Katalog

21 EYLÜL 2000 PERŞEMBE CUMHURİYET SAYFA HABERLER Fransız BilimselDenizAraştırmalarıgemisiLeSuroit'nın araştırmasının Uksonuçlan Kınlma 7'denbüyük olacak Araşorma sonuçtenna göre, Kuzey Anadolu Fayı boyiu boyunea terk parça halinde Marmara Denizfni yanp geçiyor. Uzmanlar, bilgisayar verileriyk çizUen haritalanla ba fayın özeflüdermi incetiyorlar. ORHANBURSALI Sabahın köründe koca deniz- de Le Suroit'yı (Güneybatı rüz- gân, yani Lodos) anyoruz. De- nizde yola çıktığımızda olma- yan hafif bir lodos da patlamış. Kaptan diyor ki, bu havada li- mana çekınış olabilirler. Ben de fikır yürütüyorum, hayır mutla- ka denizdedırler. GPS (Uydu- dan konum belirleme) devre dı- şı, koordınat saptaması yapıla- mıyor. Son yıllarda Türkiye'de ciddi ve programlı denız araş- tırmalannı başlatan Nad Görür en son cep telefonundan Bü- yükçekmece'nin en az 10 mil açıklannda olduklannı belirt- miş ve gemiyi görünce telefon edin demişti. Marmara'nın açıklannda ba- zen cep telefonlan da çalışmı- yor. Ufukta beyaz bir gemi gö- rüyonız. Le Suroit mı acaba? Dürbünlerle bakılıyor, tabii Ü gövdede yazılı kocaman IFRE- • Fayın iki parça halinde kınlma olasılığı oldukça yüksek.... Bilim adamlan, fayın tek parça kırılması halinde depremin büyüklüğünün 7.6, parçalı kınlması halinde de büyüklüklerin 7'nin üzerinde olacağı görüşünde hemfıkirler. MER adını okumak mümkün değil. Evet Le Suroit bu. Le Suroit, Fransız Bilimsel Deniz Araştırmalan'nın (IFREMER) gemisinin adı. Araştınna esas olarak, Fransız bilim adamı Xa- vierLePkhon'un ortayaattığı ve Tûrk meslektaşlan Ceial Şengör ve Tuncay Taymaz ile geliştirdiği Marmara'yı tek bir ana fayın yararak geçtiği tezini test etmek için düzenlendı. Bu bilimsel araştırmanın eş baş- kanlan Le Pichon ve Şengör. Denizin altını "görecek" mo- dern teknolojilerle donaülı olan gemi, Mannara'yı yanp geçen fayın özelliklerini aynntdı ola- rak öğrenmek isteyen bilim in- sanlanyla dolu. Bir haftadır de- nizdeler. Bugün akşam ekibin bir kıs- mı değişecek ve 4 Ekim'e ka- dar sürecek ikinci program baş- layacak. Celal Şengör telefon- da beni yeteri kadar heyecan- landırdı. "Marmara'nın altını bugûne kadar hiç bu kadan net görmemiştik, bir dizi yeni bflgi edindik" dedi heyecanh anlatı- mıyla. Geminin bilim yöneti- mi, Türkiye'de bilimin gelişme- sine katkıda bulunmak, bilim ve araştırmayı özendirmek için 14 yıldır kesintisiz yayımlanan ve bilim haberlerini doğnı bir şekilde aktarmayı amaç edinen Cumhuriyet Billim Teknik'in başvurusuna olumlu yanıt ver- meyi kararlaştınnış. Dergının temsilcisi olarak bugünü (Salı) onlarla geçirecek ve çalışmala- nnı izleyeceğim. Şimdi okur- lann "Sadedegd, nesonuç ahn- (h,önceonlan yaz, masal ktsrnı- nı sonra anlanrsın" dediklerini duyar gibiyim. O zaman öncelikle yazayım: Yanal faylar hakkında kesine yakın bilgiler veren batımetri (derinlik ölçümleri) araşürma- lannın verilerine göre, Kuzey Anadolu Fayı Marmara'yı tek fay halinde geçiyor. Fay, tzmit Körfezi'nden denize giriyor ve Saros'tan çıkıyor! KAF'uı de- niz içındeki bu ana fay sistemi, Marmara Fayı olarak nitelendi- rilebilir. Çözünürlüğü son de- rece yüksek ses dalgalan veri- lerinden yola çıkılarak, işini bi- len teknısyen ve uzman bilim insanlannın yönetiminde son derece gelişmiş bilgisayar sis- temleri ve programlanyla çizi- len hantalarda, bu Marmara Fa- yı 'nın sürekliliği, yanal atım özellikleri ve yapılan keserek geçtiği konusunda gemıdeki bi- lim ekibi fıkirbirliği içinde. Bu süreklilikte daha önceki batı- metri haritalannda görüleme- yen ve dolayısıyla şüpheli ola- rak nitelendirilen bolgelerde (Örneğin merkezi Marmara çu- kurluğunda) fayın izi, yeni ça- lışmada sürülebiliyor. Ancak, bu fayın iki büyük parçadan oluştuğu görülüyor. Bu parçalann en uzunu Saros Körfezi'nden Orta Marmara sırO denilen, Çınarcık çukurlu- ğunun kuzeyinde, Çekmece açıklanna kadar tek parça ha- linde geliyor. Uzunluk 110 km. kadar. Sonra buradan bir bük- lüm yapıyor ve Çınarcık çukur- lugu içine girerek tzmit Körfe- Arastırma calısmaları Türkiye maddi destek vermiyor Gemiye çıktıktan sonra kısa bir tamtım gezisi yaptık. Bilimsel çalışmalar geniş bir alanda bir araya top- lanmış. Her yan Mar- mara Denizi'nin altı- nı gösteren, çeşitli amaçlarla yapılmış haritalarla dolu. Araş- tumanın planlamasını gösteren harita duvar- da asılı. Geminin araş- tıracağı yerler bölge bölge, renk renk ta- ranmış. Büyük masa- da duruma ve tartışma konusuna göre harita- lar yayılıyor ve elde edilen yeni bilgiler üzerinde tartışma ya- pılıyor. Bir yandan ge- niş ekranlarda veriler renklendiriliyor ve ha- ritalara dönüştürülü- yor. Işlem tamamla- nınca haritalar büyük plotter-yazıcılara gön- deriliyor. Diğer bir yerde de- niz dibine dikine gön- derilen ışınlarm yansı- masının anında kâğıda döküldüğü bir çıkış makinesi durmadan çalışıyor. Geminin yol aldığı, deniz dibini ta- radığı bölgeleri bilgi- sayar ekranmdan izli- yonız. Bilim kurmayı- mn saptadığı tarana- cak bölgeler durma- dan işaretleniyor ve gemi kaptamna iletıli- yor ve geminin rota değişikliğini yine ek- randan izliyoruz. Fay hattı, üzerinde dikine ve enine gezilerek ta- ranıyor. Herkes pür dikkat işini yapıyor. Bilim kurmaylan da yapılanlan inceliyor, yapılacaklan belirli- yor. Sürekli tartışılan, iş yapılan bir ortamda bulunmak keyifli. Araştırma gemisi Ins- titute Français de Rec- herche et İ'Explaitati- on de le Mef e (IFRE- MER) ait Arastırma- nın bilim eş başkanla- n Le Pichon ve Celal Şengör. Naci Görür TÜBıTAKvelTÜadı- na, Rolando Armijo da IFREME adına ile araştırmanın koordi- nasyonunu yapıyorlar. Gemide iki eş başka- nın dışında dördü Türk dördü Fransız 8 bilim insanı daha var. Hepsi IFREMER'den 7 bilimsel destek per- soneli ve 22 gemi per- soneli var. Araştrrma, yüzde 54 Avrupa Komisyonu, yüzde 46 oramnda da IFREMER tararmdan finanse ediliyor, yani Türk hükümetinin ve- ya tarafının hiçbir maddi katkısı yok. Ge- mi adamlannm maaş- lan dışında, geminin Marmara'daki araştrr- masınm toplam mali- yeti 700 bin dolar Ge- minin tahmini fıyatı ise 40 milyon dolar. Araştırmalarla ilgi- li daha geniş bilgiyi, Le Pichon ile röporta- jı, fotoğraflarlabirlik- te öbür cumartesi gü- nü Cumhuriyet Bilim Teknik'te yayımlaya- cağımız için yazıyı burada noktalayalım. Gece gemiden ayn- lırken, ertesi gün de- nize ilk kez indirile- cek olan BALIK'ın son testleri yapıhyor- du. Balık, bilim adam- lannca da ilk kez bu- rada kullamlacak. De- niz dibine yakın sey- redeceği ve zor bölge- lere indirileceği için yamaçlara çarpma ve çelik halatlanndan kurtulup Marmara diplennde kaybolma tehlikesi var. Aym 4, üne kadar sürecek zor bir programm da ba- şanyla sonuçlanması- nı diliyorum. TÜBtTAK Marmara Araşbrma Merkezi Başkanı Pnrf. Nad Görür, anştaina sonoçlanm değeriemfinft Görür,fayın deniz içinde olmasının etkiyi azaltacağını savundu 'Kocaeli kadaryıkıcı olmaz' tstanbulHaberServisi- TÜBİ- TAK Marmara Araştırma Merke- zi (MAM) Baskanı Prof. Dr. Na- ci Görür, Marmara Denizf ndeki faylann iki parça halinde kınlma- sı olasılığının bulunduğunu, an- cak tek parça halinde de kınlma olabileceğini bildirdi. Görür, olası depremlerin bü- yüklüğünün, parçalı kınlma ha- linde 7'nin altmda olmayacağını, tek parça kınlması haünde ise 7.6 büyüklüğünde bir deprem olabile- ceğini kaydetti. Fayın konumu hakkında bilgi vermekten kaçınan Gö- rür, "Mannara'nın or- taiannda bir yerde. Hangi fayın nereden geçtiğmi şu anda çok iyi biKyoruz. Haritası da landığı bir bölge olduğunu ifade eden Görür, toplanan batimetrik verilerle Marmara Denizi'nin ku- zey çukurhığu boyunca, Kuzey Anadolu Fayı'nın bir devamı ola- rak tek bir fayın varîığının ortaya çıktığuıı bildirdi. Belirlenen fayın. iki büyük par- çadan oluştuğunu anlatan Görür şunlan söyledi: "Bu parçabrdan en uzunu 110 küomctre. Tekirdağ 3e Orta Marmara arb arasmda 65 kilometre uzuntuğunda olan A ÜBÎTAK Marmara Araştırma Merkezi Başkanı Prof. Naci Görûr, Marmara Denizi'nde belirlenen fayın kınlması durumunda yaratacağı eticinin, karadaki Kocaeli depreminden daha yıkıcı olmayacağına dikkat çekti. haarlandı. Ancak bunu nze vere- mem, gizüdn-" dedi. Prof. Dr. Naci Görür, dün dü- zenlediği basın toplantısında, Is- tanbul Teknik Oniversitesi, TÜ- BÎTAK ve Fransa Uusal Bilimsel Araştırma Mericezi'nce (CNRS), Le Suroit gemisiyle Marmara De- nizi'nde 12 EylüTde başlatılan fay araştırmasının ilk etap sonuçlan- nı açıkladı. Görür, bu araştırmada Tekirdağ'dan îzmit Körfezi'ne ka- dar uzanan Marmara Denizi'nin aynntıh bir batimetrik haritasının çıkanldtğını ifade etti. Marmara Denizi'nin en aktif faylann top- ikincisi ise bir büklümyaparakÇı- narcık çukuru içerisin* ginnekte ve muhtemeten iki kol halinde tz- mh Körfea'ue uzanmaktadır. Unutnuunakgerekirki,Marmara fayı deniz içindedir ve kınkbğı za- man >< aratacağı etkl karadaki Ko- caeli depreminden daha yılaa <A- mayacakm; Çünkü, Kuzey Ana- dolu Fayı gibt fayiarda en şiddetü sarsuıtı, faya paraiei dar bir alan- da olmaktadır. Marmara Deni- zi'nde bu kıam su attmdadn*. Ay- nca deniz içinde de fay boyunca yaydacak olan deprem dalgalan karayageçistebeffiöiçûdegüç kay- bedecektir." Görür, araştırmanın ikinci bölümünün 1 Eyhll-4 Ekim tarihlerinde gerçekleştinleceğini, bu araşnrmada da hangi faylann daha önce kınldığı, hangilerinin henüz kınlmadığı konusunda gü- venilir bilgiler elde edilmesinin umuldugunu kaydetti. Görür, MannaraBölgesi'ninbir deprem kuşağı içerisinde yer aldı- ğı gerçeğıni hatırlatarak "Bu araşbnnalardepremlerinverebi- leceği zarariarm büyüklüğünün ""1 "^~~1 ™"1 "~"~" tahmin ediime- âne.gereklited- birkrin aimma- sına yardmıcı olacaknr. Bu ne- denle, ilgililere, Marmara Böl- gesi'ni depreme hazniamak adma gerekenin bir an önce uygulamaya koymalan tavsive edümektedir." Görür açıklamasmda, depremin ciddi bir konu olduğunu ve herke- sin konuşmaya yetkili olmadığını da ifade ederek bu konuda herke- sin yorum yapmamasını istedi. Denizli bölgesindeki faylann in- celenmesi için 30 adet sismografi cihazı gönderildiğini ve çahşmala- nn sürdüğünü de vurgulayan Gö- rür, 2001 yılının ağustos aymda, Italya ve Amerika'nın işbirüğiyle Marmara Denizi'nde yeni araştır- malar yapılacağını duyurdu. zi'ne uzanıyor. Uzunluk: 65 km. kadar. Bu ikinci parçanın ikiye aynlarak iki kol halinde körfeze girdiği görülüyor. İstanbul'un avantajlan Araştırmanın bilim kurmayı, bu faym kınlmasının zorunlu olduğu görüşünde hemfikir. Fay, bugüne kadarki tarihsel davranışına uygun olarak kın- lacaktır. Ancak Istanbul için avantajlı durumlar var. Bunlar- dan biri, fayın iki parça halinde kınlma olasılığı. Bu oldukça güçlü bir olasılık. Ancak fayın tek parça kınlma olasılığı da bulunuyor. iki parça mı, yoksa tek parça mı kınlacak tartışma- sını kesin bir çözüme bağlama- nın olanaksızhğını vurgulamak gerekir. Bu test edilebüir bir ve- ri, bilgi veya varsayım değüdir. Bunu sadece doğa test edebüir. Ancak, Marmara fayının geç- miş davranışı ve bugünkü özel- likleri hakkında elde edilecek yeni bilgiler ve bu bilgilerle oluşacak tam net bir fotoğraf, tek parça veya daha çok parça- lı kinlmalar konusunda, o da sadece olasılıklann oranlan hakkında, yine insani7 bilimsel bilgiler verebilecektir. Bılım, şimdi bu yolda araştırmalannı derinleştirecek ve Marmara Fa- yı'nı kontrol altına almaya, na- bız aüşlanru dınlemeye yönelik yeni çalışmalar belirleyecektir. 7den büyfllc depremler Faym tek parça kınlması ha- linde beklenen depremin bü- yüklüğünün 7.6 olacağmı be- lirriyor, gemideki büim kurma- yı. İki parçalı kınlmalarda da deprem büyüklükleri Tnin üze- rinde gerçekleşecek. örneğin 110 km. uzunluğunda fayın kı- nlması durumunda deprem bü- yüklüğünün 7.2'nin altmda ol- ması beklenmiyor. Bu çıkarsa- malar faylann, özellikle Kuzey Anadolu Fayı'nın tarihsel dav- ranışından yapılıyor. Istanbul için ikinci bir avan- tajlı durum var. Fay, kente en çok 10 km. kadar yaklasıyor. Aynca denizde. Tek parça ve- ya iki parça kınlsa da, yarata- cağı etkinin, örneğin lzmit depreminde yaşanan kadar yı- kıcı olmayacağı konusundakı tahminlerdir. Deprem dalgala- nrun karaya geçiste güç kay- betmesi beklenmektedir. Ku- zey Anadolu Fayı'nm bir dav- ramş özelliği gereğince, en ştddetli etkinin faya paralel dar bir alanda gerçekleşmesi- dir. Ancak bu genel özellik, ör- neğin, tzmit depreminin çok uzaktaki Avcılar gibi bir böl- geyi kalbinden vurmasma da engel değildir. Yani, deprem dalgalannın yayıbnası ve etki alam, yerin özelliklerine göre değişebilmektedir. Marmara Fayı konusunda ikinci dönem çahşmalan, ge- mideki bilim insanlanmn Balık diye adlandırdıklan, denız dibi- ne 75 metre kadar yükseklikte seyredecek olan yüzer sonarla sürecek. Bu 'Balık', gemiye bağlı olarak, bazı şüpheli nok- tasal bolgelerde dibe indirile- cek ve çok daha net ve aynntı- lı fay hantalan, aktif, daha ön- ce veya daha geç dönemlerde kınlmış faylan saptamaya çalı- şacak. Bu çahşmamn sonucun- da Marmara Fayı ile ilgili daha net bir fotoğraf elde edileceği umuluyor. Zorunlu deprem sigortası Teknik işler için sözleşme ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - Zorunlu deprem sigortasmda maliyetın düşüriihnesi için Hazıne Müsteşarlığı denetiminde kurulan Doğal Afet Sigortalan Kurumu, teknik işlerin yaptınl- ması için Milli Reasürans T.A.Ş. ile 5 yıllık bir sözleşme imzaladı. 27 Eylül 2000 tarihi itibany- la yaptınlması zorunlu olacak deprem sigortası 20 mityar lira tutarma kadar teminatı kapsıyor. Daha önce Resmi Gazete'de yayımlanan KHK uyanncabir ay içinde evlerinı deprem için sigor- talatmayanlar tapu alamayacak ve hiçbir tapu iş- lemi yaptıramayacaklar. Hazıne Müsteşarlığı'ndan yapılan yazılı açık- lamaya göre. yeni sistem ile bütün konutlann ödenebilir bir prim karşılığında sigorta kapsamı- na almması, devletin depremlerden kaynaklanan mali yükünün azaltılması ve sigorta yoluyla risk paylaşımıntn sağlanması amaçlanıyor. Zorunlu deprem sigortası uygulamasmın sade- ce meskenleri içerdiği anımsatılan açıklamada, isteğe bağlı mevcut sigorta sisteminin de aynen devam edeceği kaydedıldı. Kamu kuruluşlanna ait bmalar ile köy yerle- şim alanlannda yapılan binalann zorunlu deprem sigortasma tabi ohnadığının belirtildiği açıkla- mada, bu binalara ilişkin olarak da isteğe bağlı sigortanın. sigorta şirketleri tarafından yapıuna- smın mümkün olduğu vurgulandı. Hazine açıklamasına göre, zorunlu deprem si- gortası, yıllık olarak düzenlenecek poliçeler bi- çiminde yapılacak ve peşin ödenecek. Zorunlu deprem sigortası, Doğal Afet Sigortalan Kuru- mu ile sözleşme yapmış yetkili sigorta şirketleri ve bunlann acentelerinin aracılığıyla yapılacak. Hazine Müsteşarlığı, bu şirket ve acenteleri da- ha sonra duyuracak. Doğal Afetler Sigortalan Kurumu en fazla 20 milyar lira tutarına kadar si- gorta teminatı verecek. Meskenin gerçek değe- rinin bu bedelden daha fazla olması durumunda sigortalı, söz konusu bedelın üzerindeki kısım için sigorta şirketlerinden isteğe bağlı olarak ek teminat alabilecek. Hazine Müsteşarlığı, buna göre sigorta pnmi- nin, yüksek risklı bolgelerde daha az olacak bi- çimde farklılaştınldığını da belırttı. Zorunlu dep- rem sigortası ile depremin ve deprem sonucu yangın, infilak ve yer kaymasının binalar ve te- mellerinde neden olacağı maddi zararlann da te- minat altına alınacağı kaydedildi. Açıklamada, ödenmesi gereken prim tutannın, zorunlu deprem sigortası tarife ve talimatında belirlendiği üzere, yapı tarzma göre tespit edilen bırim malıyetler ve meskenin yüzölçümünün çarpımı sonucu bulu- nan sigorta bcdeli (teminat tutan) ile tanfe fıya- bnın çarpımıyla hesaplanacağı bıldınldı. Açıklamada, halen yangın sigortası sözleşme- sine ek olarak deprem teminatı bulunan mesken- ler için zorunlu deprem sigortasının, sözleşme- lerin 27 Eylül 2000 tarihi itibariyle yürürlükte ol- ması kaydıyla, bu sözleşmelerin bitim tarihinde yaptınlacağı da kaydedildi. Depremin etkileri sürüyor Çocuklar uyuyanuyor \^rt Haberteri Servsi - Marmara depreminin üzerinden bir yıldan fazla zaman geçmesine kar- şın Gölcük'te depremin çocuklarda yarattığı psi- kolojik bozukluklar yeni yenı ortaya çıkmaya baş- ladı. Bölgede 16 bin öğrencinin yüzde 71' i gece- leri uyumakta güçlük çekerken yüzde 6O'ı da sü- rekli kâbus görmekten yakınıyor. Marmara depreminin merkez üssü Gölcük'te- ki 27 ilköğretım okulu, 9 lise, 1 anaokulu ve çı- raklık eğitim merkezındeki 16 bin öğrencinin reh- berlik servislerine verdiğı yanıtlar, 15 yaşın altın- daki öğrencilerin yüzde 18.9'unun, üstündeki grupta ise yüzde 29.3'ünün yaşadığı depresyonun etkisınden kurtulamadığını ortaya koyuyor. Verilere göre, 16 btn öğrencinin yüzde 71'i ge- celeri uyuma güçlüğü çekiyor. Öğrencıler akşam erken saatlerde yattıklannı, ancak uykuya dal- makta zoriandıklannı ya da uykuya daldıktan kı- sa süre sonra yeniden uyandıklannı anlanyor. Öğ- rencilerin yüzde 6O'ı da sürekli kâbus görmek- ten yakınıyor. Bu öğrenciler, kâbuslannda genel- de "saflanma, çığuk du> ma ve vıkılan evler" gör- düklerini belirtiyorlar. Süreklı kâbus görenlerin yüzde 50'si halen çok korktuğunu, yüzde 19'luk bölümü panik içinde olduğunu, yüzde 21'ı ken- dini çaresiz hissettiğini anlatırken yüzde 23 'ü ise Allah'a dua ettığini söylüyor. öğrencilere "deprem olurken ne hissettüderi" sorulduğunda yüzde 15'i "Donup kaldun", yüz- de 2.3'ü "ÖMüğümüsandnn'', yüzde 1 4'ü "Kı- yamet koptu sandnn" ve yüzde 4'ü de "Sürekli ağladım" yanıtını veriyor. Öğrencüerin yanıtlannı değeriendiren psikolog Zümrût Sevinç, depremin çocuklar üzerinde ya- rattığı olumsuz etkilerin sonuçlannın yeni yeni ortaya çıktığını söyledi. Çocuklann, okullann açılmasıyla yaşadıklan zor günleri daha da denn- den hissetmeye başladıklannı belirten Sevinç şöyle konuştu: "Gece yansı büyük bir gürülrüyle uyanan, bir- çok sevdigini yitiren ve o an gördüğü manzarayı daha önce hiç tanımayan çocuklann vereceği her tfirifi tepki normakür. Ama onlann yaşadıklan- nm net sonuçlan bugüne kadar ortaya çıkmadı. Çünkü. onlar da aileleri ile beraber yaşam nıüca- deiesi veriyoıianh. Ama şimdi okullar açıldı ve normal sürece dönüldü. O nedcnle ailede ve çev- resindedavramş bozukluğu hissedilen çocuklann durumu daha net olarak görülüyor. Bu sonuçlar, ciddi bir rehabiütasyon dönerni yaşannıaması ha- linde, kabcı izkr ohışabOeceğini gösteriyor."