Katalog

8 TARİH 28 ARALIK 2003 Değişimin hem aynası hem katalizörü Ömer Madra n yıldan kısa bir zaman ' dilimi içine popüler müzik alamnda dünyanın neredeyse bütün "en"lerini ve bütün "ilk"lerini sığdırmış, akla gelebilecek tüm rekorlan kırmış, dolayısıyla da üzerlerinde söylenmemiş tek kelime kalmamış. dahası, günbe gün tarihçeleri yayımlanmış bir "fenomen" grup için ne yazılabilir? "Basitçe söylersek," diyor grubun 'vak'anüvisti' Barry Miles, "herbangi bir müzik grubu için 'Beatles'dan daha büyük olmak', ulaşılması imkânsız bir hayaldir. Beatles'ın başardıklan, yaptıldarının hem bağlamı, hem de yapılış biçimi açısından sonsuza kadar biricik kalacaktır." Hemfikirim. Ama, bu cümlede bana her anlamı ile "başan"dan çok, "bağlam" kelimesi önemli göriinüyor asıl. Zeitgeist. Zamanın ruhu. îkinci Dünya Savaşı'nın akıl almaz yıkımından sonra savaş-sonrası kuşağın ilk önemli özgürlük dalgası sayılabilecek rock'n' roll devrimi, akılli, muhafazakâr, dinibütün beyaz anababaları temsilen resmi otorite rarafından Amerika'da amansızca bastırıldıktan sonra Okyanusun öte yakasındaki bu işçi ve sokak çocukları bayrağı devraldılar ve devrimi yeniden Amerika'ya "ihraçettiler." (Sonra, bambaşka deneysel ve öncü arayışlarla R&R müziğini bir anlamda katleden de onlar oldu; ama o başka.) Onlan, yirminci yüzyılın - ve ola ki uzunca bir gelecek için dünyanın - son devrimi olan 68 hareketinin dünya insan toplumunda yarattığı korkunç çalkanülı değişimi hem mükemmelen yansıtan, hem de o değişimi derinden etkileven bir fenomen saymak pekâlâ mümkün: Bir "ayna-katalizör". Çok önemli iki özellikleri vardı bence: Bütün o uğultu ve çaJkantı arasında bir saniye bile elden düşürmedikleri korkunç keskin bir mizah duygusu. Kudret ve servet merkezlerinin insanları daha kolay yönetmek için icat etmiş oldukları tüm kurumlan istisnasLz sarakaya aJan, ama asla "kelbî" (cynique) olmayan saygısız, serseri ve sessiz bir kahkaha. îkincisı de, insanlığın insanlık tarihi kadar eskı olan o barış ve adalet arayışını bir şekilde o 'vinyl' plaklann oyuklannda çaktırmadan ama her daim pikabın iğnesi ile birlikte dolaştırmış; empatiyi, yani "öteki'ni hiç unutmamış olmaları. Evet, en güzel aşk, isyan ve barış şarkılannı onlar yazdılar; değiştiler ve değiştirdiler...# PASPUTIN'e nBoldu?asputin mucizevibirkişilikmiy- di, yoksa Çarlık Ailesi'ni parma- ğinda çeviren bir düzenbaz miy- dı? Bu soruya onu anlatan şu satır- larla yanıt verilebilir: "Serseri bırgençlik vaşamının ardından. Ortodoksların 'hain' bir tarikat olarak ta- nımladıkları Skopsty I kırbaç) ile tanıştı. Bu tarikatm müritleri, 'Tanrı'ya ulaşmanın tek yolunun günah işlemek'olduğunu vaaz edi- yorlardı ve bu, Rasputin'e oldukça çekici gel- mişti. 1650lerde kurulan tarikatin mistik- erotik törenlerinde kırbaçlama olağan bir uygulamaydı. Rasputin, bu şehvet şenlikle- rinde rahip görevini üsdenerek sözde günah çıkarma vebedensel hazlardan arınma ayin- leriniyönetmişti." Rasputin'in iktidar basamaklannı hızla tırmanışı, Rus otokrasisinin ihtişamlı şehri St. Petersburg'agitmesiylebaşladı. 1902 yı- Bundan tam 87 yıl önce Rasputin, Çarlık ailesinden bir prens tarafından öldürüldü. Oysa halk da, saray da onun mucizelerine inanıyordu. Hatta sarayı yönlendirdiğine de... lında ayak bastığı bu şehirde, "keşişlik anıla- rı" ve sıradışı davranışlan ile, Rus rahipleri- nin ilgisini çekmeyi başardı. St. Petersburg ve diğer şehirlerin sokatdarında, işçi ayaklan- maları giderek artarken, Rus Çarhğı'nın ar- tık "vadesini doldurduğu"na dair pek çok "alamet" debelirmişti. YeniÇar2. Nikola, gençvedeneyimsizdi. 1904'tedoğan "tahtın vârisi"ise, Çarlık düzenineyeni bir darbe ol- du, bebeğinkanıpıhtılaşmıyordu. Rasputin, bu noktada devreye girdi ve bakışları, doku - nuşuyla veliaht prensi ivileştiriverdi! Oğlunu sağhğına kavuşturan bu gizemli güçÇariçeAleksandra'nınRasputin'inTan- rı tarafından dünyaya bağışlanan birnimet olduğunu inanmasına yetmişti. Artık Raspu- tin 'i yanmdan ayırmıyordu. Üstelik, hemen hıç yıkanmayan bir adamdı! Çariçe'nin can ciğer dostu Anna Virubova bir tren kazasından sağ çıkmıştı, ama öylesi- ne feci bir dunımdaydı ki doktorlar yaşamın- dan ümit kesmişlerdi. Rasputin çıkageldi, elini kadına uzattı. Akıllara durgunluk veren bir andı. Anna ansızın kendinegelerek göz- lerini açtı ve yatağından doğrulmaya çalıştı. Mucizevi bir şeydi bu. Rasputin sendeleye- rek dışarıya çıkmaya çabalarken, bir bilge edasıyla, onun yaşayacağını, ancak yaşamı- nın sonuna dek kötürüm kalacağını mırıl- dandı. Oyle de oldu. Rasputin'in siyasal yaşam üzerindeki etki- si bir hayli abartılmıştı. Kiliseye mensup kimi din adamları Rasputin e ta başından hayran kalmışlardı, ne var ki, daha sonra ona sırt çe- virdiler ve St. Petersburg'dan uzaklaştırü- masına çalıştılar. Ancak Rasputin kilise çev- resinden ayağmı kaydırmaya çalışan düş- manlarıyla nasıl baş edeceğini bilecek kadar kurnazdı Onların sürgünegönderilmeleri- ni. ya da gözden düşmelerini sağladı. Bir süre sonra gizli polis devreye girdi ve Rasputin, kulağma çalman dedikodulardan öfkeli Çar'ın karşısına çıkarıldı. Her yerde kendisinden söz edilen Rasputin kavuştuğu bu ünün keyfini çıkartıyor, saraydaki kadın- larla iüşkilerini anlatıp duruyordu. Rasputin'in ölümüyle ilgili öykü herkes ta- rafından çok iyi biliniyor. 1916 yılının Aralık ayında birgece Prens Feliks Feliksoviç Yus- supov Rasputin'i sarayına davet etti. Feliks, Rasputin'i ülkesini kurtarmak amacıvla öl- dürdüğünü ve bunun siyasal bir girişim ol- duğunu ileri sürüyordu. Anlatılanlara bakı- hrsa o gece Rasputin önce zehirlenmiş, o yet- meyince dövülmüş. o da olmayınca vurul- muştu. Bunların hiçbiri çılgm papazı öldür- meye yetmeyince, bir halıya sarılarak Neva Nehri'neatılmıştı...# Intemet'ten derleven RİTA URGAN The Beatles'ın ilk albümü 1963 Ocak'ında "Please Please Me" adıyla çıkü. 30 hafta boyunca İngiltere müzik JisteJerinde ilk sırada yer aldı. Albütnün hit parçası "Love Me Do" idi. Albiim kısa sürede 5 milyon sattı. İlk "resm YILBAŞI 1 Kânûmânî(Ocak) 1926. Günlerden cuma. Yeni yıl Türkiye'de ilk kez kutlandı. Çünkü 26 Aralık'ta Milâdi takvime geçildi. Cumhımyet gazetesi de bu kutlamaya "Yeni Seneye Girerken" başlıklı yazıyla katıldı. Yazıdan alıntılar... Dün Akşam nısf-ül-Le\Tde (gece yansında) eski takvimin eski ve son senesi çıktı; yerine yeni takvimin yeni ve ilk senesi girdi (...) Türkiye Cumhuriyeti, artık tarihe kanşan bir takvimin son senesi zarfında, hedefe doğru bilâ tevakkuf (durmadan) >-ürüdü. Bir senede belki yüz senelik iş gördü. Türk, başarmağa ahddettiği büyük inkılâbın eksik taraflarını da ıtmâm eyledi (tamamladıi. Medeni kanunları medeni kıyafeder takib etdi. Garblilaşmağa karar verdikten sonra, tam garbhlaşmamak da hiçbir mânâ yokdu. Bînaen-aleyh garb medeniyetinin kanunları gibi şapkasmı da kabul etdi. Genç Cumhuriyetimiz, geçen sene, biri büyük ve miihim, diğerleri küçük ve çabuk basdınlan müteaddid suikasdlar karşısında kaldı Genç Cumhuriyetımizin sâl-i güzeştedeki (geçen yıldaki I en mühim icrââatından biri de, tekyeleri (tekkeleri), türbeleri, şeyhleri, üfürükcüleri, falcıları. hepsi bir milletin mâne^yatını kendi hasis menîaatlerine kurban eden bütün bu müesseseleri ve şahısları ortadan kaldırması olmuşdur. Genç Cumhuriyetimiz, geçen sene zarfında memleketimiz ûmrân ve îrfânı (kalkınma ve kültür) için pek mühim mesâi sarf etdi. (2110) kilometro tulûnde (uzunluğunda) demiryolu kısmen inşa edüiyor, kısmen de yapılmasına karar verildi. (...) Genç Cumhuriyetin siyaset-i dahiliyesi gibi, siyâset-i hariciyesi de metin esaslara istinâd etmekdedir. Rusya ile dosduğumuz daha ziyade tarsîn edilmiş, (sağlamlaştırılmış) birçok devlederle muhadenât (dostluk) muahedenâmeleri (anlaşmaları) âkd olunmuşdur. (Musul) meselesinde Cemiyet-ı Akvâm, kendisinden beklenilen karan vermiş, Ingiliz uşağı olduğunu isbat etmişdir... (...) Yeni seneye daha büyük bir âzim ve imân ile girerken "Cumhuriyet" muhterem karilerine (okurlarrna) arz-ı tebrikât eder, hayırlı, mesûd (mutlu) ve müreffeh (bolluk içinde) bir hayat temenni eyler...# Çevriyazı: ADNANIŞIK Kadının kolunda 1341, çocuğun koiunda 1926 yazryor.