Katalog

27ŞUBAT2001SAL1 CUMHURİYET EKONOMİDE KRİZ / SAYFA [email protected] 13 n 9' •f Yurtdışı tur rezervasyonlan iptal edildi, dövize endeksli kira sözleşmeleri yenilendi Krizm 1 lıaftahk hflançosu• Hükümetin piyasada kriz yaratılmaması telkinlerine karşın dalgalı kur uygulamasına geçilen geçen hafta içinde pek çok sektör döviz kurlannda yaşanan ani yükselişten etkilendi. Yurtdışına tur düzenleyen operatörler iptallerden yakınırken mağazalarda tüketimi arttırmaya yönelik çeşitli kampanyalar uygulanmaya başlandı. Ekonomi Servisi - Dalgalı kur sisteminin benimseranesi ile piyasalan saran tedirginlik turizmden emlak sektörûne ve alışveriş merkezlerine kadar birçok alana damgasını vurdu. Turlzm Parasının değerinin azaldığını görenlerin başta Kurban Bayramı olmak üzere turizm rezervasyorlannı iptal etmeye kalkışmalan sorun yarattı. Rezervasyon iptalleri, özellikle yurtdışına tur düzenleyen acente yetkilileriyle tüketiciler arasında gerginliğe ve güvensizliğe neden oldu. "Rezarvasyonlar yapılmış bir kez, kahnacak yer, gidilecek yer beiIL Yapacak hiçbir şeyimiz yok" diyen acente yetkilileri müşterilerini iknaya çalıştılar. Fiyatlann döviz ûzerinden belirlendiğini ancak taksitlendirmenin TL bazında yapıldığını belirten turizmciler, dolann tırmanışı nedeniyle bankalarla olan ilişkilerini durdurduklarmı belirttiler. Bir turizmci son gelişmeleri "Krediyi TL olarak takshlendiren bankalar, bir gün içinde dolannfiyatmı1 miryon 50 bin Hraya yûkseHince biz de işlem yapmaktan vazgeçtik" diye değerlendirdi. Dövlze endeksli Mralar Emlak pıyasasında ise dövizle kiralık evlerde oturanlar, dövizdeki artış karşısında ev Kredikarûan cepyaktyor • Bankalar kriz döneminde yaşadıklan nakit sıkıntısından kurtulmak için çareyi faiz oranlannı arttırmakta buldular. Ekonomi Servisi - Bankalar, nakit sıkışıkhğı bunahmından kurtulma yolunu kredi kartlanna uyguladıklan faiz oranlannı arttırmakta buluyor. Geçen hafta piyasalarda yaşanan zorlu dönem, tüketicilerin kullandıklan kredi kartlannm faiz oranlannm artmasıyla tüketicilerin cebini yakıyor. Bu hafta bankalann, kredi kartlanna uyguladıklan faiz oranlan 1 ile 7 puan arasında arttı. Faizler 1-7 puan arasında arttı Daha önce kredi kartı faiz oranı yûzde 9.9 olan Dışbank, ortalama 7 puanlık artışla bu oranı yüzde 16'ya çıkararak artış rekorunu elinde bulunduruyor. Bu arada geçen hafta kredi kartı faiz oranını yüzde 60 olarak açıklayan Toprakbank, yüzde 9.9 oranmda karar kıldı. Öte yandan, bankalar hâlâ nakit tüketici 1 Kredi kartları faiz oranlan (%) Bankalar Akbank Denizbank Dışbank Emlakbank Etibank Finansbank Garanti Bankası Iktisat Bankası IşBank J»HHI Eski 6.9 8.75 9.9 7.5 8 6.90 7.95 9.50 8.95 m Yeni 9.95 r ^ İ 9.95 \W!Tİ 16 '- V belirlenmedi \ 8 ^ belirlenmedi 9.95 9.50 8.95 mmmmmaam ^^jgjjji Bankalar P ^ ^ \ Koçbank ffCÂ X Pamukbank * * ^ \ Sümerbank _^r~" TEB ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ f t 1 Ul MJdl IK U ^ H ^ f Vakıfbank ^ H l İ r Yapı Kredi ^ ^ ^ ^ Ziraat Bankası "*•*-- Toprakbank ••MMHfffin Eski 7.50 7.50 8 6.90 7.5 7.95 7.5 60.00 Yeni 11.95 ; 10.5 9.95 ! 9.50 i 8 8.5 7.95 10 9.90 Devalüasyon mutfağa henüzyansımadı ANKARA (ANKA) - Hükümetin, istikrar programının en önemli ayağı olan sabit kur sisteminden dalgalı kur sistemine geçmesiyle birlikte yaşanan devalüasyon henüz mutfağa yansımadı. Mutfakta şubat ayı artışı yüzde 1.9'da kaldı. Türk-lş'ten yapılan açıklamaya göre, dört kişilik bir ailenin sağlıklı beslenebilmesi içın yapması gereken asgari harcama tutan, bir önceki aya göre yüzde 1.9 artarak 180 milyon 703 bin liraya çıktı. Ocak aymda, gıda harcamalannın tutan 177 milyon 358 bin lira düzeyinde bulunuyordu. Yılın ilk iki ayında gıda harcaması tutanndaki artış yüzde 3.1 düzeyinde hesaplandı. Harcamalarda son bir yıl itibanyla yüzde 38.2'lik artış meydana geldi. 2000 yılının şubat ayında gıda harcaması tutan 130 milyon 790 bin lira düzeyinde bulunuyordu. Yoksulluk sının da şubat ayında 549 milyon 250 bin lira düzeyinde gerçekleşti. Buna karşın, yılbaşından bu yana geçerli olan aylık net asgari ücretin 102 milyon 370 bin lira olduğu hatırlatıldı. TürkEximbank'ın ödemesi başlayan kredüerinin vadesi, 14Mart2001 'e uzatıldı Öıracatçılann borçlan erteleniyor Yûkselen kuriar nedeniylezor durumda kalan ihracatçıyaçözüm aramyor. Ekonomi Servisi - İhracatçıya döviz kuru kolaylığı getirildi. Döviz kurun- daki belirsizlik nedeniyle, ihracatçıla- nn Türk Eximbank'tan kullandıklan, 26 Şubat-13 Mart 2001 ödemeli kre- dilerin vadesi, 14 Mart 2001 'e ertele- nebilecek. Devlet Bakanı Tunca Tos- kay, ıhracatçılann kısa vadelı kredile- rinin, talep etmeleri halınde bir ay sü- reyle erteleneceğini söyledi. Toskay, son günlerde finansal piyasalarda ya- şanan gelişmelerin, ban- kalann kendi aralannda- ki borçlanma maliyetle- rini aşın yüksek seviye- lere çektiğini belirterek dalgalı kur sisteminin ise uygulamanın ilk günle- rinde döviz kurlannda "ekonomik kriterterle açıklanamaya- cak ölçüde" hızlı yükselişlere neden olduğunu kaydetti. Bu durumu gerekçe olarak gösteren kredi borçlusu firmalann, mali yapı- lanntn olumsuz etkilendiğini ifade et- tiklerini vurgulayan Toskay, ihracatla- nnı ve işletme sermaye ihtiyaçlannı • Devîet Bakanı Toskay, ihracatçılann kısa vadeli kredilerinin, talep halinde bir ay süreyle erteleneceğini söyledi. önemli ölçüde Eximbank kanalıyla fi- nanse eden fırmalara yönelik olarak, geçicı bir dönem için yeni bazı düzen- lemeler yapma ihtiyacınm doğduğunu ifade etti. Toskay, firmalann talep etmeleri ha- linde, geri ödemeleri 26 Şubat-13 Mart arasında yapılacak olan (yaklaşık 160 milyon dolar karşılığı) kısa vadeli TL ve döviz kredilerinin vadelerinin 14 Mart'a kadar ertelenece- ğini söyledi. Söz konusu dönem için mevcut faiz oranlannın uygulanaca- ğını, kredilerin faizleri ile birlikte 14 Mart'ta bir defada tahsil edileceğini bildiren Toskay, bu kre- diler için ek ihracat taah- hüdü ve teminat aranma- yacağını belirtti. Toskay, geri ödemeleri ertelenen kredilerin 14 Mart'ta ödenmemesi du- rumunda, söz konusu krediler için bankalararası para piyasasmda oluşan bir gecelik ortalama faizin yüzde 50'si oranında temerrüt faizi uygulanacağı- nı kaydetti. sahipleri ile anlaşmazlığa girerken kiracüar Türk Lirası karşılığı evlere ilgi göstermeye başladı. Emlakçiler gayrimenkul satışlanmn durgunluğundan yakınırken döviz karşılığı oturan kiracılardan ev arayanlann sayısınm son günlerde hızla arttığmı söylediler. Emlakçiler, kiralık evlerin hemen hemen tamamına yakınmin dolar karşılığı verildiğini belirterek "Dövizdeki arüş sonucu ev sahipleri ile kiracılar yeniden masaya oturuyorİar. Bazı ev sahipleri eski fîyalm devam etmesini isterken bazüan gûnün şartiarma göre yeni bir düzenleme yapıyor. Anlaşamayanlar ise TL bazında ev aramaya başhyor" diye göriiş bildirdiler. Akaryakıt Akaryakıt fıyatlanndaki artışm bayram sonuna ertelenmesine ılişkin kararname onay beklerken bazı akaryakıt bayilerinde satışlann "snûrn" tutulduğu iddia edildi. Fiyatlardaki artıştan maksimum oranda yararlanmak için, akaryakıtı, piyasaya "kontronü" olarak sunduğu iddia edılen bayiler, bu durumun genel bir politika olmadıgını, ancak stokla ilgili sorun yaşandığını bildirdi. Kampanyalar Beyaz eşya ve bu yıl erken indirime giren giyim mağazalan, vadeleri uzatma, daha fazla indirim ve düzenledikleri çeşitli hediye kampanyalanyla durgunlugu aşma çabasına girdi. Mağaza yetkilileri, yapılan indirim ve kampanyalara karşın, satışlann istenilen düzeyde gerçekleşmediğinden şikâyet ederken giyim mağazalan, yüzde 75'e varan indirimlerin yanı sıra "1 alana bir bedava, 2 alana bir bedava, hediye çekleri, taksit sayısını artürma" gibi avantajlarla tüketicılere ödemede kolaylık sağlamak ve satışlannı artrırmak için kampanyalan yoğunlaştırdı. Herfces nakit peşlnde Krizin etkisi altmda kalan piyasada likidite sıkıntısı yoğun olarak yaşanırken ödemelerin aksadığı ve belirsizlik nedeniyle çek vermekten çekinildiği gözlendi. Yetkililer, döviz kurunun dalgalanmaya bırakıldığmdan bu yana piyasada tam bir kaosun yaşandığını belirtirken "kimilerinin yüksek faiz peşine düşmesi nedeniyle kimi işletmelerin de durgunluktan kaynaldanan nedenlerle^ ödemelerini aksattığını belirttiler. Çek kesmekten herkesin çekindiğini dile getiren yetkiüler, protesto edilen senet sayısında da patlama yaşandığına dikkat çektiler. Hafta sonunda alınan kararlar doğrultusunda açık plyasa işlemlerlyle nakit gereksinimi karşılanmaya çalışılıyor Merkez Bankası ekonomiyi soğutmaya başladı ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - Merkez Bankası, piyasalan fonla- yarak nakit gereksinimini karşıla- maya başladı. Merkez Bankası, İMKB Tahvil ve Bono Piyasası re- po, ters-repo pazannda aktif olarak taraf olacağını. repo işlemlerinde geri ödeme sorunlan çıkmasına izin vermeyeceğini ve bankalara vere- ceği borç faiz oranlannı ilan edece- ğini açıkladı. Repo faizleri yüzde 1000'leri aşkın düzeyinden yüzde 107'lere gerilerken Merkez Banka- sı işlemlerine göre TL'de değer yiti- mi yüzde 35 oldu. Serbest piyasada da dolar 880-900 bin liradan satıl- dı. Merkez Bankası'mn uygulama- lan ve bankalann buna verdiği tep- kiyle piyasada geçen haftaya göre soğuma başladı. Merkez Bankası, hafta sonu ban- kalarla yapılan zirvenin ardından alınan kararlan dün yürürlüğe koy- du. Hükümet, dün de ekonomi zir- vesini topladı. Merkez Bankası'ndan yapılan ya- zılı açıklamada, son günlerde piya- salarda karşılaşılan TL ve döviz li- Uzmanlar yeni uygulamaya temkinli yaklaşıyor EkonomiServisi-Bankacılar, piyasalann ra- hatlaması için Merkez Bankası'run üstlendiği daha aktif role olumlu yaklaşırken akademis- yenler gelişmelere temkinli yaklaşıyorlar. Bankacılann ve ekonomi yönetiminin geçen hafta sonunda üzerinde görüş birliğine vardığı uygulamalar, bankalararası piyasalarda, döviz piyasasmda ve borsada devreye sokulurken akademisyenler, Merkez Bankası'mn piyasa- lara aktif müdahalesinin para politikasmm açıklanmasıyla mümkün olduğunu dile getir- diler. Yükümlülüklerini kapatmakta zorluk çe- ken bankalara Merkez Bankası'mn likidite des- teği sağlayacağını açıklaması bankalan rahat- latırken daha kökten çözümlerin hayata geçi- rilmesi gerektiğine işaret edildi. 'Bankaeıhkta döntişüm gerçeldeşmelP Halkbank Genel Müdürü Yenal Ansen, ülke ekonomisinin dünya standartlannda mal ve hizmet üretebilmesi için bankacılık sektörün- deki dönüşümün bir an önce gerçekleşfirilme- si gerektiğini ifade ederek tasarruf mevduann- da devlet güvencesinin kademeli olarak kaldı- nlmasını istedi. Ansen, bankalann plasman po- litikalanm etkileyen ve kaynaklann en büyük bölümünü oluşturan 1 ve 3 aylık mevduatlann sürelerinin uzaülması gerektiğine işaret etti. Bankalar Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Osman Tunaboylu da sektörün üzerindeki yü- kümlülüklerin azaltılmasmı istedi.Tunaboylu, mevduat munzam karşıhklan ve disponibilite oranlanmn düşürühnesi gerektiğini savundu. kiditesi ve takas işlemleri sorunla- nnın giderilmesi amacıyla uygula- maya konulan yöntemler şöyle açık- landı: • Merkez Bankası, İMKB Tahvil ve Bono Piyasası repo işlemleri ne- deniyle geri ödeme sorunlan çık- masına izin vermeyecektir. Nitekim 23 Şubat 2001 Cuma günü Takas- bank'ta yaşanan problem bankamız- ca çözümlenmiştir. • Bankamız ÎMKB Tahvil ve Bo- no Piyasası repo-ters repo pazann- da aktif olarak taraf olacaktır. • Bankamız nezdindeki bankala- rarası parapiyasasmda piyasa açılış saatinde borç verme faiz oranını ilan edecek ve işlemlere başlayacaktır. • Piyasalann döviz ihtiyacı, te- minat karşılığmda Merkez Banka- sı'nca döviz deposu verilmek sure- tiyle ve aynca efektif talepleri de süratle karşılanacaktır. tŞÇİNİN EVREMNDEN ŞÜKRAN SONER Müflis Hovarda Boğazına kadar batmış, krizdeki Türkıye'de, biriş gü- nünü daha yok edip bayram tatilini dokuz güne çıkar- mak neyin nesi? "ıç turizmi canlandıımak" gerekçesı ne kadar inandıncı? Sonuçta üretimden vazgeçmek. tüketimi kamçılamak gibi çarpık bir yaklaşımın ürünü. Insanlann, dünyanın en zengin ülkelerinin, hak edit- memiş tatillere, varlannın yoklannın birçok katı borçla- narak harcamaya yönlendirilmeleri, hangi akla mantı- ğa hizmet? Üstelik yoksul çoğunluk, duygulan ile oy- nanmış, incinmiş olarak evine kapanmak zorunda ka- Iryor. En çok başkalannı sırtından vuranlar, azımsanmaya- cak boyutlarda yurtdışı turtanna, alışverişlere yöneliyor- lar. Zaten borç harç tatile çıkmaya kalkışmış, kriz kar- şısında parası çıkışmayacağı içın vazgeçmiş, yurtdışı turtannı iptal edenler avuntumuz olamaz. Geçen bayramda da bütün bayramlarda da arada kalan çalışma günlerinin tatillere eklenmesi, ucuz bir halk dalkavukluğundan, tembelliği seven toplumu ucu- za sevindinnekten çok öte, çok çirkin, bir politika. Bireyler, uzun tatiller öncesi tatil düşleri, sonrası ta- tJI havasından çıkmak derken, aylar bulan bir süreç için ülke gündeminden, sonuç olarak siyasetin üst üste iş- lediği suçlan görmekten uzaklaşmış oluyorlar. Sıcak toplumsal öfke yatışmış, sindirilmiş oluyor. Siyaset za- man kazanıyor, soluk alıyor. Nedense her uzun tatilin uyutulmasına yaradığı pek çok yaşamsal sorun, üst üs- te bintyor. Hiç değiise böylesine büyük bir krizin ardından, in- san bir ders alınmış olmasını, günü kurtaracak ucuz po- litikalaryerine olumlu biryönlendirmeyi görmek istiyor. Ne gezer? Büyük krizin, uzun bayram tatili ile soğutulması he- saplanmış, toplum çoktan bayram sonrası düşünme- ye koşullandınlmış, her iş bayram sonrasına ertelenmiş bulunuyor. Dün yine bizde henüz kaça patlayacağı bilinmeyen devalüasyon, Türk parasının değerinin düşürülmesi operasyonu üzerine, bir dünya özetiemesi yapılryordu. Son birkaç yılda sadece yoksul ülkelerin değil arada gelişmekte sayılan ülkelerin tümünün paralannın ne kadar büyük oranlarda dolar karşısında değer kaybet- mek zorunda kaldıklannın dökümü yapıldı. Rus parası yüzde yuz elli ile rekor kırarken en ucuz kurtulanlann parası ortalama yüzde elli oranında dolar karştsında de- ğer kaybetmışlerdi. Türkıye'nin bu kervanın dışında kalmasına izin verilebilir miydi? Çağdaş sömürgecilikte işler böyle yürüyor. Ülkeler kendı ıratdelen ile paralannın değerini düşürerek zen- gin kuzeyin zenginliğine katkıda bulunuyor, kendi ül- kelerini ve insanlannı yoksullaştımnak zorunda kalıyor- lar. Mazoşist bir ruh hali gibi, IMF'nin gönüllü olunan bir reçetesinin ardından ağır can acısı vururken ikinci bir darbe için gönüllü olunuyor. Bizim halimıze bir baksanıza. Daha paramızın ne öl- çüde değer kaybettiği, bir önceki acı reçetenin bede- li, boyutlan bilinmezken biryenisi için IMF uzmanlan ile görüşmeler, pazariıklar çoktan başlamış bulunuyor. En çok ağınma giden, onurumu yaralayanın ne ol- duğunu sorarsanız: Bizi "küresel düşünün" diyerek ucuz pazar yapanlann, zengin kuzeyin kendi tekel çı- karlan, ülke çıkarlan için tam tersini yapmalan. ABD'- den ucuz işçilik, maliyet adına da olsa, sermayenin ka- Çişı bir ölçünün üstüne çıktı mı, ya da yabancı üretim iç pazarlarda ağırlık kazanmaya başladı mı, hemen yerii malı kampanyalan" gündeme geliyor. Bizi kurtarabilecek, onlan asla sarsmayacak ihraca- tımıza bile izin verilmiyor. Ihraç edebileceklerimize, tekstilimize, gıda ürünlerimize kota konuyor. Oysa he- le de Gümrük Biriiğfnın ardından bizim kapılanmız ar- dına kadar açılmış bulunuyor. Her tür değer erozyonuna uğramış, kompleksler edinmış kftleler olarak, yok canımızla sadece yabancı ürün, yabancı marka diyerek bizim ürettiklerimizin çok daha kötülenne; gıdada, giyimde bile kalitesizlerine çok daha yüksek paralar ödeme, tüketme yanşına gi- riyoruz. Bayram, yeni işyeri kapatmalan ile geliyor. Işin rezil- liği öylesine çıktı ki son kriz bahane, bedel ödemek is- temeyen sermaye, zorunlu olduğunun çok ötesinde deıralıyor, işyeri kapatıp işçi çıkanyor. Vergi, sigortayü- künden, işçilik ücretınden kurtuluyor. Nasılsa ıstediğin- de günübiriik ıstediği kadan ile daha ucuz işçiyi bula- bilir, üstüne yattığı krediler üzerine daha elverişli koşul- lardayeni krediler bulabilir. Medya elbet sıstemin aynası olarak her işin olduğu gibi bu işin de suyunu en fazlası ile çıkaracak. Yine bay- ram öncesi her alanda olduğu gibi medyada da çok faz- la yeni çalışan işten atılryor. Bir de bire bir seçimler var ki.. örneğin köşe yazarlanndan en namuslu olanlar, hükümeti, son krizı eleştirenlerbirbirayıklanıyor. 12 Ey- lül yönetimi bile gazete kapatmış ama bire bir cımbız- ia ayıklar gibi gazeteci attırmayı düşünememiş, bece- rememişti. [email protected] Tekel ürünlerine zam Zamyağmurunda ilkhalkaTekel ANKARA (ANKA) - Dalgalı kura geçişle bir- likte Türk Lirası'nın önemli ölçüde değer kay- betmesi nedeniyle bekle- nen zam yağmuru Tekel ürünleriyle başladı. Tekel ürünlerine, döviz kurla- nndaki, hammadde, işçi- lik ve nakliye ücretlerin- deki artışlar gerekçe gös- terilerek yüzde 6.3 ile yüzde 10.3 oranlan ara- sında zam yapıldı. Tekel 2000 uzun siga- rasının fiyatı yüzde 10.3 oranmda artarken 70'lik Yeni Rakı ve 50'lik Te- kirdağ Rakısı'nm fiyatı da yüzde 9 oranmda yük- seldi. Kısa Maltepe ve Samsun sigaralannın fi- yatlan da yüzde 8.3 ora- nında arttınldı. Birinci'nin fiyatı 250 bin lira, Votka 35 cl'nin fiyatı 1 milyon 900 bin lira, Votka 70 cl'nin fiya- tı 3 milyon 300 bin lira, Sofra Şarabı'nın fiyaü 1 milyon lira olarak belir- lendi.