Katalog

SAYFA CUMHURİYET 3 KASIM 2003 PAZARTESİ DIZI AKP'nin hazırladığı 'Kamu Yönetimi Temel Kanunu' tasansı Türkiye'nin yönetim yapısını kökten değiştirecek Ulusalbirliğitehdit ediyor U niter devlet yerine federal devlet amaçlanıyor. Sosyal devlet eritiliyor, piyasa adına devlet yasaklanıyor. Merkezin yetkileri yerele, yerele devredilen yetkilerin kullanımı da şirketlere devrediliyor. Siyasal Bilgiler Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Birgül Ayman Güler'e göre tasarı getirdiği model ile Türkiye'nin ulusal birliğini ve toplumsal varlığını tehdit ediyor. asarı, bakanlıkların örgütlenmesinde köklü bir değişiklik getirerek il ve ilçelerde valilik ve kaymakamlık olarak örgütlenmiş bulunan il genel yönetimi sistemini ortadan kaldırıyor. Yıne tasarıda öngörülen sistem uygulandığında, il özel idarelerinin başındaki atanmış valilik kurumunun sürmesi, il özel idarelerinin 'sahici' yerel yönetim olup olmamaları açısından anlam ifade etmeyecek. A KP ıktıdannın hazırladığı "Kamu Yö- netimi Temei Kanunu" tasansı, Tur- kıye'nın yonetım yapısını kokten de- ğışhnyor Tasan ıle uniter devİet yenne federal devlet amaçlanırken. sosyal de\let entılıyor, pı- yasa adına devlet yasaklanıyor Tasannın oluş- turduğu kurgu ıle merkezı ıdarenın yetkılen ye- rele devredılırken, yerele bırakılan yetkılenn kullanımı da şirket- lere aktanlıyor SBF Oğretım Uyesı Prof Dr Birgül Ayman Güler'e gore tasan getırdığı model ıle Turkıye'nın ulusal bırlığını ve toplum- sal varlığını tehdit ediyor Prof Gu- ler'ın, tasannın Tür- kiye'nin yonetımsel yapısında yaptığı do- nuşumlere ılışkın saptamalan ana baş- lıklanyla şoyle U" NİTER DEVLETYERİNE FEDERAL DEVLET AMAÇLANIYOR: Turkıye, uniter devlet yapılanmasına bağlı olarak, mer- kezıyetçılık ılkesını benımsemış ulkelerdendır Bu ılke, genel olarak "hiyerarşi". ıllenn yone- tımınde "YetkJgenişüğr, yerel yonetımlennyo- netımınde "idari vesayet" kurumlanyla uygu- lamaya geçınlmektedır Kamu Yonetımı Temel Kanunu tasansı, tum yonetım sıstemı ıçın geçerlı olan hıyerarşı ılke- sını "yetJddevTİ"nı on plana çıkararak esnetmek- te, yerel yonetımlenn "idarenin bürünlüğü" ıl- kesıne bağlanmasını sağlav an "idarivesayet" ku- rumunu kaldırarak yenne "yereffik" kurumunu gehrmekte. ıllenn anayasal yonetım ılkesı olan "yetki genişliğT ılkesını fıılen "görevier aynb- ğj" sıstemını ışleterek etkısız kılmaktadır Boy- lece tasan, merkezı ıle yerel yonetımler arasın- dakı ılışkılen, herhangı federal siyasal yapılan- mada gorulebılen federal devlet ve eyaletler ara- sındakı ılışkılere paralel bıçımde kurmaktadır ~ DARİ VESAYET YERİNE YEREL- LİK İLKESİ KONUYOR: Tasanda, her ne kadar kamu yonetımının kuruluş \e ışleyı- şının temel ılkelen arasında anayasal temel hu- kum olan "idarenin bütünlüğü" ılkesme yer ve- nlmışse de aynı maddedekı •'kamu kurum ve kuruluşlarında gorev, \etld ve sorumluluklar. hizmetten yararlananlaraen uygun ve yakın bi- rimdevaüir'' hukmunde de gorulduğu uzere tum tasanya "subsküarite" ılkesı egemendır Sub- sıdıante. Turkçesıyle yerellık ılkesı, "•hizmette halka yakmnk" y a da "hizmetJerin halka en ya- kın ve uygun birimler tarafindan gönilmesi" gıbı oldukça gevşek ıfadelerle dıle getınldığı- ne rastlanan bır orgutlenme ılkesıdır Bu ılke, AB orgutlenmesını federal bır devlet yapısına donuşturme surecınde uygulanacak sıyası nıte- lıkte bır yonetım ılkesıdır Idarenın burunluğu ılkesınde "genel yetkT merkezı yonetımındır Yerel yonetımlenn yet- kılen, gorevlenn sayılıp sınırlandınlmasıyla be- hrlenır Buna karşın yerellık ılkesınde "genelyet- kj" yerel yonetımlere aıttır Gorevlen sayılıp sı- nırlandınlan taraf merkezı yonetımdır Bu ozel- hk. aynı zamanda federal dev let anayasalannın sergıîedığı bır ozellıktır Tasan, merkezı yonetım ıle yerel yonetımler arasında > etkılen değıl gore\ len paylaştırmak- ta ve bunu federal dev let anayasalannda yapı- lan yonteme koşut bıçımde duzenlemektedır YETKİ CENİŞLİĞİ YERİNE CÖ- REVLER AYRILIĞI İLKESİ: Tasa n, bakanlıkların örgütlenmesinde koklu bır de- ğışıklık getirerek, ıl ve ilçelerde valilik ve kay- makamlık olarak orgutlenmış bulunan ıl genel yonetımı sıstemını ortadan kaldırmaktadır Tasanya gore bakanlıklardan yalnızca îçışle- n, Malıye ve Çalışma bakanlıklan taşrada vali- lik yonetımınde orgutlenebılecektır Genye ka- lan bakanlıkların taşra orgutlen mal, araç, ode- nek ve personelıyle ıl ozel ıdarelenne ya da be- ledıyelere devredılecektır Mıllı Eğıtım. Sağlık. Tanm ve Koyışlen, Ulaştırma, Sanayı v e Tıca- ret, Enerjı ve Tabıı Kaynaklar, Kultur ve Tanı- tım, Çe\Te ve Orman, Bayındırlık bakanlıklan- nın ıl v e ılçe yapısı bakanlık-valilik sıstemınden alınacak, yerel yonetımlere devredılecektır AKP'NtN KAMU YÖNETİMİ REFORMUNU OLUŞTURAN TASARI VE TASLAKLAR 1 Kamu Yönetimi Temel Kanunu Tasansı 2 Kamu Personel Rejimi Yasa Taslağı 3 Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu Taslağı 4 Özel idare, Büyükşehir ve Belediye Kanunu taslakları. 5 Bölge Kalkınma Ajansı Kanunu Taslağı 6 Üst Kurullar Kanunu Taslağı 7 KİT (Kamu Sermayeli Şirketler) Yasa Taslağı 8 İdari Usul taslakları 9 Sosyal sigorta sistemi için hazırlıklar. Bu yonenmın perspektıfı ulusal değıl. ıl ya da belediye sınırlanyla bağlı yerel perspektıf- tır Ongorulen devır ışlemının en onemlı so- nuçlanndan bın, anayasal ılkelerden bınnın da- ha değıştınlmesıdır Anayasaya gore Turkıye "de ıllenn ıdaresı "yetki genişüğT esasına dayanır Bu esasın or- gutu ıl genel yonetımınden sorumlu taşra ıda- resıdır, valıhk-kaymakamlık kurumudur Ana- yasa, ıllenn yonetımınde "görevler ayntağT esa- sını benımsemez Bu durum, 1961 Anayasa- sı'ndan bu yana boyledır İl genel yonetımı, tum merkez orgutlenmesı- nın uzanttsı olan taşra kuruluşlannın, ıllerde va- lılenn. ilçelerde kaymakamlann yonetımınde toplandığı yapıdır Hemen her bakanlık ıllerde ıl mudurluğu, ilçelerde ılçe mudurluğu olarak orgutlenmıştır, başlıca bakanlıklann yonetıcı- len ıllerde ıl ıdare kurulu ve ilçelerde ılçe ıda- re kurulu olarak heyet halınde ış gormekte, ıl- lenn genel yonetımını gerçekleştırmektedırler Tasan, bu yapıyı oluşturan bınmlen çekıp al- makta ve ıl genel yonetımıne yalnızca Içışlen Bakanhğı'nı, Malıye Bakanlığı'nı ve Çalışma Bakanlığı'nı bırakmaktadır Boylece ıl ve ilçelerde tanm, bayındırlık, eğı- tım, sağlık mudurluklennden oluşan ıdare ku- rullannı uyesız bırakarak fıılen ortadan kaldır- maktadır Boyle bır gorev alanının, ılın genel yonetımını ustlenmek anlamına gelmedığı açık- tır Anayasada ıllen "vetki genişfiğT esasına go- re yonetmekten sorumlu kılınan orgutsel me- kanızma, orgutsuz ve yetkiMz kılınmıştır So- nuçta, anayasal bır ılke fıılen uygulanamazlık durumu yaratılarak ıhlal edılmıştır Gorev ler aynlığı. yalnızca yetkının devredıl- mesı değıl, yerel seçılmış organlara devlet go- rev lennden bır bolumunun malı kaynaklar, ta- şınır ve taşınmaz mallar ve personel uzennde yerel seçılmış organlarca "tüzeftdsiik haidankul- landmasma olanak vermek üzere* goçurulme- sı anlamına gelır Bu nedenle de "görevler ay- nhğT ılkesı, bır sıstemın unıtenzmden federa- lızme açılışını bır nıtelık sorunu olmaktan çı- kanp, bır nıcelık sorununa donuşturur Sonın. boyle bırdeğışıklığın. mevcut ulusla- rarası ortamda ve Turkıye'nın toplumsal ve si- yasal koşullannda ulusal bırlık uzennde nasıl etkı yaratacağı sorunudur Yerel ıdarelere gorev goturmek, ulusal bırlık uzennde butunleştıncı bır etkı mı yoksa çozu- cu bır etkı mı yapacaktır 0 Kureselleşme zaman- lannda, açık bır deyışle, ulus-devletın enyışı- nın kaçınılmaz ılan edıldığı, ozgurluğun etnık ve dınsel topluluk haklanna ındırgendığı bır donemde bu soruya olumlu yanıt vermek ger- çekçı değıldır Değışıklığın ulusal bırlık uzenn- de olumsuz etkıler yaratacak ozellıkler taşıdı- ğı kabul edılmelıdır REFORMUN DAYATMACILARI 1999 - 2002 anlaşmalanyla IMF: • Aralık 2003'e kadar 25 bın KİT kadrosunu kaldınn! • KİT sıstemını tumuyle tasfıye edın! • Kamu Malı Yonetımı ve Kontrol Kanunu'nu Aralık 2003'e kadar çıkann! • Kamu reformu ve yerel yönetim yasalannı çıkann! Verdiği toplam 3 milyar dolarlık kredilerie Dünya Bankası: • 1995 Kamu Malı Yönetimi Projesi Kredısı • 2001 - 2002 Program Amaçlı Kamu Malı Yonetım ve Kamu Yonetımı Yapısal Uyum Kredısı Yönetişim raporlarıyla OECD: • Ust kurul sıstemı kurun! • Rekabet ıçın kamu sistemini çözun! • Düzenleyıcı devlet yapısını kurun! • Yönetışımcı devlet yapısı kuaın! • Yerelleşin! Katılım Ortakhğı Belgesi ve ilerleme Raporlan'na koyduğu koşullarla Avrupa Birliği: • IMF ve DB reformlannı hızla yapın! • Özelleştırmelen tamamlayın! • Devletı 'yerellik' ılkesıne göre kurun! • Bolge Kalkınma Ajanslan kurun! VALİLERİN SEÇILEREK CELMESİNE KAPIAÇILIYOR: Sistem uygulandığın- da, ıl ozel ıdarelennın başındakı atanmış vali- lik kurumunun surmesı. ıl ozel ıdarelennın "sa- hfci" yerel yonetım olup olmamalan bakımın- dan hemen hıçbır anlam ıfade etmeyecektır Çunku valilik kurumuna gucunu v eren taşra or- gutlenmesı valılıkten çıkıp ıl ozel ıdaresının yo- netımıne geçmış. ıl harcamalannda genel yet- kılı kurum ıl genel meclısı obnuş olacaktır Bu konum, •'atanmış" valının merkezin değıl, ıl seçmenlennın temsılcısı kımlığını baskın kıla- caktır Sonuç, gucun kaynağı ve atanma usulu arasındakı kan uyuşmazlığı nederuyle, gunde- mın kısa bır zaman sonra valılenn seçımle ış- başına gelmelen tartışmalanyla ışgal edılmesı olacaktır Tasanda yer alan genel yetkılı bır ye- rel meclıs, başkanlığını seçılmış valının yaptı- ğı bır yonetım yapısı, yıne tasan ıle getınlen ıl meclısı bağlantılı yan yargısal "ombudsman- hk" ya da "halkdenetçüiği" sıstemı yapısına ver- gı koyma vetkısı ve yargıda yerelleşme gıbı ıkı ışlev daha eklenırse, eyalet sıstemı oluşumu tum unsurlanyla gerçekleştınlmış olacaktır IODEL, ULUSAL BİRLİĞİ VE TOP- l LUMSAL VARLIĞI TEHDİT EDİ- YOR: Kamu reformlannın sert çekırdeğını oluşturan Kamu Yonetımı Temel Kanunu tasa- nsı, dev let sıstemını "yerefflik' 1 ve "özeüeştirme" ılkelen uzennde değıştırmeyı amaçlamaktadır Yerelcı ve ozelcı yonetışım, ulkenın ve halkın ıhtıyaçlannı değıl kuresel sermayenın lıberalı- zasyon ıhtıyacını karşılamaktadır Iş stratejıle- nnı dunya genelı ıçın kuran kuresel sermaye- nın. genel yetkılı ve guçsuz yerel bınmlerle ser- bestçe buluşması, 21 yuzyıl somurgecılığınm ınşası anlamına gelmektedır Bu model, Turkıye" nın ulusal bırlığını ve top- lumsal varlığını tehdit etmektedır SOSYAL DEVLET ERİTİLİYOR: Tasan, tercıhını sosyal devlet yenne *dü- zenle>idde\1et'"ılkesındenyanayapmışrır Sos- yal dev let toplumsal eşıtsızlıklen ortadan kal- dırmak amaçlı devlettır Düzenleyıcı devlet ıse piyasa mekanızmasına dayanan bır sıstemı pı- yasanın gereklenne gore yonetme amacına bağ- lıdır Düzenleyıcı dev letı yaratmanın ılk şartı, sosyal devietın mal ve hızmet ureten, dağıtan, yoneten tum kurum v e mekamzmalannı (KİT'ler, bakanlıklann bağlı - ılgılı kuruluşlan - okullar, hastaneler) tasfıye etmek, dev letın bu tur kurum- laşmaya gıtmesım yasaklamaktır Düzenleyıcı devlet, toplumsal ışlen özel sek- tore devrederek, ozel sektorun guvenlı bır ortam- da ışlemesını sağlayacak mekanızmalan kur- makla gorevlı sayılmaktadır Sosyal devlette on- celık halkın ıhtıyaçlan ve toplumsal fırsat eşıt- lığı sorunundayken, düzenleyıcı devlette once- lık kuresel sıstemle kaynaşması teşvık edılen şirketler dunyasının ıhtıyaçlanna venlmektedır CALIŞMA BAKANLIĞİ'NA EMEK _ ALEYHİNE YENİ ROL VERİLİYOR: Tasan, yalnızca uç bakanlığa taşra orgutu kur- ma ıznı vermektedır Içışlen ve Malıye bakan- lıklannın yamnda yer alan uçuncu bakanlık Ça- lışma ve Sosyal Guvenhk Bakanlığı'dır Tasan ıle Çalışma Bakanlığı çahşanlar açısından ka- yıp, kuresel malı ve yahnmcı sermaye ıçın ıse kazanç anlamına gelen reformlarda ıkıncı taraf adına yonetıcı kuruluş olarak yenı bır rol v e ko- numa yerleşmıştır Boylelıkle sağlık hızmetle- nnın sunumu (sigorta hastanelen) ıle fınansma- nın (sigorta pnmlen yonetımının) bırbınnden aynlması sağlanacaktır \nlamı kamu sigorta hastanecılığının ozelleştınlmesı sıgortacılığın ıse kamudan ozel sektore aktanlmasıdır 2003 'te kabul edılen yenı Iş Yasası gereğınce esnek ça- lışma duzenının yerleşmesı sağlanacaktır 'Yabancı sermayeye aktarma' Yerefleştirme yohıyla özelleştirnıe PİYASA ADINA DEVLET YASAKLA- NIYOR: Başlıca kamu gorev lennı yerel yo- netımlere bırakan ve bunlann gorev alanını mer- kezı yonetımın her turlu kanşmasından ozenle uzak tutan tasan, yalnızca merkezı yonetım ıçın değıl, aynı zamanda yerel yonetımler ıçın de bır mutlak yasak ıle bır mutlak serbestlık ongormek- tedır Tasan "Kamu kurum ve kuruluşlan, kanun- larla vetkili ve gorevii lolınmadıklan alanlarda iş- letme kuramaz. mal ve hizmet urcrimi yapamaz. bu anıaçla personeL bina. araç, gereç ve kaynak tab- sis edemez" hukmuyle hem merkezı yonetımı, hem de pek çok gorev ve yetkı devrettığı yerel yö- netımlen. hızmet gorme vetkısı bakımından ya- saklamaktadır Tasanya gore merkezı yonetım, yerel yonetım- lenn gorev, yetkı, sorumluluk alanlanna gıren ko- nularda çıkaracağı tuzuk \ e yonetmelıklerde, "ma- halü idarelerin \etkilerini kısıtla\icı. verel hizmet- leri zayıflancı ve vennden \onerim ilkesine a\kın hiikümler'" koymaktan men edılmıştır Merkezı ıdare bınmlen, yerel yonetımlenn so- rumluluk alanlanna gıren konularda orgutlene- meyecek, doğrudan ıhale \ e harcama yapamaya- caktır Merkezı ıdare yahnmlan, ılgılı bakanlık uy- gun gorurse yerel yonetımler elıyle yapılabılecek- tır Bu durumda yatınmın odeneğı ılgılı yerel yo- netıme aktanlacak. kaynak yerel yonetım bınmın- ce kullanılacaktır Boylece, harcama usulünde merkezin değıl yerel yonetımın bağlı olduğu ku- rallar geçerlı hale getınlmektedır Devlet. merkezı ve yerel duzeylerde piyasa le- hıne, merkez de yerel yonetımler lehıne yasaklan- dıktan sonra, tum kamu sıstemıne, hızmetlen gor- me bakımından bır ozgurluk getınlmektedır Hem merkezı hem yerel yonetımler, yurutmekle yu- kumlü olduklan hızmetlen ozel sektore devTetme bakımından tasandakı şu madde ıle tam yetkılı sa- yılmışlardır "Merkeziidarevemahalliidarelerin vetkili organlannın karan ile uvgun gordükleri hizmetler, ilgikri itibarivle unhersitelere, noterle- re, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşla- nna, özel sektore ve alanında uzmaniaşmış sKil toplunı örgüderine gördürülebilirr Boylece ozel ıdareler ıle beledıyeler, okullardan sağlık evı ve ocaklanna, halk kutuphanelennden muzelere, ormanlık alanlann ışletılmesınden dev- let uretme çıftlıklen ya da araştırma ensrıtulenne kadar çok genış bır kamu gorev alanını ozel sek- tore devretme yetkısıne sahıp kılınmaktadırlar Yerlı v e yabancı yatınmcılar v e satıcılar arasın- da hıçbır farklıhğın bırakılmadığı bır ortamda, hem merkezı hem yerel kamu hızmetlen. ıhaleden ımrıyaza uzanan çeşıtlı y ontemlerle ozelleşnrme- ye açılmaktadır Bunlar, kamu kesımını ozel kesım adına y asak- lama ve kamu hızmetlennı pıy asaya devTetme hü- kumlendır Kurulan mekamzma. genış gorev ve kaynaklara kavaışan yerel y onetımlen. bu gorev v e kaynaklan yerlı ya da yabancı sermaye kesımle- nne aktarma ıstasyonu olarak tanımlamaktadır Bu nedenle taslak yerel y onetımlen guçlendırme taslağı değıl. \ erelleştırme yoluyla ozelleştırme tas- lağı nıtelığı taşımaktadır KAMU KUDRETİ ŞİRKETLERE BIRA- KILIYOR: Tasanda, tum kamu yonetımın- de ışleyişin temel ılkelen sıralanan maddelerde, "Kamu hizmetierine ilişkin temel kararlann ahn- masında. ilgili kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlan ve sivi) toptum örguderinin göruş ve öne- rilerinden yararlanüır" ve "'Kamu kurum ve ku- ruluşlan ile özel sektör. kamu kurumu niteliğinde- ki meslek kuruluşlan ve shil toplunı orgutlen ara- sında iletişim ve işbirliğini sağlayıcı mekanizmalar oluştunnak. hizmet ve işlev kapasitelerini geliştir- mek" hukumlenne yer venlmektedır Buna gore merkezı yonetım. burokrası-ozel sek- tor-sıvıl toplum kuruluşlan arasında. ılehşım ve ışbırlığı mekanızmalan oluşturacaktır ve bu me- kamzmalann hızmet ve ışlev kapasıtelennı guç- lendırecektır Gunumuzde kamu kudretı, yasama emnnde ça- lışan yurutme organı ve ona bağlı burokrası tara- findan kullanılmaktadır Ongorulen mekanızmay- la kamu kudretı bu noktadan dışan çıkanlacaktır Yenı konumda yetkı sahıplen yalnızca yurutme - burokrası değıl. bununla bırlıkte şırket temsılcı- len ve sıvıl toplum kuruluşlanndan gelme kışıler olacaktır Hukum. kamu kudretının yennı ve ak- torunu değıştırmenın, ıkı yuzyıllık temsılı demok- ratık yapılanmaya son vermenın başlangıç adımı- nı ılan hukmudur Kamu karar sıstemını burokrasının tekelınden alıp, sısteme toplumun başka ıkı aktorunu katan bu formul. toplumsal kesımlerden asıl olarak ser- maye kesımını tercıh etmekte, orgutlenme duze- yı duşuk genış toplumsal kesımlen karar sıstemı dışına ıtmektedır Bu yenı mekanızmanın adı "\ö- netişim"dır YARIN: 1.5 MİLYON KAMU ÇAUŞANININ DURUMU