeki ivaz Efendi Camisinın müezzini ezan okuyor... GEÇMİŞTEN GELECEĞE ORHANERİNÇ Öldürücülükten Olçusuzluge Hele şükür, üçlü koalisyon döneminde gazeteler için getirilen öldürücü para cezalannın ayırdına bir yıl sonra varılmış oldu. Oldu ama ipin ucu ya kaçtı ya da kaçmak üzere. Çünkü medya konusunda sorumluluk duyan, ama konuya neredeyse hobi düzeyinde yaklaşanlar otu- aıp yeni para cezası önerileri belirlediler. Belirlemede hangi objektif ölçütlerden yararlanıl- dı sorusuna sağlıklı bir yanıt bulmak zor. Yürüriükteki öldürücü para cezalannın jpta.li iste- mini kapsayan başvurusunda (21 Mayıs 2002) Sa- yın Cumhurbaşkanı şu anımsatmayı da yapmıştı. "647 sayılı yasanın 5'inci maddesine göre, para cezalannın tutarı, suçlunun mali durumu, aile so- rumluluğu, uğraşısı ve mesleği, yaş ve sağlık duru- mu, cezanın sosyal etkisi ve uyarrna amacı gibihu- suslar göz önünde tutularak saptanmaktadır. Para cezasının beliıienmesi konusunda bu kuralla yasa koyucunun yargıdan beklediği duyarlılığı, cezalann alt ve üst sınırlarını belirlerken kendisinin de gös- termesi gerekmektedir. Hukukumuzda, hiçbir dönemde bu türsuçlariçin böylesine ağır para cezaJan öngörülmemiştir. De- mokratik bir toplumda, basına ilişkin kimi biçimsel yükümlülüklerin yerine getirilmemesi ya da yerine getirilmekte gecikilmesi, basın kuruluşunun yayın- dan çekilmesi sonucunu doğuracakyaptınmlarla kar- şıianmamalıdır. Basın Yasası'nda yapılan bu değişiklikler, öngö- rülen para cezalan nedeniyle haber, düşünce ve ka- naatlerin özgürce yayımlanmasını ve basın işlet- melerinin yaşamını sürdürmesini engelleyecektir. Bu cezalarla, basın sektörûnün krize sürüklenme- si ve sermaye birikimleri sınıhı gazetelerin yayın ya- şamından çekilmesi, böylece basında tekelleşme- nin gerçekleşmesi kaçınılmaz olacaktır." • • • Anlaşılıyor ki gündeme getirilen yeni para cezası önerileri, özellikle bağımsız ve yerel gazeteler için ana- yasanın çizdiği" demokratik toplum düzeninin ge- reklerine" ve "ölçülülük ilkesine" uygun bir sonuç yaratmayacaktır. "Zengin olmayan gazete çıkarmasın" deneme- yeceğine ve para cezalannın uygulanmasında yö- resel ve yerel basına indirim uygulanması için kesin bir hüküm bulunmadığına göre "öldürücülük" nite- liğinin sürmesı tehlikesı kalkmayacak demektir. • • • Sanınm ki önerideki para cezalan belirlenirken 1950 yılında çıkanlmış olan Basın Yasası'nda yer alan ve "bin, beş bin, on bin, yirmi bin lira" gibi komik kalan ceza tırtarlanndan yola çıkılmıştır. Anılan para cezalan aradan geçen sürede çıkan- lan yasalaıia arttırıldığı için şayet yasa değişmesey- di suçuna göre 86 milyon 686 bin 378; 344 milyon 604 bin 476; 427 milyon 638 bin 537; 693 milyon 571 bin 034 ve 777 milyon 487 bin 654 lira olarak uygulanacaktı. 2004 yılında, belirlenecek yeniden de- ğerlendirme oranında da artacağı için giderek ast- ronomikleşecek cezalar bile tehlike yaratacak tutar- dayken ve başka hiçbir suç alanında da rastlanmaz- ken birkaç milyariık hem de 2004 yılında artacak ce- zalara "evet" demek mümkün mü? özellikle Dernekler Yasası'nda yapılan değişiklik- lerle örgütlenme özgürlüğünün önü açılmış ve kimi cezalar kaldınlmışken ifade özgürlüğünün önünü tı- kayan, bir bölümü Abdülhamrt devrinden intikal et- miş suç tanımlarına milyariık para cezalan biçmek gazetecilerin işi mi olmalıydı? oerinc@ cumhuriyet.com.tr Dost hayvanlardan söz eden, Okşanarak okunan bir Bu Kitabın Kujruçu Varî Tan Oral Yayırian / Büyük kitapçılarda ygsyayinlari@ yatıoo. ccm 1 Bcnlz N i 3.kitap yedi tepe İSTANBUL c £ 2.kitap dere tepe ANADOLU I.kitap tepe tepe İSTANBUL Günizi Yayıncılık Tel: 0 (212) 512 42 19 Faks: 0 (212} 512 72 •