Katalog

SAYFA CUMHURİYET 16OCAK2001 SAU HABERLER Her başkent gibi Sofya da Bulgaristan 'ın 'gözbebeği'; bakımh ve ağırbaşlı GERÇEKBÎRBAŞKENT SALI Kesemize göre bir ülke: Bulgaristan Buyazı dıasınde da- de bırherkesı Bulgans- tan'a gıtmeye çağııdı- ğıma göre, kısa bır "maH rapor"da \er- mek durumvmdaynn Bulganstan gerçek- ten -umanmbozuhnaz- tam "kesemjzc" de go- re bır ulke "KDmşu" olmamız nedemyle ulaşun gıderlennın za- ten fazla olmamasını bır kenara koyarsak, özehkle benım gı- bı"damaktadıkükürö- nü" de yakından oğ- renmeye meraklı dost- lar ıçın yeme-ıçmeıun çok "uygun'' fıyatlar- la karşılanabıldığıtu soylemek ıstenm Örneğm, çorbayla başlayıp nefıs et ye- meklennı bol peynırh salatayla surdureceğı- nız bır oğle oğunu ıçın ortalama bır lokanta- da"6-71eva",lüksbır restoranda 9-10 leva oduyorsunuz Bır leva, bır mark,yanı yaklaşık 300 bın hra Yanı luks yemeğınız yaklaşık 3 mılyon lıra Aynı tur yemeğı, bı- raz meze, ıçkı ılavelı ve hatta folklonk gıy- sıler ıçmdekı yerel sa- natçılann mahallı mu- zdc ve şarkılan eşhğın- de "akşam şöleni" ola- rak yemenız durumun- da ıse kışı başına orta- lama fıyat sadece 16- 17 levaya (yanı 5 rrul- yon lıraya)tnmanıyor Gezımızde gıysıle- re ve hedıyelık eşyala- ra meraklı arkadaşla- nmız da benzer ucuz- luğun ayakkabılarda, elbıselerde, ev aletle- nnde olduğunu soyle- dıler Bugunlerde Tur- kıye'de küosu 1 mıl- yon lıranın uzenne çı- kan "çödta mnz" ıse Fıhbe'dekı manavlar- da 1 5 levadan (500 bın) satıhyordu. Bununla bırlıkte Bulganstan vatandaş- lannın ayhk gehrlen- nın, aynı fıyatlara "ucuz" dıyebılecekle- n duzeyde olmadığını da belntmem gerekı- yor örneğın, sokakla- n süpûren kadm temız- lık ışçısı ayda 80 ya da 100 dolar (60-70 mıl- yon) alabıhyormuş Dıleğırmz, Bulgar- lann gelır duzeylen yukselsm Amabızjm de bu guzel komşuya sık sık gıdebılmemız ıçın fıyatlar değışme- sin Sotya'da Mimar Sinan'a ait 16. yüzyıldan kalma Osmanh Camisi bugün de kentin çarşı merkezini süslemeye devam ediyor. Sofya'daki Başkanlık Sarayı'nın orta avhısundaki 4. yüzyıldan kalma Roma kahnüsı ve 13. yüzyıla ait kilise. ulganstan gezunızde başkent Sofya'ya ancak bır gun ayıra- bıldık Buna ragmen ICO- MOS'un(UluslararasıAnıtlar ve Sıtler Konseyı) Bulganstan Komıte- sı Başkanı Mımar Konstantin Peev'ın rehberhğı sayesmde Sofya'nm ne denlı "özenle" ımargorduğunu \e "korunarak" yaşahldığını en onemlı aynntılanyla in- celeme olanağını elde ettık FTKbe (Plo\ dı\) nasıl kı hemenher yo- nuyle gerçek bır "kent" olma kımlığını yakalamışsa SofVa da yıne aynı şekılde "gerçek bır başkent" olmanın haklı gu- rurunu taşıyor Ozellılde kamu yapılan- nın neredevse "anıtsaT denılebılecek görkemdekı mımanlenyle bırlıkte bun- lan çevreleyen buyuk meydanlar. genış parklar \e her ıkı yanında tanhsel bına- lann sıralandığı caddelere kentsel yaşa- mın canlılığını kazandıran tıyatrolar. kul- tûr merkezlen, seTgı galenlen ve ahşve- nş merkezlen Sofya yı Bulganstan'ın "gözbebeği'' yapan ozenı göstenyor Aslında her başkent o ulkenın ger- çekten gözbebeği olmalı Başta ımar \e yapılaşma duzenı olmak uzere o kentı kımlıklı, yaşanılır \e "ulusal miras" kı- lan tum nıtelıklennı gelıştırecek ve sur- durecek olan "yönetim sistemi" de buna göre "ferkir \e "özeT olmalı Cumhunvet okurlan belkı anımsarlar Azerbaycan ızlenımlenmızı de 1999 da bu sayfalarda anlatırken. başkent B«- kû'nun tıpkı Sofya gjbı ulkenın gözbe- beği olduğunu ve aynı değere uygun, kendıne ozgu bır yönetun tarzryla da ta- nhsel ve kulturel kımlığının korunmaya çahşıldığmıbelırtmıştım Benzer anlayı- şm Londra, Pans, Myana,Tokyogıbı he- men rum "dûnva başkentterinde"de ge- çerlı olduğunu bu nedenle bızım Anka- ra'mızın da "demokratik rastiantilann yazgısmdan" artık kurtanlıp, alt-ust ge- çıtlerle daha fazla parçalanmaması ıçın H başkentimi7olmade§eriniönemseyen" farklı bıryonetım modelıne "emanet" edıl- mesı gerektığını de geçen aylardadıle ge- hrmıştım Sofya yı gorunce ve "kente karsı sayguun" bu denlı düzenlı \e açık- ça fark edılır şekılde yaşamla buluşma- sının ardında da "özel bir başkent yöne- timinin"etkıu olduğunu Konstantin Pe- e\ den öğrenınce Ankara ıçın de ne den- lı "aceleetmemız" gerektığını bır kez da- ha yazma>2 karar \erdım tşte bu karan da boylece yenne getı- nyor \e yenıden Bulganstan' ın gozbebe- ğıne donuyorum 'Dünya mlrasr blllncl Fılıbe'den yaklaşık 2 saathkbır otobus yolculuğuyla Sofya'ya ulaşıp, kent han- tasının yardımıyla fazla zorlanmadan Bulgaristan Munariar BirliğTnın mer- kez bınasını buluyoruz Aynı zamandabır "kültnrmerkezTv e "sanatgalensT ışle\mı de ustlenen \ e bu- yuk bır tanhı konağa bazı ekler de yapı- larak ofıs ve toplantı olanaklan genışle- tüenbınada munariar ıçın ıkı ayn lokan- tadavar Gakn bolumundekı buyuk bır duvar panosunda, Bulgaristan dakı UNES- CO nun "Ditaya Mırası" lıstesıne aluı- O k t a v E k i ıı c i mış tanhsel değerlen fotoğraflar çızım- lerve bügı notlanylatanımaolanağını bu luyoruz Mımarlar Bırlığı yonetıcılennden al- dığınnz bdgıye gore Bulganstan da ko- rumaya donukresmen "tesdT edıhnış 40 buı sıv ıl mımarlık orneğı kultur varlığı var (Turkıye nın nufusu Bulganstan ın yaklaşık 10 katı ancak bu sayı bızde de hemen hemen aynı, 42 bın cıvannda) 7 yapıt "Ulusal amt" dedıklen ve ayn bu ka- tegonde ele alınançokonemh tanhsel mı- raslannın sayısı ıse 200 \e UNESCO Dunya Mırası lıstesıne de ışte bunlarara- sından 7'sının alınmasını sağlamıştır (Bızde ayhı lısteye gıren tanhsel >aptf \e SÎT sayısı da sadece sekız ) Bırlık bınasındakı panodan, bu 7 ya- pıt hakkında şunlan oğrenıyoruz • Antık Sveshtari yeTİeşmesı 10 4 yy dan kalma bır hoyuk ve dönemın ya- şantısını belgeleyen onemh kalıntılan ıçenyor • ÎO 3 yy a ait Kazanhk Vadisi nde- kı ozgun ınsan yerleşımı bolgesı • Sofya dakı Boızna Kiüsesu Hınstı- yan Balkanlardakı ve Avrupa'dakı 10 yz 'a ait ılk dınsel merkezlerden • Tuna Nehri kıyısında, tvonova ya- osyalıst dönemin 'sıyasal simgelen' dışmda, antik Roma dönemınden bıU v yana kentin hemen tüm evrelerinı Sofya'da 'korumacı şehircılık' sayesınde ızlemek mümkün. Buna 'başkente saygıh' imar özenı de eklendiğinde, karşımıza tanhsel varlığıyla da gurur duyan ağırbaşlı ve kımlıklı bır kent çıkıyor... BulgarKrahBons' ın buyuk sara\ ı onun- ^dekarşunızaçıkıyor Geade bızımle bır- v H kınlanndakı "kaya küisekr"- İS 12 ve 14 yuzyılaaıt • Kavalara tS 8 yy'da ışlenmış "Ma- darah Süvan r kabartması (Tıpkı yapı- mı Arkeolojı Muzesı olarak kullanılan Sofya'dakı Osmanlı Canusı ıçınde sergı- lenıyor) • Sofya yakmlanndakı, dağlık bolge- de 10 yy'da ınşa edılmış "Rıla Nlanas- ün". • Karadenız kıyısındakı, tanhı doku- su hıç bozulmadan yaşatılan Nessebar kentı Bu yedı önemlı yapıtı daha genış ve olanaklı bu- başka Bulganstan gezısuıde gorme dıleğunızı belırterek, kentı gezme- ye çıkıyoruz Munarlar Bırlığı bınası ta- nhsel merkeze yakın olduğundan, kısa bır yuruyuşten sonra Sofya'nın etkıleyıcı yapılanyla tanışmaya başlıyonız Bızı ılk etkıleyen tanhı yapı ıse Devtet Üni- versrtesi çevTesındekı eskı \ e zanf bına- lardan bın olan "TC Büyükdçihğı'' olu- yor 19 yuzyıla kadar gelen tanhı kent verleşmesı ıle aynı yuzyılda mşa edılen buyuk "Kraliyet Sarayı'' arasuıdakı do- nemın kentsoylulan tarafından unlu mı- marlara yaptınlmış bınalardanbınsı olan elçıhğımızın onunde toplu anı fotoğara- fi çektınyonız Unıversıte bınası ıse yıne 19 yuzyıl sonlanndayapunınabaşlanan ve ınşaatı- nın "50yd" surduğu soylenen, Sofya nın en gorkemlı yapıîanndan bın Bu yapı- dan ıübaren batıya ve kuzeye doğru ya- vılan çok genış bır alan ıçınde dığer anıt- sal konumdakı tanhı kamu bınalan bu- lunuyor ve tum bu bolgedekı yollar ve meydanlarÇekoslovakya'dan ozel olarak getırülen san renklı parke taşlarla do- şenmış Unıversıteden batıva doğru bazz ıler- de "Parlamento Buıaa" var, karşısuıda da Rus Çan IL Akksandr m atlı heyke- lı BuÇar, Bulganstan ın 1900'lennbaş.- lannda Osmanh egemenhğınden aynlma- sına yardım ettığı ıçuı "kurtana" adıy- la anıhyor Heykelmbaktığı yondeta ıkın- cı büvuk bınavı da 1860'larda kurulan "Bulgar Büım \kademısrkullanrvor Sosyallst döneme tavır Yuıe batıya doğru "Tsar Osvobodi- teT caddesınde ılerleyen, hemen tumu res- tore edılmış ve bakımh tanhı bınalann arasında "terkedümiş* ve adeta "yıkuna bu-akümış*" yıne tanhı bır yapı dıkkatı- mızı çekıyor Buranın,yakın geçmışe ka- dar "Devnm Mûzesı" olduğunu ve sos- yalıst dönem bıttıkten sonra muzenın "lağvedildığınT oğrenıyoruz Bır doneme karşı bu "tepküi vefasu- uğın" çok daha çarpıcı orneğı ıse son Bulgaristan'da kralbk döneminin dinsel yapı gösteıüerinden Alexandr Nevski kttisesi. yaşavarak bıze arkadaşlık eden Şükran Kurdakul once dıkkatle baktık- tan sonra "Evet buradavdı, ama şundi yok" dıyor \ e eklıyor "Dımrtrov'unanıt mezan tam bn sarayin onundey dı_" tkıncı Dunya Savaşı'ndan sonra ve krallık donenunın sona enp "Nazüere" karşı da bağımsızlık sağlanarak "Sosya- BslBulganstan''mkurulmasındaen onem- lı ve oncu lıder olan Georgı Düıutrov un 1949'da olumunden sonra ınşa edılen anıt-mezann yennde şımdı bu- "sahne" kurulduğunu goru>onız Ardından da tam bu alanda "yıibaşı eglencest" duzen- leneceğını. sahneden de "rock konseri'" venleceğını öğrenınce, yuıe gezıde bızım- le olan SönmezTargan ın yonımunu def- tenme not alıvorum "Bu bır rastlanü oiamaz; bır daha dınlmesın dı\e 2001'e burada dans ederek gırecekkr.-'" Ceşmlşl lcucaklayan mimartık Sofya nın tanhsel kent merkezmdekı yapılan ve duzenlemelen gezdıkçe ken- tin geçmışuıe ait hemen tum donemlen sımgeleyen v e belgeleyen kulturel mıra- sı da adeta bu>ıık bu" açık muze ^eklın- de ızle>ebılıyoruz Örneğın, "Başkanlık ve Başbakanhk Sarayı"nın ıç av lusuna gırdığunızde av- nı av lunun ortasmdakı 4 yv'a ait bır Ro- ma Kiüsesi nuı ozenle ve başanvla ko- runduğunu goruyoruz Benzer şekılde sarayın onundekı mevdanın altında da "anûk Roma kenti" var ve veraltı gale- nsınde bu arkeolojık zengmhğı hem go- ruyor hem de oğrenıyorsunuz Antık ka- hntı ve duvarlann yanı sıra dev bır bılgı panosunda "Sofva'nın alnndakı Roma yerleşmesinuT hantası var Hangı yapı- nın hangı caddenın hangı meydanın al- tuıda hangı tanhın bulunduğunu goste nyor Avnı meydanm yakınındakı "\r- keolojı Muzesi" olarak kullanılan Os- manhCanusı nden batıva doğru yuruyup yıne Şukran Kurdakul un anılannı yaşa- dığı Balksn Oteli'nden kuzeve donen "Mariya Luıza bulv anna gırdığımızde ıse Mnnar Sınan'ın Sofya'ya armağanı olan "Çarşı Camısı" (Banya Ba^ı Camı- sı) bızı kendısıne çekı>or Camı tıpkı 16 yuzvılda olduğu gıbı bugun de Sofv a'run en canlı çarşı bolge- sının tam ortasuıda Bovlece akşama doğru "ahşvenş" 1 ıçın dort bır vana da- ğılan grubumuzun "btıluşma verT de Vlımar Sinan'ın camısının yanındakı "Tûrkkofteci" oluvor O gece geç va- kıtFılıbe >edonduğumuzde gezıyeka tılanlar arasında Sofva'vı en "hızh" ge- zenlerden Prof Dr Metin Sozen ortak gozlemlenmızı şoyle noktahyor "Yor- gunuz ama huzuriuviız. Bır günde hem bır kentı tanıdık, hem de okentı başkent yapanlann özenlivc sav gıh tutumlarmı... Herkım kı kcnünın önce dünvamirası ol- duğunu kabul eder. oravı dunva kentı yapmavı da haketmış olor Sofv a bunu hak ernıenın örneğıni de ven>or...~ BİTTİ ORHAIN BURSALI ANAPr Enerji Politikası ve Bir Varsayım Turkıye'nın ener|i konusunda bugun bulunduğu nokta ANAP lıdennın 'Aman yıpratmayın" dedığı, bugun butun styası figuranlanyla ayakta duran "Sı- yaset Kurumu"nun yuzkarasıdır (*) Son ellı yıllık "Çogulcu parlamenterdemokrasımı- ze"yon veren, evet, Mesut Yılmaz ın "Yenne ne ge- lecek, asken kurum mu7 " dıye uzennde butun Tur- kıye'nın trtızlenmesını, korumasını vb ıstedığı bu ko- tu şohretlı sıyaset kurumunda "sahne alan" polıtıka- cılardan hıçbınnın programında, duşunce sepetınde, Turkıye'nın 40 yılık kotu yazgısından nasıl kurtula- cağı ve msanımızın gelışmış Avrvpa ulkelen stan- dartlannda nasıl ve ne zaman yaşayacağı" konusun- da cıddı hıçbır fıkır yoktjr ANAP ve lıden Mesut Yılmaz dahıl Yılmaz'ın askere karşı dehşetengız karşı çıkışını gören de ' demokrası mucadelesı" venyor sanır Bu karşı çıkışın başka bır taktık yonu ıse, Mesut Yılrnaz ve arkadaşlanntn ANAP m son seçımlerdekı başan- sızlığını 28 Şubat kararlannı desteklemeye ve kuru- lan hukumette gorev almaya baglamasındadır Partı yonetmının çok yuzeysel bır analızyaptığı anlaşılıyor * • • ANAP başan veya başansızlığını Turkıye'nın teme sorunlannayaklaşımında aramalıdır ANAP hangı so- runu çozmuştur^1 Örneğın bugun yargının yolsuzluk merceğı altınaalı nan Enerji Bakanlıgı yaklaşık 14 yıl boyunca ANAP'ın yonetımındedır ANAP butun koalısyonlarda bakan- lıgı başka hıçbır partıye bırakmamıştır ANAP, Turkıye'nın sorunlanna çozumler getırmeyt ve ulkeynlen konumlara taşımayı amaçlayan bır an- layışa sahıp olsaydı eğer bugun • Pınl pırıl bır Enerjı Bakanlıgı'na sahıp olurduk. • Turkıye nın bugun cebelleştığı enerji sorunu ol- mazdı • Elektnk kesıntılerını tanımazdık • Enerjı Bakanlıgı, halka durmadan zam kazıklan atmazdı • Sanayımız, Avrupa'nın belkı de en pahalı elekt- nğını (ıkı mıslıne yakın) satın almaz pahalı enerjı Tur- kıye'nın rekabet gucunu engelleyen bır gırdı olmaz- dı ANAP'ın Turkıye enerjı yonetımı altında bugun ya- şadıklanmıza bakın • En pahalı enenı • Turkıye'ye her alanda durmadan can veren ha- yat veren enerjı yenne, Yatagan'da en somut ome- gını yaşadığımız can a a<~ i \atıVo''elter ^ı ier|i • Dogayı da o duren br e^erjı • Plan ve programsızlık nedemyle, Turkıye'nın en guzel doğa ve tanhı yerienne gen donulmez zarar ve- ren, alelacele kurulmaya çalışılan enerjı tesıslen • Enerjı daıiığı nedemyle, yıne alelacele, yuzer ge- zer enerjı santralları gıbı, en pahalı ve en kırlı enerjı projelennın gundeme getınlmesı ve kurulmaya çalı- şılması • Ve butun bunlardan dolayı Turkıye'nın odemek zorunda olduğu çok buyuk maddı bedeller • • • Enerjı konusunda Turkıye'yı bu noktaya getıren „ partırun lyıjııyetınden, Turkıye'ntn tepedentımağa şup- he etmesı çok doğaldır Enerjı ıhale ve pohtıkalannda buram buram yolsuz- luk, yasasızlık dumanları tuten ve Turkıye aleyhıne ve hep şırketler lehıne kotanlan, ustelık Turkıye'nın ener- jı geleceğını de ıpotek altına sokan bugunku duruma bakarak, şoyle bır varsayım ılen surebılınz "ANAP'ın enenı yonetımı polıtıkalan, ulkeyı sürek- lı eneqı darbogazında tutarak, bundan hertûriu men- faatı sağlamaya yonelıktır" Bu varsayımı bıraz zengınleştırebılınz de "ANAP, sanal olarak buyuk eneqı darboğazı ha- berten ıle ülkeyı sıkıştırmış, elektnk kısıntılannın zo- runlu olduğunu dayatmış, bu atmosfer ıçınde, yüzer gezer enenı santrallan, Mavı Akım Proıesı, Nukleer Enenı Santralı projelennı gerektıgı kadar tartışılma- dan ve ülkemız aleyhıne Türkıye'ye kabul ettırmeye çalışmıştır Tahkım Yasası ve eneqı santrallannın şır- ketlere dağıtımlan da yıne bu polıtıkalar çerçevesın- de kotanlmıştır ' Yanı sureklı olarak bulanık suda balık avlama tak- tığıi Enerjı sorunumuz, çok boyutlu ve çok buyuktur Öyle kı artının oyulmasına rağmen Ersumer bakan- lıktan ayrılamamaktadır C) Aslında, tum bakanlıklan ve ılgılı alanlannı ele al- dığımızda, belkı bır ıkısı dışmda Turkıye'nın butun te- mel sorunlannın, dunyanın gelışmış ülkelennı refe- rans aldığımızda çozulmemış veya çözülme aşama- sına bı/e genn/memış olduğunu görûrûz Bıleşıkkap- lardakı eşıt su sevıyesı yasası ne yazık kı tüm huku- met faalıyetlen ıçın geçerit gozükuyor 1 obursah(« bilimmerkezi.org.tr Lütfi Sezen'in araştırması 'Türkiye'de 11 çeşit evlilik var' GURKAN\TA ERZURLTV1 - Turkı vedekı evlılık uygulama- lan uzennde bır araştırnıa yapan Doç Dr Lutfi Se- zen, Turkıve de gorucu usu lunden, dezmal (başortusu) kaçırma> a kadar 11 çeşıt ev lılık olduğunu beluttı Sezen 11 ev lılık uygula- masını şovle sıraladı Baştak parası ile evlilik: Erkek tarafı beğendığı kı- zın aılesıne değerlı mallar vererek kızı alır Görficü usulü fle evlılık. Kız erkek aılesınce seçıhr Çoğu çıft bırbınru ancak duğun gecesı gorur Kız kaçırma. \ilelerin karşı çıkması durumunda kızla erkek anlaşip kaçarlar ve duğun oldubıttıye getı nlır Oturakahna:Erkeğın kı- zı kaçırması dışında kızın bohçasmı alarak erkeğm evıne kendı ısteğı ıle gıdıp onlardan habersız oturma- sı durutnu Beşik kertmesi. Aılele- nn ortakkaran ıle çocuklar daha bebekken nışanlanır \ e buyuyunce evlendınlır Dezmalkaçırma: Kızye- nne kızaaıtbıreşyanınka- çınlması Kızı kaçırmakla eş tutulur Buâdete gore er- kek kızın dezmalına (ba- şörtusune) dokununca bı- le kız gerçekten kaçınlmış savılır Kııma getırme: Erkeğm bırden çokkadınlaevlenme- sı Buna genellıkle ılk eşın (.ocuğunun olmaması ne- den olur Erkek başka bu kızı beğendığı ıçın de eşv nuı ustune kuma getınr Tav gekiı eviifik: Dul bıı kadının eskı kocasındaı olan çocuklannı yıne dulbıı erkeğın evıne getırmesı Bunda çocuklardan 'tai geldi'dıvebahsedılır \krabaevfflden:Kız \ a bancıva gtımesın dıye akra bası ıle evlendınlır Zonmluevffik: Ev de ka lan kıza vazık olmasın dı ye amca veya dayı oğlu û ev lendınlır Anlaşnıalıniaik: Aıle \ çıftlenn anlaşması ıl yapılan modem evlılık