Katalog

12 TEMMUZ 2000 ÇARŞAMBA CUMHURİYET EKONOMİ / SAYFA ekonomi@cumhuriyetcom.tr 13 Oto fabrikalan bakıma giriyor • BURSA(AA)-Yerli otomotiv sektörünûn devleri OYAK Renault ve TOFAŞ'ın, temmuz ayı sonlannda ûretimlerini durduracaklan, yıllık bakım-onanm dönemine girecekleri bildirildi. OYAK Renault, 28 Temmuz-21 Ağustos tarihlen arasında bakım- onanm nedeniyle üretimini durduracak. T0FAŞda31 Temmuz- 14 Ağustos tarihlen arasında yapacağı bakım çalışmalan sırasında, işçilerine yıllık izin kullandıracak. THY'nin satışına tepki • ANTALYA(AA)- Avrupa'nın en büyük uçak fllosuna sahip olan Tûrk Hava Yollan'nın (THY) özelleştirilmesine, kurum çalışanlan tepki gösterdi. Türk-lş'e bağh Hava-tş Sendikası Antalya Şube Başkanı Alim Yılmaz, THY'nin 72 uçaklı filosuyla Avrupa'da birinci, dûnya ûlkeleri arasında da yedinci sırada bulunduğunu söyledi. Ulusal hava yollannın özelleştirilmesinin ûlke stratejısı açısından da sakıncalı olacağını öne süren Yılmaz, "Böyle büyük bir kurum kolay kolay satılamaz. özelleştirmeye karşı etkin şekilde mücadele edeceğiz" dedi. OTtan tekstil hracatı • GAZİANTEP (AA) - GAP bölgesinden bu yüın ilk 6 ayında yüzde 10.1 oranında artışla 154 milyon 373 bin dolarhk tekstil ihraç edildı. Geçen yılın aynı döneminde 140 milyon 90 bin dolarlık ihracat gerçekleştırilmişti. Tekstilin bölge toplam ihracatı ıçerisinde 1999'un ilk 6 ayında yüzde 52.9 olan payı, bu yılın aynı döneminde yüzde 56.6'ya yükseldi. Barajtardasu düzeyikritik • ANKARA (AA)- Devlet Su Işleri (DSÎ) Genel Müdürü Doğan Altınbilek, barajlardaki enerji üretimine dönük su düzeyinin kritik olduğunu söyledi. Su seviyelerinin geçen yıla göre Keban ve Atatürk barajlannda 5 metre, Karakaya Barajı'nda ise 10 metre daha düşük olduğunu anlatan Altınbilek, "Barajlanmızdaki suyu sıfirlamak istemiyorsak, sulanmızı idareli kullanmalıyız" dedi. Hosta, mali krizegM •ANKARA (ANKA)- Ekmek arası dönercilikten sanayiciliğe ve hipermarketçiliğe kadar yükselen Verdal Hosta'nın sahibi olduğu Hosta Hipermarketler zincirinin mali krize girdiği belirtildi. Arabalaruu bile satmak zorunda kalan Hosta, çalışanlannın maaşlannı ancak birkaç aylık gecikmeyle taksitler halinde ödeyebiliyor. Hosta'da, genel müdürden başlayarak bölüm müdürlerine kadar pek çok yöneticinin görevlerine son verildiği belirtildi. Maliye Bakanı Sümer Oral da ücretler arasındaki dengesizliklerden yakındı Vlaaş uçurumuANKARA (Gımhuriyet Bûrosu)-Ma- liye Bakanı Sümer Oral, ücret skalala- nnın ciddi bir şekilde bozulduğunu vur- gulayarak "Mevcırt denge her gûn bozu- luyor.Ayraktmıındaaynıişiyapanlarfsrk- h maaş atryor. Bu durum bir an önce dû- zeltilmeB ve persooel refonnu yapıima- ta* dedi. Oral, devlet memurlanna 15 Temmuz'da verüecek maaş zammının öo- cekilerde oldugu gibi katsayı artışı yo- luyla gerçekleştifileceğini ve seyyanen uygulanacağını söyledi. Maliye Bakanı Oral, hükümetin Yet- ki Yasası çerçevesinde maaş adaletsiz- liklerinin giderilmesine ilişkin yapaca- ğı düzenlemeleri ve ekonomideki son ge- lişmeleri değerlendirdi. Personel reformunun yaşama geçiri1- mesinin zorunlu olduğunu kaydeden Oral, "Bütçede 10 katrilyon personel gj- derivar ama bunu adilvmniyorsan kim- seyi memnun edemezsin" dedi. Oral, memur maaşlanna yapılacak ikinci ya- n yıl zammının, "bugûnyann" açıkla- nacağını belirtti. Bakanlar Kurulu'nun, uygulanan ekonomik programı da dik- kate alarak bir oran belüieyeceğini kay- • Maliye Bakanı Oral, ücret skalalannın bozulduğuna dikkat çekerek "Aynı kururada aynı işi yapanlar farklı maaş alıyor. Bu durum bir an önce düzeltilrneli" dedi. Oral, "Bütçede 10 katrilyon personel gideri var ama bunu adil vermiyorsan kimseyi memnun edemezsin" dedi. deden Oral," Cumartesi günü,temmuz zammmıda ihtivaedenmaaşödemes ob- cak. Temmuzmaaşı zambödenecek" di- ye konuştu. Maliye Bakanı, hükümetin Yetki Yasası çerçevesinde maaş adalet- sızliklerinin gidenlmesine ilişkin yapa- cağı düzenlemelere ilişkin bir soruyu yanıtlarken de günümüzde ücret skala- lannın tamamen bozulduğunu söyledi. Aynı kurumda aynı işi yapanlann fark- lı maaş almasını eleştiren Oral şunlan söyledi: "657 sayıh Devlet Memurbn Yasa- 9'nda, bir işte tehKke arz eden bir du- rum varsa ona risk ücreti veriliyordu. Yine bazı yöretere Idmse gitmek istemi- yordu. Onlar için güçlük tazminaü geti- ritamjtL Ama bunlar çoksıııırfaydı. Oza- man 1 kişi en fazla 4 kalemde maaş ab- yordu. Bugün 1 memurun 13 maaş un- surundan ücret aldığı vakidir. Bunlann bir kısmıEmekli Sandığı'na tabi, bir kıs- mı gelir vergisine, bir kısmı damga ver- gisine tabL Bir kısmı ise hiçbir şeye tabi değiL Mevcut denge her gün bozulu- yor." Ekonomik programın, önümüzdeki günlerde yeni yapısal değişikliklerle tak- viye edileceğini vurgulayan Oral, geç- mişten gelen vergi alacaklan tutannı ise 5.2 katrilyon lira olarak açıkladı. Vergi borçlannın önemli bir bölümünün ka- mu kuruluşlanna ait olduğunukaydeden Oral, herhangi bir vergi affi getirmeden bu birikimi tahsil etmeye çahştıklannı açıkladı. KİT'tere kaynak aktanmı yok Oral, KlT'lere bütçeden kaynak akta- nlmasının ise faiz dışı bütçe fazlasının buralara aktanlması anlamına geleceği- ni belirterek "Türidye'nin faiz dışı büt- çe fazlasını harcamaması gerekir. Bunu 1MF istedi diye değil, bizim kendünizin yapması gerekn"" diye konuştu. Oral, KJrrierin fıyat artışlanna sadece Hazi- ne'nin değil kendisinin de sıcak bak- madığım, hükümetin görüşünün de bu yönde olduğunu anlattı. Maliye Bakanı Sümer Oral, son ay- larda turistik bölgelerdeki işletmeler- de KDV için özel bir uygulama başlat- tıklannı, takviye ekipler kurarak bu iş- letmelerdeki hasılatın kontrolünü yap- tıklannı bildirdi. ÜPRAŞ'TAKİHASARETKİÜOLDU Akaryakıt üretiminde azalmaANKARA (ANKA)- Türkiye'nin petrol ürünleri üretimi, bu yılın ilk beş aylık döneminde geçen yıla göre yüzde 20'nin üzerinde gerileme gösterdi. Bu azalışta, depremden zarar gören Tüpraş'ın henüz tam kapasite ile çalışamamasuun yanı sıra ham petrol fıyatlanndaki ' Petrol ürünlerinin ilk beş aydaki toplam üretimi, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 22 azalarak 7 mifyon 820.4 bin tonaindLBu azalısta, depremden zarar gören Tüpraş'ın tam kapasite ile çahşamaması etküi oluyor. yükselişin de etkisi bulunuyor. DİE verilerine göre, akaryakıt çeşitlerinin toplam üretimi ocak-mayıs döneminde yüzde 22 azalarak 7 milyon 820.4 bin tona geriledi. 1999'un beş aylık döneminde toplam 10 milyon 31.5 bin ton akaryakıt üretimi yapılnuştı. Yaşanan bu düşüş, imalat sanayii üretimindeki artışın ocak- mayıs döneminde yüzde 3.3'te kalmasına da neden oldu. Petrol ürünlerinin bu etkisinden anndınldığında, imalat sanayii üretiminde söz konusu dönemdekı artış yüzde 6.5'i buluyor. Dolayısıyla, Tüpraş'ın henüz tam kapasiteye ulaşmaması, sanayi üretimindeki artış hızını 3.2 puvan aşagı çekiyor. İlk beş aylık dönemde normal benzin üretimi yüzde 44 azalarak 384.4 bin tona, süper bezin üretimi yüzde 39.4 azalarak 351.7 bin tona, kurşunsuz benzin üretimi yüzde 27.2 azalarak 251.1 bin tona, jet yakth %etim» •• yüzde 19.2 azalarak 498.8 bin tona indi. Gazyağında hızfa dûşûş En hızlı gerileme gazyağı üretiminde yaşandı. Gazyağı üretimi yüzde 55.5 azalarak 27.5 bin tona düştü. Motorin üretimi yüzde 31.3'lûk düşüşle 2 milyon 428.3 bin ton, fuel-oil 6 üretimi yüzde 6'lık düşüşle 2 milyon 768.9 bin ton, nafta üretimi yüzde 9.1 'lik gerilemeyle 823.5 bin ton, LPG üretimi de yüzde 19'luk düşüşle 286.1 bin ton oldu. Tüpraş'ın tam kapasite ile çahşmaması ham petrol ıthalatını azaltırken, Türkiye'de üretilen ham petrol miktannda da önemli ölçüde azalış yaşanıyor. Yıhn ilk beş aymdaki ham petrol üretimi yüzde 7.6 azalarak 1 milyon 140.9 bin tona gerilerken aynı dönemde yüzde 12.9 azalan ham petrol ithalatı ise 9 milyon 422.6 bin ton düzeyinde oluştu. Içleri boşaltılarak kaderlerine terl^ edilen kamu kuruluşlarının borçlan katlanarak artıyor. IMF, KÎT'lere taktıEkonomi Servtsi - Uluslararası Para Fonu (IMF) kamu kuruluşlanmn özellikle Maliye'ye olan ver- gi borçlannın bir an önce tahsil edilmesi için bas- kı yapıyor. Yıllardır özelleştirme kapsamına alın- dığı için yatınm yapılmayan, kendi kaderine terk edilen kamu kurumlan da dahil olmak üzere KÎT'le- rin Nisan 2000 sonunda iç ve dış borçlannın 9.4 katrilyon liraya ulaştiğı belirtiliyor. Maliye'ye 1.8 katrilyon lira vergi bor- cu bulunan kamu kuru- luşlannm borç stokunda son 5 yılda 13 kat artış görülüyor. Yülardır özel sektöre teşvik, vergi indinmişek- linde destekler verilir- ken, kamukurumlan iç- leri boşaltılarak borç ba- tağına sürüklendi. IMF ve Dünya Bankası reçete- leriyle bir bir özel sektöre devredilen kamu ku- rumlan sürekli zarar etmekle suçlanıyor. Hazüıe Müsteşarlığı verilerine göre KÎT'lerin özellikle 1995 yılından başlayan borç stoklanndaki artışın sürdüğü görülüyor. KlT'lerin 1999 yılı sonunda 8 katrilyon 157.7 trilyon lira olan iç ve dış borçlan, bu yılın ilk dört ayında 1 katrilyon 234 trilyon li- raya, nisan sonunda da 9 katrilyon 391.2 trilyon li- raya ulaştı. Stokun, 5 katrih/on 547 trih/on lirası- • Özel sektöre destekler verilirken kamu kurumlan borç batağına sürüklendi. IMF ve Dünya Bankası reçeteleriyle bir bir özel sektöre devredilen kamu kurumlan sürekli zarar etmekle suçlanıyor. nı iç borçlar, 3 katrilyon 843 trilyonunu da dış borçlar oluşturuyor. KlT'lerin iç borçlannın 1 katrilyon 780 trilyon lira ile büyük bölümünü Maliye'ye olan vergi borç- lan oluşturuyor. Hazine'ye 887.6 trilyon lira bor- cu bulunan KlT'lerin SSK'ye olan borçlan da 156.1 trilyon lira civannda seyrediyor. Özelleştirme kapsamındaki KİT'ler de dahil ol- mak üzere sistemin 1994 yılında toplam 714.1 tril- yon lira iç ve dış borcu bu- lunuyordu. Aradan geçen yaklaşık beş yılhk süre- de bu borç 13 katuıa ka- dar yükseldi. Sistemin borçlan 1995 yıhndahız- labüyüyerek 1 katrilyon lirayı aştı. 19% yüında 1 katrilyon 624 trilyon, 1997 yılında 2 katrilyon 832 trilyon, 1998 sonunda 4 katrilyon 988 trilyon, 1999 sonunda ise 8 katrilyon 158 trilyon liraya çıktı. Bu arada IMF, hükümete başta KlT'lerin ver- gi ve SSK borçlannın bir an önce tahsili konu- sunda baskı yapıyor. Niyet mektuplannda, özel- likle Maliye'nin vergi alacaklannın, vergi affi- na gidilmeden bir şekilde ahnması, KlT'lerin SSK'ye olan prim borçlannın da bir ödeme pla- nına bağlanması isteniyor. Devlet İhale Yasası'nda değişikliğe doğruEkonomiServisi-Devlet ihalelerini bir dısiplın altma abnayı ve ihalelerde yolsuzluk söylentüerinıortadankaldınnayı amaçlayan yeni Devlet thale Yasa Taslağı'na son şeklini verebilmek için ilgili kurum ve kuruluşlann görüşleri bekleniyor. Bakanhk, kurum ve kuruluşlann görüş bildirme sürelerini 15 Temmuz'a kadar uzattı. Taslakta yer alan bazı düzenlemeler şöyle: • Taslak, uygulama projesi ohnayan işferinihaksinivasaklarken,ihaledenÖDce uygulama projesi yapılamayan işlerin ön proje ile ihaksine de izin veriyor. • Mevcut yasada yüzde 30 oranındaki iş arnş oranını yüzde 20 ile sınırlandınyor. Uygulama projesi yapılamayan yapun işlerinde ise bu oranın yüzde 50 olarak uygulanması öngörülüyor. • İhalekonusuişler,ihaletarihinden en az 30 gün önce Oan edflecek. • Geçici teminat, teklif edilen bedelin en az yüzde 4'ü, kesin teminat ise ihale bedelininyüzde lO'uolacak. Buuygulama, idarenin riskini daha da garantileyecek. • istektSerden, aynı anda teknikvemaM teklif adı alünda Ud ayn teklif alınacak. • Belirli büyüklükte olan işlerde kesinleşen ihale sonucu, 15 gün içinde Resmi Gazete'de ilan edilecek. • thale usulkri: acık ihale usulü, beDi isteklfler arasında ihale usulü ve pazarhk usulüşekünde beürienirken,yanşma usulü ise ihale usuUerine tabi olmayan işler kapsamına ahndL • Sözleşme devirleri, 3 yıl içinde bir defa yapılacak şekilde sınırlandınldı. ÇİFTÇİ DOSTU SADULLAH USlM Çiftçiye Otis İşkencesi IMF amacına ulaştı. Tanm kesimi bitti. Milyonlarca çiftçi perişan. Borçlannı ödeyemeyen çiftçilere cezaevi yotu gö- ründü. Türkiye'nin her köşesinden feryatlar yükseliyor. Zira, tanm kesimi bu yıl cumhuriyet tarihimizin en büyük vungununu yedi. 57. hükümetin tanm ürünlerinde izlediği düşük ta- ban fıyat politikası, IMF ve Dünya Bankası yetkilile- rini memnun etti ama, Türk tanmının da sonunu ge- tirdi. Hükümet, kilosu 150 bin liraya mal olan ekmek- lik buğdaya 91 bin ile 102 bin lira arasında fiyat ver- mişti. Çiftçi, maliyetinin çok altında ilan edilen bu fiyat- lara isyan edince, Tanm Bakanı Hüsnü Yusuf Gö- kalp, ortalığı biraz yatıştrabilmek için, Toprak Mah- sulleri Ofisi'nin peşin para ile hızlı alım yaparak fi- yatlann düşmesine engel olacağını açıkladı. Ne yazık ki, hükümet adına verilen bu güvence bir işe yaramadı. Tam tersine piyasada ekmeklik buğ- day fıyatlan 70 ila 75 bin liraya kadar düştü... Felaket önce Çukurova ve Ege bölgelerinde ya- şandı. Hükümet, 91 bin lira alım fiyatı ilan ettiği sı- rada, piyasalarda ekmeklik buğday 100 bin liranın üstünde işlem görüyordu. Tüccar ve sanayici, fiyat kargaşasından yaraıia- narak ekmeklik buğday fiyatlannı önce 80 bin lira- ya, daha sonra da 70 bin liraya kadar çekti. Çiftçinin elindeki buğday büyük ölçüde tüccann depolanna aktanldıktan sonra ise aynı bölgelerdefi- yatlar yeniden 100 bin liraya doğru tırmanmaya baş- ladı. Manisa Ziraat Odası Başkanı Nuri Sorman, bu ko- nuda şöyle bir yorum getiriyor "Hükümet, IMF ve Dünya Bankası ile yaptığı an- laşmalara uyacağını açıkladıkça zaten çiftçinin mo- rali bozulmuştu. Felaketin, kapısını çaldığını biliyor- du. Alımlarda yaşanan zoriuklar ve peşin ödeme yapılmaması insanlanmaı tüccara teslim etti." Adana Çiftçiler Biriiği Başkanı Cumali Doğru da hükümetin tanm politikasını kınıyor ve şöyle diyor "Kavun, karpuz, patates, soğan tariada kaldı. Pa- muk, buğday, mısır, maliyetinin çok altında satıldı. Iflaslar birbirini kovalıyor. Sonuçta IMFkazandı, Türk çiftçisi kaybetti. Artık tanma bitti gözü ile bakabili- nz.' ••• Diğer bökjeterde de durum pek farklı sayılmaz. Hü- kümetin verdiği güvenceye rağmen TMO'nun tırtu- mu çiftçiyi tüccann kucağına itti. Trakya'da TMO'nun alım merkezleri önünde uzun kuyruklar oluştu. Çift- çiler buğdayını satabilmek için günlerce kuyruklar- da beklemek zorunda bırakılıyor. Aşın sıcaklaryüzünden insanlar gökjelerde bile ba- nnamazken çiftçiler kızgın güneşin attında günlerce bekletiliyor. Bayılanlar, hastalananlarvar. Dehşet ve- rici bir manzara... Bu işkenceye dayanamayanlar ise tüccann yolu- nu tutuyor ve buğdayını çok daha ucuz fıyata satıp kurtuluyor. Eğer, bölgeterin durumuna görealım merkezleri bi- raz daha arttınlmış olsaydı, böylesine bir facia ya- şanmayacaktı. Çiftçi sabah serinde gelecek, akşam serinde de evine dönecekti. Buğdayını da hüküme- tin ilan ettiği fiyattan satabilecekti. Kendilerini "Kunta Kinte"ye benzeten bazı çiftçi- ler "DeWef iki alım merkezi daha açmaktan aciz mi" diye soruyor... Bunun yanrtını da Tekirdağ Ziraat Odası Başkanı Şerif Baykut veriyor. "TMO'nun alım merkezleri çoğaltılsaydı, çiftçi kız- gın güneşin altında günlerce beklemekten kurtula- cafc, buğdayını da offse verebilecekti. Ama, bu du- rumda tüccar ya alım yapamayacak ya da ofisten fazla fiyat vermekzorunda kalacakb. Vurgunyaşan- mayacakt..." ••• Hükümet, peşin ödeme yapılacağtnı açıklamış ol- masına rağmen, 29 Haziran'da buğdayını teslim edenlere ürün bedelinin ancak yansı verilebildi. Di- ğer yansının da 30 gün içinde ödeneceği bildirildi. Bu nedenle çiftçi huzursuz. Verilen sözlere inan- mıyor. Geçen yıl da yansı peşin, yansı bir ay sonra ödenecekti. Ama, ilk yansı bir ay, diğer yansı da 93 gün sonra ödenebildi. IMF'nin baskısına ve kötü gelişmelere rağmen, çiftçiler beklentilerini sürdürüyor ve kilo başına 5 sent prim verilmesinde ısrar ediyor. Eğer, hükümet vakit geçirmeden 5 sent prim ve- rileceğini açıklarsa çiftçi biraz olsun yumuşayacak ve 2000 yılını az zararla kapatabilecek... ATO ve ASO toplantıları w Mücadeleye devam' ANKARA (Cumhuri- yetBûrosu)- Ankara Ti- caret Odası (ATO) Baş- kanı Sinan Aygün, piya- salann enflasyon yorgu- nu olduğunu belirterek Meclis'in bir ay erken iş- başı yaparak yapısal re- formlan tamamlaması gerektiğini söyledi. An- kara Sanayi Odası (ASO) Başkan Vekui ErhanPe- ker de, enflasyonla mü- cadelede taviz verihne- mesini istedi. ATO Başkanı Aygün, Türkiye gündemini ve ekonomisini saran "yük- sek ateşin", çıkanlacak yasalarla düşürülmesini istedi. Aygün, "Bu ob- ğandışı gündemde,Mec- lis de olağanüstü çahş- mah" dedi. ASOBaşkanvekıliPe- ker de, "En küçük bir popüBsttavizverÂneme- B" dedi. Sigara devlerinden 196 mifyar dolar s=^ tazminat istendi Ekonomi Servisi - ABD'li siga- ratiryakilerinin avukatı, Florida'da 2 yıldu- süren tazminat davasında sigara şirketlerinden 'milyonlarca insanı ve tiryakiyi hastahğa sürük- lemek' suçlamasıyla 196 milyar dolar ceza talebinde bulundu. Davacılann temsilcisi Stanley RosenMatt ın hazırladığı nihai di- lekçede, "Bu endüsrr arkasmda her 10Amerikahdan birinin öhunü- nenedenobmyarm yüzyAkbirya- lan yığmı bnakmıştar'' denildi. Floridalı 300 bin ila 700 bin si- gara tıryakısı hasta adına ülkenin 5 büyük sigara şirketi aleyhıne açı- lan davada, taraflar önceki gün son savunmalannı yaptılar. Aym 6 kişilikjüri, daha önce açı- lan ve üç tiryakinin temsil edildi- ği bir davada sigara endüstrisini ölümcül ve kusurlu ürünleri yü- zünden 12.7 milyon dolar tazmina- ta mahkûm etmişti. Davalı tarafinın tazminat talebi, sigarakurbanlannın sayısıyla oran- hlı. Tütün şirketleri ise toplam net yülık gelirleri olan 15.3 mılyar do- lardan fazla cezaya çarptınlamaya- caklannı iddia ediyorlar. Buna kar- şın davaya bakan Yargıç Robert Kaye, olası zararkonusunda herhan- gi bir sınırlamayı reddetti. KREDI KARTI SAHIPLERINE _ DUYURU Osmanlı Bankası Kredl Kartı faiz oranlan, % 5 . 4 ' e indirilmiştir. Kartınızı iyi günlerde, zevkli alışverişlerde kullanmanız dileğiyle.. OSMANLI BANKASI