Katalog

SAYFA CUMHURİYET 6 MAY1S 2001 PAZAR 14 KULTUR kultur@cumhuriyet.com.tr Vasarely'nin yapıtlan 8 Mayıs'a kadar Kazım Taşkent Sanat Galerisi'nde yer alıyor triızeİDğın ve şnmı NENAÇAIİDİS Resimlerinde ve farklı alanlardaki tasanm- lannda geometrik soyutlamalan, kinetik efekt- leri ve renklerle kurgulanan illüzyonlan bü- yük başanyla kullanarak Op Art'ın (optik sa- nat) en önemli temsilcisi haline gelen Macar sanatçı Victor Vasarely'nin yapıtlan Türki- ye'de ilk kez sergileniyor. 1908-1997 yıllan arasında yaşayan, biçimle ve renkle büyü ya- ratan, izleyiciyi oyunun sınırlannda dolaştı- ran sanatçının resimleri ve hah tasanmlann- dan oluşan 45 orijinal yapıtı 8 Mayıs'a dekBe- yoğlu'ndaki Yapı Kredi Kazım Taşkent Sanat Galerisi'nde yer alacak. Özellikle 1950-1970 arasında et- ki alanını genişleten vebugünün sa- natçılarına yeni ufuklar açan Op Art, 'npfik yanıkamayıfinplanria tutan geometrik sanat türü' ola- rak tanımlanıyor. Renk, biçim ve ışık arasuıdaki ilişkiler üzerine incelemeler ya- parakelde ettığı sonuçlan sa- nata dönüştûren Va- sarely, 1940'lardan itibaren kinetikle ilgilendi. Giderek görsel bireroyunadönü- şen yapıtlannda açıkvekoyuton- lan, uyumlu ve uyumsuz renk- leri, gölge ve ışığı, çizgileri, daireleri, kare- len, ehpsleri ve baklava şekil- lerini bır arada kullanarak devingen (ya da durağan) kompozisyonlar yarattı. Pek çok ya- pıtını, kendi yarattığı bilgisayarprogramlann- da şekillendirdi. İlk bakışta gTafik çalışmala- nnı ya da göz yanıltıcı oyunlan andıran ya- pıtlan aslında doğayla sıkı bir ilişki içindey- di. Hedefi kitielere ulaşmakh "Benim eşsizbicimJerim-çokrenkükareler, daireier- ashndayüdızlann, atomlann,kum ta- nelerinin, yaprak, çiçek ve hücreierin karşıh- ğıdff.Bendoğav^herhangibirpeyzajressamın- dan daha yakuı hissediyoruın kendimL Bu bi- çimleıin en derinlerinde, yapüannda ve öğe- krindekendünidoğaıun karşsmda buluyonım. Binlerce yıldır sanat, duyular tarafindan doğrudan algüanabilen doğadan esinlendi. Gündoğumu,günbaümL,bir meyve,bir çıplak beden ya da bir portre, işaretJer, simgeler ve duyulardünyasıbinlerce başvapıta şiir.yaşam, hatta sonsuzluk verdi. lnanılmaz bir biçimde genişleyen şuflzikselevren-göreceliğiyle,elek- tiriğjyk, manyetik ve ışık dalgalanyla ve de problemleriylemaddenin,uzayın,zamanın ha- rikalanve suianyla-nedengünûmûzdegûzel- fiğin ve şiirin tükenmeyen yeni bir kaynağı ol- masın?" Sanatçının eserlerinin tümü, Macanstan'm Pecs kentinde bulunan Janus Pannonius Mü- zesi'nde sergileniyor. Serginin açılışına, mü- ze müdürü Huszar Zolton'un yanı sıra küra- tör, aynı zamanda müzenin sanat tarihi bölü- mü sorumlulanndan olan Jozsef Sarkany de katıldı. • Op Art'ın en önemli temsilcisi Victor Vasarely'nin 45 orijinal yapıtı ilk kez sergileniyor. Biçimle ve renkle büyü yaratan, izleyiciyi oyunun sınırlannda dolaştıran sanatçı, kendisini doğaya çok yakın hissediyordu. - Bu sergi fikri nasıl oluştu? HUSZAR ZOLTON - Bu serginin ilk te- mellerinı ölen lstanbul başkonsolosumuz at- mıştı. Yapı Kredı ile ıletişime geçtık ve sergı- yi açma karan aldık. - Müzeden söz edebilir misiniz? ZOLTON - Doğduğu kent olan Pecs'te Ja- nus Pannonius Müzesi bulunuyor. Aynca sa- dece onun eserlerinin yer aldığı Budapeşte'de Vasarely Müzesi, Fransa'nın Aix-en-Proven- ce kentinde Vasarely Vakfi ve Chateau de Gor- des'teki Musee Didactique bulunuyor. Bu ser- gi için sanat tarihi bölümü ile ortaklaşa bir ça- lışma içine gırdik. Macanstan'da ilk ve en bü- yük koleksiyonu sergileniyor. Onun eserleri- ni dünyaya tanıtmayı görev edindik. Türkıye'de yer alan bu 45 parçalık koleksiyon, sanatçı- nın yapıtlannı yaptığı pek çok evreden bir ke- sit sunuyor. Müzenin büyük bir izleyici kitle- si olduğu için sergiyi kısa tutmakzorunda kal- dık. -Op-Art'mgünûmûzdedünyadakikonumu nedir? JOZSEF SARKANY - Op- Art, kübizm ve dışavurumculukla aynı. Bu akımlann belli dö- nemlerde büyük önemleri vardı. 1950-60'lı yülarda Op-Art en popüler dönemini yaşa- mıştı. Yapısalcılıkla da ilişkili bu sanata son- raki yıllarda daha modem çizgiler eklendi. Günûmûzde hâlâ Op-Art çizgisinin bel- li bir etkisi kaldı. - Nerelerde gÖrüyoruz bu etldyi? SARKANY - Op-Art sadece sa- natsal değil, modacılann sıkça baş- vurduğu bir çizgi. Özellikle elbise- lerde sıkça kullanılan bir üham kay- nağı. Moda, biliyorsunuz sadece ye- nilenmeyi amaçlamıyor, aynı zaman- da eskilerden de etkilenebiliyor. Ye- niden bir tarz yaratılabiliniyor. - Op-Art'ta bilgisayar 6n planda. Bunun sanatçıya katkısı nedir? SARKANY - Kendisi form ve renk kanşımın- dan bir sistem oluştur- muştu. Bu sistem bilgi- sayarla da planlanabile- cek bir şey. Örneğin, bi- risi kâğıtla üç yüz bin üç- gen kesiyor ve onubirta- bela üzerinde bir düzen oluşturmaya çalışıyor. Bu plan bilgisayarla da yapılabilir, bu şekilde bırçok varyasyon oluşturulabilir. Sanatçı ken- dine uygun olanı seçebilir. Bu yüzden de Va- sarely kendini biraz 'hayalperest' olaraktanım- lıyordu. Hedefi eserlerini kitielere ulaştırmak olduğu için de bu formu seçmışti. Yaşammdan önemli kesifler sunuhıyor -VasareKbügisa\ariayaptiğışekilleriream- deki pejzajla bir görüyor» SARKANY - Op-Art bir gösterme sanatı- dır. Kimi zaman dinden alınan öyküleri, şe- hirleri, insanlann davranışlannı gösterir. Va- sarely'ye göre hakiki sanat gördüğümüzün aynısını geri vermiyor. Fıgürlerden oluşturu- lan belli bir görüntüyü elde etmek gerçek sa- nattır. Tamamen natürel bır yaklaşımı var. Bu tanım ona ait, saygı duymaİc gerek. - Vasarety'vi izleyen sanatçüar bu tarza na- sıl bir ycniükkatü? SARKANY - Yenilik getirildiği söylene- mez. 0 bu sanat için yapılması gereken en üst şeyleri zaten yapmıştı. Ama değışiklikler ol- du. Onu takip edenlerin kendilerine göre bir şeyler kattıklanm düşünüyorum. Renk, biçim v.s. -Koleksiyonun tümûnü lstanbul'a getirme- yi düşünüyor musunuz? SARKANY - Şu an içinnet bir şey yok. Ser- gılenen yapıtlar büyük ebatlarda ve sanatçı- nın bütün yaşamından önemli kesitler sunu- yor. Teklif gelirse devamı gelebilir, buna im- kân var. Geçen yıl bu kadar geniş kapsamlı- sını olmasa bile bir bölümünü Belçika ve Avus- turya'da sergilemiştik. Sıra Fransa ve New York'a geldi. Duke Ellington'ın ilk ve tek aşkı annesini yitirmesi yaşamında derin iz bırakmıştı Caz efsanesinin tûkenmeyen kederi A Ünlü sanatçı annesi öldükten sonra 12 dakikahk bir parça besteJemişti. KültûrServisi-Cazın unutulmaz ısımlerinden DukeEDhıgton, müzik dehasının yanı sırabitmektükenmek bilmeyen neşesi ve sayısız kadınla kurduğu gizli ilişkileriyle de tanı- nıyor. Fakat Duke Ellington'ın ya- şamında silinmeyecek izler bırakan öyle bir kadın var ki, ölümü Elling- ton'ın iki hafta yataktan çıkmama- sına ve derin bir kedere gömülme- sine sebep ohnuş. „ „ _ ^ _ ^ _ _ Austin Lawren- ce'ınyazdığı 'Du- ke EUington And HisVVorkl'adlıbi- yografide bu ka- dının EUington'm annesi Daisy oldu- ğu belirtiliyor. An- nesi 1935'te kan- ^^mımm _^mm _ serden öldüğünde """""•"^~"~" EUington derin bir depresyona gir- miş. Lawrence, Elüngton'ınbu acınm üstesinden uzun süre gelemediğini yazıyor: "Annesininöldüğügün,El- lington'ın hayatuun en üzücü gü- nüydü.Ükvetek gerçekaşkıölmüş- tü.Tam anlamnia üzüntüden felç ol- muştu. Hayatuun önemli bir böiü- mûnün sona erdiğini düşünüyor- du." Annesi öldüğünde üzerinde kah- verengi giysiler bulunan EUington, bundan sonra asla kahverengi giy- medi. Yedi hafta boyunca hiçbir şey yazamadı, ama yedi haftanın so- nunda annesine adadığı 12 dakika- hk 'Reminiscing in Tempo'yu bes- teledi. Eleştirmenler bu parçayı hiç tutmadılar. Ellington'ın grubundan trompet- nnesine duyduğu sevgi, onun diğer kadınlara karşı duygulannda da yıkıcı bir etki yaratnnştı. Biyografinin yazarı Austin Lawrence, "EUington annesine neredeyse bir azize gibi hürmet ederdi. Tüm diğer kadınlan ise fahişe gibi görürdü" diyor. çi Cootie VVHliams bu bestenin ya- zılı olduğu kâğıt için şöyle diyor: "Bu efyazmasnunher sayfasıgözyaş- lannm neden olduğu biçimsiz leke- lerie doluydu. Bu parçanın dışında, Eltington'ın binlerce yapınnda her zaman müzisyenlerinin doğaçlama yapmasıiçinaymbğıbir boşhıkohır- du. Bu parçada hiçbir boşluk yok- ru,hiçbirsapmayaizin vçrmemişti." LavvTence, Ellington'ın grubuna bu parçayı bir yıl boyunca her ge- ce en az bir kez çalmak şartı koş- muştu. Annesinin ölüm yıldönü- münde ise parçayı bir kenara koy- du ve ondan sonra bir daha hiç çal- madı. Annesine duyduğu sevgi, onun diğer kadınlara karşı duygulannda da yıkıcı bir etki yaratmıştı. "El- Hngton annesine neredeyse bir azi- ,^^mmmm ^^m ze gibi hürmet eder- di. Tüm diğerkadın- lan isefahişegibigö- rürdü" diyor Law- rence. EUington aynı za- mandaerkek rekabe- tinden de çok korku- yordu. Hatta 1919'da oğlu Mercer doğdu- ğunda, kız olmadığı için çok öfkelenmişti. Biyografinin yazan Lawrence ve Elüngton, 4O'lı yıllarda tanışmış ve dostluklan usta cazcınınyanm asu sonra ölümüne dek sürmüştü. Law- rence bu biyografiyi halen Elling- ton'ın grubunda çalan oğlu Mer- cer'dan yardım alarak yazmış. Caz eleştirmeni Nat Hentoff bunu "en iyi Elüngtonbıyografisi" olarak ad- landınyor. Y A P I Y O R L A R ? SophiaLoren, oğlunun filminde • Sophla Loren. oğlu Eduardo Poti'ninçektiği 'Betvveen Strangers' adlı fihnde oynayacak. Loren'in yam su-a Mira Sorvino, Deborah Kara Vager ve Gerard Depardieu da rol alacağı film geçmişleriyle yüzleşen üç kadmuı hayatuun radikal olarak değişmesini anlatıyor. • Stereophonics müzik grubu, hderleri Kelly Jones'un geçirdiği boğaz enfeksiyonu nedeniyle Amerika turnesini iptal ettı. Galli grup yaklaşık 4 aydır dünya turnesindeydi. • Jean- Claude Van Damme, 'Monk' (Keşiş) adlı 25 milyon dolar bütçeli bir filmde oyunculuğun yanı sıra yapımcılık da yapacak. Filmde babasmı aramaya Amerika'ya gelen bu- rahibin, kanşık olaylar sonucu bir suç örgütünün elebaşısıyla mücadele etmek zorunda kalması anlatılıyor. Ringo Lam'in yöneteceği fibnin senaryosu Les Waldon'a ait Çekimler Çin, Bulgaristan ve New York'ta yapılacak. • Paul McCartney, çıigm ve ırkçı şarkılanyla gündemden düşmeyen Eminem'in hayranı olduğunu açıkladı. Eminem'in, kıskanç biradamınkız arkadaşuıı öldürmesinin anlatıldığı 'Stan' adlı şarkısının da favorisi olduğunu söyleyen sanatçı "Bunlar sadece şarkı. Bu kadar abartmaya gerek yok" dedi. • Luciano Pavarottl'nin hakkında, doğduğu yer olan Modena'da vergi kaçırdığı iddıasıyla açılan dava 17 - 21 Eylül arasuıdaki bir tarihe ertelendi. Ünlü tenor 1989 - 1995 arasında eldeettiğil6-18 milyon arasuıdaki geliri eksik beyan etmekle suçlanıyor. • Janet Jackson, en son albümü 'No. 1' ile Amerika listelerinde bir numaraya çıktı. 34 yaşındaki şarkıcuun 4 yıllık bir çalışmadan sonra çıkardığı albümün ilk sıngle'ı 'All For You' ise en çok ilgi gören parçası. Jackson boşandığı eşi Rene Elizondo Jr.'ın birlikte gerçekleştirdikleri albümden 10 milyon dolar pay istemesi ve hak ıddia etmesi üzerine sıkmtılı günler yaşıyor. • Radlohead 5 Haziran'da piyasaya sürecekleri beşinci albümleri 'Amnesiac'ı tanıtacaklan bir yaz turnesine hazu-lanıyor. Kuzey Amerika turuna 18 Haziran'da başlayacak olan grup, 7 Temmuz'da Ingıltere'de Oxford'da bir konser verecek. • Nastassja . KlnSklBilly Baldwin ile birlikte Allan Moyle'un yönettiği 'Say Nothing' adlı fihnde rol alacak. 14 Mayıs'ta Toronto'da çekimlerıne başlanacak olan film, evh bir çift ile onlann yaşamma giren ve önce ilişkileri, sonra da yaşamlan için tehdit oluşturan bir adamı konu alıyor. • EMI V6 Bertelsmann müzik şirketlerinin birleşmesi suya düştü. 14 milyon sterlin değerindeki bu birleşme, eğer gerçekleşseydi, dünyanm üçüncü büyük müzik şirketini oluşturacaktı. Birleşmenin iptaline neden olarak, iki şirketin hissedarlan ve Avrupa Komisyonu arasında ortak bir yol bulunamaması gösterildi. Bertelsmann'ın müzik kolu BMG ile EMl'nin iptal edilen birleşmesi ile ortaya çıkacak yeni şirketin, dünya müzik pazannın yüzde 25'ini kontrol edeceği belırtıliyordu, • Debble Reynolds, fuıansal problemlerinin üstesinden Warren BuflFett'ın uzmanlığından yararlanarak geleceğini söyledi. 69 yaşındaki aktrist, 1998'de Las Vegas'ta sahibi olduğu otel ve gazinoyu finansal problemler yüzünden neredeyse satma durumuna gelmişti.