Katalog

SAYFA CUMHURİYET 4 ARALIK 2002 ÇARŞAMBA TAN GAZETESl OLAYI 4 Aralık 1945'te Tan Gazetesi "Kahrolsun komünizm" ve "Sertellere ölüm" çığlıklanyla yakıldı KışkırtılmışbağnazlıkDoç. Dr. YILDIZ SERTEL 4 Aralık 1945 Tan gazetesinin barbarca gösterilerde yıktınldığı giindür. Biz, Sertel Gazetecilik Vakfı, her yıl bu tarihte bir anma töreni yapıyoruz Bu yıl Nâzım Hikmet Yılı olduğu için, "Nâzun Hikmet ve SerteDer" konulubir program hazırlıyoruz. Ancak, Vieüh Cevdet Anday'ın ölümü her jeyi değiştirdi. Anday, Serteller'i ;ok takdir eden bir dosttu. Babam Zekeriya Sertel, Paris'te öldügü vakit, onun cenaze töreninde bir conuşma yapmış ve şöyle demişti: "Zekeriya Sertel, ortaya koyduğu yapıtiaıia, nice «orunlann çözümüne ışık tuttu. ArüK Zekeriya Sertel yok, ama onun anısını hiç unutma> acağE." Melih Cevdet'i acıyla anarken biz de onun için aynı şeyleri söyleyebiliriz. Şiır ve yazılanyla bu memlekete çok yenilikler getirmiş olan Melih Cevdet, Tan olaylannın da çok güzel bir değerlendirmesinı yapmıştr. "Tan gazetesinin yıkıldığı tarihi araşünrken Mehmed kemal'in 'Bâb-ı Âli'den Portreler" yazı dizisini buldum. Hüseyin Cahit YaJçın'uı, "Kalkın Ey Ehn Vatan" yazısı gözûmün öniine geldi Saldırı demokraslye Yalçm, üniversite gençtiğini Tan'ın yıknnına itiyordu.. Diyebilirim ki Tan gazetesindeki makineler, araçlar, gereçler ydabyordu. INedendi bu öç alma hincı? Bu olayın geçtiği 1945 yıhnda Cumhuriyet Halk Partisi, çok partiB demokrasiye geçiş karan üzerindeydi Bu karann atanmasuıda İnönü'nün ağırtağmı koyduğunu bfliyoruz. Fakat o da, yanındakiler de yapacaklan işin anlamım tam olarak kavranuş degiDerdi: Muhakfete, eleştime, yergiye dayanıksızhklannın görülmesi bunu kanıtlar. Demokrasi için nelerin gerekli oiduğu büinmeti, bunlann gerçekleştirilnıesine girişilmeliy di Işte, bunu ilk ortaya atan Zekeriya Sertel olmuştur. Sade ve güçlü kalemiyte Zekeriya Sertel, Tan gazetesüıde tek parti ile arük bu toplumun yönetüemeyeceğini, degişiklik gerektiğini yaayordu. Yıkuııa yaklaşan günierde üç önemli başyazısı yayımlandı! Bunlardan birinde, beklenen değişikiigin o günkü hükümet ile DEMOKRASİ İSTEMİ 'KOMÜNİZM CELİYOR1 ÇICLIKLARIYLA BASTIRILDI 4 Aralık 1945 günü ellerinde balta, bahyoz ve bayraklarla Babıâli Caddesi'nden aşağıya inen binlerce kişilik kalabalık, "Kahrolsun Serteller'i, Komünizme ölüm" diye bağınyorlardı. Gazete matbaasuıı, rotatiflerini iyice tahrip ettikten sonra kâğıt bobinlerini yokuştan aşağı sürdüler. Sertelleri bulamadıklan için linç edemediler. Yıldız Sertel 3 Aralık 1999 günü Bizitn Gazete'de yayımlanan yazısında olayın nedenlerini şöyle açıklıyordu: Savaş sonunda CHP içinde beliren, Bayar ve Menderes'in başkanlığındaki muhalefet, Tan Gazetesi tarafindan desteklenmişti. Türkiye'nin ikinci büyuk gazetesinin çok partili rejime geçiş propagandası, yolsuzluklann üzerine gitmesi CHİP'nin tek partili iktidannı tehdit ediyordu. tkinci Dünya Savaşı boyunca Tan, Nazi Almanyası'nı destekleyen gazetelerle polemiğe girişmiş, basında önemli düşmanlar kazanmıştı. Savaş sonunda bu tutucu, otoriter rejimden yana gazeteler, Tan'ın demokrasi savaşını anarşi, komünizm isteği gibi gösteriyorlardı. Nitekim olaylardan bir gün önce, Tan'ın Gazetesi'nde Hüseyin Cahit Yalçın, "Kalkın Ey Ehli Vatan" sloganıyla, gençleri Tan Gazetesi'ne saldınya çağırmıştı. Bu saldınya uyarak sokaklara dökülen gençlerin birçoğu da Nazi propagandasının etkisi altında kalmış ırkçı, şoven milliyetçi gençlerdı. Binlerce kişinin Tan Gazetesi'nin rotatiflerini tahrip ettigi ve kâğıt bobinlerini ortahğa saçbklan sırada İstanbul'da sıkıyönerinı vardı ama gazeteyi yerle bir eden binlerce gençten bir tanesi bile gözaltma ahnrnadı. Olaydan birkaç gün sonra gazetenin yöneticileri (Altta soktan sağa: Zekeriya Sertel, Sabiha Sertel, Cami Baykut ve Halil Lütfii Dördüncü) "Mecfis'in ve hükümetin manevi şahsiyetine hakareften mahkemeve verildL yapılamayacağL, ikincisinde o günkü parlamento ile yapılamayacağı, üçüncüsü o günkü Halk Partisi Ue yapılamayacağını anlaüyordu." Bağnazlığm yeni blçimler1 Melih Cevdet. Tan gazetesinin yıktınlmasına gösterilen gerekçelerin saçmalığını anlattıktan sonra yazısuıı şöyle bitiriyor: "Sabiha ve Zekeriya Sertel'in küMrümüze olan katkılan. uzun uzun yaalaeak. Ben bu yazımda şu soruna geçmek istrvorum: Sabiha ve Zekeriya Sertel'i yurttan aynlma karanna sürükleyen o bağnazca saldırganhğın korkunçluğu, bugün gözler önüne serilebildigine göre; toplumumuz bu açıdan balaldığında ilerlemiş sayılabilir mi? Yazık ki, burada derine inmeden söyleyebileceğiıniz; bağnazhklann kıhk değiştirip görülmemiş yeni biçimlere girdiğidir...'' (Cumhunyet 18 Şubat, 1977, "fierieme") Sanınm, okuyuculanmızdan pek çoğu, Melih Cevdet'in bu görüşüne katılacaktır. Ne yazık ki, bağnazlık ve vahşet, değişik kıhklarda yaşamını sürdürüyor. Savaş karşıtı bir eylemde bile kan gövdeyi götürebiliyor. Oysa, her yıl Tan olaylarını hatırlamamızın hedefi, böyle bir vahşetin tekrarlanmamasını saglamaktır. O gün Serteller öyle vahşi bir saldınya uğradılar, çünkü: - Savaş yıllannda, Türkiye'nin Nazi Alrnanyası'ndan yana savaşa girmemesi için, Nazi yanlısı politikacılar ve gazetecilere karşı gebnişlerdi. - Düşünce ve basın özgürlüğü istemiş, yolsuzluklan açıklamışlardı. - Iktidar partisi CHP'ye karşı çıkmış, demokrasiye geçişi bu PORTRE/ ZEKERİYA SERTEL Gazeteci-yazar Zekeriya Sertel, 1890 yıhnda Usturumca' (Makedonya) doğdu. htanbul Hukuk Mektebini bitiren Sertel, Sorbonne Üniversitesi nde gazetecilik öğremmi gördü. Mesleğine Yunus Nadi nin Selanik'te çıkardığı Rumeli Gazetesi 'nde başladı ve kendi yayını "Yeni Felsefe" (1912), "Turan" dergi ve gazetelerindeki yazırlanyla tamndı. Cumhuriyetten sonra devlet hizmetinden çekildi Eşi Sabiha Sertel 'le birlikte çıkardığı Resimli Ay dergisindeki yazûanndan ötürü îstiklal Mahkemeleri 'nde hüküm giydi. Hayat Ansiklopedisi 'ni yayımladı. Tan Gazetesi ve Görüş dergisini çıkardı. Eşinin ölümünden sonra Paris 'e yerleşti ve 3 Mart 1977'de îstanbul'a dönmesine izin verildi. Başlıca eserleri: "Mavi Gözlü Dev " (1968), Hatırladıklanm (1968-1977), "Nâzım Hlkmet'in Son Yılları" (1979). O kara günierde Serteller'i en çok yüreklendiren. se- vindiren şey, Bursa Hapishanesı'nden aldıklan bir mek- tup oldu. Bu mektubun içinden şu şiir çıkmıştı: DÜŞMAN I Onlar ümidin düşmanıdır, sevgilim, akar suyun, meyve çağında ağacın, serpilip gelişen hayatın düşmanı. Çünkü ölüm vurdu damgasım ahnlarına: - çürüyen diş, dökülen et, bir daha dönmemek üzre yıkılıp gidecekler. Ve elbetteki sevgilim, elbette, dolaşacaktır elini kolunu sallaya sallaya, dolaşacaktır en şanlı elbiselenvle: işçi tulumuyla bu güzelim memlekette hürrivet... II Bursada hahcı Recebe, Karabükfabrikasında tesviyeci Hasana düşman, Fakır köylü Hatçe kadına, ırgat Süleymana düşman, düşünen insana düşman, vatan ki bu insanlann evidir, sevgilim, onlar vatana düşman... Nâzım Hikmet, 5 Aralık 1945, Bursa iktidann yapamayacağını söylemiş, seçimlere gidilmesini istemişlerdi. CHP'den aynlıp yeni bir parti kurmaya yönelen Bayar - Menderes grubuyla işbirliği yapıyorlardı. Sıkıyönetlme rağmen Olay günü Istanbul Üniversitesi'nin bahçesinde, liselerde toplanan CHP'li, gerici gençler, "Kahrolsun komünistkr" çığlıklanyla etraflanna binlerce genç toplamışlardı. Kentte sıİayönetim vardı, ama Tan gazetesini yerle bir eden binlerce gençten bir tanesinin kılına dokunulmadı. Birkaç gün sonra Serteller tutuklandı ve mahkemeye verildi. Suç? "Mecfis'in ve hükümetin manevi şahsiyetine hakaret" Zekeriya Sertel savunmasını yaparken soruyordu: "Hani biz komünisttik? Neden bizi komünizm propagandası yapmak suçundan yarguanuyorsunuz?*' Serteller davalannda haklıydılar. Bu nedenle de, halktan büyük destek görüyorlardı. Bu destek, maneviyatlannı yükseltiyordu. Duyuru: Bu yıl Serteller'i anma ve ödül töreni 4 Ocak 2003 tarihinde, Bilgi Üniversitesi, Akademik Kurul Odası'nda saat 16.00 - 19.00'dayapılacak. MeHke Denürağ'ın da katkısıyla, "Nâzım Hikmet ve SerteDer" konulu dia ve şiir programı gerçekleştirilecek. Törende, 2002 yılı Sertel Gazetecilik Ödülleri de sahiplerini bulacak. OKTAY AKBAL Satışta olmayan öykü kitapları yeniden basıldı: TARZAN ÖLDÜ -rfBasım YALNIZLIK BANA YASAK - 6. Basım ISTİNYE SULARI - 5 Basım KARSI KIYILAR - 4. Basım CAN YAYINLARI DİLDERNEĞÎ BEŞİR GÖĞÜŞ ÖDÜLÜ - 2003 Marmara depremınde ölen Beşir Göğüş'ün anısma düzenlenen Dil Derneği Beşir Göğüş Ödülii. 21 Şu- bat 2003'te, "Turkçenin Eğıtımı ve Oğretimiyle tlgilı Araştırmalar "dan bırine venlecektir. • Ödüle, 1 Ocak - 31 Aralık 2002 arasında yayım- lanan yapıtlann yanı sıra yayımlanmamış olan ortak ve bıreysel çahşmalar aday olabilir. • Son başvuru tarihi 31 Aralık 2002'dır: Ödül 750.000.000 TL.'dir. Bılgı için: 0 312 - 425 83 60 - 425 99 84 e-posta: besirgogusCg yahoo.com www.besirgogus.org.tr KUKTALAN SULH HUKUK MAHKEMESİ'NDEN EsasNo: 2001.167 Davacı Sabri Turhan tarafindan. davalılar Feride Yıldız \e hazıneye ızafeten Kurta- lan Mal Müdürlüğü aleyhlerinde mahkemizde açılmış olan tapu kayıt iptali davasmın yapılan yargılaması sonucu verilen ara karan uyannca da\alılardan: Kök muns Fende Yıldız mırasçısı oğlu Ibrahım Yıldız miraçılan Lalaıhan Yıldız. Zevnep Yıldız. Tayyıp Yıldız, Nazife Yıldız, Emir Yıldız Isımlı şahıslara mahkememizce yapılan teblıgat \e adres tespiti çalışmalanna rağ- men da\a dılekçesı ve duruşma günü tebliğ edilemedığinden; 7201 sayılı Tebligat Kanunu'nun 28 ve 29 maddelen uyannca yukanda ısımlen yazıh davahlara davanın ve duruşmanın 29.01.2003 günü saat 09.0Ö'a bırakıldığının ilanen teblığıne; îlanın neşir tanhinden ıtıbaren 15 gün sonra davahlara tebliğ edılmış sayılacağı ıh- taren tebliğ olunur. Basın: 64038 MAÇKA ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ'NDEN DosyaNo: 2002233 Davalı Osman Gösterit adına Maçka ılçesi, Oğulağaç Köyü. Irmakkenan mevkiinde kain 125 ada, P parselde kayıth 5117.91 m2 yüzölçümündeki fındıklık ve çalılık vasfındakı taşınmazın tamamı davacı DSİ Genel Müdür- lüğü tarafindan Atasu Barajı ve HES yapımı amacıyla toplam 24 369.160.000.-TL kamulaştırma bedelı üzerin- den kamulaştınlacak olup. taraflann anlaşamaması üze- rine davacı DSt Genel Müdürlüğü tarafindan davalılar aleyhıne kamulaştırma bedelının tespiti ve tescil davası açılmıştır. 2942 SY Kamulaştırma Kanunu"nun 4650 SY ile değişik 10. maddesı gereğınce ılan olunur. Basın: 62663 MAÇKA ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ'NDEN Dosya No: 2002247 Davalılar 1- Temel Durmuş. 2- Mustafa Durmuş, 3- Erol Durmuş. 4- Güner Ço- ban. 5- Ayien Özkan, 6- Zülfiye Özkan adlanna Maçka ilçesi, Oğulağaç Köyü, Kızıl- cık mevkiinde kaın 125 ada, 5 parselde kayıth 1607.58 m2 fındıklık. ada 125, parsel 7'de kayıth 327.97 m2 vıizölçümündekı tarla vasfındaki taşınmazlann tamamı DSİ Genel Müdürlüğü tarafindan Atasu Barajı ve HES yapımı amacıyla toplam 12. 557.890.000.-TL kamulaştırma bedelı üzerinden kamulaştınlacak olup, taraflann an- laşamaması üzerine davacı DSt Genel Müdürlüğü tarafindan davalılar aleyhıne ka- mulaştırma bedelinın tespiti ve tescil davası açılmıştır. 2942 SY Kamulaştırma Kanu- nu'nun 4650 SY \le değişik 10. maddesı gereğince ılan olunur. Basın: 62668 MAÇKA ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ'NDEN Dosya No 2002/228 Davalı Nuri Çalıkoğlu adına Maçka ılçesi, Oğulağaç Köyü, Kızılcık mevkiinde kaın 125 ada. 2 parselde ka- yıth 742.43 m2 yüzölçümündeki fındıklık vasfındaki ta- şınmazın tamamı DSt Genel Müdürlüğü tarafindan Ata- su Barajı \e HES vapımı amacıyla toplam 42.103. 760.000 -TL kamulaştırma bedeli üzerinden kamulaştı- rılacak olup. taraflann anlaşamaması üzerine davacı DSİ Genel Müdürlüğü tarafindan davalılar aleyhine ka- mulaştırma bedelının tespiti ve tescil davası açılmıştır 2942 SY Kamulaştırma Kanunu'nun 4650 SY ile deği- şik 10. maddesi gereğınce ılan olunur. Basın: 62645 AVRUPA'DAN GÜRAY ÖZ Demokrasi Tartışmaları Türkiye ve demokrasi, Avrupa'nın gündemin- den düşmüyor. Türkiye, Avrupa coğrafyasınm, kül- türünün ve demokrasisinin dışındadır, demokra- si yoktur ve olamaz orda." "Asıl desteklemezsek demokrasikalmayacak, Islamcılargelecek."\leh- sıltıyla; "Ge/d/ter bile, ama önemli olan demokra- si falan değil, bizim ulusal, bölgesel, küresel çı- karlarımızdır. Dur bakalım ne yapacaklar?" Deği- şik tonlarda, değişik yaklaşımlarla bitmez tüken- mez bir tartışmadır bu. Niye böyle? "Serbestp/yasa"nın, tatlı niyetineyediğı, yedir- diği bir muzdur çünkü demokrasi. Türkiye ise vaz- geçılmez, ama netamelı bir dosttur Avrupa için. Evvel-eski böyledir. • • • Demokrasi Türkiye'de de, eskiye göre daha kap- kaççı bir şehvetle tartışılıyor. Seçımler, çoğunluğu azınlığadönüştürdüğü için olsagerek, soldan kaç- ma ya da kökten liberal kalemler, yeni hükümete "ideolojik" destek olma yanşındalar. Kısacasöy- ledikleri, "seçimi kaybedenlerin iddialanndan ve kazanımlardan vazgeçmeleri" gerektiğidir. öyle mı? Anlaşmazlık demokrasınin tanımında başlıyor. Soldan kaçma ya da küresel liberallerin demok- rasi tanımı ile hesaplaşmakta yarar var. Demokra- siyi çok partili sıstem ve seçımlerle sınırtadınız mı, pek çok demokratık hak, kim vurduya gider. Libe- ral demokrasi eskıden, hiç değilse kıtaplarda, "için- de partilerin de yer aldığı çok kurumlu sıstem "ta- nımını tercih ederdi. Liberal demokrasınin savunu- culanndan, "Demokrasi Teorisine Geri Dönüş" adlı ders kitabı Türk Demokrasi Vakfı tarafindan Türk- çeye çevrilmiş olan Giovanni Sartori'ye göre, "Halk herzaman haklıdır" tezi, halkın isteklerinin "sayısız denetim ve uyum süreçlehnden geçtiği- ni" varsayar. Halk ya da seçmen deyince "çok oyunculu, çok adımlı ve çok filtreli bir karar alma süreci" anlaşılır liberal demokraside. Ben söylemiyorum, Sartori soylüyor. Bana kalırsa, sistemın "ctemo/craf/7e"liğini sına- yabilmek için yapılan işlere bakmalı: Kadınlar hak- lanna kavuşmuşlar mı? Din bir baskı aracı olmak- tan çıkıp, özgüıiük alanına geri çekilebilmiş, bili- min üstündeki hegemonyası kırılabılmiş mi? Eği- tim olanaklan artmış, insanlaröğrenmede eşrt hak- lara sahip olabilmişler mi? Işçilerhaklannı, sınıf ola- rak savunabilecek araçlara kavuşabilmışler mi? Seçim sistemlerine de bakmalı. Yüzde 35 oyla parlamentonun yüzde 66'sını ele geçırebiliyorsa- nız, sonuçta kitapta yazılı "kuvvetleraynlığı" böy- le birseçimle "kuvvetlerin temerküzü"ne dönüş- me tehlıkesıyle karşı karşıyaysa hangi demokra- siden söz edeceksiniz? • • • Tanzimat Batıcılığından bir türlü kurtulamadığı- mız için, her şeyimizi biçimse) olarak Batı'yla kı- yaslamaya alışığızdır. Şimdi de öyle yapıyoruz. Ba- tı'da Hıristiyan demokrat partileryok mu? Var. Öy- leyse bizde de var. lyı güzel de, engizisyonla, bağ- naz kıliseyle, aydınlanmacıların, bilimin beş yüz yıllık savaşı sonucu eide edılmiş kazanımlan ne ya- palım. Bu kazantmların Türkiye'de yerleşmesine, kahcılaşmasınatahammülü olmayanların takıyye- sine eyvallah deyip, "Ne yapalım demokrasi bu, yenildik" mi diyelim. Türkiye tarihinin en demokratik dönemlen 1920'li- 30'lu yıllarla, 60-70 arasıdır. Hem halkın eylemli bir destegıne sahip olduğu hem de ve asıl önemlisi pek çok demokratık hakkı Türkiye'ye kazandırdı- ğı için. Türkiye'de demokrasi deneyimi genellikle mu- hafazakârlar iktidardayken tökezledi. Hâlâ geliş- me potansıyelı taşımasının 20'li yılların devrimci- demokrat birikimine borçludur. Yine de muhafa- zakârlık, liberal demokrasiye uyabilir, yeter ki ka- dınları dört duvar arasına kapatmaya, sıraları rah- leye, üniversiteleri medreseye çevirmeye kalkışma- sın. Yeter ki, halkın haklarını elınden almaya niyet- lenmesin. "Çoğunluktur, anayasayı da, yasalan da istediği gibi değiştirir, her şeyi yapar" dıyorsan, ışte orda duracaksın. Diyelim ki asıl çoğunluk ga- rıp bir seçim sistemi ile "azınlık" olmuştur; diye- lim ki Türkiye devriminin ve demokrasisinin kaza- nımlan, azınlık olduğu halde "çoğunluk" gibi gö- rünenin eline düşmüştür. O zaman gerçekte ço- ğunluk olan şu "azınlık" haklarını korumak, sa- vunmak için elinden geleni yapmaya hak kazan- maz mı? Gerçekten azınlık olsa bile haklarını sa- vunmak onun görevi olmaz mı? "Yenildin işte, kabul et ve boyun eğ" desen de sen... Hiç dinler mi seni? CEM RADYO rtsmıp TîJrfe Halk Wîıfei^i>te lenı Sesler Kcaandınyor. YARIŞMACHAR KADK: NeemiYe BAL • Gülay DEDE - Flgaı ŞAHÎN Türkan GENÇ - Reyban ANLAMA 1KEK: CebköiDWM •AtanurKARA'ttŞ-A ttŞ YûffiJDEMte-AymnEROCLL' ÇOGEK: övdaEvrlmÇAM • OnurGftiElCİNOĞUJ EnnanSARI-ümitDİKEN K0N1R :Erol PARLAKve Bağtama BeşM Aynur HAŞHAŞ, Şehnaz Sema YÂDİGAR CBHâlltlSNKT TARlH r 15 ARALIK 2002 SAAT: 19.00 YER:AIAIÜRIC KÛLTÖR MB?KEZİ {AKM) KONSRSAIONU-ÎAKSİM BİLEImm YKtERİ î m RADYOTet:6397431 CEM KÛUÖRSANATMB^Sİ Tel:İ39 7491