Katalog

7 OCAK 2003 SALI CUMHURİYET SAYFA HABERLER ABD, savaş giderlerini hesaplarken kitle imha silahı kullanımını ve Irak'ın yeniden yapılandınlmasını gözardı etti En düşükmaliyet99 milyardolar Olası savaşın maliyeti Milyardolar (2002) Doğrudan askeri harcama^ Barış gücü Yeniden yapılandırma Insani yardım Petrol pjyasasına etkisi Makroekonomik etki Toplam ' Kısa dönemli \ » f 75 JLi * pf -40 1 ~17 1 99 Uzun dönemli 140 500 105 10 778 391 1.924 GÜLŞAH KARADAG Irak'a ılişkın olası operasyonunu kitle ımha sılahlan ve rejim değışikliği gerek- çelenne dayandıran ABD'nın, bu gerek- çeleri maliyet hesaplanna bıle yansıtma- dığı ortaya çıktı. Ortadoğu'da estınlen sa- vaş rüzganrun enerji yataklanyla bağlan- tılı olduğu eleştirilerinı reddeden ABD Kongresi, savaşın ekonomık maliyetıne ilişkin bugüne kadar yaptığı iki resmi ça- lışmada da, yalnızca asken harcamalan dıkkate aldı. Yale Ümversitesı'nden VVTffiamD.Nord- haus'un, Ulusal Ekonomık Araştırmalar Bürosu ıçm hazırladığı "Irak'labir sava- şm ekonomikeddlerP başhklı raporda, sa- vaşın ABD ekonomısuıe getireceği yük ve somut avantajiar ele aiındı. Rapora gö- re, olası savaşın. ABD'nın bekledıği gi- bi "kısa ve vurucu" olması durumunda, ABD ekonomısuıe on yıllık maliyeti. 99 milyar dolar olacak. Ancak savaşın uza- • Yale Üniversitesi'nden William D. Nordhaus'un hazırladığı rapora göre savaşın kısa ve vurucu olması durumunda, ABD ekonomisine on yıllık maliyeti 99 milyar dolar olacak. Ancak savaşın beklentilerin dışında gelişmesi maliyeti 1 trilyon 924 milyar dolara çıkaracak. ması, beklentilerin dışında gelişmesi bu maliyeti 1 tnlyon 924 milyar dolara ka- dar çıkarabilecek. Yeni Irak'ın inşası Raporda, Nordhaus, ABD Kongresi'nce hazırlatılan iki resmi araştırmaya da eleş- tin getırdı. Beyaz Saray Bütçe Komıtesı Demokratik Personeü ve Kongre Bütçe Ofisı tarafindan yapılan iki basılı çalış- mada, ABD'nin maliyeti yalnızca aske- ri yönden ele alındı. Çalışmalar, kısa sü- reli operasyohnda 409 milyar dolar, uzun sürede ise 80 milyar dolar maliyet hesap- ladı. Nordhaus, raporda, bu iki çahşma- dan yalnızca Kongre Bütçe Ofisi'nin ça- lışmasında, savaş sonrası Irak'ta yeniden yapılandırma faaliyetlerinin yapılması gereknğine dikkat çekildiğini belirtti. An- cak, bu vurgu da çalışmanın önsözünde belirtilen bir aynnhdan ibaret oldu. Tahminlerde hem bu konunun, hem de SaddamHüseyin'in kitle imha silahı kul- lanması olasılığının hesaba katıhnaması- nadikkat çekenNordhaus, "PekiABDBağ- dat'a girdikten sonra ne olacak" sorusu- nu sordu. Birleşmış Milletler'ni onayı alın- madan ginlecek bir savaşta tüm maliye- tin ABD üzerine kalacağını dile getıren Nordhaus, "kısa ve başanh", "uzun ve ohunsuz" iki senaryolu savaş sonrasuıda Irak'ın ihtiyaç duyacağı insani yardurun ve yeniden yapüandırmanın maliyetinı de ortaya koydu. Buna göre, yeniden yapılan- dırma için 30 milyar dolar ile 105 mih/ar dolar arasında, insani yardım için 1 ile 10 milyar dolar arasında bir kaynak harcana- cak. Bölgede kalacak banş gücünün ma- liyeti 75 ile 500 milyar dolar arası olacak. Türkiye'ye 4 milyar dolar Rapora göre, ABD'nin "zaferiyte" son- lanacak bir savaşın, temel ekonomik gös- tergelere yapacağı olumlu etkı, ABD'nin maliyetini büyük ölçüde geri çekecek. Türkıye'nin olası savaştan, dış ticaret, ya- bancı yaönmlar ve tunzmdeki kilitlenmey- le birlikte 10 yılda 150 milyar dolar za- rar görmesi öngörülürken, ABD, petrol- de 40 milyar dolar, makroekonomik açı- dan ise 17 milyar dolar maliyet düşüre- cek. Rapora göre, savaşın zarannı, bölge- sel konumu itibanyla, maddi, kültürel ve siyasi olarak yaşayacak olan Türkiye'ye, ABD, savaşa katıhnası durumunda 4 mil- yar dolar verecek. Dünyada değişmeyen tek şeyAmerikan emperyaliznti • ABD'nin vazgeçemediği emperyalist tutumu, dünyadaki yeraltı ve yerüstü zenginliklerine göz dikmesi 1800'lerin baştndan günümüze 100'den fazla savaşa neden oldu. Savaşlarda milyonlarca kişi öldü. GÜRSUKUNT ANTÂLkA-ABD'nın, önce tüm Amenka kıta- sına sahıp olmayı amaç- laması. ardından dünya üzenndekı en büyük güç- lerden Sovyetler Bırlı- ğı'yle "hür dünyayı sa- vunma" gerekçesıyle mücadelesi ve dünyada- ki yeraltı, yer üstü zen- ginliklennı elde etme is- teğı 1800'lerin sonun- dan bugüne kadar 1 OO'den fazla savaşa ne- den oldu. ABD şımdi de dıleğı- ne ulaşmak için düşma- nı ılan ettığı radikal Is- lamı terörü gerekçe gös- tererek yeni savaşlara ha- zırlanıyor. Amenkan polıtıkası üzenne çalışmalanyla tanınan Akdeniz Üniver- sıtesı Atatürk tlkeleri ve Inkılapları Araştırma Merkezı Müdürü Prof. tsrafil Kurtcephe, ABD'nın sıcak savaşla- ra katılarak, ıstihbarat örgütlen aracılığıyla as- ken darbeler düzenleye- rek, bazı bölgelerde de kültürel ve siyasi nüfu- su ele geçırerek yöne- timlerde egemen hale geldiğını belirtti. Sömürgeci ülke ABD'nın 1945-1990 yıllan arasında sömür- ge alanlannı genişlettiği- ni ve milyonlarca kişi- nin ölümüne, sakat kal- masına, açlıktan yaşa- mını yitirmesine yol aç- tığını vurgulayan Kurt- cephe, 1800'lerin sonun- dan bugüne kadar ABD'nın 100'den fazla ülkeye müdahale ettıği- ni söyledi. "Amerika Amerikah- lanndır" söylemınden hareketle tüm kıtayı sö- mürge haline getirmek amacıyla Orta Ameri- ka'nm hedef alınmasıy- la başlayan müdahale sü- recıni Kurtcephe şöyle değerlendirdi: "ABD Orta Ameri- ka'da bem askerini hem de parasını kullancü. 19. yüzyıhn Udnci yansın- dan itibaren de FiKpinfe- ri tspanya'dan saûn ala- rakJaponya,Çinveçev- re ülkeleri ele geçirmek amacıyla, emperyalist yoDara başvurdu. 1920- 1941 arasmdarvicebüvü- yerek dünyanmen önem- li emperyalist gücü hali- ne geldL 1945 ise insan- hk tarihinin benzeribei- Id birdaha görühneyecek birvahşetesahneokhı ve ABDatom bombası kul- lanarak binlerce insanın ölümüne neden oldu. ABDbundansonra,Sov- yetler Bnüği karşısında 'hür dünyayı savunma' gibi masum bir gerekçe- nin arkasma sığınarak dünyanm büyük bölü- müne karşı sömürü po- titikası izledi. Bunun ar- dmdan dünyanmzengin yeraltı ve yer üstü kay- naklannı kontrol altma abnak isteyen ABD, bu amaçla da her türiü yo- la başvurdu." Yeni düşraan Sovyet Birliği'nin da- ğılmasının ardından ABD'nın dünyanın tek patronu haline geldiğı- ni ve 1990'dan sonra et- kinliğini korumak için Amenkan hükümetine hizmet eden bilim adam- lan aracılığıyla yeni bir politıka geliştirdığiru an- latan Kurtcephe, "Siya- si ve askeri varhğnu meş- ru göstermek vesömürü- sünü gizlemek isteyen ABD. kendisine radikaL tslanıi terörü yeni düş- man olarak seçti. 1988'den itibaren kendi desteğh le iktidara gelen Taleban güçlerinin yö- nettiği Afganistan da he- def ülke oldu"dedı. 11 Eylül saldınlarının ABD'nm radıkâl lslamı gruplara karşı mücade- lesıni kamuoyunda hak- h ve ınarulır hale gehr- dığıni de belirten Prof. Kurtcephe şöyle devam etti: "Ancak Afganistan'ın stratejik konumu, zen- gin petrol, doğalgaz, al- nn vemadenfcrinin kont- rolü amaa,Taleban'ıyok etme amacmdan daba ağır basmaktadır. Dün- ya petrol zenginliğinin yüzde67'sinin bulundu- ğu Ortadoğu'da, 122 mD- yar varilMk petrol zen- ginliğine sahip Irak, önemti bir yer ruruyor. Bugün kitle imha silah- lan bulunduğu gerekçe- siyle Irak'ı savaşla teh- dit eden ABD'nin asıl amacı bu zengin rezerv- lennr." Savaşlar Saddam'a 1 trilyon dolaramal oldu • Körfez Savaşı'nda yok olan altyapınm zaran 230 milyar dolan buldu. BM yaptmmlan nedeniyle Irak 150 milyar dolarlık petrol gelirinden oldu. Iran-Irak Savaşı'nda 450 milyar dolar kaybeden Irak'ın 1980'deki 9 bin dolarlık kişi başına milli geliri, 1000 - 1200 dolar civanna düştü. Irak, dünya tarihinin en çarpıcı ekonomik gerilemelerinden birini yaşadı. "*,"*>* s .>*v. v - - 3 * - : • • . - «r» -rf.- Ekonomi Servisi - Çıkacak olası savaşın hedefi Irak'ta, Iran- Irak ile Körfez savaşlanmn yarattığı yoksullaşma, dünya tarihinin en çarpıcı ekonomik gerilemesine işaret ediyor. Ülkede 1980yılında 9 bin dolar olan kişi başma milli gelir, 2001 'e gelindiğinde 1000 - 1200 dolar düzeyine kadar geriledi. Dış dünyaya kapalı ülke yönetimi nedeniyle, Irak ekonomisine ilişkin tahmini verilere göre savaşlann öncesi ve sonrasıyla maliyeti 1 trilyon dolann üzenne çıktı. tran-Irak Savaşı (1980-1988): Irak'ın sermaye stoku eridi, petrol üretimi ve ihracatı azaldı, döviz rezervi ve yabancı yatınmlan bitme noktasına geldi. Toplam maliyet, o dönemki fiyatlarla 450 milyar dolar oldu, ki bu Irak'ın milli gelirinin 8 katına eşitti. Körfez Savaşı (1990-1991): Altyapıda 230 milyar dolarlık zarar oluştu. Birleşmiş Milletler (BM) yaptmmlan nedeniyle, 1991-2001 arasında, normal koşullarda 3 milyon varil olan günlük petrol üretimi 1.4 milyon varile düştü. Buradan oluşan zarar 150 milyar dolan buldu. Irak'ın 1990'da 25 milyar dolar olduğu tahmin edilen milli gelirinin 6 katına denk düşen bu maliyetin dolaylı etkileri ise hesaplanamayacak boyutlarda. Keşfedilmemiş rezervler Oysa Irak, 112 milyar varillik kanıtlanmış petrol rezervleriyle Suudi Arabistan'ın ardından ikinci petrol zengini ülke konumunda. Bu rakam dünyada şu anda bilinen petrol rezervinin yüzde 10'una denk düşüyor. ABD Enerji Bilgi Ajansı, "olası ve mümkün" kaynak miktannın 220 milyar varil düzeyinde olduğunu, hatta gerçek petrol kaynaklannın bunun çok daha üstünde olabileceğini belirtiyor. Yıllarca süren savaşlar nedeniyle Irak'ı "keşfedilmemiş ölke" olarak tanımlayan Ajans, "Baü Çölü'nde konumlanmış petrole meyilli bölgenin geniş ek petrol kaynağına sahip olabileceğini \e keşfedilmediğiıu'' ifade ediyor. Irak operasyonunun yol açabileceği karmaşa 30 dolar olan petrol fiyatını varil başına 160 dolara çıkarabilir Petrolde küresel kriz tehlikesi • Irak operasyonunun dünya genelinde neden olabileceği karmaşa ortamı bir varil petrolün fiyatını 160 dolara çıkarabilir. Irak'ın petrol üretimini 2.5 milyon varilden 4 milyona çıkarmasıyla artan arz sonucu ise fiyatlar varil başına 92 sent düşebilir. VVilliam Nordhaus, Irak operasyonuyla birlikte, hem Ortadoğu'da hem de dünya genelinde ortaya çıkabilecek kanşıklığın yeni bir petrol krizine neden olabileceğini belirtiyor. Müslüman ülkelerin politik tepkısi, teronzm, bölge halklannın ayaklanması ve dünya genelinde yürüfülecek protestolar gıbi "risklerin" bulunduğuna dikkat çeken Nordhaus, savaşın yaratacağı altyapı yıkımına da vurgu yaparak, petrol krizinin yaşanması durumunda fiyatlann varil başına 160 dolara kadar çıkabileceğini dıle getinyor. Daha önceki petrol krizleriyle Körfez Savaşı 'nı baz alarak yapılan hesaplamalarda, petrol krizı olasılığı üç senaryoda ele ahnıyor: Kötü kriz: Fiyat varil başına 32 dolar olacak, dünya üretimi günde 3.5 milyon varil düşecek. ABD milli gehn binde 6 düşecek. Daha kötü kriz: Fiyat varil başına 75 dolar olacak, dünya üretimi günde 7 milyon varil düşecek, ABD milli geliri yüzde 2.7 küçülecek. En kötü kriz: Fiyat varil başına 161 dolar olacak, dünya üretimi günde 10 milyon varil düşecek, ABD milli geliri yüzde 4.6 küçülecek. Ancak ABD'nin kısa sürede kazanacağı bir zafer ve bölgede kanşıklığın ortaya çıkmaması, petrol üretıminde bir artışla sonlanacak. Bu durumda, Irak'ın üretimi, iki yıl içerisinde günlük 2.5 milyon varilden 3-4 milyon varile çıkanlacak. Artan arz sonucu, petrol fiyatlan varil başına ortalama 92 sent düşecek. 10 yıl içerisinde ABD milli gelirine 40 milyar dolarhk katkı sağlanacak. j^^SKü, Savaşlar ve ABD'ye maliyetleri _r _jjı - ' m ^T^ıT" ^İ£-, 1812 Savaşı (1812-1815) Meksıka Savaşı (1846-1848) Toplam • doğrudan maiıyet f Milyar $ (2002 fıyatlarıyla) 1.1 UL 1-6 Iç Savaş N ^ jtjğb Kuzey-Guney ^ ^ ^ Konfederasyon ^ ^ J ^ B Toplam *• . ^ ^ Ispanyol Amenkan Savaşı (1898) I Dunya Savaşı (19717-1918) II. Dünya Savaşı (1941-1945) Kore Savaşı (1950-1953) vletnam Savaşı (1964-1972) I. Körfez Savaşı (1990-1991) > 38.1 k 23.8 ^ 62.0 9.6 190.6 2,896.3 335.9 494.3 76.1 Kişi başına maJıyet $ (2002) 120 68 1.357 2.749 1.686 110 2.489 20.388 2.266 2.204 306 Maliyet GSMH'ye oranı 13 3 84 169 104 3 24 130 15 12 1 Tahminlerhep iyimser olduUlusal Ekonomık Araştırmalar Bürosu'nun raporu, ABD'de savaşlann ekonomik malıyetine ilişkin yapılan resmi tahminler 'kolay zafer beklentisiyle' ıyımser bir hava taşıdığını gözler önüne seriyor. Olası Irak Savaşı'na ilişkin resmi raporlann da pek çok riski ve ek maliyeti hesap dışında bıraktığına dikkat çeken Yale Üniversıtesi ^ ^ ^ _ öğretım görevhsı VVilliam Nordhaus, raporunda, daha önceki savaşlarda hesaplanan olası maliyet ile gerçek bilanço arasındaki uçuruma dikkat çekiyor. Rapora göre, ABD'nin "en kısa sürede zafer" beklentisiyle girip 8 yıl sonra ancak çıkabildiği Vietnam Savaşı'nm "direkt" maliyeti, hesap VV illiam Nordhaus, raporda, daha önceki savaşlarda, olası maliyet ile gerçek maliyet arasındaki uçuruma dikkat çekiyor edilenin 11 katına çıktı. 1964'te başlayan savaşın 1967'de bitirileceği üzerine yapılan hesaplamalarda, dolann o dönemdeki değeriyle 10 mih/ar dolarlık bir fatura ortaya atılmıştı, ancak toplam maliyet yine o dönemin dolanyla 111 milyar dolar (2002 dolar kuru ile 494.3 milyar ~ ~ ^ ~ dolar) oldu. Kuzey-Güney Iç Savaşı'nda ise, yine o dönemki fiyatlara göre milli gelirin yüzde 7'sine denk düşen 240 milyon dolarlık bir maliyet hesabı yapılmıştı. Ancak toplam "direkf maliyet 3 milyar 200 milyon dolarla, tahminin yaklaşık 13 katına çıkmıştı.