Katalog

4 KASIM 2003 SALI CUMHURİYET SAYFA DtZİ Ramu çalışanlannatırpan• Türkiye'deki 1.5 milyon memurun çalışma koşulları bozuluyor. • Bürokrasideki üst görevler siyasallaştırılıyor. • Bugüne dek sürdürülen norm kadro çalışmaları ise anlamsızlaştırılıyor... K A KFninhazırladığı kamuyönetimi re- formu ile 1.5 mil- yon kamu görev- lisinin çalışma koşullan al- tüst ediliyor. Birkaç bakanlık dışında tüm memurlann kad- roları yerel yönetimlere dev- redihyor, kamu çahşanlannın sayısının azaltılması öngörü- lüyor. Memurlar için sözleş- melen, personel uygulaması ana ıstıhdam biçimi haline getiriliyor ve performansa da- yalı ücret uygulamasına geçi- liyor. Bürokrasideki üst görevler siyasallaştı- nhyor ve bugüne değin sürdürülen norm kad- ro çalışmalan anlamsızlaşrınlıyor. SBF Çalışma Ekonomisi ve Endüstri îlişki- leri Bölümü Öğretim Görevlisı Dr. Seyhan Er- doğdu. reformun çalışma ilişkileri açısından getırdiği dönüşümü şöyle değerlendirdi: AMU ÇALIŞANININ KOŞULLARIALTÜST EDİLİYOR Kamu Yönetimi Temel Kanunu tasansına göre; Içişleri. Maliye ve Çalışma bakanlıklan taşrada valilik yönetimınde örgütlenebilecek- ler, diğer bakanlıklann taşra teşkilatı, mal araç ödenek ve personelleriyle birlikte il özel ida- relerine ya da belediyelere devTedilecektir. Mil- li Eğitim Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, ÇevTe ve Orman Bakan- lığı, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Ku- rumu Genel Müdürlügü, Gençlik ve Spor Ge- nel Müdürlüğü, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Ba- yındırhk ve Iskân Bakanlığı, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü personeli, il özel idarelere ve belediyelere devTedilecektir. Ancak tasan, ba- kanlıklara bağlı kuruluşlann taşra teşkilatlan- nrn istisnai hallerde var olacağını da hükme bağladığından, örneğin Karayollan Genel Mü- dürlüğü'nün taşra teşkilatının da yerel yönetim- lere de\Tİ ihtimal dahilindedir. Bu durum 1.5 milyona yakın kamu persone- linin il özel idarelerine ve yerel yönetimlere dev- redileceğini ve bu nedenle istihdam koşullann- da, çalışma ilişkilerinde, sendikal yapılannda köklü değişiklikler olacağını göstermektedir. Hizmetlerüı özelleştirilmesı sürecinde işten çıkarmalar, sendikasızlaştırma, ücret ve çalış- ma koşullannda gerileme, hatta gündelik işçi istihdamı gündeme gelebilecektir. Bu tasanlann, yasalaşmasından itibaren bir yıl içinde hayata geçirilmesi öngörülen yeni kamu personel sisteminin esaslarmın ne olaca- ğı henüz bütün aynntılan ile belirlenmemişrir. erel yönetimlere devredildikten sonra karşılannda farklı illerde farklı il özel idareleri ve belediyeleri işveren olarak bulacak kamu kesimi işçileri, sendikal yapılannı korumakta ciddi zorluklar yaşayacaklar. Ayrıca, her yerel yönetimin kendi bütçe kısıntı ve kendi personel politikası ile biçimlenen esnek çalışma ve esnek ücret uygulamalan ve kazanılmış haklarında önemli gerilemelerle karşılaşacaklar. KAMU ÇALIŞANLARININ SAYISI AZALTILIYOR Kamu Yönetimi Temel Kanunu tasansmda kamu personel rejimine ilişkin ana yaklaşımın şöyle biçimlendiği söylenebilir: "Kamu çahşanlan sayısmm azalülmasL söz- kşmeB personelin yayguılaşünlması, esnek is- tihdam uygıüamasL, performansa dayah ücref Bu yaklaşım, tasannın "tnsan Kaynaklan Yönetimi" başlığını taşıyan maddesinde belir- tilmektedir: "Kamu hizmetleri, memurlar, tam zamanh veya ktsnıi zamanh çahşan diğer kamu görevüleri ve işçiler etiyle yürütülür. Memurlar vediğerkamu görevülerinm işe ahnmalanve gö- revde yüksebneleri ehHyere dayah seçme sınavı ve liyakat esasına göre yapıhr. Tam zamanh ve- ya kısmi zamanh çahşan diğer kamu görevHle- ri ve işçiler kadro şarüna bağh olmaksızın söz- leşmeye dayah olarakistihdam eduir. Sözleşme- deflgilipersoneün görevleri hak ve yükümlü- lûkkri fle performans ölçüleri yer ahr." Madde gerekçesinde kamuda çahşan sayısı- nın "fazfa" olduğu açıkça ifade edilmektedir. Yaklaşık 2.6 milyon civanndaki çahşan sayısı- nın neye göre "fazte" olduğu belirtilmemiştir. Genel idari hizmetlerde çahşan 320 bin, yar- dımcı hizmetler suııfinda görev yapan 150 bin personelin "halka hizmet götürmek" yerine "kamu yönetkisüıe hizmet üretriği" ifade edil- mektedir. Bu hesaba göre 450 - 500 bin kadar kamu çalışanı, halka hizmet etmediklerinden "fezJa" istihdam grubuna girmektedir. Hizmet- lerin özelleştirihnesi sürecinde daha ne kadar kamu çahşanının "fazla" olacağı şimdiden bi- linememektedir. Fazlalığm eritilmesi emekli- lik ve işten çıkarmalarla olacaktır. Personehn yerel yönetimlere devri sürecinde, işçiler ve sözleşmeli personel için öncehldi olarak zorun- lu emeklıliğin gündeme geleceği söylenebilir. Fazla istihdamın eritilmesi için emekliliğin yet- mediği durumlarda, işçi ve sözleşmeliler için işten çıkarmalar söz konusu olabilecektir. YENİ NORM KADRO ÇALIŞMALARI GELİYOR Reformda öngörülenlerle, Ecevit hükümeti döneminde başlatılan norm kadro çalışmalan, merkezin görevlerinin yerel yönetimlere dev- n ile geçersiz hale gelecektir. Yerel yönetim- lerde yapılması öngörülen ve ilgili yerel biri- mın nüfusu. fiziki ve coğrafi yapısı, ekono- mik, sosyal ve kültürel özellikleri ile gelişme potansiyeline göre tespit edilecek olan yeni norm kadro çalışmalan ise hizmetlerin özelleş- tirilmesine paralel olarak yürümek durumun- da olacaktır. Norm kadro çalışmalan, kamu hizmetleri açısından ülkenin gereksinim duy- YOKSULLUGA Performansa göre ücret dönemi Kamu yönetimi reformu performans ücretine geçişi de öngörmektedir. Performans ücreti, kamu kesiminde çalışanlar arasında örgütlenmeyi ve dayamşmayı a-altan bir etki yaratacak, siyasi kayırmacıhğa ve eşit değerdeki işe eşit ücretten daha da uzaklaşılmasma yol açacaktır. Gerek 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu 'nda yapılan değişikliklerle gerekse çeşitli kanunlarla getirilen istisna hükümleriyle, hizmet sımfları, derece ve kademeler arasındaki ücret farklıhklarına ek olarak, kurumlar arasında, kurumlann merkez ve taşra teşkilatlan arasında eşit değerdeki işe eşit ücreti ortadan kaldıran, iş değerlendirme sistemlerini etkisiz hale getiren ücretfarklılıkları yaratılmıştır. Bu farklıhklann yaratılması sürecinde özellikle altgrup memurlar giderek daha da düşük gerçek ücret düzeylerine mahkûm olmuşlardır. Memurlann ücrete ilişkin en temel sorunlan insanca yaşamalanna yetecek bir ücret geliri elde edememeleri ve eşit değerdeki işe eşit ücret anlayışının hayata geçirilmemesidir. Ücret ve maaşlara ilişkin sorunlann çözümünde temel yaklaşım, performansa dayah ücret değil, kamu çahşanlannın sendikal haklannın tamnması ve sosyal devlet anlayışı ile tüm kamu çahşanlannın vasıfve kıdemlerine uygun, eşit değerdeki işe eşit ücreti temel alan, aileleri ile birlikte insanca yaşamalanna imkân verecek düzeyde ücret almalanmn sağlanması olmalıdır. Türkiye 'de bir kamu personel reformuna ihtiyaç vardır. Ancak bu reform, demokratik devletin egemenliğini veyetki bütünlüğünü yeniden inşa edecek, yasama, yürütme veyargı erkini bir bütün olarak ulusageri verecek biryönetim reformunun parçası olarak düzenlendiği takdirde halkın ve çalışanlann yaranna çözümler getirebüecektir. duğu hizmetler ve hizmetin gerektirdiği perso- nelin nitelik ve sayısal tespiti anlayışuıa göre yapılamamaktadır. Örneğin 1995 yıhnda Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü"nde yapılan bir norm kadro çalışması mevcut personelin sayı- sal yetersizliğini ortaya koymuş, ancak bütçe kısıtı nedeniyle rafa kaldrnhruştır. Kamu gelir- lerinin borç ödemeleri için ipotek altına alın- dığı Türkiye koşullannda norm kadro. istihda- mın azaltılması ve işlevsel esnekliğin arttınl- ması sonucunu verecektir. Ekim 2003 tanhli son Belediye Kanunu ta- sansı taslağında. belediyenin tüm personeline ödenecek "yıihk toplanı personel gjderkri, ger- çekleşen en son yıl bütçe gefirlerinin Vergi Isul Kanunu'ndabeİirienenyeniden değerieme kat- sayısileçarpnnı sonucu buhınacak miktarm yüz- de30'unu aşanıaz. Nüfusu 10 binin altında olan belediyelerde bu oran yüzde 40 olarak uygula- nır" denmektedir. Toplusözleşme hakkinı kı- sıtlayan hüküm, halkın hizmet gereksiniminin belirlediği sayı ve nitelikte personel ıstihdamı- nın değil, bütçe kısınhsının belirlediği bir norm kadronun esas olacağının bir başka ifadesidir. Ş KOŞULLARI ESNEKLEŞİYOR Kamu Yönetimi Temel Kanunu tasansının gerekçesinde sözleşmeli personel uygulaması- nın yaygınlaştınlacağı ifade edilmektedir. Ma- halli idarelere devredilen memurlann, esnek- leştirilen bir "sözleşmeli personeT rejimine ge- çirilecekleri; mahalli idarelere devredilen işçi- lerin ise yeni Iş Yasası ile daha da esnekleşri- rilen bir işçi istihdamı içinde (geçici, mevsim- lik, kısmi. gündelikçi, çağn üzerine, kiralık vb.) değerlendirilecekleri düşünülebilir. Yeni İş Yasası, esnek çalışma biçimlerinin yanı sıra or- talama iş süresi ve telafi edici çalışmaya iliş- kin hükümleri ile de çalışma sürelerini esnek- leştirmektedir. Yerel yönetimlere devredildikten sonra kar- şılannda farklı illerde farklı il özel idareleri ve belediyeleri işveren olarak bulacak olan kamu kesimi işçileri, sendikal yapılannı korumakta ciddi zorluklarla karşılaşacaklan gibi. her ye- rel yönetimin kendi bütçe kısıntı ve kendi per- sonel politikası ile biçimlenen esnek çalışma ve esnek ücret uygulamalan ve kazanılmış hak- lannda önemli gerilemelerle karşılaşacaklardır. Bugün bazı yerel yönetimlerde işçiler gibi me- murlar da aylarca ücret alamamaktadır. Mer- kezi yönetimin görevlerinin yerel yönetimlere devrine eşlik edecek olan kaynak devri, mer- kezi yönetimdeki yüksek borç faiz ve anapara ödemelerine bağlı kaynak sorununu yerel yö- netimlere devretmek ânlamına gelmektedir. Bu açıdan il özel idareleri ve belediyelere devre- dilecek olan bir milyonun üstündeki kamu ça- lışanı, kaynak sorunu ile birlikte de\TediIecek- ler ve ücret ve maaşını alamayan kamu çalışa- nı sayısı, azahnak yerine artacaktır. Kaynak so- runu, işten çıkarmalar, ücretlerde ve çalışma ko- şullannda gerileme ve esnekleşme yönünde ağır birbaskı oluşturuhnasının da zeminini ha- zırlayacaktır. Tasannın gerekçesinde "devlet memurhığu- nun ömürboyu istihdam sağlamasT eleştinlır- ken, çare olarak sözleşmeli personel uygulama- smın ve kısmi istihdamın yaygınlaştınlması önerihnektedir. Bu, kamu kesimi işçilerinin karşılaştığı esnekleşmenin, sözleşmeli uygula- ması ile memurlara da taşınacağının ifadesidir. üST GÖREVLER SİYASALLAŞTIRILIYOR Tasandaki. "Hükümetingörevisonaerdiğın- de müsteşarlar ile başkanhkve genel müdürtük şektinde kunıian baghveflgflBkuruhışlardabaş- kan ve\a genel müdürlerin görevi kendüiginden sona ermiş sayihrrı hükmü, üst düzey yönetici- ler için liyakat ilkesini tümüyle ortadan kaldı- ran ve siyasallaşmayı yasallaştıran bir özellik- tir. Özellikle Türkiye'de son on yılda hükümet- lerin iktidarda kalma sürelerinin ne kadar Jasa olduğu göz önüne alındığında bu siyasallaşma- nın yaratacağı kaosun boyutlan daha da iyi an- laşılacaktır. Yolsuzluğun önü açılacak Teftiş kurullan küldınlıyor Dwlet Denetim Elemanlan Derneği'nin belirlemelerine göre, kamu yönetimi reformu ile teftiş kurullan kaldınlıyor ve yolsuzluğun önü açıhyor, denetim siyasallaştınhyor: Kamu Yönetimi Temel Kanunu tasansında teftiş kurullan ve denetim birimleri kaldınlmakta, böylece yolsuzluğun önü açılmaktadır. Ülkemizde kamu kurumlannrn denetimi, 120 farklı lcurumdaki müfettiş, denetçi, murakıp, kontrolör unvanına sahip denetim elemanlan tarafindan yapıhnaktadır. Türkiye düzeyinde teftiş, denetim ve inceleme yetkisine sahip yaklaşık 5 bin 500 merkez denetim elemanı vardır. Denetim elemanlan özel bir yanşma sınavından sonra mesleğe alrnmakta, en az üç yıl olmak üzere teorik ve pratik zorlu bir eğitimden geçirildikten sonra, bu yetişme döneminde başanlı olanlar, yazılı ve sözlü olarak iki aşamalı yapılan sınav sonrasmda müfettiş, denetçi, muraİap veya kontrolör unvanını ahnaktadırlar. Bugün kamuoyunda Balina, Kasırga, Beyaz Enerji, Bufalo. Neşter ve Beyaz Önlük gibi adlarla bilinen birçok yolsuzluk, işte bu denetim elemanlannın özverili çalışmalan sonucunda ortaya çıkanlabihniştir. Yine Meclis Yolsuzluk Araştırma Komisyonu'nca hazırlanan raporlar da bu denetim elemanlannca hazırlanan raporlara dayandtnlmıştır. TARAFSI2 MÜFETTt$LERİN YERİNE TARAFLI MUHAKKİKLER Tasanda, iç denetimin kamu kurum ve kuruluşlanmn kendi yöneticileri veya ilgili kurumun üst yönericisinin görevlendireceği iç denetim elemanlan tarafindan yapılacağı vurgulanmaktadır. Maddede iç denetim elemanlannın kimler olduğu ve hangi niteliklere sahip olduğu hususlan açık ohnadığı gibi, bunlann görevlendiıme usul ve esaslanna ilişkin bilgiler de mevcut değildir. Müfettiş güvencesine sahip olmayan, inceleme ve soruşturma yapabilmek için gerekli nitelikleri bulunmayan ve yönetici tarafindan subjektif olarak sadece bir olaya mahsus olarak görevlendirilen muhakkiklerden tarafsız ve sorunu çözücü rapor beklemek mümkün değildir. Zaten bu yönde yapılan inceleme ve soruşturmalar, denetim birirnlerine yeniden yapılması için gönderilmektedir. DENETİM SİYASALLAŞTIRILIYOR Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Yasa tasansında da, İç Denetim Koordinasyon Kurulu'nca belirlenen alanda 8 yıl çalışmış olanlann iç denetçi olarak atanabileceği öngörübnektedir. Bu durumda denetim ve teftiş konusunda hiçbir bilgi ve tecrübesi olmayan kişiler tamamen siyasi saiklerle iç denetçi olarak atanabilecektir. Bu ise denetimi siyasallaştıracak, her siyasi iktidar kendi denetçisini getireceğinden, hükümetlerle gelip, hükümetlerle gidecek olan denetçiler ortaya çıkacaktır. Denetimde esas ilke olan bağımsızlık tamamen ortadan kalkacaktır. DIS DENETİM TÜMÜYLE SAYISTAYA BIRAKILIYOR Kamu Yönetimi Temel Kanunu tasansında, kamu lcurum ve kuruluşlannın dış denetiminin Sayıştay tarafindan yapılacağı belirtilmektedir. Sayıştay halıhazırda denetim kapsamındaki kamu kurum ve kuruluşlannın ancak yüzde 13'ünü denetleyebilmektedir. Tasanyla kendisine çok fazla işlev yüklenen Sayıştay'rn bu haliyle beklentilere ne ölçüde cevap verebileceği bu yüzde 13'lük denetim oranmdan bellidir. KARCASAYA VE TASFİYEYE OLANAK TANINIYOR Uluslararası sermaye ile irtibatı olan bazı yerli sermaye gruplannın kendi çıkarlan doğruİtusunda kurgulamaya kalktıklan kamu yönetimi reformunun, taslaklardaki haliyle çıkması durumunda Türk halkının beklentilerine cevap vennekten öte, kargaşaya ve tasfiyeye yol açacağı aşikârdır. YARIN: TÜRKİYE BÖLCELERE AYRILIYOR. İSTANBUL AYRI ÜLKE HALİNE GELİYOR