Katalog

SAYFA CUMHURİYET 10 5EYLÜL2000SAU KAVŞAK OZGEN ACAR Yaşlı lilki Yaşlamyor! New York Times gazetesinde (NYT) 23 Temmuz'da bir başlık: "Azerbaycan 'ın yeni dünyasında, bir yaşlı tilki iktidara yap/ştı." Ingiliz Economist dergisinin 2 Ey- lül sayısında bir kimlik analizi başlı- "Haydar AJiyev, Kafkasya 'nın ma- estrosu." Daha nice yabancı yayınlarda ben- zeri içerikli haberfer dikkati çekiyor. Aliyev birdenbire gündemin tepesi- ne tırmandı. ' Stalin den sonra, Sovyet Sosya- list Cumhuriyetler Birtiği'nin (SSCB) en acımasız Komünist Parti Genel Sekreteri Leonid Brejnev'in Krem- lin'de işbaşında olduğu günlerde AJi- yev, ünlü istihbarat örgütü KGB'nin "2" numarası idi. Rusya'nın bugünkü devlet başka- nı Vladimir Putin ise o yıllarda örgüt- te işe yenı başlayan bir çömez olma- lıydı. Bir başka deyimle, soğuk savaş yıllarında James Bond, Ingiltere'nin 007'si idiyse, Aliyev de "SSCB'nin 002'si" idi. Kong- renin ambargo uy- guladığı Azerbay- can'akarşılıkABD, Ermenistan'a yılda en az 100 milyon dolarlık ekonomik yardımda bulunu- yor.Son yıllarda öne çıkan petrol ve do- ğalgaz buluntulan, Bakû-Ceytıan bo- ru hattı projesi ile VVashington yöne- timi Aliyev'e, Beyaz Saray'm kapisını aç- makzorundakaldı. Avrupa Güvenlik ve Işbirligi Toplantısı (AGİT) ile oluşturu- lan Minsk Grubu, Bakû-Erivan ara- sında sürtüşme ye- rine diyaloğun ku- rulması için uğraş veriyof. Bu uğraş- tan çıkacak olum- tusonuç, SSCB'nin çekılmesinden do- ğan Kafkasya'da parçalanmış htızur- suz etnik mozaiğe deolumlubirömek oluşturacak. Bu nedenle, de- mokratikleşmeleri- ni hrzlandırmak amacıyla Enmenistan ve Azerbay- can'a, Avrupa Konseyi'ne (AK) üye olmalan konusunda aynı anda göz kır- pıldı. Dünyada "talk show (lafebeli- ği)" alanında ön sıralarda gelen ve merkezi Strasbourg'da bulunan AK"ye üyelik önerisi, her iki ülkenin önüne konulan havuç etkisi yarattı. Bakû ve Erivan, AK üyelerine mektuplar, özel temsilciler göndererek üyelikle- rine destek aradılar. Bu arada "Kaf- kaslar'ın maestrosu " ya da "yaşlı til- ki", Kıbns Rum Toplumu Başkanhgı'na da aynı amaçla bir mektup gönder- di. Kuşkusuz, diplomasi alanında bu, basit, olağan bir adımdı. Ancak tilki, yaşlandığını bu adımı attıktan sonra algılayacaktı! Rumlaryıllardır böylesine güzel bir firsat yakalamamışlardı. Hemen ya- nıtladılar "Desteklehz, ama önce ta- nışalım" niteliğindeki yanıtla "karşı- lıklı diplomatik ilişki kurulmasını" önerdiler. Verilen yanıtı dünya kamu- oyunasergileyipyaşlı tlkiyi kullanmak- ta gecikmediler. Bir Türk cumhuri- yeti olan Azerbaycan, bir başka Türk cumhuriyeti olan KKTC'yi tanımaz- ken, Türkiye'nin tanımadığı Kıbns Rum yönetimini tanıma konusunda adım atıyordu. llk tepki, bir başka til- ki, KKTC Cumhurbaşkanı Rauf Denktaş'tan geldi. Devreye Ankara dagirince Bakû, "Rumlan tanımakgi- bibirniyetleri olmadığını" açıklamak zorunda kaldı. Ikincisi, Bakû-Cey- han petrol ve doğalgaz boru hatlan nedeniyle Kıbns'ın stratejik önemi daha da artıyordu. Adada, ABD'nin de kullandığı Ingiliz üsleri, Ortadoğu petrol satrancında "vezir" rolünde idi. VVashington-Londra ikilisinin bu satrançtaki ikinci veziri "Incirlik" idi. Incirlik, Irak'a yönelik iken; Kıbns üs- leri, Israil-Ürdün-Mısır hatta Türkiye karelerinde hamle yapacak konum- daydı. Bakû-Lefkoşa bağlantısı Kıb- ns'ı daha da güçlendirecekti. Türkiye'de yaşa- nacak bir siyasal is- tikrarsızlıkta, sözge- lişi Humeyni'nin Iran'da oynadığı ro- le Türkiye'de soyu- nan Fethullah Gü- len iktidan gibi ya da benzeri bir siyasal gelişmede, ikilinin In- cirlik'ten çıkanlma- lan durumunda, Ba- kû-Ceyhan boru hat- tının jandarmalığını Kıbns'taki Ingiliz üs- leri yapacakn. Bu ne- denle, Aliyev'in öne- risi en az Batı kadar Rumlann da ekme- ğine yağ sürüyordu. Böylece, Rumlarda Ortadogu-Hazar petrol satrançoyu- nuna girebilecek- lerdi. NYT ve Eco- nomist, Kremlin entrikalan ile büyü- müş olan Aliyev'in Kafkaslar'daki gü- cünü herkes gibi kabul ederken bir başka noktaya da dikkati çektiler. Ali- yev kâğrt üzerinde 77,gerçekte80ya- şında bir kalp has- tası idi. Medya Ali- yev'e, Suudi Ara- bistan'dan sonra dünyanın en zen- gin petrol yataklan üzerinde otururken halkının çogun- luğuna ayda ancak 100 dolar sağla- yabilen çelişkili bir lider gözüyle ba- kıyordu. Aliyev'in sağlık denetimine son geldiği günlerde Ankara'daki ba- zı Amerikalı ve Ingiliz diplomatlan söz birliği etmişçesine bize şu degerlen- dirmeyi yapmışlardı: "Son aylarda Azerbaycan'dan kaynaklanan bazı sorunlar, projenin gerçekleşmesini geciktiriyor. Gele- cek yıl başında başlansa bile boru hattı en erken 2004 yılında biter. Ne yazık ki Aliyev'in ömrû, bu dev projenin açılışını görmeye, halkına refah vermeye yetmeyecek. Eğer proje başlamadan önce maestro yaşama gözlerini kaparsa (Elçibey de olmadığı için) Azerbaycan'da yaşanacak lidertik kargaşası, Rus- lann Kafkaslar'da daha rahat at oy- natmasına yol açmakla kalmaya- cak, boru hattı nın da geleceğini tehlikeye düşûrecektir." Ermeni girişimlerine dikkat ABD başkanlık seçiminin iyiden iyiye hızlandığı şu günlerde taraf- lar her oyun peşine düştüler. Bu- nun bitincinde olan çeşitli toplum- sal kuruluşlar, etnik gruplar, lobiler de oylan karşılığında ödün kopar- ma ve çıkar sağlama peşindeler. Bunlann arasında "Ermeni Diaspo- ras/"dabulunuyor. Amaçları, başkanın oluşturaca- ğı yeni yönetime etki yapmak, ay- nca kongreye yeni girecek aday- lan yanlanna çekip gündemde olan "soykınm tasansını" temsilciler meclisinden geçirmek. Kuşkusuz, bu konudaen büyük desteği de Yu- nan ve Kıbns Rumlannın oluştur- duğu lobiden sağlıyorlar. Son çeyrekyüzyıldaABD'nin24 eyaletindeki yerel parlamentolarda Ermenisoykınmı"na destek veren 72 karar kabul edıldi. Yainızca son yıl 9 yeni eyalette karar alınması, ABD'deki Ermeni örgütlerinin ne denli yoğun bir çaba içinde olduk- lannı gösteriyor. Ayrıca beş eyalet, "7975 Ermeni soykınmını" okul- larda resmen ders programlanna aldı. Şu anda VVashington'da ABD Temsilciler Meclisı gündeminde bulunan bir karartaslagınm geçmiş H , yıttarakiyasJa daha fazla taraftarbul- '-;" duğu anlaşılıyor. Niyet, bu tasan- nın temsilciler meciisinden geç- mesinden sonraTürkiye'yi boy he- defi yapmak. Amaç ise şu üç nok- tada özetleniyor: 1. Özür diletmek, λ. 2. Yahudilere yapıldığı gibi yük- î ; lü bir para kopartmak, 3. Ermenistan Anayasası'nda yazıldığı gibi, Türkiye'den toprak al- mak. Böylece, bugünkü konumu ile Kafkaslar'da ulaşım açtsından ya- Irtlanan Ermenistan'a soluk aldıra- cak bir genişleme sağlanmtş, ay- nca Türkiye'nin Batı ile arası açıl- mış olacak. Bu oluşumlara Italya, Fransa, Hollanda gibi Avrupa Birliği ülke- lerinde de yoğun bir bıçimde rast- lanıyor. Bu yılki girişimlerin geçmişten önemli bir farkı var. Eskiden bu gi- rişimleri "Ermeni Diasporası" yü- rütürdü. Şimdi isetüm girişimlerin ardında başkent Erivan'daki "Er- meni Hükümeti" butunuyor. Bu ne- denle girişimler daha etkin ve ör- gütlü olarak sürüyor. Dışanda bir avuç Türk'ün ABD, Avrupa ve Avustralya'daki olağanüstü müca- delesi ile Türk Dışişleri Bakanlı- ğı'nın çabalanna karşılık Türk ka- muoyu ve medyası aymazlık için- de. Dünyada ciddi bir kazan kay- nıyor. Kazanda Türkiye'nin ulusla- rarası çıkarlan kaynatılıyor, ne ya- zık ki medyamızda tek satıriık ha- ber, tek saniyelik görüntü yok. Her zamanki gibi iş işten geçtikten son- ra medyamız alevlenip kamuoyun- da telaş yaratırsa şaşırmayalım. Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, New York "BM Binyıl Do- ruğu "nöa konuyu ABD Başkanı Bill Clinton ile de görüşecek. An- cak, Clinton gidici bir başkan ol- duğu için temsilciler meclisinin ye- ni kadrosu üzerinde etkisi düşünü- lemez. Konunun Amerikalı siyasa- cılara anlatılması ve sağduyulan- nın sağlanması için başta medya olmak üzere Türk kamuoyunda herkese önemli bir görev düşüyor. Elmek: oacar(a superonline.com Faks: 0312. 46815 79 dishab@cumhuriyet.com.tr Lübnan genel seçimlerinde eski başbakan ve Hizbullah örgütü büyük zafer kazandı Hariri îktîdara dönüyor• 30 yıl sonra ilk kez sandık başına giden Güney Lülmanlılar, Israil işgaline karşı yıllarca mücadele eden Hizbullah'a oy verdiler. BEYRUT (Ajanslar) - Lüb- nan'da önceki gün ikinci aşama- sı yapılan genel seçimlerin so- nuçlanna göre, eski tâşbakan Re- fik Hariri iktidara dönüyor. Ha- riri hderliğindekı muhalefet, baş- kent Beyrut'ta sandalyelerin tü- münü kazanırken ülkenin güne- yindeki oylann büyük bölümünün de Hizbullah ve Emel örgütü üye- lerine gittiği bildirildi. Basında çıkan haberlerde, mil- yarder müteahhit Hariri ve aday- lannın Beyrut'taki 19 sandalye- nin tamamını kazandıklan, ülke ekonomisini borç batağına sü- rüklemekle suçlanan Başbakan Sefim Hoss yönetiminin sonunun geldi- ği bildirildi. Anayasaya göre, 1975-1990 yıllan ara- sındaki iç savaştan sonra ülkenin yeniden inşasında önemli rol üstlenen Hariri'yi 1998 yılında istifa etmeye zorlayan Dev- let Başkanı EmiJ Lahud, yeni başbaka- nı atamadan önce parlamentoya danışmak- Ia yükümlü bulunuyor. Bu arada, Lübnan Başbakanı Selim Hoss, seçimlerde yenilgiyi kabul etti. Hoss, düzcnlcdığı basın toplantısmda, "Bu ülkeye 25 yıl hizmet ettikten sonra siyasihayaümdabir sayfayı ceviriyoruın'' dedi. Seçim sonuçlanna saygı duyduğu- nu, sonuçlan demokratik biçimde kabul ettiğini ve buna uygun davranış sergile- yeceğini belirten Hc«s, parlamentonun dı- şında da olsa siyasi kariyerine devam edeceğini söyledi. Lübnan'da televizyonlann genel se- çimlerde resmi olmayan sonuçlara göre Hariri'nin Hoss karşısında zafer elde et- tiğini duyurmasuıdan sonra Hariri yan- daşlan başkent Beyrut sokaklannda ha- vai fişek gösterileri ve kutlama törenle- ri düzenledi. Hizbullah ve Emel'in zaferi Hükümette ordunun rolünü ve hükü- metin kötü giden ekonomiyi düzelteme- mesini protesto eden Hıristiyan, Müslü- man, sağcı ve solcu kuruluşlar seçimler- Başta Beyrut halkı olmak üzere Lübnanİılar eski başbakanlan Hariri'nin seçim zaferini sokaldara dökülerckkutladılar. Refik Hariri'yi ilk kuda>anlar arasında eşivarm. (Fotoğraf: REUTERS) de birlikte hareket ettiler. Genel seçim- lerin ikinci turunda seçmenler 128 san- dalyeli parlamentonun 65 milletvekili için oy kullanırken Güney Lübnan'da oturan vatandaşlar 30 yıl sonra ilk kezean- dık başına gittiler. Basında çıkan haberlerde, ülkenin gü- neyinde Israil işgaline karşı yıllarca mü- cadele veren Sunye destekli Hizbullah ve Emel örgütlerinin oluşturduğu ittifakın tüm oylan topladığı bildirildi. lYolombiya ateşkese ıımııt bağladı ABD Başkanı Bill Clinton'uı ziyaretinin ardından i\ ice kanşan Kolombiya'da, hûkümetle ülkenin en büyük gerflia grubu Devrimd SUahb Güçkr (FARQ arasında sürpriz bir biçimde ateşkes görüşmeleri başlatdmasına karar veriküği açüdandı. Önceki gün yayımlanaı» ortak açıklamada, Ud tarafin 22 Eylül'de ateşkes görüşmeleri için masaya oturacağı bildiriklL Clinton'ın ziyaretiyle bhükte Kcrfombiya'da çabşmalar iyice şiddetlenmiş, son birkaç günde meydana gelen olaylarda 37 kişinin öldüğü açıklanmışb. Bu arada, FARC'a üye olduğu iddiasryla 5 gündür gözaltmda tutulan 4 ayhk hamile öğretmen MaribeJ Lopez, hükümete bağtı mflisler tarafindan dün serbest bırakıkh. (Fotoğraf: REUTERS) UüNÎKÎKENTTEMEYDANA GELENPATLAMALARDA 2 KÎŞÎ ÖLDÜ Rusya'da yine bombah saldırılar Dtş Haberkr Servisi - Rusya'da iki ayn şehirde meydana gelen pat- lamalarda ilk belırlemelere göre 2 kişi öldü. ilk patlama sabahın erken saat- lerinde, ülkenin güneydoğusunda- kiRiazan'da birpazaryerinde mey- dana geldi. İki kadının hayatını kaybettiği saldında 5 kışı de yara- landı. Yaralılann arasında üç ya- şrndaki bir çocuğun da bulundu- ğu ve kurtarma ekiplerinin bölge- de çalışmalannı sürdürdüğü bil- dirildi. Rusya Içişleri Bakanı Vla- dimir Ruşayto. terörist saldın ola- sılığının devre dışı bırakıldığını; patlamanın, pazaryerindeki esnaf arasında ortaya çıkan bir anlaş- mazlık nedeniyle patlak verdiğinin sanıldığını belirtti. Rus bakan, pat- lamayla ilgili olarak 5 kişinin gö- zaltına alındığrnı kaydetti. ikinci patlama ise son dönemde artan şiddet olaylan nedeniyle adı "suç kenti"ne çıkan St. Peters- burg'da oldu. St. Petersburg Vali- si VladimirYakovfcv'in evinin ya- kınında bulunan bir mağazadaki patlamada ölen ya da yaralanan ol- madı. Dünkü patlamaların, ülkenin gü- neyindeki Buinask'ta bir apartman- da meydana gelen ve 64 kişinin ölümüne neden olan patlamanın birinci yıldönümüne rastladığına dikkat çekildi. Yasa tasarısı gündemde Sürgün Iranlılar için afhazırlığı TAHRAN (AFP) - tran parlamentosunun, 1979'da , gerçekleştirilen Islam dev- rimı nedeniyle ülkeden ka- çan tüm Iranhlara af getir- meye hazırlandığı bildiril- di. Iran'da dün yayunlanan gâzetelerde yer alân haber- lere göre, reform yanlılann- dan oluşan yeni parlamen- to, yurtdışında yaşayan Iranlılara ülkelerine döne- bilme izni çıkaracak yasa tasansı üzerinde çalışıyor. Haberierde, "Devrimden sonra ülkeyiterk eden ve siyasi ya datophımsalsuç- lan nedeniyle yargılanmaktan korktuklan için geri dönemeyen tüm tranlılar bu yasadan yararla- nabflecek"denıl- di. Söz konusu yasa tasansının • tran meclisinin 1979'dan sonra ülkeyi terk eden îranlılar için afçıkarmaya hazırlandığı bildirildi. sadece "terörist eyiernlere kaUaşanlan" kapsamaya- cağı belirtilıyor. Bu ayn- mın özellikle Irak'ta üslen- miş bulunan rejim karşıtı Halkuı Mücahitleri örgü- tü üyelerine yönelik oldu- ğu ifade ediliyor. Önümüzdeki günlerde parlamentonun gündemi- ne ahnacağı bildirilen ya- sa tasansının, 40 milletve- kili tarafindan desteklen- diği belirtiliyor. lran yöne- timinin, özellikle son bir- kaç aydır, ülkenin kötü du- rumdakı ekonomisini dü- zeltebihnek için yurtdışın- daki zengin Irarüılan geri getirmenin yollannı aradı- ğı kaydediliyor. 2 milyon- dan fazla Islam rejırru kar- şıü Intnfmm, 1979'dan son- ra ülkeyi terk ederek Avru- pa'ya ya da ABD'ye yer- İeştiği biliniyor. Öte yandân, ülkede art arda reformcu gazetelerin kapatılması ve gazetecile- rin tutuklamnasının ardın- dan Sosyal Gü- venlik Kuruluşu, gazeteciliği, mahkûmiyet ris- ki, para cezalan ve mesleki ya- saklar nedeniyle ^riskfimeslekkr" listesine aldı. Re- salet gazetesinin haberine göre, kuruluşun başka- nı, gazetecilerin yeni yasa teklifi çerçevesinde erken emekli olması gereken ça- lışanlar kapsamına alındı- ğını söyledi. Karann ke- sinleşmesi için Yüksek Emek Konseyi'nin onayı gerekiyor. Iran'da çalışma yasası çerçevesinde, gazeteciliğin bu listeye dahil edilmesi, gazetecilerin haftalık ça- lışma saatlerinin azalması ve fazla mesai almalan an- lamrna geliyor. çatışmalarda 329 kisi öldü Cumhuriyet k i t a p I a r ı Oral Çahşlar/Banş Doster SOL GELECEĞ1 TARTIŞIYOR Mina Urgan'dan Oskar Lafontaine'e, Ufuk Uras'tan Murat Karayalçın'a, Oguzhan Mûftüoglu'ndan Halit Çelenk'e kadar solun önde gelen 50 ismi Kürt sorunu, siyasi tslam, Türk-AB ilişkıleri, sosyalizmin ve sosyal demokrasinin geleceğı konusunda konuştular, tartıştılar. Mtap k Çağ Pazartama A.Ş. Türkocağt Cad. No:39/41 (34334)Cağaloğlu-lstanbul Tei: (212)514 01 96 İSLAM'DA KADIN VE CİNSELÜK Cumhuriyet k ı t a p 1 a r ı Sri Lanka kan gölüne döndü Gazeteci -Yazar Oral Çalışlar, bu kitabında tslam'da kadını temel kaynaklara dayanarak ve de titizlikle inceliyor. y Çağ Pazartama A.Ş. Tûrkocağı Cad. No.39/41 ^ fcitaplaılubû (34334)Ca9aloğltı-lstanbul Tel- {212)514 01 96 Dış Haberler Servisi - Sri Lanka'da ordunun, ku- zeydeki Cafha Yanmada- sı'nda kaybettiği toprak- lan geri almak için önce- ki gün başlattığı operas- yonlarda en az 329 kişinin öldürüldüğü, 1100 kişinin de yaralandığı bildirildi. Savunma Bakanlı- gı'ndan yapılan açıklama- da, lOEkim'deyapıİHcak parlamento seçimlen jçm dün resmen başlayan se- çim kampanyasından bir gün önce patlak veren ve yaklaşık 12 saat süren ça- tışmalarda 71 askeriıı öl- dürüldüğü, 479 askerin de yaralandığı belirtıldi. Açıklamada, askerlerin, aynlıkçı Tamillerin nısan ayından bu yana ele geçir- meye çalıştıkları Cafna kentinin savunmasını güç. lendirmeye yönelik ope- rasyonlan kente 20-30 kilometre me- safede çıkan çatışmalar- da üç cephede ilerleme sağladıklan ve en az 216 gerillayı öldürdükleri id- dia edıldi. Tamil Eelam Kurtuluş Kaplanlan (LTTE) tara- findan yapılan açıklama- da ise 5 ayn yerde çıkan çatışmalarda 100'den faz- la askerin öldürüldüğü öne sürüldü. LTTE, hava des- tekli güvenlik güçlerinin sivil bölgelere topçu ve roket saldınlannda bulun- ması nedeniyle binlerce kişinin evini terk ettiğini, gerillalann çatışmalarda şiddetli direniş gösterdik- lerini belirtti. LTTE'nin bağımsız devlet kurmak için 1983 yılında başlattığı silahlı mücadelede şimdiye kadar 61 binden fazla kişinin öl- dügü belirtiliyor.