Katalog

SAYFA CUMHURİYET 5 MAYIS 2003 PAZARTESİ HABERLER Uzmanlar megakentte olası 6.4 büyüklüğündeki bir depremin Türkiye'ye faturasının ağır olacağını söyledi îstanbuTda5bin bina çökerÖZLEMGtVEMLİ -2- Her deprem sonrasında "yaralannı sar- maya çalışan" Türkiye, gereken somut adımlann atılması halinde bu "yaralan" hiç almayabilirdi. Uzmanlar, öncelikle toplumsal duyarlılığa ihtiyaç olduğunu vurgulayarak her depremin bir kentin ye- niden yapılanması için önemli bir fırsat olduğunun, ancak îstanbul'un bu şansı da elinden kaçırdığının altını çiziyorlar. Boğaziçi Üniversitesi (BÜ) Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Ens- titüsü Deprem Miihendisliği Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Mustafa Erdik, İTÜ Maden Fakültesi Genel Jeoloji Ana- bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Celal Şengör, BÜ Kandilli Rasathanesi ve Dep- rem Araştırmalan Enstitüsü Müdür Yar- dımcısı Prof. Dr. Mustafa Aktar sorula- nmızı yanıtlamaya devam ediyor. - Türkiye'nin, bugün geldiği noktada depremin toplumsal vaşam iizerindeki et- küerini değeriendirir misiniz? 'Deprem=çadır' PROF. DR. MUSTAFA ERDİK- Dep- remden o kadar çok insan mağdur oldu, fakat hemen hemen hiç tepki yok. Neden tazminat davalan açılmıyor? Barolar, avu- kat gruplan toplumu yönlendirip aydın- latabilir. Bingöl depremi örneğinden yo- la çıkarak okulda çocuğu ölen her vatan- daş hukuki olarak hakkını aramalı. Acil yardım ve kurtarma çahşmalan açısın- dan oldukça iyi duruma geldik. Bir ön- ceki deprem sonrasında yaşadığımız so- runlann büyük bölümünü yaşamayız. Bu büyüklükte bir deprem sonrası Istanbul'da, Bingöl'deki okul gibi çökecek bina sayı- sı 3 bin-5 bin civannda. Bu yüzden bü- yük bir deprem sonrası acil yardım ve kurtarma çahşmalan çok şey ifade ediyor. Bizde "deprem=çadır" olarak algılanı- yor. Ve herkes yardım bekliyor. Ancak deprem sigortası hak sahipliği sistemini kaldınyor. Fakat tstanbul'da zorunlu dep- rem sigortası yüzde 20 civannda uygula- nıyor. 'Plplomalı cahlller yönetiyor' -DepremJerTürkiye'ninbflimleolanüiş- kisini nasıl etkiledi? PROF. DR CELAL ŞENGÖR - Eskı alışkanlıklanmızdan bir türlü kurtulamı- yoruz. Örgütlenmenin temelinde bilim yatar ama bizde bilim işlemiyor. Inşaat mü- hendislerinin sesini duyurabilmesi için siyasi irade ile aynı dalga boyunda olma- sı gerekiyor. Bizi "diplomalı cahiDer' yö- netiyor. - Depremriskinekarşı Türkrve geneün- dekısa vadedenelervapılması gerekryor? ERDtK - Türkiye'nin deprem konu- sunda politikalannın olması gerekiyor. Öncelikle tüm okullar elden geçirilmeli. tçinde üniversitelerden meslek odalann- dan, sivil toplum kuruluşlanndan temsil- cilerin bulunduğu "Bağunsız Denetim Ku- X* ingöl depreminde yıkılan Çeltiksuyu YtBO enfcazmda arama kurtarma •: -; çafetşmalan tamamlandL (AA) rumu" oluşturulmalı. Istanbul'da köprü- lerin durumu iyi. 30'a yakın köprünün güçlendirilmesi için çahşmalara başlan- dı. Hastaneler için de girişimler var. Okul- lann gereğinden fazla sağlam ohnası ge- rekiyor. Halkın bihnçlenmesi de şart. Yurt- taşlar kullandığı her şeyde TSE garanti- si istiyor. O zaman her veli çocuğunun dep- remde yıkılmayacak bir okula gönder- meyi de istemesi gerekiyor. Veli dayanış- ması çok önemli. Istanbul için hazırladı- ğımız master planı tamamlanmak üzere. Elde ettiğimiz verilere göre îstanbul'un Merter, Zeytinburnu, Sultanahmet gibi yerleşimleri iç içe geçmiş çok sıkışık bir yapıya sahip. îstanbul'un kuzeyine doğ- ru cazip alanlar açılmalı. Evlerin tek tek tamir etmek güçlendirmek de yeterli de- ğil rehabilitasyona ihtiyaç var. 'Yıkımların olacağı yerler belll' Deprem aynı zamanda bir kentin ye- niden yapılanması için büyük firsattır. 1999'da bu firsatı kaçırdık. Elimizde hâ- lâ planlar yok. Yönetmehklerin değişme- si gerekiyor. Istanbul'da 5 bin binanın çö- keceğini öngörüyoruz, az çok hangi böl- geler olacağını da biliyoruz. Bu 5 bin bi- na için bir an önce somut adım atılmalı. ŞENGÖR - Yer bilimi açısından Tür- kiye'nin tüm sismograf ağı geniş ve sağ- lıklı bir hale getirilip tek elde toplanma- h. 'Yasalar aceleyle çıkarıldı' Prof. Dr. Mustafa Aktar da depremin si- yasal yansımalannı ve toplum bilim iliş- kisini şöyle anlattı: "1999'dan sonra çok sayıda yasa çıkn. Bu,eksikliklerin kabuledilmesi anlamına dagefiyor. Yasalarm çıkıyorohnası bellibir boşhığun kabul ediİdiğini gösteriyor. Bu ohımlu bir gelişme. Ama yasalarm ama- ca uygunluğu tarüşıhr. Genel olarakbuya- salar pek çok ihtiyaca yanıt vermiyor. Zo- runlu deprem sigortası, acil durum yöne- timfleilgüi yasalarm içeriği, aynnolan bu durumda daha da önem kazanıyor. Yasa- larm çoğu aceleyle çıkarüdı. Yasalarm ba- şanaz olması ya da öy1e olacağının düşü- nülmesisadeyasa>ap»cılardan kaynaklan- mıyor. Türkiye'nin heterojen bir yapısı var. Tek bir yasa ile birçok sorunun çöze- lecegini düşünmek ütopiktir. Sorunlann bazı yerlerde, merkezi baa yerlerde yerel olarak çözülmesi gerekiyor. Bu iki para- digma arasmdagidiş gcüşlervar. Yerel yet- kilerin artonlmasıkonusunda ortaya çık- mış yeni birrnoddyok. Merkezi olduğun- da denetim zoıiaşıyor. Yerel olduğunda da teknik yetersizlikler ortaya çıkıyor. Ason- da ana bir model yavaş yavaş ortaya çık- maya başladt thale Yasası'nda varoUn üst kurul kavTamı bunu sağlayabilir. Üst ku- rulu, mutlak surede Ankara'daki siyasi rüzgânn etkisinde kalmayıp kamu tüzel kişiliği oluşturmaa. fdari ve nıali yönden özerkliği bulunan bir kurumun daha ka- UCL, sağhkh politikalar üreteceğine inaıu- yorum. Zorunlu deprem sigortası da bu konunun supabıdır. Deprem sayesinde Türkiye'de ilk kez bilüne ihtiyaç duyuldu. Ancak medyada özellikle yer bilimciler arasmdaki tarnşmalar, bir bilgi enflasyo- nuna yol açn. Taroşırken bilimi baurma- makgerekir. Medyada bu durumu sömür- me eğilinıi var. Toplum ilkdefa bilimle ba- nştyor, küserse çok zor banşınz. Bence yerbüimciler depremle ilgüi görevini yeri- ne getirdi, şimdi bayrağı siyasüer ve ida- recilerabnah." Aktar, deprem riskine karşı alınması gereken önlemleri ise şöyle sıraladı: "Deprem riskini en aza indirmek için uzun vadeh' önlemler gerektiriy or. Şehir- leşme,mikrobölgeleme,yapüaşmavemev- cut yapı stoğunun elden geçirilmesi konu- lan ele ahnmalı. Kamu tüzel kişiliğine sa- hip siyasi baskılardan uzak bir üst kuru- hın bu konularda gerçekçi politikalar üre- tebüeceğine inanryorum. Afet yönetimi ile ilgüi önlemler ise daha kısa vadede yanıt verir. Deprem sonrası acil vardım çahşma- larmın tek elde toplanması gerekiyor." SÜRECEK Baykal'dan eteştirî • ANKARA (AA) - CHP Genel Başkanı Deniz Baykal, Bingöl depreminde yönetim zafıyetinin tekrar ortaya çıktığını belirtirken Bingöl Valisi Hüseyin Coş'un, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ı yargıdan kurtardığı için tayin edildiğini söyledi. Baykal, Erdoğan'a seslenerek "Buralar, seni yargırun elinden kurtaran kişileri göndereceğin yerler değil" dedi. Baykal, CNN Türk'te yayımlanan Kafe Siyaset programına katıldı. Depremde yaşanan olaylara ilişkin değerlendirmelerde bulundu. Batı basıra: hşaat mafyası • LONDRA/NEW YORK(ANKA) - Bingöl depreminin ardından "sorumlusu kim" tartışmalan sürerken bölgede yerel müteahhitler ve politiİcacılardan oluşan "inşaat mafyası"nm varhğına ilişkin iddialar Batı basınına da yansıdı. The Observer gazetesi, "Deprem Kurbanlan 'İnşaat Mafyası'ndan Davacı" başlıklı haberinde Çeltiksuyu'nda çöken okulun müteahhidinin ka>ıplara kanştığını belirtti. New York Times ise müteahhitlerin inşaat projelerini kazanmak için politikacılara para yedirdiğıni iddia etti. Gönen'den Coş'a sertyamt • ANKARA (Cumhuriyet Bûrosu) - Kızılay Genel Başkanı Ertan Gönen, Kızılay'ı yeterli çadır göndermemekle suçlayan Bingöl Valisi Hüseyin Avnı Coş'a sert yanıt verdi. Coş'un "Çadır vardı da cebimize mi koyduk" açıklamasına KÎzılay Genel Başkanı Gönen, "Dağıtılan çadır sayısı 7 bini geçti. Peki bu çadırlar cepten mi çıktı" diyerek tepla gösterdi. YYÜ araştmma sonuçları • VAN (AA) - Yüzüncü Yıl Üniversitesi Jeoloji Miihendisliği Bölümü öğretim üyeleri Prof. Dr. Ih/as Yıhnazer ile Yrd. Doç. Dr. Onur Köse başkanlıgında 8 kişilik YYÜ teknik ekibi, Bingöl ve çevresinde yaptıgı incelemeleri tamamladı. Köse, "Bir kez daha gördük ki depremler ovalık alanlarda yıkıma ve ölüme yol açmaktadır" dedi. KURTARMA BİRLÎKLERİ ALKIŞL,\RL\ L ĞL RL4NDI - Bingöl depreminde en fazla hasarı gören Ç eltiksuvu YÎBO'da arama kurtarma çalışmalannın sona ermesinin ardından çahşmalara kaülan kurtarma birBkleri alkışlarla uğurlandı. Yöre halkı okul bahçesinde tek sıra halinde dizi- lerek kurtarma çahşmalarına kaülan yüzü aşkın arama kurtarma elemanının teker teker eDerini sıkarak, şükranlaruıı dile getirdi. (Fotoğraf: AA) Bingöl depreminde 21 çocuğunu birden toprağa veren Gözeler köylüleri yas tutuyor Birköyün sönen umutlan 167 ÖLÜNÜN 84'Ü ÇELTİKSUYU ÖCRENCİSİ İBRAHİM KARAARSLAN BtNGÖL - Bingöl'de ara- ma kurtarma çahşmalarına son verüirken toplam can kay- bı 167 olarak açıklandı. Ölen- lerden 84'ünün Çeltiksuyu YtBO yatakhanesinde uyur- ken depreme yakalanan öğ- renciler ohnası acıyı katladı. 1 Mayıs'ta meydana gelen 6.4 büyüklüğündeki depre- min ardından hasar tespit ça- hşmalan sürüyor. 167 kişi- nin yaşannnı yitirdiği, 527 kişüıin yaralandığı deprem- de Çeltiksuyu YÎBO'da yaş- lan 7 ile 14 arasmda değişen toplam 84 öğrenci feci şekil- de can verdi, 114'ü ise kur- tanldı. Son cenazenin de çı- kanhnasmnı ardmdan arama kurtarma çahşmalan, yerini enkaz kaldırma işlemlerine bıraktı. Kentte 1 Mayıs'taki dep- remin arduıdan bin 22 artçı sarsuıtı meydana geldi. Dün saat 05.09 sıralannda meyda- na gelen 4.4 büyüklüğünde- ki sarsuıtı da paniğe yol açtı. Bingöl Valisi Hüseyin Av- ni Coş kahcı konutlann yapı- mı için yer seçimi ve zemin etüt çahşmalannm sürdürül- düğünü söyledi. TBMM Başkanı Bülent Armç da dün bölgede incele- melerde bulundu. Elazığ'da basına açıklama yapan Annç, şöyle konuştu: "Çok acı bir olay. Her dep- remin ardmdan birtakım çok eskrve dayanan basit yapüar ayakta durabihyorken, son- radan yapılnuş milyarlara, trihünlara mal olan binalann yıkümış obnası elbertedikkat çekkidir. Yeteıü müteahhit- lik hizmetleri yoksa, yeteıü kontroDeryapıÎEimıyorsa, bu- nun sorumlubnnm tespitedfl- mesi ve en ağu-cezalara çarp- ürüması gerekir." GURKANATA BİNGÖL-Bingöl kent mer- kezine 26 kilometre uzaklıkta- ki Gözeler köyü sakinleri umut- lannı bağladıklan 21 çocuğu birden toprağa vermenin yası- nı tutuyor. Terör nedeniyle 11 yaşına kadar okula gönderil- meyen \unus Akgül de öğret- men ohnak ve herkese ohıma yazma öğretmek istiyordu. Da- ha önceden annesi ve kardeşini kaybeden Ci- hat Avcı ise doktor ola- rak köyün sağlık oca- ğında çahşmayı hayal ediyordu. Gözeler köyünde te- rör, yıllarca çocuklann okula gitmesini engel- hin Bengi, İdris, Sedat Batur, Yunus AkgüL Geylani Öner, Hikmet Bilen. Berkan Katrak, Metin GençgüL Samih Küıç, MehmetGünana,Doğan Özül- kü, İsmail Özdemir ve Cahit Arm" yan yana gömüldü. Terör nedeniyle 20-25 yaş arasındaki gençlerin okuyama- dığını anlatan köylüler, "Eski- lerin çoğu okumayazma bfle bfl- miyor. Bütün umudumuz, ge- ÜÇ aCI ÖykÜ Gözeler köyünde ilköğretim çağındaki 35 öğrenciden 21 'i öldü. 11 yaşına kadar okula gönderilmeyen Yunus Akgül'ün düşü öğretmenlikti. Cihat Avcı ise köyüne doktor olarak dönmek istiyordu. ledi. Güvenliğin sağlanmasıy- la birlikte son dönemde bütün umutlar köyün çocuklanna bağ- landı. Ancak depremde 500 nü- fuslu köyden ilköğretim çağın- daki 35 öğrenciden 21'i Çel- tiksuyu YÎBO pansiyonunun enkazının altında kaldı. "Ab- dullah Vakışır, Yavuz Yoldaş, Yaşar, İdris BesbeUi, Nizamet- tin Becerikti, Habib BUdik, Ya- şar Beldez, Memiş Tekm, Şa- leceğimiz bu çocuklanh. Oku- yup büyük adam olacaklartu. Ama deprem bıraknıadı. Bir kuşak yok oldu" diye gözyaşı döktüler. 15 yaşındaki Yunus Akgül'ü isebabası 11 yaşına kadar oku- la göndermedi. Babasına baş- ka şehirlere taşınmak, okula gi- debilmek için sürekli yalvardı. Babası SdahattinAkgül'ün "Bu maddi nedenlerle olanaksız" açıklamalannı anlamak bile is- temedi, okula gönderihnediği için sürekli ailesine küsüp ko- nuşmadı. Bölgede güvenliğin sağlan- masıyla birlikte baba Akgül, ısrarlanna dayanamayarak Yu- nus'u Çeltiksuyu YÎBO'ya yaz- dırdı. Başanh bir öğrenci olan Yunus, sınayla 3. sınıftan 5. sı- nıfa geçti. Öğretmen olup her- kese okumayazma öğretmek is- tiyordu, ama 1 Mayıs ge- cesi meydana gelen dep- rem Yunus'un okuma he- vesini yanda bıraktı. Oğ- lunun yanlı okulda oku- masına hiçbir zaman ra- zı ohnadığıru anlatan an- ne Hüsniye Akgül ise gözyaşlan içinde "Onda- ki okuma hevesini görünce, ses çıkaramıyordum" dedi. Gökçeli köyünde toprağa ve- rilen öğrencilerden Cihat Av- cı'nın da Yunus'un gibi ideal- leri vardı. Gihat da doktor olup köyün sağlık ocağında çahş- mayı hayal ediyordu. YÎBO'da yaşamını yitiren Cihat, arkada- şı AH Çefik ile ilköğretim oku- lunun karşısuıdaki mezarlığa yan yana gömüldü. Eksik malzeme, işçilik hatası, denetimsizlik ve rüşvet 4 ihntal fadaya yol açtı MAHMUTORAL CEÇ GELEN DENETİM DİYARBAKIR- Depremin ardından Bingöl'de incelemelerde bulunan mimar ve mühendisler, yıkımın eksik malzeme, işçilik hatası, denetimsizlik ve rüşvetten kaynaklandığını vurguladılar. inşaat Mühendisleri Odası Diyarbakır Şubesi'nin ön raporunda, yıkılan binalann kamu ve özel olarak aynlması gerektiği belirtildi. Kamu binalannın denetimsiz olarak niteliksiz müteahhitler tarafindan teknik özelliklere özen gösterihneden inşa edildiğine dikkat çekilen raporda, Çeltiksuyu YÎBO'nun bu tür yapılara en güzel örnek olduğu ifade edildi. Raporda, binalarda betonarme betonunun normal değerlerin çok altında mukavemete sahip olduğuna dikkat çekilerek "Betonarme demir işçüiği yetersizdir; tamamen dağünuş beton içinde agrega yerine taş parçalan bulunmaktadu-" denildi. Raporun sonuç bölümünde ise yapım, uygulama ve denetimde sorumluluklan olan idare ve müteahhitlerin yasal cezalara çarptınlmalan istendi. Mimarlar Odası Diyarbakır Şube Müdürü Ahınet Cengiz de yıkımın temel nedeninin güvenli ve sağlıklı yapı yapılmaması olduğunu ^^irguladı. Imar ve yapı mevzuatımn bürokrat ve kontrolörlük mekanizmalannca suiistimal edildiğine işaret eden Cengiz şöyle konuştu: "Bürokradar, teknik elemanlar rüşvet almakta, müteahhitler rüşvet vennekte, müteahhitler ihalelerde işbirligine gıtmekte, idareler anlaşmah iş vermekte ve yüksek kınmla iş yapbran idareler hırsızhğa göz yummaktadır. Ashnda söytedUderimiz büinmeyenler değü, herkesin üç maymunu oynamasmdan doiayi ifade edemedikleridir.'' Bingöl'de incelemelerde bulunan Atatürk Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Öğretim Üyesi SaKh Bayraktutan da hasann fazla ohnasının temel nedeninin yanlış işçilik olduğunu belirterek "Bingöl'de zemin ve projelerin iyi olduğunu gördük. Ancak depremin etkisinin fazla olmasırun nedeni işçilik hatasıdır. Bu nedenle 6.0 büyüklüğünde olan depremin verdiği hasar 9.0 şiddctindeki depremin verdiği hasar gibi olmuştur" dedi. MAHMUTGÜRER ANKARA - Milli Eğitim Bakanı Hüseyin ÇeKk, kamu ihalesiyle inşa edılen Çeltik- suyu Yatılı ilköğretim Bölge Okulu'nun (YTBO) çökerek 84 öğrencinin yaşamını yitir- mesinin ardından. deprem kuşağında bulunan 41 YTBO ve 34 pansiyonlu ilköğretim okulunun (PlO) denetlenme- si için çalışma başlattı. Önce Bingöl ve Doğu ,Ana- dolu Fay'ı üzerinde bulunan Erzurum, Elazığ, Erzincan, Van ve Adana'daki okullann depreme dayanıklılığı kont- rol edilecek. MiUi Eğitim Ba- kanlığı Marmara depreminin ardından sadece genelgeler- le önlem almaya çalıştığı "deprem" sorununa, en so- nunda yerinden müdahale et- meyekarar verdi. Çelik, ba- kanlığın ihalelerini gerçek- leştiren Yatınm ve Tesisler Dairesi Başkanhğı'ndan dep- rem kuşağında bulunan yatı- lı okullann yerinde incelen- mesini istedı.