Katalog

23ŞUBAT2001CUMA CUMHURİYET SAYFA E K . O N O M I D E K R I Z / ekonomi@cumhuriyetcom.tr 13 Dalgah kur faizin çılgın seyrine hâkim olamazken hisse senetlerinin ucuzlaması borsayı az da olsa toparlattı Piyasalar durulmadı• Hisse senetleri piyasasında en çok devalüasyondan olumlu etkilenmesi beklenen ihracata dönük şirketlerde artış kaydelirken yatınmcı, taban yapan hisselere koştu. Borsadaki yükselişin yabancı yatınmcının spekülatif hareketlerinden kaynaklanabileceğine dikkat çekiliyor. Ekonomi Servisi - Hükümetin 14 aydır uyguladığı sabit kur politikasından dalgah kur sistemine geçerek resmen olmasa da fiilen bir devalûasyona izin vermesi faiz piyasalanndaki yûksek seyrin önüne geçemezken borsada kur artışıyla hisse senetlerinin ucuzlaması yatınmcının borsaya olan talebini arttırdı. Faizler 700'de gevşedi Faiz piyasalannda önceki gûn yüzde 7500'lerde seyreden bankalararası gecelik işlemler dün yüzde 150'lerden açıhnasına karşın yüzde 700'lere ulaştı. Bono ve tahvil piyasasında ise önceki gün yüzde 200'lere tırmanan bileşik faizler yüzde 133-150 aralığında dalgalandı. tstanbul Menkul Kıymetler Borsası'nda (ÎMKB) bileşik endeks dün günü yüzde 9.88 artışla 7.890 puandan kapattı. Hisse senetleri piyasasında en töıBb BugünkU kamblyo döviz kurtan Current forelgn exchange rates Buy>r>g nrtes 1 t_ p n n i Ö C u u î ~J D n n ı I j u u n n u u 10.169 Belirsizlik sürüyor 7.890 4500 16 19 20 21 22 şubat şubat şubat şubat şubat 16 19 20 21 22 şubat şubat şubat şubat şubat 20OCAK1994 BugUnkU kamblyo döviz kurtan Current fore*gn exc*usr*ge rates Buytog 3 L n n n O U LJ t~J ^ n tz n n U -3 U U 17NİSAN1994 as n n n n r U U UU \jnn n n 1 U U U U SATÎŞ n n nn u uuu uHnnnnuuuu * » &1OUUUC VE 22 ŞUBAT 2001 Cumhuriyet altını 50 milyona dayandı Para vekur politikalarının dalgalı seyre bırakılarak Türk Lirası'nm döviz karşısında değer yitirmesi altm fıyatlannda da şok artışa neden oldu. Önceki gün 38 bin 500 lira olan cumhuriyet altınırun fiyatı bir gecede 50 milyon liraya sıçrarken gün sonunda ortalama 47 milyon liradan alıcı buldu. Yaşanan fıili devalüasyon 24 ayar altının da fiyatını etkiledi. 24 ayar altının serbest piyasa f iyaü 5 milyon 600 bin liradan 7 milyon 400 bin liraya çıktı. çok devalüasyondan olumlu etkilenmesi beklenen ihracata dönük şirketlerde artış kaydedildi. Uzmanlar, hükümetin aldığı karann dövizle geliri olan şirketleri olumlu etkilemesine karşın mali sektör hisselerinin büyük bölümüne olumsuz yansımalan olacağına dikkat çekiyorlar. Türk Lirası üzerinde sıkı politikasını sürdüreceğini anımsatan uzmanlar, yüksek faizlerin hisse senetleri üzerinde baskı yaratmaya devam edebileceğini söylüyorlar. Uzmanlar uluslararası kredi derecelendirme kuruluşlarından gelen not düşürme haberlerinin yabancılann para piyasalaruıa güvenini sarstığını belirtiyorlar. Uzmanlar, para piyasalanndaki belirsizüğe işaret ederek yatınmcunn temkinli karar vermesini öneriyorlar. Spekülatif bareket Borsadaki yükselişin yabancı yatınmcının spekülatif hareketlerinden kaynaklanabileceğine dikkat çeken uzmanlar, faiz ve döviz piyasasındaki belirsizliğin giderihnesiyle piyasalann yönünü bulabileceğini belirtiyorlar. Öte yandan uzmanlar, yaşanan krize karşın mart ayında Meclis'ten çıkması beklenen Merkez Bankası yasasınm para politikalan açısından özgür bir yapılanmaya işaret ettiğini belirterek piyasalann uzun vadede olumlu beklentilerinin olduğunu söylüyorlar. ABD Doları karşısında TürkLirası'nda değerkaybı yüzde 28.4 • Resmi kurda doların efektif satış fiyatında bir günlük artış 274 bin 214 lira, markın efektif satış fiyatında ise 123 bin 610 lira oldu. ANKARA (AA) - Dalgah kur sistemine sistemine geçildiği ilk günde, resmi kurda Türk Lirası'nın dolar karşısında değer kaybı yüzde 28.4, mark karşısında ise yüzde 27.7 oldu. Oluşan rakamlar, değer kaybının mutlak süreceği anlarruna gelmese de dalgah sistemde, piyasa koşullanna göre, TL'nin değer kaybı arnp azalabilecek. Merkez Bankası'nın açıkladığı kurlara göre, resmi kurda önceki gün 689 bin 729 lira olan dolann efektif satış fiyatı dün 963 bin 943 liraya, 322 bin 439 lira olan markın efektif satış fiyaü ise dün 446 bin 49 liraya yükseldi. Aynı şekilde önceki gün 688 bin 696 lira olan dolann döviz satış fiyatı dün 962 bin 499 liraya, 322 bin 53 lira olan martan döviz satış fiyatı da 445 bin 514 liraya çıktı. Böylece resmi kurda dolann efektif saüş fiyatında bir günlük artış 274 bin 214 lira, markın efektif satış fiyatında ise 123 bin 610 lira oldu. Şanshyafartmcdar öte yandan, döviz kurlanndaki hızh artıştan, ilk aşamada bankalarda toplam 26 katriryon lira değerinde döviz tevdiat hesabı bulunan yaünmcılar yararlanacak. 9 Şubat 2001 itibanyla bankalardaki toplam 56 katrilyon 349.5 trilyon lıralık mevduatın yüzde 46.1 'ini döviz cinsinden mevduat oluşturuyor. Söz konusu tarih itibanyla 26 katrilyon 28.1 trilyon lira dûzeyinde bulunan döviz tevdiat hesaplannm o günkü kurlarla karşıhğı, 38 milyar 27.3 milyon dolar ediyor. Yani, döviz tevdiat hesaplannda, sadece dolann değer kazanmasından dolayı, ortalama 16.8-31.4 artış kaydedilecek. Dalgalı kur uygulaması is dünyasını karıştırdı Klmler kaybettl? • Ithalatçılar. • Dövizle borçlananlar. • 107 milyar dolar dış borcu olan Hazine Müsteşarlığı. • Açık pozisyondaki bankalar. Dövizdeki arüşyurttaşlann cebine nasdyansıyacak? - Dövizle kredi kullanan ve ev sahibi olanlar 22 Şubat öncesinde 1200 doburhk taksiticin 824 mirvt)n 400 bin lira öduyorlardı. Artık 1200 dolar- bk taksit içmyaklaşık olarak 1 mirj-arSOmflyonTLödemekdu- nımundalar. - Dövizle taşıt kredisi alanlar 600 dolarlık taksit bedeli için 22 Şubat öncesin- de 412 milyon 200 bin lira öder- ken artık ödeyecekleri rakam 540 milyon liraya firladı. -Evkirasuııdolar üzerinden ödeyen bir laraa 22 Şubat önce- sinde 1000 dolar karşılığmda 687 milyon TL öderken artık 1000 dolar karşüığında cebinden çıkanIdra parası900müyonTEye ulaşıyor. Böy- lece dolar cinsinden Idralanan evin fiyatı yakla- şık olarak yüzde 30 oramnda artü. Klmler kazandı? • thracatçılar. • Evini döviz üzerinden kiraya verenler. ~î Maaşını döviz cinsinden alanlar. - Maaşını dolar üzerinden alan profesyoneî bir yöneticinin 3 bin dolarlık maaşı 22 Şubat öncesinde 2 milyar 61 milyon TL ederken ar- tık maaşı TL cinsinden 2 milyar 700 milyona dayandı. Dövizdekiyükselme nelere yol açabüir? - Dövizdeki artış. önceölde ithal ürünlerin fiyaflannı artüracak. Aynca döviz fryatu hammadde arnşlan, genel olarak fiyatian yükselteeek. - Dolann artışıyla ithalat da aynı oranda pahalılanacak. Böylece ithalatçı firmalar büyük zarara girecekler. - Döviz kredisi kullanan şjrketkr, büyük kur arüşı nedeniyle büyük miktarda zarara uğrayacaklar. • Kurun sabit tutulacağı öngörûsüyle, dövizle borçlanan küçük işletmecinin, toplumsal uzlaşma olmaksrzın yaşama geçirilen IMF programının kurbanı olduğu dile getiriliyor. îhracatçı ise dalgalı kurun "ihracatçının zaferi" olarak yorumlanmasına tepki gösterirken dövizin yükselmesinin kısır döngü yaratacağını söylüyor. Ekonomi Servisi- Serbest dal- galanmaya bırakılmasıyla de- ğen yükselen dövizin, ülke eko- nomisinin belkemiğıni oluştu- ran küçük ve orta büyüklükteki işletmeleri yıpratacağı belirtili- yor. Kurun sabit tutulacağı ön- görüsüyle, dövizle borçlanan küçük işletmecinin, toplumsal uzlaşma sağlanmaksızın yaşa- ma geçirilen IMF programının kurbanı olduğu dıle getiriliyor. thracatçı ise dalgah kurun "ihracatçmın zaferi" olarak yo- rumlanmasına tepkı gösterirken dövizin yükselmesiyle ham- madde maliyetlerini de arthra- rak kısır döngü yaratacağını söylüyor. Yaünm ve üretimlerin durduğu noktada, iç piyasaya üretim yapan dayanıklı tüketim mallan ile hammaddesi ithala- ta dayalı sektörlerin, süreci zor atlatacağına dikkat çekiliyor. Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği (TGSD) Başkanı Gün- gör Keşçi "Biz devdüasyon iste- medik, bizim söviediğimiz kur- larla maByet arasmdald denge- sizük- Biz maliyederi aşağı çekin dedik,kurlanyukan çekipprog- ramı altüst edin demedik" dedi. 'thracat artmaz' Ayarlamanın ihracatı arttırma- yacağını belirten Keşçi, "Sana- yi maliyetleri düşürülmeksizin, kurunyükseJtilmesi hiçfoirise ya- nunaz" dıye konuştu. Istanbul Sanayi Odası (İSO) Meclis üyesı MemduhHaaoğlu, kısa vadede iç talebin daha da kısalacağını, ama orta vadede it- haiat pahalılaşacağı için, yerli malının iç pazarda rekabette zor- lanacağını belirterek "Sorun bu geçişin nasü sağlanacağında. Şu anda Merkez Bankası'ıun yapa- cağı, para basarak kamu banka- lannı fonlamak" dedi. İTO Başkanı Mehmet Yıldı- nm, "Bu hükümet ekonomiye, ülkeye zarar vermiştir. LMF'yle işbirliği yaparak ülke ekonomi- sini çökertmişlerdir" dedi. Nisanda bekledikleri devalü- asyonun kriz nedeniyle hızlan- dığını savunan Yıldınm, "KO- Brleri banrmakla bir yere var- mayacaklannı söyledik. Dolan dus.uk tutarak herkesi dolarla THY biletleri dolarla sattı Ekonomi Servisi - Dalgah kur sistemine geçişin ardından yurtdışı bilet saüş işlemlerini dövizle yapan THY yollan gün sonunda tekrar eski sistemine döndü. Öte yandan, Ereğli Demir ve Çelik Fabrikalan TAŞ (ERDEMİR), dalgalı kur sistemine geçilmesi nedeniyle yassı mamul ürunü satışını geçici süreyle erteledi. borçlanmaya götürdü. KOBİ'le- rin borç alündan kalkması için IMF'nin acilen uzun \adeli 10 milyar dolar daha para gönder- mesi gerekir. Aksi takdirde Tür- kiye'nin ekonomisi çökerse IM- F'nin itiban da çöker" dedi. Yıl- dınm, hükümetin ıstifası ve mil- li seferberlik ilanı gerektiğıni söyledi. Izmir Esnaf ve Sanat- kârlan Odalan Birliği Başkanı Cemal Tercan da Türkiye'de her şeyin toz duman olduğunu, ekonominin büyük bir knzle di- be vurduğunu belirtti. 'Program tutmadı' Ankara Ticaret Odası Başka- nı Sinan Aygün, Türkiye'nin bugün içinde bulunduğu olum- suz duruma IMF politikalan- nm neden olduğunu behrterek krizüı Cumhurbaşkanı'na mal edilmesini yanlış bulduğunu söyledi. Aygün, "Zatenprogra- nun üç ayağı vardL Enflasyon, faiz ve döviz ayağı. Enflasyon ayağıtutmadı. Faiz ayağı tutma- dı. Dövizin reel rakamı bugün 690 olacakn, 1 milyon oldu. Bu da tutmadL Yapısal ayaklan da tutmadı. Program kendini gös- dedi. Dünya basını döviz hmmun dalgalanmaya bımkdmastyla başlayan gelişmelenegenişyerverdi 'Devalüasyon önerisi IMF'den geldi'Ekonomi Servisi - Başbakan Bülent Ecevit'in MGK toplan- tısını terk etmesinin ardından patiak veren krizle ilgıli geliş- meler, dış basında genış yer bulmaya devam ediyor. Türki- ye'de yaşanan ekonomik kriz, hıgiltere'nin saygın ekonomik gazetesi Financıal Times'ın manşetinde "Tûrkiyedevalüas- yonun eşiğinde'' başhğıyla yer aldı. Gazete, hükümetin döviz kurlannı dün sabahtan başlaya- rak dalgalanmaya bıraktığına dikkat çekerken "Oysa ayarh kur politikasL, enflasyonuiki ha- neti rakamlara indirmek konu- sundaki kararh programm en önemli unsuruydu" görüşüne yer verdi. Gazete, IMF'nin, kri- zin aşılması için ekstra kaynak vermeyi reddettiğini belirtir- ken IMF'nin hükümete, krizin zararlanmn en aza ındirilmesi ıçın devalûasyo- na izın venhnesi tavsiyesinde bu- lunduğunun an- laşıldığını da id- dıa etti. Crisis forces Turkey to the brink of devaluationFinancıal Ti- mes gazetesi, yo- rum sayfasını da neredeyse tü- müyle Türkiye'- ye ayırdı. Başya- zısında Türkı- ye'nin kur rejiminin yolun so- nuna geldiğini öne süren gaze- te, hükümetin istikrar progra- mını sürdürmek için ne yapıl- ması gerektığı konusunda, yenı bir yol aynmında bulunduğunu savundu. Yazıda, döviz kuru- nun serbest bırakılması karan- nnı, yaşanan şartlann büyük baskısı altında alınmış en doğ- ru karar olduğu vurgulandı. Ay- Financial Times Gazetesi manşetini Türidye'ye ayırdı. nı sayfada yer alan bir başka analizde ise ekonomik kriz, si- yasi etkileri bazında ele alındı. TheGuardian Knze yanm sayfa ayıran The Guardıan gazetesi, bütün gözle- rin Ankara'ya döndüğünü be- lirtirken gecelik faiz oranlann- da ortaya çıkan yükselmenin alarm çanlannın çalması anla- mına geldiğini öne sürdü. "Faiz oranlannın yüzde5000'eyüksei- diği bir yerde arnk dikkat etmenin za- manıgehniş demek- tir" diyenThe Guar- dian da krizin teme- lmde, Cumhurbaş- kanı ile Başbakan arasında yaşanan gerginliğin bulun- duğunu bildırdi. ABD'nin önde ge- len gazetelerinden Washıngton Post, Türkiye'de yaşanan mali krizi, 1997'dekı Asya krizine benzetti. New York Times, Tür- kıye'nin derinleşen bir siyasi kriz içinde bulunduğunu, bu- nun da piyasalan sarstığını yaz- dı. Gazetede yer alan yorumda 1997'de Tayland'daki devalü- asyonun ardından knzin, geliş- mekte olan diğer piyasalara da sıçradığı anımsatılarak Türki- ye'deki devalüasyonun benzer bir gelismeye yol açmasından endişe duyulduğu kaydedildi. Fransız gazetelerinde de Tür- kiye'dekı krize geniş yer veril- di. Liberation gazetesi, admı açıklamadığı bir yabancı ban- kacuun, "Türkiye, uluslarara- sı güven açısından en az bir yü kaybetti" şeklındekı göriişlen- ne yer verdi. Le Figaro gazete- si ise "İstanbul borsası serbest düşüşte" başhğıyla verdıği ha- berde, İMKB'nin dünmali kriz yüzünden yüzde 18.1 değer kaybettığini bildirdi. Ahnan Birlik 90A r eşilîer Fe- deral Meclis Mılletvekili Cem Özdemir ve SPD Avrupa Parla- mentosu Milletvekili Ozan Ceyhun, Türkiye'deki gelışme- leri endişe ile izlediklerini be- hrttiler. İŞLEMLER ÖĞLEN SAAT 12:00 DEN SONRA YAPILACAKTIR. Dün birçok döviz büfesi erken saatkrde ahm-satan işlemi yapmadı. (REUTERS)