Katalog

» EYLÜL2000CUMARTESİ CUMHURİYET SAYFA H i J V \ _ f i ı U l f J J L / ekonomi(Scumhuriyetcom.tr 13 Onçocuktan Mriçabşıyor • ANKARA(AA)- DeMet Istatistik Enstitüsü'nûn hazırladığı "1999Çocuklşgücü Anketi"ne göre 6-17 yaş grubunda bulunan 16 milyon 88 bin çocuğun yüzde 10.2'si (1 tnilyon 635 bin kişi) ekonomik faaliyette bulunuyor. Çocuklann yûzde 57.6'sı tanm, yüzde 21.8'i sanayı, yüzde 10.2'si ticaret ve yüzde 10.4'ü hizmetler sektöründe çahşıyor. Sanayi üretiml yüzde 3.4 arttı • ANKARA(AA)-Bu yılın 7 ayında, üretimin toplam sanayide yüzde 3.4 oranında arttığı bildirildi. DtE verilerine göre geçen yılın 7 aylık dönemiyle karşılaştınldığında bu yılın aynı döneminde, madencılık sanayinde yüzde 5.8 azalan üretim, ımalat sanayisinde yüzde 3.4, elektrik, gaz ve su sektöründe ise yüzde 8.3 arttı. Otogazazam önerisine tepM • ANKARA(ANKA>- AnkaraUmum Otomobilcüer ve Şoförler Odası Başkanı Ahmet Çiçek, araçlarda kullanılan likit petrol gazma (otogaz) zam yapilrriisı durumunda şofbrlerin kontak kapatacağı uyansında bulundu. Çiçek, Enerji Bakanlığı'nın; Başbakanlığa yıl sonuna kadar mutfakta kullanılan LPG'ye yüzde 27, araçlarda kullanılana yüzde 32 oranında zam yapılması yönündeki önerisini "mantık dışı" olarak niteledi. Rusya'da günrük pefonrnı • MOSKOVA(AA)- Rusya hükümeti, gümrük idaresi sistemindeki kanşıklık ve aksaklıklann ıstismar edilmesini önlemek amacıyla, gümrük tarifeleri uygulamasını sadeleştirip gümrük tarifelerinin sayısını azaltacak. Gümrük tarife oranlan sayısuun 4'e indirilmesi, ithalatta gümrük tanfe oranlannda da yüzde 25'evaran düşüşler planlanıyor. Dünyagıda odutu • DES MOTNES-I0WA (AA)-Dünya Gıda Ödülü'nü bu yıl ilk kez bir bayan araştırmacı kazandı. Meksika asıllı 75 yaşındaki bayan bilim adamı Evangelina Villegas, Hindistanlı 62 yaşındaki Surinder Vasal adlı meslektaşıyla birlıkte, yetersiz beslenen insanlar için yüksek protein içeren mısır cinslerini gelıştirmek için on yıllardır çalışıyordu. Servislepe otomatik şerit • İSTANBUL(AA)- Istanbul Ticaret Odası Baskanı Mehmet Yjliınm, servis araçlannın, köprü gecışlerinde otomatik şentleri kullanması ger:ktiğini belirtti. Yıllınm, paralı geçiş şertlerinde ise yığlmalar gözlendiğini belrterek servis aravlannın otomatik geçş bandından geçhesini önerdi. IMF, Dünya Bankası ve hükümetin ardından üretici şimdi de doğadan darbe yedi Pamukta hastahk patıiğiSADULLAH USUMİ Pamuk, IMF, Dünya Banka- sı ve hükümetin ardından doğa- dan da darbe yedi. 10 gün ön- cesine kadar yüksek verim bek- lenen pamukta halk deyimi ile "yaslanma" denilen bir hasta- hk başladı. Akhisar, Nazilli, Germencik, Manısa, Aydın ve Söke bölgelerinde baa pamuk tarlalannın rengi değişti. Cid- di önlemler alınamazsa bekle- nen verimin yüzde ellinin altı- na düşeceği ileri sürülüyor. Büyük bir facia ile karşı kar- şıya bulunduklannı söyleyen Akhisar Ziraat Odası Başkanı Naci Özkara, hastalık belirti- lerini şöyle tarif ediyor. "Beyaz ova son birkaç gün içinde bir- denbire simsiyah oMu. Baktik- ça içimiz karanyor. Gelişmele- ri dehşet içinde izüyoruz." Söke Ziraat Odası Başkanı Kemal Kocabaş'ın verdiği bil- giye göre, Söke ovasının he- men hemen yüzde seksenini Hükümetin verdiği 9 sentük primiyüksek verimle telafî etmeyi uman pamuk üreticisi şaşkmdurumda. kapsayan hastahk her geçen gün yaygınlaşıyor. Bitkinin üstünde kuruma başhyor. Yavaş yavaş aşağı bölüme doğru iniyor. Ar- dından da yapraklar büzülüyor. Hastahğın nedeni konusunda çeşitli görüşler var. Bazı,tecrü- beli çiftçiler, sürekli aynı ürün ekildiği için toprakta çürüme başladığını, diğerleri ise olayın tohumlardan kaynaklandığını ileri sürüyorlar. Söke Ziraat Odası Başkanı Kocabaş'ın bu konudaki görüşleri şöyle: "Dunım oldukça ciddL Bin- lerce üretici panik halinde. Na- zilli Pamuk Araşünna Merke- zi'ne bildirdik. Ancak gelen uz- manlar bizitatmin etmedL Üni- versitelerden uzman istedik." Nazıllı Ziraat Odası Başka- nı Sabri Topuçar da hastalıktan yakımyor: "9 sentten kaybet- tiklerimizi verimden kazanınz diye düşünüyorduk. Korkulu günler başladi. tlgiii makamlar en kısa zamanda hastalığa teş- his koyup çaresini bubnao. Ak- si halde üretici perişan olacak." Aydın Ziraat Odası Başkanı Kemal Çetia "Adnan Mende- resÜniversitesi'ndekonuyugün- deme getinfik. Hastahğıonlar da kabul ediyor. Neden olarak to- humluğugösteriyortar. Araşnr- maya devam edeceğiz" dıyor. Germencik'te zirai ilaçlar ba- yiliği yapan yüksek ziraat mü- hendısi MehmetKotdarise Men- deres Nehri'nden alınan zehir- li sulann da hastalığa neden ola- bileceğini belirtiyor. Nazillili çıftçılerden Soyan Kaüraoğiu da hastahğın tehlikeli boyutlarda gelıştiğini söylüyor: "Ustten al- ta doğru kuruma başladı. Yap- rakvedaUardakuruvor." Nazüh Pamuk Araşûrma Mer- kezı Müdürü Hasan Basri Kara- dayı ise görüntülerin aşın sıcak- lar yüzünden oluştuğunu ve ve- rimi etkilemeyeceğini söylüyor. Deprem nedeniyle alınan ek vergi dışmda toplam içindeki payı yüzde 63.5'e kadar yükseldi Dolaylı vergilerücretliyi bezdirdiANKARA(ANKA)-Deprem nede- niyle alınan ek vergiler dışında, dolay- lı veTgilerin toplam vergi gelirleri içe- hsindeki payı tarihi bir rekora doğru gi- diyor. Bu gelişme ücretliler dışındaki gelir gruplannı etkin bir şekilde veTgi- lendirmeyen devletin, gelirleri arttır- mak için KDV, ATV, harç gibi dolaylı vergilere ağırlık verdigini gösteriyor. Maliye Bakanlığı'mn verilerine gö- re, bu yılın ilk yedi ayında toplanan deprem vergileri hariç 12.2 katrih/on li- ralık verginin sadece 4.5 katrilyonunu, Maliye Bakanlığı'nın verilerine göre, bu yılın ilk yedi ayında toplanan deprem vergileri hariç 12.2 katrilyon liralık verginin sadece 4.5 katrilyonunu, gelir, kurumlar ve servet üzerinden alınan vergiler oluşturdu. Vergi gelirlerinin sadece yüzde 36.5'i dolaysız vergilerden kaynaklandı. gelir, kurumlar ve servet üzerinden alı- nan vergiler oluşturdu. Dolayısıyla ver- gi gelirlerinin sadece yüzde 36.5'i do- laysız vergilerden kaynaklandı. Buna karşıhk, dolaysız vergi lerin deprem vergileri hanç toplam vergi ge- lirleri içerisindekı payı ise yüzde 63.5'e kadar yükseldi. Bu dönemde 7.7 kat- rilyon liralık dolaylı vergi tahsilatı ger- çekleştirildi. 2000 yılında uygulanmak Fransa'nın ardından tngiltere ve Fitipinler'de gösteriler düzenlendi Manila'da ABD Büyükelçiliği önüne gelen bir saldalti gösterkiler, Amerikan petrol şirkederinin flamalaruu ve bidonlan yakblar. Di'ınyapetivlfiyatına isyan ediyor Ekonomi Servisi - Dünyamn her ta- rafında, yükselen petrol fıyatlannın so- rumlulanna yönelik protestolar düzen- lenirken, Türkiye'de akaryakıt zamla- n sessizce sineye çekiliyor. Fransa, Ital- ya, tngiltere ve Filipinler'de fiyatlann yükselişine karşı çeşitli gösteriler dü- zenlendi. Flliplnler: Başkent Mani- la'da bir grup gösterici fıyatlar- daki artıştan sorumlu tuttuklan Amerikan petrol şirketlerini sim- geleyen bidonlan yaktı. ABD Büyükelçiliği'nin önüne bir salla yanaşan göstericiler, pet- rol fıy atlannıntüm dünyada yük- selmesinin nedeninin ABD ol- duğunu belirterek Füipinler'deki petrol sektörünün millileştirume- sini istediler. a: Sendikalann öncülüğünde- ki protestolar 5. gününe girdi. Hükü- metin akaryakıta uyguladığı yüksek vergileri protesto eden meslek grupla- n, ülkenin çeşitli kentlerde göstenler dü- zenliyor. Şoförlerin eylemıne önceki gün traktörlenyle çiftçüer de katıldı. İtalya: Akaryakıt fıyatlannın yük- selmesi ve ABD Dolan karşısında li- retin rekor düzeyde değer yitirmesi üzerine Italyan nakliyeciler de Fran- sa'daki meslektaşlan gibi protestolara başlayacaklannı duyurdular. İnglltere: tngilız çiftçiler Stan- low petrol rafinerisinden dağıtı- mı engelleyerek petrol fiyatla- nndaki artışa tepki gösterdiler. Shell buradaki deposundan dağı- tımın durduğunu belırtirken po- lis göstericilerin yolu açması için görüşüyor. BelÇİka: Belçika'da şofor- leri ve taşıma şirketlerini tem- sil eden çeşitli sendika ve ku- rumlar, yann Brüksel'de büyük bir gösteri düzenleyeceklerini duyurdular. üzere çıkanlan, 2001 yılında da uygu- lanıp uygulanmayacağı tartışılan dep- rem vergileri dahil edildiğinde de bu çar- pıklık ortadan kalkmıyor. Deprem vergileri de dahil 14.4 kat- rilyon lira olan vergi gelirlerinin yüz- de 40.9'unu dolaysız, yüzde 59.1 'ini ise dolaylı vergiler meydana getiriyor. Do- laysız vergiler içerisinde 1.4 trilyon li- ralık, dolaylı vergiler içerisinde ise 314 trilyon liralık deprem vergisi bulunu- yor. Deprem vergileri hariç dolaylı vergi- lerin toplam vergi gelirleri içerisinde- ki payının yüzde 64'e yaklaşması, do- laysız vergilerin payımn ise yüzde 36'da kalması vergi sisteminin önemli bir çar- pıklığını ortaya çıkanyor. Bu gelişme ücretliler dışındaki gelir vergisi mükelleflerini etkin bir şekilde vergilendiremeyen Devletin, vergi ge- lirlerini arttUTna zorunluluğu gündeme geldiğinde sürekli karma değer vergi- si, akaryakıt tüketim vergisi, harçlar ve benzeri vergilere yüklenmesinden kay- naklamyor. EMPnin önlem istekleri IMF'nin 2001 yılına yönelik olarak bütçe gelirlerini arttıracak önlemler is- temesi nedeniyle gündeme ilk olarak ben- zeri dolaylı vergilerin gelmesi de bu görüşü destekliyor. Bu yıl, dolaylı ver- gilerin payının bu ölçüde artmasında da geçen yıl sonunda katma değer ver- gisi,harçlar ve damga vergisi gibi do- laylı vergilerin önemli ölçüde artunlma- sı etkili oldu. Aynca akaryakıt tüketim vergisi tahsilatındaki yüzde 112'lik ar- tışında düşük payı bulunuyor. Bu ara- da ücretliler dışındaki gelir vergisi mü- kellefleri ile kurumlar vergisi mükellef- lerinden alınan geçici vergi ile ilgili dü- zenlemeler de dolaysız vergilerin payı- nı azalttı. Dolaylı vergiler, vergiyi ödeyenlerin gelirine bağlı olmadan, herhangi bir harcama veya işlem üzerinden alındığı için vergi adaleti açısmdan tartışılıyor. Ömeğin çok temel tüketim maddelerin- de, en yüksek gelir grubu da hıç geliri olmayan da aym oranda vergi ödüyor. Dolaysız vergiler, yüksek gelir grup- lannm gehıierinin daha düşük biroranına denk gelirken düşük gelir gruplannın gelirinin çok büyük bir kısmını alıp götürüyor. Dolaylı vergilerin bu yıl yük- seldiği nokta son yıllann en yüksek düzeyini oluşturuyor. Üst kurul başkanı Fatih Yurdal, şartnameyi hazırlayanların spekülasyon yaptığını söyledi 'Türk Telekom bu yıl satılamayacak'Ekonomi Servisi - Türkiye Telekomünikasyon Üst Kurulu Başkanı Fatih Mehmet Yurdal Telekom'un bu yıl satışının mümkün ohnadığını söyleyerek ihaleye şimdiye kadar kimsenin teklif vermedigine dikkat çekti. Telekom ihalesine teklif verme süresinin 15 Eylül'de sona ereceğini belirten Yurdal, "Ihale için üç ayhk sûre tanmdL Ancak bu sûre beklenilmeden birtakun spekülasyonlar yapıkü. Bunu yapanlar arasında şartnameyi haiırlayanlar da var. Bu yanhş" dedı. Yurdal, Telekom'da yabancüann yönetimde söz sahibi olmak istemeleri sonucunda ihaleye teklif vermekten kaçındıklannı anımsatarak •'Ihale için tanınan üç ayhk sûre sona ermek üzere. Bu konu Bakanlar Kuruhı'na gorürülüp görüşülmeü. Mevcut Bakanlar Kurulu Kararnamesi de değiştirihneli" diye konuştu. Telekom'a talip olmaması nedeniyle fiyatının gün geçtikçe düştüğünü ifade eden Yurdal, "Asgari mûşterekte birlesflebinr ve Arıkan meslektaşlannı savundu Ekonomi Servis - tstanbul Serbest Muha- sebeci Mali Müşavirler Odası (ÎSMMMO) Başkanı Yabya Ankan, KDV iadesi operas- yonlanyla ilgili olarak henüz yargı karan ol- mamasına karşm birçok meslek mensubunun suçlu ilan edilmesinin doğru olmadığmı söy- ledi. Ankan, "HayaK ihracatta yargısız infaz darduruimata" dedi. ISMMMO Başkanı Ankan, hayali ihracat- la mücadele etmek için öncelikle bunun ne- denlerinin belirlenmesi gerektiğini ifade et- ti. "Bunfar, KDV oranlannm>ÜKdel7ga}i yük- sek bir oranda oiması, karyrt dışı ekoDominin büyük boyutlara ulaşması ve denetim yeter- siztiğıdir" diyen Ankan, hayali ihracatın önü- ne geçmek için şu önerilerde bulundu: - KDV oranı yûzde 10'a indiriuneB. - KDV iadesi yapan mali müşavir, serbest muhasebecilerden rapor isteyerek çalışmalı. - Serbest muhasebeci mali mûşavuiere fir- malan inceleme yetkisi verihnelL - Naylon fatura kullanan fırmalann lıstesi TÜRMOB'a gönderihneli. i doğru yönetimde anlaşılabinr" diye konuştu. Yurdal, Telekom'a talip pek çok yerli şirket olduğunu söyleyerek "Şartnamede yüzde 50 yabancı ortak şarn konulmuş. Yeni yapılacak düzenlemede bu değiştirüebflir''açıklamasında bulundu. Bu arada, düzenleyici konumunda olan Telekomünikasyon Üst Kurulu'nun 20 gün önce faaliyete geçtiğini belirten Yurdal, Kurul'a damşmanhk yapacak Türkiye Telekomünikasyon Politikalan Konseyi'nin oluşturulacağını açıkladı. Yurdal, bu konseyde kamu, sanayi ve üniversitelerden temsilcilerin bulunacağuıı ifade etti. İŞÇİNİN EVRENİNDEN ŞUKRAN SONER Medya, Medya, Medya.. MHP Genel Başkanı Deviet Bahçeli'nın lürfedip Kopenhag kriterlerine karşı olmadıklannı söylem&- si, HADEP Belediye Başkanı'nın konuşmasını alkış- laması gazete manşetierinde, yıldız gazetecilerin köşelerinde, televizyonlann ana haberlerinde.. AB üyeliğine aday bir ülkenin Hükümet ortağı li- derinin Kopenhag kriterlerine karşı çıkmaya kalkış- ması belki haber olurdu. Iktidar ortaklığını seçmiş bir parti liderinin Kopenhag kriterlerini benimsiyor oiması kadar doğal bir şey olur mu? Üstelik Bah- çeli önce benimseyip satıraralannda idamdan baş- layarak pek çok konuda yan çiziyor. Ama bizim medyamızdan aferini de kapıyor. Ben rastlamadım, siz CHP Genel Başkanı Altan öymen'in Güneydoğu'da HADEP'lileıie görüşme- lerini suçlama konusu yapan Ecevit'in çıkışını eleş- tiren bir haber, yoruma rastladınız mı? CHP için suçlama konusu yapılan iyi ilişkiler, MHP, Bahçeli söz konusu olduğunda övgü konusu oluyor. Bah- çeli'ye, katıldığı bırtoplantıda, en azından asgari ne- zaket kuralı olan konuşmacıyı alkışlama eyleminden ötürü, kocaman bir prim veriliyor. Biz bu filmi çok gördük: Iktidarda iken Refah Par- tisi ve Erbakan'dan ılımlı Islam, merkez sağa kay- mış parti imajı çizmek için çok çırpınmışlardı. Çil- ler, Ozal'ın yolunda Türkiye'ye çağ atlatacaktı. Me- sut Yılmaz, Bülent Ecevit iktidar ortağı olamaya- cak gibi görüldüklerinde olumlu pek çok adımlann- dan ötürü bile ağır eleştiri alıyorlardı. iktidara gel- dikten sonra, pek çok yanlışlan kapatılıyor. En sıra- dan çıkışlan alkış alıyor... Medyamızın bu yaklaşımlan iktidarlan olumlu po- zitif yönlendirme gibi bir iyi niyetten, yapıcılıktan kaynaklansa, holdinglerin büyük çıkaüan, iktidar ilişkileri, özelleştirmelerden ballı-kaymaklı pay kap- • ma. gibi hesaplara dayanmasa..biz de medyamı- za alkış tutacağız. Medyamız, iktidar alternatifi olduklannda yere göğe sığdıramadıklarına, işler, roller değıştiğinde kolayca sırtını dönüyor. Böyle olduğu için de, med- yanın işlevinde doğal oiması gereken bir ilişki biz- de ters işliyor Kamuoyu denetimini yapması gereken medya- nın işlevi gereği, eleştiri toplannın agırlığı iktidara, iktidar icraatlanna yöneliktir. Masaya yatınlmış olan iktidar gücünü elinde tutanlann eylemleridir. Genelde, hele de bizde, iktidardan düşmüş par- tilerin, sudan çıkmış balıklar gibi halktan yana ger- çeklere gözleri açılır. Geçmişte kendilerinin de ay- nı şeyleri yapmış olduklannı yok sayarak iktidarlan halktan yana eleştiririer. Toplumsal gerçekler ka- muoyuna daha çok muhalefet tarafından getirilir. Gelin görün ki bizim medya aynı partiler ve lider- lerin bile muhalefette iken değil, tam tersı iktidarda iken yanlannda, yakın destekçisi oluyor. Hep ikti- dar şakşakçılığı yaparak medya, pardon holding çıkaıiannı güvenceye alıyor. Daha fazla gevelemeden "iktidan millıyetçif!) çiz- gide kadrolaşma, uzun sûreçte de tek başına ikti- dara gelme aracı olarak kullanma kaygısını her şe- yin üstünde tutan, buna göre çok başarılı ve tehli- keli oynayan MHP ve liderini merkez sağın alter- natif iktidar partisi olarak pazahamanın bedelini medyanın kendisi belki değil ama toplum çok pa- halıya ödeyebilir." kaygımı, medyanın her zaman- ki gibi çıkariarını her şeyin üstünde tutan suç ortak- lığını bir kez daha yinelemek istedim. Bunun da ötesinde her şeye medyatik yaklaşma- nın, aslında gerçeklere toplumu duyarsız kılmanın, bütün hak ve kavramlan, elbette en çok demokra- si, emek, insan haklannı sanal hale getirme, kafa ka- nştırma var ki.. Çok çarpıcı bir güncel ömek Birieş- miş MilletlerToplantısı: Siz dünya liderierini ABD'de toplayan bu toplantının içeriği hakkında neler öğ- renebildiniz?LJderIerinyoğun görüşmetrafiğinin öte- sinde, BM'nin bu yılki asıl gündeminden, dünyada- ki çarpık gidişe, yoksullaşmaya karşı "dur" deme anlamında, ne ölçüde bılgılendiniz, bilinçlendıniz, bi- lendiniz? BM'nin bu yılki gerçek gündemi, ne ABD'de ne Türkiye'de medyanın gündeminde değil. Şöyle bir konu başlığı olarak geçiyor. BM'nin toplantısının in- sanlara ulaşması gereken gerçek gündemi, liderie- rin gidiş geliş trafiğindeki aynntılara, yaratılabilen her türsansasyona harcanıveriyor. Clinton ile Castro'nun karşılaştıklanndael sıkışıp sıkışmadtklan bütün ge- lişmelerin üstünde tartışılıyor. BızdeSezer'in bu ilk yurt dışı gezisine THY'nin uçağı ile gitmesine karşı çıkılıyor. Ozel uçağın kullanılması Türkiye'nin büyük- lüğünün, kimliğinin bir ölçüsü sayılıyor. Özel uçak ölçü ise, anzalanması Cumhurbaşkanrnın gecikti- rilmesi Türkiye açısmdan bir fiyasko oluyor. BM'nin, dünya ülkeleri ve insanların güvencesi, en büyük uluslararası örgütlenme kimliğinin içinin boşaltılmış, süper ülketer egemenliğinde kalması tar- tışılmıyor. Sadece sermaye(Dünya Bankası, Ticaret Örgütü, IMF ..) benzeri örgütlerin, ülkeler üzerinde BM'den daha fazla etkin, baskıcı olabilmelerinin sonuçlan sorgulanmıyor. Düzeltme: 5 Eylül tarihli "Bir Tanık" başlıklı yazımda, belleğimin bir yanılgısı olarak aynı dö- nemin farklı kulvarlardaki gençlik liderlerinden Ci- han Alptekin'den söz ederken Cihan Hamsi- ci yazmışım. Düzeltir her ikisinin yakınlarıından, okurlardan özür dilerim. [email protected] Asya Kalkınma Bankası Yoksullukla savaş fonu artürıldı MANtLA(AA)-Tür- kiye'nın de üyesi bulun- duğu Asya Kalkınma Bankası'nın (ADB) 25 üyesi, yoksullukla mü- cadele fonu için 5.6 mil- yar dolar aynünasına ka- rar verdı. Merkezi Manila'dabu- lunan ADB tarafından yapılan açıklamada, 1997-2000 döneminde 5.1 milyar dolar olan ADF fonu, yeni dönem- de 500 milyon dolar art- tınldı. Fon kaynaklan- nın yenilenmesinin 2.91 milyar dolan ADB üye- si kreditör ülkelerince, geri kalanı da ADB'nm daha önce kullandırdığı kredılenn gen ödemele- rinden karşılanacak. Fo- na en büyük katkıyı 1 milyar 61 milyon dolar- la Japonya yapacak. Fona katkılann yansı. Japonya dahil, Asya-Pa- sifik ülkelerinden sağla- nacak. Bu yıl ADB'ye üye oiması beklenen Portekiz ile Sıngapur fo- na ilk kez katkıda bulu- nacaklar.