Katalog

SAYFA CUMHURİYET 9 EYLÜL 2000 CUMARTESİ HABERLER İzmir'in kurtuluşunun 78.yılında UlusalKurtuluş Savaşı'mn özgürlük coşkusuyaşanıyor 9 Eylül 1922 sabahı Kahrcttin (Altay) Paşa'nm komutasındaki Süvari Kolordusu'na bagiı öncü müfreze, alav komutan muavini Yüzbaşı Şerafettin Bey'in komutasında NiTtetı Bornova'ya vddınm gibi indi. Celdikleri gibi gittiler 15 Mayıs 1919'da Yunan kuvvetleri Izmir'i işgal etti. Mustafa Kemal'in Bandırma Va- puru'yla Samsun'a ayak bastığı 19 Mayıs 1919'da başlayan yolculuk, 9 Eylül 1922 ta- rihinde îzmir'de sona erecek; 3 yılı aşkın iş- gal, esaret ve zulüm dönemi, emperyalizmin yenilgisiyle noktalanacaktı. 'Biz Yunanı esir aldık' Nif ten ve Belkahve'den Mustafa Kemarin savaşçılan, atlı süvari müfrezeleri akın akın 9 Eylül'de özgür Izmir'e iniyordu. Hep bir ağızdan söyledikleri şu türkü dalga dalga gökyüzüne yayılıyordu: "Ankara'dan uçan kuşlar/ Izmir Kordonu'nda kışlar/ Biz Yu- nanı esir aldık/ Kolu nişanlı çavuşlar." CELALYILMAZ İZMİR - Mustafa Kemal'in dûnyaıun emperyalıst guçlennı dıze getırerek kazandırdığı Ulusal Kurtuluş Savaşı'nın ozgurluk coşkusu, mucadelenın sımge ken- tı Îzmir'de 78 kez yaşanıyor Dumlupınar Başkomu- tanlık Meydan Savaşı nın kazanılması sonrasındabır- lıklenne -Ordular. ilk hedefiniz \kdenizdir, ieri!" em- nnı veren Mustafa Kemal, lzmır'm kurtuluşu olan 9 Eylul 1922 tanhınden bır gun sonra kente gırdığınde yanındakılere donerek. "BüyukTaarruzbaşlamadan önce 14 günde Izmir'e gjreeeğimi sfyfeuuştim. Ancak 1 gûnlük geciknıe oMıT dıv erelt tebessum edıyordu Bınncı Dunya Pa> laşım Sav aşı'nın yenıklefinden Os- manlı lmparatorluğu'nun, dağıtılan Yıldıran Ordula- n Grubu son komutanı Mustafa Kemal, tstanbul'a donmuştu TrendenındığıHaydarpaşaGan'ndanbo- ğaza baktığında ışgalcı Ingılız donanmasının gemıle- nru gordu ve tanhı tersıne dondurecek şu sozler do- kuldu dudaklanndan "~;,. -Geklikleri gibi giderier." Osmanlı'nın teslımıyet belgesı Sevr'ın dayattığı "Anadohı Paylaşnn Ptanı" doğrulfusunda, 15 Mayıs 1919'da Yunan kuv\ etlen Izmır ı ışgal ettı Aynı gun, gazetecı Hasan Tahsin (Osman Nevres). Kordon'da yer- b Rum \e azmlıklarm gostenJen arasinda ılerleyen "Ef- sun Taburu" bavraktannı tek kurşunla yere senyor- du Bu "İlk Ktırşun". Turk Kurtuluş Savaşı'nı utku- yadonusturecek ozguriuk ateşının ılk kıvilcımıydı Mus- tafa Kemal'ın Bandırma Vapuru'yla Samsun'a ayak bastığı 19 Mayıs 1919 'da başlayan yolculuk, Iznur'de sona erecek, 3 yılı aşkın ışgal, esaret ve zulum done- mı,emperyalızmın venılgısıyle noktalanacaktı Mus- tafa Kemaİ' ın "GeMflderi gibigkterier" sozlen, bır ıb- ret \e "ulusal başkaldınnuı" eşı menendı olmayan omeğı olarak 9 Evlul 1922'de tanhe kazınacaktı özgürluğe giden yol Mustafa Kemal, çok gızlı \ e aynntılı bırhucum stra- tejısı saptamış, zafere olan kesın ınancınj, "14gün son- ra İzmff'deyinT sozlenyle açıklamıştı Busavaşımın aşamalannı So\le\ de "28 Temmuz 1922'de bir ftıt- boimaçmıiztemeieri bahanesiyte ordu komutanlan Ak- şehir'e çağnldL 28-29 Temmuz geceleri saldın üzeri- ne komutanlarla goruştüm. Tunı an. nntılan saptadık. Baü Cephesi Komutanı Isnıet Pa^a, 6 Ağustos 1922'de ordulanna gızlı olarak saldım a hazırük buyruğu ver- di" sozlenyle anlatıv ordu Ankara'da o gunlerde TBMM kaynıyor, Mustafa Ke- mal karşıtlan, ordunun v ennden kıpırdayamayacak ha- le getınldığı \e çururulduğu propagandasını yapıyor, dığer uyelerı yanlarına çekmeve çalışıyorlardı TBMM'dekı bu olumsuzluğun saldın ve savaş plam ıçın çok yararlı olduğunu so> leyen Mustafa Kemal, gelışmelen şov le açıklıvordu "Sakhn buyruğu verdiğinıi daha bakanlar kurulu- na bfldirmemiştim. Toplandık, saldın konusunda gö- rüş buüğine vardık. TBMM'dekı olumsuz propagan- dadan etkilenen mıUef\ekillen\ le de gorüştüm. Saldı- nyla birlikte 6-7 gunde duşnıanın buvuk kuwederini veneceğime olan guvenimle onlan vaoştırdun. Sonra da Ankara'dan aynidım.** Genelkurma> Başkaru Fevzi Çakmak. 13 Ağustos 1922'de. bırkaç gun sonra da Mustafa Kemal trenle Konya uzennden gızlıce cepheye gıttı 20 Ağustos'ta Akşehır, Batı Cephesi karargâhındaydı Buyûk Taar- ruz'un 26 Ağustos 1922 sabahı başlatılması ıçın Is- met tnonu ve buyruk verdı 24 Ağustos'ta karargâh Şuhut kasabasına getınldı 25 Ağustos sabahı da Ko- catepe'ye taşındı Kurtuluş Savaşı Destanı'nda NâznnHikmetbuyük taarruzun başlangıcını şovle anlatacaktı dızelennde "_Alaca karanlıkta.birçmardibinde/beygirinin ya- nmda duran/ sarkık. si\ ah bıyıktı sirvari/ lasa çizme- leriyle atladı atına/ Nurettin Eşfak bakü saatine;/ Beş otuz/ Ve başladı topçu ateşiyle/ ve fedrk birlikte Bfi- yük Taamız,.." 'Katpakklar Doludizgin" adlı kıtabında Samim Ko- cagöz'un anlatımına gelınce "Saat 530: Erkân-ıHar- biye Reisi Fevzi Paşa, Ev et. v akıt1 ' dfijor. Garp Cep- hesiKomutanı İsmet Paşadönıip bir kezdaha düşman yönüne bakı>or. kulak venvoıiar. Uzaklardan bir top gürluvor. Çobanlar Istas\onu'ndan atüan işaret topu- dur bu. Bununla birlikte kocatepe'den cephe boyun- ca tüm batanalar ateş kusmava başhvor; Tınaztepe, Çiğütepe ve düşmanın tuttuğu hatlara cehennem ya- ğıyordu. Kısasürede. Yunan müstahkem hatn düşmüş- tü. Kücükkalecik. Beientepe. Kıbçaslan ve Tmazte- pe'deTürksfingusü. akşamın pempetiğinde pmMıyor, Tûrk Bavrağı dalgalanjvordu." 27 Ağustos'ta 8 Tumen Afyon'a gırdı 28 Ağus- tos'ta Yunan kuvvetlen Izmir'e doğru çekılmeye baş- ladı Karargâh Afyon'a nakledıldı 29 Ağustos karşı- lıkh savaşlarla geçtı 4 Kolordu. Yunan generab Tri- kopis'ın Dumlupınar'dakı General Frangos komuta- sındaki Yunan bırlıklenyle buluşmasına ızın verme- mıştı Bunun önemı Ulusal Kurtuluş Savaşı'nın yaz- gısını belırleyecek "DumhıpmarBaşkofnutankk Mey- dan Sm«şı'"nda anlaşılacaktı Emperyalizm gömülüyor Dumlupınar Meydan Savaşı'nı Zafer Tepe'dekı 2 Tumen Karargâhı'ndan yoneten Başkomutan Musta- fa Kemal"den dınlıyoruz "Düşman baskumandanının son çabasnia çırpm- dtğını görûyordum. Bıitun duşman mev7Jlerinde bd- >ük panik vank Arük toplannın \e mitrah özlerinin atesjerinde sanki ökhırücü hassa kalmamıştı. Duşma- m saran bir daire ustunde me\7İ alnuş olan batarv'a- lanmızuı fasılasa ve amansız ateşı ortahğı barmıtanaz bir cehennemedönüstürihordu. Guneş batna >aklaş- okca ateşfi, kanb, öiûmlü bir kıyanıeün kopmak üze- re otduğu bütün ruhlarda hissohınuvordu." Turk ordulanna \kdenız'ın ve Izmır'ın, TurkUlu- su'na da "Çağdaş L'ygarhk" hedefinın ışıkh yolu açıl- mış, savaş kazaıuİmışö. Yunan generalı Tnkopıs, 8 bın kışılık kuvvetıyle kaçabılmıştı 31 Ağustos sabahı 8 30'da Yunan kuvvetlen Uşak yonûne çekıldı Mus- tafa Kemal ordulan 20 kılometrelık v'uruyuşle Uşak önlermegeldıvekentıkurtard] BaşkomutanlıkveGarp Cephesi Karargâhı Uşak'a getınldı Bolgede halen General Tnkopıs ve Frangos'un komutasındaki 35-40 bın kışılık Yunan kuvvetı vardı Ancak dısıphn kal- mamış, can derdıne duşmuştu bu bırhkler General Tn- kopıs, Uşak onunde bır savaşamecburbırakıldı 4 Ko- lordu, Garp Cephesi Komutanı İsmet Paşa'nın emny- le General Tnkopıs ve Diyenis'ın bırlıklenne saldir- dı vekısa surede dıze getırdı Tnkopıs, Dıyenıs, kur- may başkanlan, tûmen komutanları 120 subay ve 4 bın Yunan asken tutsak alındı Tnkopıs, Mustafa Ke- mal'in karşısına çıkanldı O tanhte Yunan Bırlıklen Başkomutanı HacıAnesti Yunan hukumetınce gorev- den alınmış, yenne Tnkopıs atanmıştı \ncak Ege'de egemenlık Turk kuvvetlenne geçtığınden bu atama- yı Tnkopıs'e Mustafa Kemal teblığ ettı •Ordular. hedeflniz Akdeniz dir, ilerll..1 Dumlupınar Başkomutanlık Mev dan Sav aşı'nı ka- zanan Mustafa Kemal, nıhaı buyruğunu vermıştı "Ordular, hedefiniz \kdeniz'dir, UerL!" Samsun Amasva. Erzurum Sıvas, \nkara'da or- gutlenen ve Anadolu halkının ıçınde bınken ofke, Kuvayı Mılhye'yle buyumuş, duzenlı bırlıklere donuş- turulenTurkOrdusuvolkangıbıpatlamıştı Kalpak- lılar, Yunan kuvvetlen ve yerlı ışbırlıkçılennı onune katmış. Akdenız'e ve Izmir'e doğru sel gıbı akıyor- du Bu arada, emperyalıstlenn ateşkes ısteyen ve ls- tanbul'dan gelen 4 Eylul 1922 tanhlı ıstemıne Mus- tafa Kemal şu yanıtı venyordu. "Ajıadolu'daki Yunan ordusu kesın olarak yeniimiştir. Yenıden direnmeleri arük düşunulemez. Anadohı içuı herhangi bır gorüş- meve gerek kaunanuşûn.!'' Ote vandan Mustafa Kemal'e Izmır'dekı ıtılaf dev- letlen konsolosluklanna kendısıyle goruşme yetkısı- nın venldığı de bıldınlmış, yer v e tanh ıstenmıştı M Kemal, yanıtında 9 Eylul 1922'de, lzmır'm gınşınde- kı Kemalpaşa'da (Nıf) goruşebıleceklennı helırtmış, daha sonra da "Dediğim gun ben Kemalpaşa'v'a ge^' dim. \ma, goruşmek istevenler orada değîldL Ç'unkû, ordularunız Izmir nhtunında, ilk \erdığinı hedefe, Akdeniz'e ulaşnuştanB" demıştı Kalpaklılar Akdeniz e atayor Sonrasını Şevket Süreyya Aydemir'ın TekAdam ad- lı yapıtından okuyalım "fzmir >oDannda l'şak'tan sonra ciddi bir savaş ve direniş otmadı. Turk birtiklerL Gediz'i aldıktan sonra Alaşehır, Eşme, Sımav \onune ileriedilcr. Inonu ve Es- kişehire doğnı çekilen Yunan kuvveden de Bursa on- lerinde bocalıyordu. Garp Cephesi Komutanı ismet Pa- şa, duşmanın Milne hattındaki bir direnme olasıhğuu duşunerek kuvvetlenni olanca hızıv la ileri süruvt)rdu. Kaçan Yunanlılar, 31 Ağustos'ta Işak'ta \apoklan gibi, 3 Eviülde Alaşehiri. 5 Eylül'de Kasaba'yı (Tur- 4 Aıırtuluş günü etkinlikleri JZMtR(Cumhuriyet Ege Bürosu) - Izmır'ın Yunan ışgaluıden kurtuluşunun 78. yıldönümü etlonlıklen Kadıfekale'den 08 30'da 21 pare top atışı ve Belkahve'de düzenlenen törenle başlayacak 09 10'daHalkapınar îstıklal Şehıtlığı'nde ve Cumhunyet Alanı'ndakı Atatürk Anıtı'na çelenk koyma, saygı duruşunun ardından 9 Eylül Maratonu başlayacak. 09 40'ta Izmir Büyükşehır Beledıye Başkaru Ahmet Piriştina mechs üyelenyle bırlıkte Konak Orduevı'ne gıderek Ege Ordu ve Garnızon Komutanı'nı zıyaret edecek ve Türk Sılahlı Kuvvetlen'ne olan şükranlarını sunacak Daha sonra tzmır Valısı Alaaddin Y'üksel Ege Ordu ve Garnızon Komutanı Orgeneral Çetin Doğan ve Izmir Büyükşehır Beledıye Başkanı Ahmet Pınştma kurtuluş nedenıyle vılayette tebnklen kabuledecek Konak'ta saat 10.30'da süvanlenn tzmır'e gınşı temsılı olarak canlandınlacak ve hükümet konağının gönderine Türk Bayrağı çekılecek Mıllı Eğıtım Bakanlığı ızcılennın Malazgırt, Samsun ve Kocatepe şehıtlıklennden geördıkJen toprak da Konak îlk Kurşun Anıtı'na törenle dökülecek 11 00'de Izmir Valısı, Garnızon Komutanı ve Izmir Büyükşehır Beledıye Başkanı, Cumhunyet Alanı'nda halkı selamlayacak Konuşmalar ve geçıt törenının ardından 9 Eylül Yan Maratonu'nda derece alanlara ödüllen venlecek lzmır'm kurtuluş günü etkınhklennde 12 15'te Cıımhunyet Alanı'nda paraşüt. arduıdan Türk Hava Kuvvetlen'nın Türk Yıldızlan Akrobası Tımı'nın gostenlen gerçekleştınlecek. Günün dığer etkmlıklen- Cumhunyet Alanı'nda Büyükşehır, Karşıyaka ve Bornova Beledıye bandolan konserler verecek Akşam 20 30'da da Konak Alanı'nda Atatürk Destanı konulu dıa gostensı ve Ege türkülenyle zeybek gostenlen yapılacak gutlu), 6 Eytûl'de de Manisa'vı vaknlar. Yangmter ve kaüiamlar arasında ilerleven Turk birliklen. 4 E>- Ifll'de \laşehır. Buldan. Kula. Soğut; S Eylül'de Bile- cik, Bozuvuk. Sinıav DemırcL Odemiş, Saiihn, 6 Ey- lül'de Akhısar, Bahkesir; 7 Eylül'de Aydm, 8 Eviûl'de Manisa'da Yunan ışgaline son verdL" Bu sırada lngıltere Başbakanı Uo\d George, "Yüz- \ ıllar nadir olarak dâhi >etiştirir. Şu talihsiztiğe bakm ki o büvıık dâhi çağunızda Türk Milleü'ne nasip ol- du" dıyecektı Mustafa Kemal ve arkadaşlan, Fevzı ve İsmet Paşa'lar, 9 Eylül'de Nıf uzennden Belkah- 've"ve. gelerck.Akdenız'ı veIzmır'ı seyrertıler Lıman Va ^> âncl 'ge 'rn ''er le doluydu Kadıfekale'ye Turk Bay- rağı çekıtiybrdu Mustafa Kemal ve paşalar otomo- bıllennden ındıler Hıç konuşmadan seyrettıler Bır- kaç gun sonra Yunanlılar, Ermenı ve Rumlann çıka- racaklan vangınlardan ız yoktur Mustafa Kemal, mı- nldamrcasına. "Bu şehre bir şev okaydı çok ûzülûr- düm..." dıyerek mutluluğunu dıle getınyordu O geceyı Nıf'te geçınrler Nahıye bınasına yerle- şılır Kurtuluş Savaşı'nda hep Gazı'nın yanında olan gazetecı Ruşen Eşref Ünavdın a gore İsmet Paşa her zamankı gıbı dınç, hareketlı ve ışının başındaydı Ma- reşal Fevzı Paşa, Buda heykelı kadar sessız, ancak çev- rebine guven veren bır ağırbaşlıhk ıçınde çalışıyordu Vlustafa Kemal'e gelınce o akşam her günku hava- dan bunalırcasına ve bıraz da ısyan eden bakışlarla çev- resını suzdu Sonra da maıyetıne şoyle bağırdı "Yahu. Izmir'e girdiğimiz akşamdır bu! Bu kadar sessiz mi geçecek? Havdi şarkı so\le\eüm!_" Izmir'e ozguriuk guneşl doğuyor 9 Eylul 1922 sabahı Fahrettin (Altaj) Paşa'nın ko- mutasındaki Suvan Kolordusu'na bağlı oncu muire- ze. alay komutan muav mı Y uzbaşı Şerafettin Bej'ın komutasında Nıf'ten Bornova'ya yıldınm gıbı ındı Mersınlı-Halkapınar yoluyla Alsancak'tan Izmir'e gırdıler Kordonbovu Turk atlılarının nal seslenyle çınhyordu Mufreze kısa surede Konak'a ulaşu Y^başı Şera- fettin Bev ve Teğmen AB Rıza Be> yanındakı erlerle hukumet konağının 2 katına çıkarak Yunan BayrağTnı ındırdıler \ e yenne 3 yıl 25 gunlûk aradan sonra Türk Bayrağı'nı çektüer Kısa sure sonra suvan alayı da ken- te gırecek ve Komutan Kaymakam Yarbay Reşat Bey de Kadıfekale'ye Turk Bayrağı'nı dıkecektı TBMM'deki matem örtüsü kaldırılıyor Mustafa Kemal 10 Eylül'de Izmir'e gırer ve dk ka- rargâhını Bornova"da kıırar Bu tanhte Bursa da kur- tanlmıştır Ve 8 Ev lul 192O'de bu kent ışgal edıldığın- de TBMM kursusune >av ılan 'işgal sonlanıncayadek kalkmavacak" olan 'siyah matem ortusu' de zafer tur- kulen ve gozyaşlanyla kaldınlacaktı Mustafa Kemal 5 araçlık konvoyla ve suvan bölü- ğunun eşlığınde Bomov a vonunden Izmir'e gırdı îz- mırlıler yollara dökulmuştu İşgal ve esaretten kurtul- manın sevıncı sel olmuş Gazı'ye doğru akıyordu Konak Alanı'na vardığında kurbanlar kesılıyordu Samı Kocagöz avm yapıtında Konak Alam'ndakı coşkuyu şoyle tanımlav acaktı "Erkek.kadın,<;oluk-çocuk.ihti>-ar-gençomuzoniu- zavdı. Kalabahk M Kemal'ı görebilmek için birbiri- ni çiğnıvor, deniz gjbı dalgalann ordu. M. Kemal gözü vaşlı kalabalık onunde, hukumet konağının merdi- vıenlennde sakın ve soğukkanh bıçımde halkını sejTe- divordu. Arkasında birkaç kumandan daha duruyor- du. Gorunuşunde hıç de ov le mareşal ve başkomutan edası voktu. Kalpağuıı sol kaşuun ustune biraz vikmış, sıruna nefti bır avcı ceketi gıvmişti. Mavigözleri tşıl ışd- dL Sevgivle karşısındaki halkmı süzüvor. ağır ağır ko- nuşu>ordu. Bu arada kalabahğm arasmdan' Ey aha- lı vol venn, koyvenn benı diverek Izmir'e bir müf- rezeyle veni giren vaşh Salıh hte anldı. Bastonunu fir- latnuş, birkaç adnnda Mustafa Kemal'in onune gel- mişti. Elini, Gazi'nin omzuna koydu ve yaştı gozlermi sUerek lyı dovuştun o;iul dedi M, Kemal omzunda- ki eli sevgiyle okşavarak. Iyı dövuştük baba '' karşt- uğını verdL" lzmırartıkozgurdu Nıf'ten ve Belkahve'den Mus- tafa Kemal'in savaşçılan, atlı suvan mufrezelen akın akın kente iniyordu Atlann kaldırdığı toz bulutu ve nal seslen arasında hep bır ağızdan soyledıklen şu tur- ku dalga dalga gokyuzune yayılıyordu "Ankara'dan uçan kuşlar/fzmir Kordonu'nda kış- lar/ Biz Yunanı esir aldık/ Kolu nişanlı çauışlar."