Katalog

AJMLIK 2003 PAZARTESİ CUMHURİYET SAYFA ROPORTAJ AHLÂK ARANIYOR TURHAN SELÇUK £rAiı(?A ÎSTASBUL S T L K L Î S İ ABDÜLCAKBAZ' Isa'dan önceki 7. yüçyıldan önce kurulup îsa'dan sonraki 7. yüıyıldan sonra terk edilen hent turizntle hayat buldu Side'dekiayve yıldız ıtı sütunlu caddenin göriinüjji^' "W mm ^9 skıden -kı o kadar faz- m . la değil, 50 yıl öncesi- m-4 ne kadar- Side'ye "Es- m j kiAntalya''denirdi. An- JLmm*m talya'nın Sıde'de kurul- muşluğu ya da Sidelilerin kalkıp An- talya'yı kurmuşluğu yoktu ama Si- de, nedense Antalya'nın eskisi gibi olmuştu. Nedeni ıse tarihte yazıyor- du. îsa'dan önceki 7. yüzyıldan çok daha önce kurulan ve görkemli bir Anadolu kenti olan Sıde, îslamiye- tin ortaya çıkışıyla îsa'dan sonraki 7. yüzyıldabaşlayan Müslüman Arap- lann saldınlarına dayanamayıp 9. yüzyılda terk edilmiş ve 12. yüzyıl- da Arap coğrafyacılardan idirisM ta- rafindan harabelerine bakılarak "Es- Vd Antalya" denmışti. Clrltll Türkler Kurtuluş Savaşı'ndan sonraki bü- yük mübadelede özellikle Girit'ten gelen Türklerin iskân edildiği bu ha- rabeler arasında kurulan küçük kö- ye ıse Selimiye denmişti... - Selimiye ya da Eski Antalya. Sı- * de turizmle tanıştığından beri unu- * Side turizmle birhkte "Nar" anla- tmına gelen ılk adına kavuştu... * Biz Side'ye nar yemeğe değil, süt *dana kestırmeye giderdik... Köyün süt danaları ' Babam. Antalya'da memurdu... - Kadim dostu CevatŞakir Kabaağaç- bnın k?rdeşı SuatŞakir Kabaağaç- .bailesiyle bırlikte Side'de oturur- du... Bazı hafta sonlan yolumuz Si- de'ye "Suat Bey Amcalar"a düşer- dı. Birkaç aıle bırleşıp, süt danakes- tırir ve etıni paylaşırlardı... Liman Caddesı denen ve artık ye- nnde yeller esen antık hmana inen •\e ikı yanı tunstık eşya satan dük- lânlada doldurulmuş bu yol, top- raktı. Yolun ıkı yanında birkaç taş ev >a vardı ya yoktu. Antık hmana doğ- ıu sağ koldan balıkçılann iskelesi- ne gidilirdi ve tahta iskelenin başın- da bir kahve vardı. Kahvenın önü küçük bir meydandı. Süt danayı, bu meydanda keserler ve bacağından ağaç dalına asarlardı. Şimdi iki adunda bir döner kesi- yorlar... Side'yi Anadolu'nun yerh halkı kurmuş... îsa'dan önceki 7. yüzyılda Yunan kavimleri ge- lip ışgal etmış ama Sideliler, dillerini koruyarak Yunanlan Sidelileştirmış... Küçük bir yanmada Side, en görkemli dönemi- ni Roma ile yaşamış... Bugün- kü arutlar ve kalıntılar Roma dönemindenkalma. Sonra Bi- zans gelmiş... Hıristiyanlığın yayılmasıyla Side bir pisko- posluk merkezıne dönüşmüş... El gibi ve 400 metre genış- lığinde 800 metre uzunluğun- da avuç ıçi kadar bir yanma- dada kurulan ancak karadan ve denizden doğanın herhan- gi bir koruma sağlamadığı Si- de. Müslüman Araplann sal- dınlan karşısında ve galibabı- raz da depremlerin yıkımıyla terk edilip tarih sahnesinden çe- kilmiş... Kentler insanlar gıbidir; do- ğarlar, büyürler ve ölürler... Agoradaki antikçağdan kalmataşlardanbirininüzerin- de yedi köşeli yüdızryia bir ay-yıldız motifı duruyor. Kentlerinsanlarahiç benzemez; ye- nidendoğarlar... Side, yeniden doğuşun örneğı ol- malı. Stde'nin av-ytldızı 1970'lerde başlayan turizm hare- ketiyle birhkte avuç içi kadar yan- mada ağzına kadar dolmakla kal- mamış, iki yanındakı kıyıdan kilo- metrelerce öteye taşmış Anadoluçoktankışagirmiş.. Ak- deniz'den birkaç kılometre gerideki dağlann doruklan kar tutmaya baş- lamış... Kıyıda ise güneş gülümsü- yor; Side, kış ortasında baharla yaz arasını yaşıyor... Side'nin sokakla- nnda ayağınızda şortla dolaşırsanız bahar; mayonuzu giymişseniz yaz... Erzurum, Kars, Van'da kar küreme makineleri: Side'deyaz defılesi. Ana- dolu, mevsim dolu! Side'de kazı çalışmalan sürüyor... Böylesi bir tarihi zengınlik karşı- sında bitecek gibi de değil. Her yenibuluntu tarihe yenibir not düşecek nitelıkte. Tiyatronun arkasındaki agorada, irilı ufakh taş yontular duruyor. Ba- zıları belki yenne konacak. Bazıla- n okunacak. Ama kocaman bir taş var ki üzerine çok şey yazılabile- cek... Agora, kazı alaru içinde oldu- ğundan ziyarete kapalı. Kapıyı ara- layıp içeri girdiğinizde, onca taş ara- sından hemen kendini gösteriyor. Taşın üzerine "ay-yTkbz" kazınmış. Tarihi eserlerimizi kirleten "vandal- lar"ın işi değil; bilakis Side'nin ta- rihini yazanlar yontmuş bu ay ve yıldızı... Türk bayrağından tek farkı, yıldızın yedi köşe- h olması... Kazdıkça Side ay yıldızı- nuı öyküsü de gün yüzüne çıkacaktır günün birinde... Haln mlydller? Îsa'dan önceki 190yılmda Kartacah büyük komutan Anibal'm Side önüne geldi- ginı ve Roma'nın müttefiki Rodoslularla kıyasıya bir sa- vaşa tutuştuğunu bilir misi- nizbilmem... Sideliler bu sa- vaşta, kazanan taraf Rodos- lulann yanında yer almış... Gelın görün ki, antık çağın halk düşünürlerinden Stra- tonikos, dünyadaki insanla- rın en hainikimdir sorusuna, "Sidetiler" yanıtını vermiş... Sideliler, çok hapıs yattı... 20. yüzyılın başında Giritli göçmenlerin, başlanm sok- mak ıçin antik taşlarla yap- tığı evler koruma altına alınınca, ço- cuklannınbaşına dert olmuştu... Çok kişi bır taşı yennden oynatmanınbe- delinihapishanede ödedi... Ama şim- di hele o Liman Caddesı'nde, uzay çağının dukkânlannı bile görebilir- siniz. Müze ve tlyatro Side'de mutlaka göriilecek iki me- kân var: Biri müze, öteki tiyatro. îkisıne de giriş parayla. Eskı bir Romahamamından dönüş- türulen Side Müzesı'nde, Pamfilya bölgesınin en güzel heykellen ser- gileniyor. îsa'dan sonraki 2. yüzyrl- da yapılan ve bir zamanlar 15 bın ki- şi alan tiyatro ise Batı Roma mima- risinın Doğu Akdenız'deki tek ve en görkemli ömeği. Arkasmda daya- nabileceği bır yamaç olmadığı ıçin tiyatro, döneminin en ıleri yapı tek- nolojisi ile yüksek kemerleTe dayan- dınlmış... Yine bir zamanlar üç kat- lı olan sahne, görkemli heykellerle süslenmiş ..Çalgıcılannbulunduğu bölümün iki metre kahnhğında du- varla çevnli olması ıse tiyatroda vah- şı hayvanlarla gladyatörlenn de sah- ne aldığını gösteriyor... Side, İsa'dan sonraki 5. yüzyılda Bizans'ın pıs- koposluk merkezlerinden biri olun- ca, tiyatro sanat için değil ayin için kullanılmaya başlanmış... Son yıllar- da konserlere ev sahipliği yapsa da tiyatronun onanmı sürüyor. 20 metre yüksekllğlnde "Cavea" denen seyircilerin otur- duğu taş sıralar, alt kısımda 29 ba- samak, üst kısımda 24basamak yük- seliyor... Caveanın yüksekliği 20 metreyi buluyor. Üst kısımda bir re- vak olması gerekiyor ama artık yok. Var olan haliyle bile muhteşem bir tiyatro. Antik kentin ana kapısı, tiyatronun arkasındaki agora ile müze arasın- da yan yıkık yan kınk, ayakta du- ruyor. Kapının yanındaki çeşme îsa'dan sonra 74 yılında Roma îm- paratoru Vespasianus'un oğlu Ti- tus'aithaf edilmiş... Çeşme, kapının sağ kenanndaki üç havuzlu çeşme gi- bi yüzyıllardır susuz... Kilometre- lerce ötedeki Manavgat Çayı'nın kaynağından Side'ye su taşıyan ke- merler, her yıl biraz daha yıkıhp gi- diyor. Anadolu bşı yaşarken, Akdeniz'de güneş bulutlara göz kırpıyor ve Si- de bahar yağmuru ile yıkanıyor. Taşa yontulmuş ay yıldızın, yedi köşeh yvldızının alt köşesınden su damhyor. GEÇMIŞTEN GELECEĞE ORHAN ERİNÇ SaygıDeğHSaygıscdık... Hem tarihimizı bilmtyoruz, hem de tarıh ve kültür hazinemızin en seçkin eserlenne sahip çıkamıyoruz. Tarihi, bırakın geçmışi, yakın dönemlerdeki önem- li kişi ve olaylan, hatta yaşayarak tanık olunmuşlan bile bilmediğimiz, televizyonlardaki bilgi yanşmalan ile somutlaşıyor. Tarih ve kültür alanlanndaki seçkin eserieri, genel- likle adam sendecilikten kaynaklanan kadrosuzluk gerekçelerinin ardına sığınarak yağmalanmaya açık duruma getirişimizin somut ömeklerini de gazeteler- den öğreniyonjz. Yurttaşlarına kendi tarih ve kültürünü öğretme, bu nedenle de öğretim alanındaki yöntem eksikliklerini gidermekle yükümlü yöneticilerimiz neredeyse kıl- lannı bile kıpırdatmıyoriar. Ama iş, 28 Şubat sonrasında normal boyutlanna çekilen imam hatip okulları ile Kuran kurslanna da- yandı mı, yöneticilerimizde birgirişimciliktir başlıyor. İmam hatip okullannın kontenjanını yüzde 66 art- tırmaklayetinrneyip, Kuran kurslannı ülkeye yaymak için yönetmelikler şıpınişi değiştirilivenyor. Herkesın dınini diyanetıni öğrenme hakkını ileriye sürüp, dını siyaset adına kullanma çabalan hemen başköşeye oturtuluveriyor. Amaç, bir süredir zorunlu olarak nadasa bırakıl- mış arka bahçeyi, eskisi gibi ekip biçmenin önünü açmak. Avrupa Bırliği'ne üye olmak için gösterilen gayretin, aslında laiklik kavramına yan bakan, hatta düşmanca yaklaşılacak bir kavram olduğu kanısını yaygınlaştırmak niyetine dayalı girışimlerie sınırlı sa- yıldığı görülüyor. öyle olmasa, yurttaşlanmızı Avrupa Bırliği'ne ka- tıldığımızda (ki bizi laik bir ülke olduğumuz için ala- caklarını söylüyorlar) karşılaşacakları sorunları ve çözümyollan konusundabılgilendirmek, laikliğin zo- runlu bir ilke olduğunu öğretmek ıçin çabagösterir- lerdi. • • • Tarihimizi ve çevremizi koruma konusunda getiri- len kimi kurallann olumsuz sonuçlan daher gün kar- şımıza çıkıyor. Çelişkilerden de bir türlü kurtulamıyoruz. Eski eser olduğuna karar verilen evleri, konaklan, köşkleri, yalılan korumak için kimi zaman aslan ke- siliyoruz, kimi zaman da arkamızı dönüp gidiyoruz. Orneğin eskı eser kapsamındaki bır eve çıvı ça- kanı "Vay sen eski esere zarar verdin, cezasını çek- melisin" diyerek hapislere atıyoruz. Ama ilgisizlikten çöken bir eski esenn enkazını seyretmekle yetinıyo- ruz. ÇEKÜLVakh'nınçabalan olmasa, Anadolu'daki pek çok yerieşim yerindeki dönemlennın sosyal ve mi- mariık anlayışının somut ömeklerini korumak büs- bütün olanaksızlaşacak. Ya da Beypazan'nda olduğu gibi beledıye başkan- lannm çevreve tarihe gösterdıklen saygı ile sınırlı ka- lacak. • • • Eskı eserlere gösterdığimiz ilgisizlik ve saygısızlık yalnızca bu alanla da sınırtı değil. Bir yandan ormanlanmızı, bir yandan da tanmsal topraklanmızı yağmaya daha açık durumagetirmek amacıylaanayasa, yasa, yönetmelik değışikliği giri- şimlerinin peşini bırakmamak için çaba gösterenle- rimizi de unutmayalım. • • • Bu kafayta ancak ülkemize ve yurrtaşlanmıza yö- nelik saygısızlığımızla övünebıliriz. oerinc(g cumhuriyet.com.tr Ağaçlandırma çalışması tstanbul ormanlanna kavuşuyor GÜL TAŞU / DUYGU DERYAYALÇIN îstanbul'da sonbir yıl içinde yanan 155 hektar ormanlık alanın yüzde 95'iyenıdenağaçlandı- rıldı. Burgazada'dakı ağaçlandırma çahşmala- nnın da 15 Aralık'ta ta- mamlanması bekleni- yor. îstanbul Orman Bölge Müdürlüğü Şube Koruma Müdürü Yük- sdYüksd.yananorman- lık alanlarda kesinlikle yapılaşmaya izin ver- mediklerini belirterek "Bölgemizde yanan or- manlık alanlarvn tama- rruyrfbaşma kadar ağaç- landjnlacakür" dedi. Verilenbilgiye gö- re, Îstanbul ge- nehnde yangın başına ortala- ma 0.66 hek- tarhk sahayı yokedenyan- gınlann yüzde 22'si 100 metrekare, yüzde 56'sı 500 metrekare, yüzde 61'i de bin met- rekareyi bulmadan sön- dürüldü. Bahçeköy'de çıkan 9 ormanyanguıında yak- laşık 2.4 hektar, Çatal- ca'da 13 orman yangı- nında 19.4hektar, Kan- lıca'da çıkan 109 yan- gında 80.3 hektar, Şi- le'deki orman yangınla- nnda yaklaşık 4.8 hek- tar ve Avrupa yakasın- da çıkan 36 orman yan- gırunda da toplam 8.7 hektarlık alan yandı. Ormanlara sahlp çıkın' 6 Ekim'de çöplük alandaki metan gazının sıkışması sonucu 40 hektar alanın kül oldu- ğu Burgazada yangını- nın ihmalden değil lo- dostan kaynaklandığı- nı ammsatan Orman Bölge Müdürlüğü Ko- ruma Şube Müdürü Yüksel Yüksel, yangın- larla ilgili şunlan söyle- di. "Ormanlanmjza sa- hip çıkmabyız. Bugüne kadar müdürtükola- rak ağaçlan bebek gibibihüttük, ahn- terimîzonlarm cansuyudur. Yanan 40 hek- tarhk alanın tn- mamı ağaçlandı- " Burgazada'da yanan ormanlık alanı ağaçlandırma çalışma- lannı denetleyen îstan- bul Orman Bölge Mü- dürüFarukÇebide Bur- gazada'da 6 Ekim'de çı- kan yangında 40 hek- tarlık ormanlık alanın zarar gördüğünü ve 16 Ekim'de ağaçlandırma çahşmalanna başlandı- ğını anımsatarak. "15 ayda 40 hektarlık ala- nın yüzde 95'i yeniden ağaçlandn*ddı" dedi.