Katalog

SAYFA CUMHURİYET 1 NİSAN 2000 CUMARTESİ HABERLER DUINY4DA BUGUN ALİ SİRMEN Putin Devri ve Etkileri Siyasetih oynak denizinin değişken rüzgâria- n, ne sürprizler yaratıyor Türkiye'de Demirel'in devlet başkanlığı çok ciddi biçimde tehlikeye gi- rerken, komşumuz Rusya Federasyonu'nda, bir süre öıice durumu hiç de pariak görünme- yen Vladimir Putin daha ilk turda devlet baş- kanı seçiliyor. Biliyoaım, şimdi, "Putin, seçimlerin zaten fa- vorisiydi" diyeceksiniz. Evet, seçim arifesinde öyleydi. Ama eski KGB ajanı olan ve onun yerine ku- rulan FSB'nin, 1996 yılında başına getirilen Pu- tin, Yeltsin tarafından başbakanlık kottuğuna oturtulduğunda, fazla Boris'in adamı görülüyor ve kendisine pek büyük bir şans tanınmıyordu. Gizli servisin patronunun şansı, Moskova'da bombalanan binalar birbiri ardından çöker, bir- çok insan ölürken, bunların faturasinın Çeçen militanlara çıkanlması ve bu soğuk bakışlı Baş- bakan'ın Çeçen savaşını büyük bir azimle yü- rütmesi üzerine parladı. Tabii bazı kuşkucu kişiler, "O bomba konan binalann ardında gerçekten Çeçenlermi vardı acaba, yoksa bu pek usta bir gizli servis oyu- nu muydu" diye sorrnaktan kendilerini alama- dılar. ••• Siyasetin garip cilveleri her yerde görülüyor. Nitekim yükselen milliyetçilik akımının rüzgâr- larıyla yelkenlerini şişirip, Kremlin'eseçilen Pu- tin'in seçim kampanyasında örnek aldığı kişi, Inglizlerin Işçi lideri, meşhur Üçüncü Yolcu Tony Blair. Putin de Blair gibi, seçim kampanyası sırasın- da, berraklık yerine muğlaklığı, açık konuşma yerine zaman zaman susmayı yeğledi. Dahası, Putifi'in Blair hayranlığı tek yanlı de- ğil. Blair de kampanyası sırasında, Putin'e do- laylı ve pek ustaca bir destek verdi ve mayıs ayı içinde iki yakın danışmanı David Miliband ile Sir Nigel Wicks'in Moskova'ya giderek Rus- ya'nın kamu hizmetlerinin yeniden düzenlen- mesi ile Federasyon'un dünya ekonomisine uyumu için çalışmalaryapacağını, Putin ile yap- tığı görüşmenin ardından gazetecilere açıklayı- verdi. Böylece, milliyetçi tutumu ile hem Ruslarda yükselen nasyonalist duyguları okşayan, hem ordunun desteğini sağlayan Rus yeni zengin- lerinin siyaset sahnesine çıkışına omuz verdik- leri Putin, dış dünyanın tümünün değilse bile, hiç değilse Blair'in de dolaylı yardımı ile gitti sandık başına. Gelecekteki ekonomik ve sosyal politikası hakkında açık hiçbir şey söylemeyen, yalnızca "evrensel değerier ile Rusya'ya özgü olanlar arasında dengeyi sağlayacağım" söylemekle yetinen Putin'in sergilediği görüntü, Batı'da ki- mi kaygılara da yol açmadı değil. ••• Güçlü Rusya görüntüsünü vermeye büyük özen gösteren, sert lider maskesini yüzünden hiç düşürmeyen Putin ile Ankara'nın ilişkilerinin pek kolay olmayacağı ve özellikle Kafkaslar so- runu yüzünden, gergin anlar yaşanabileceği çok söylendi ve yazıldı. Bakalım gelecek bu konuda bize neler gös- terecek? Ama, bugünden görünen o ki, Rusya'daki oy- lamadan demokrasi değil, nasyonalizmin, kirii işlere bulaşmış zenginlerin servetinin bekçisi, otoriter ve karanlık bir iktidar çıktı. Oysa komünizmin yıkılmasından sonra, her- kes Rusya'da hızlı bir demokratikleşme bekli- yordu. Ama öyle olmadı; kirli servetler, mafya, aşırı milliyetçilik kol kola girerek baskıcı bir yö- netimi egemen kıldılar. Bu da bize Komünist Partisi döneminin bas- kıcı yöntemlerinin komünizmden değil de Rus toplumunun yapısından kaynaklandığını gös- teımiyor mu? Bir zamanlar Stalin, "Polonya'da sosyalizm mi? Bir ineğe semer ne kadar iyi uyarsa, Po- lonya'ya da sosyalizm o kadar uyar" demişti. Şimdi aynı deyişi, Polonya ve komünizm söz-, cükleri yerine Rusya ve demokrasiyi koyarak yi- neleyenler yanlış mı yapmış oluriar dersiniz? ingiltere destek veriyor Hizb-ut Tahrir'in hedefi Türkiye ANKARA (Cumhuri- yet Bürosu) - Islamcı ör- gütleri yakından izleyen istihbarat birimlen, Or- dün kökenli Hizb-ut Tahrir (Islami Kurtuluş Partisi) örgütünün Tür- kiye'yi hedef aldığını ve 1994 yıJından sonra üni- versite gençliğiyle Avru- pa'daki Türk işçileri ûze- rinde propaganda faali- yetlerini sürdürdüğünü belirledi. Örgütün, "Cihatesna- smdakâfirkrden yanhm istenebileceği" yönünde- ki düşüncesi nedeniyle dış istihbarat kuruluşla- nyla ilişkide olduğu, İn- giltere 'den büyük oran- da yardım aldığı bildiril- di. îslamcı terör örgütle- rinden Hizbullah'a karşı operasyonlar da sürüyor. Orgütün eğitim çalışma- lanna, görev yaptığı ca- mide izin verdiği ileri sü- rülen Sincan Müftüsü gözaltına alındı.Son dö- nemde sayılannda artış görülen şeriatçı örgütle- ri izleyen istihbarat bi- rimleri, Hizb-ut Tahrir örgütünün 1990yılından itibaren Avrupa ve özel- lüde de Orta Asya'daki propaganda faaliyetleri- ni yoğunlaştırdığını be- lirledi. istihbarat birim- lerince hazırlanan rapor- da, ilk olarak Ürdün'de ortaya çıkan örgütün Türkiye'yi hedef ülke olarak seçtiği kaydedil- di. Hizb-ut Tahrir'in son yıllarda Türkiye'de güç kaybeden tarikat ve ce- maatlerden boşalan yeri doldurmak için harekete geçtiği belirtilen rapor- da, "Hizb-ut Tahrir ör- gûtû 1952 yılında Ür- dün'de kuruldu. Örgüt, 1962 yüından itibaren Türkiye'de faaHyete geç- miş, örgüte yönelik ola- rak 1967, 1982 ve 1985 yıllannda dûzenjenen operasyonlar sonucunda büyük ölçüde yıpranmış- ür" denildi. 5+5'in geçme olasılığınm düşük olması cumhurbaşkanlığı adayı için yeni adlan gündeme getirdi Adaylık için 'dışamdan'ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - Anayasa değişikliği paketinin ilk tur görüşmelerinde alınan sonuçlar. TB- MM içinden ve dışından adayların umudunu arttırdı. DSP kulislerinde, "Süleyman Demirel ohnazsa,TBMM dışından bir aday bulunacağT değer- lendirmesi öne çıktı. FP'nin kendi adaylannı desteklemesini bekleyen MHP'lüer ise en şansh ismin kendi çı- karacaklan aday olacağını savundu. MHP'den Milli Savunma Bakanı Se- bahattin Çakmakoğlu ile Devlet Ba- kanı Tunca Toskay'ın adlan günde- Alman basını 'Sonuç Ecevit için yenilgi' GÖNÜL KENTER ENGEMANN FRANKFÜRT - Cumhurbaşkanlı- ğı için anayasal değişiklik girişimle- ri, Alman basınında "Istikrar tehH- kede"yorumuyla karşılandı. Gazete- ler bu sonucun Başbakan Büknt Ece- vit için bir yenilgi olduğunu öne çı- kardılar. Muhafazakâr Frankfurter Allge- meine Zeitung, dünkü başyazısını "Türk dayanışması'' başlığı altında Ankara'daki gelişmelere ayırdı. Al- manya'nın önde gelen ve bölgeyi ya- kından bilen gazetecilerinden Wolf- gangGünter Lerch tarafından kaleme alınan yorumda, 75 yaşlanndaki her iki politikacıntn da mevkilerini kay- betme tehlikesiyle karşı karşıya ol- duğu kaydedildi. Yorumda şu görüş- lereyer verildi: "Geçen yıllarda skandallarla sarsı- lan Türkiye, şu anda bir değişim için- de ve istikrara ihtiyacı var. Ecevit isti- fa eder mi? Veya planıoı gerçekleştir- mek için tslamcı Fazüet Partisi'nden destek ister mi? Orası açık... Ecevit gerçekten de kapatdma tehlikesiyle en fazla karşı karşıya olan Fazüet Parti- sTnin yasakh başkanı Necmettin Er- bakan'a gidip bu değişikliği gerçek- leştirmesi için destek isteyebiHr.** Sol liheral eğilimli Frankfurter Rundschau'da yayımlanan değerlen- dirme mitelikli haberde, "Türk hü- kümetigüçlüklerk 1 kirsı karşıya'' baş- lığı kullanıldı. Cumhurbaşkanı De- mirel'in anayasa değişikliği ile ikin- ci bir dönem daha aynı görevde kal- masına yönelik girişimlerin sonuçsuz kaldığını belirten gazete, Ecevit'in is- tikrarsızlık tehlikesini öne çıkardığı- na dikkat çekti. Gazete, MHP'nin ye- ni bir seçime hazırlandığını ve bu se- çimden de birinci parti olarak çıkma hesaplan yaptığını öne sürdü. Baş- kent gazetesi Berliner Morgenpost ise haberinde, Ecevit'in siyasi istikran- ru tehlikede gördüğünü vurguladı. me getirildi. Cumhurbaşkanı Süley- man Demirel'e yeniden adaylık yolu- nu açacak olan "5+5" önerisinin ilk turda kabul edilmemesi, çok sayıda kişinin Çankaya Köşkü hayalleri kur- masına neden oldu. TBMM içinden ilk aşamada gündeme gelen isimler şöyle: DSP: Ertuğrul Kumcuoğlu, tsmail Cem, Hikmet Sami Türk. MHP: Sebahattin Çakmakoğlu, Tunca Toskay, Murat Sökmenoğlu, Sadi Somuncuoğlu. ANAP: Mesut Ydmaz, Yılmaz Ka- rakoyunlu, Kamran tnan, Yıldırım Akbulut DYP: Kamer Genç, Doğan Güreş. FP: Dengir Mir Fırat, Vecdi Gönül, Nevzat Yalçıntaş DSP kulislerinde, "Demirel olmaz- sa, kesinlikle TBMM dışından bir a- day seçüir" görüşü dile getirildi. D- SP'liler, "Başbakan, dışardan bir isim önerir.Ortaklarda hükümeti bozmak istemhorlarsa o ada\a o\ veririer" de- di. DSP grubunda, MHP"li bir adayın seçileceği kaygısı öne çıkarken "Köşk'e MHP'den birinin çıkmasuu asla içimize sindiremeviz. Eğer dışar- dan bir isim bulunmazsa en şansiı a- day MHP'nin adayı ohır" görüşü di- le getirildi. FP'liler de, MHP'li bir adaya oy verebileceklerini ortaya koy- du. FP'nin "Cumhurbaşkanı da, TB- MM Başkanı da MHP'den olabüir7 " diyerek hükümet ortağı ohna hesabı yaptığı vurgulandı. TBMM dışından isimler de dile ge- tirilmeye başlandı. ilk aşamada Kaya Erdem. Dter Türkmen, tsmail Hakkı Karadayı ve Ali Bozer gibı isimler or- arayıştaya atıldı. CHP lideri Altan Öymen, Erdal tnönü'nün adını ortaya atarken Ecevit'in buna karşı çıkacağı savu- nuldu. ANAP kanadı, Mesut Yümaz'ın cumhurbaşkanlığına aday olması du- rumunda seçilebileceğinı ileri sürü- yor. . : Ancak kulislerde ANAP'm parla- mentodaki sandalye sayısı açısından 4. parti olduguna işaret edilirken Me- sut Yümaz'ın, özellikle "5arü5"tar- tışmalan sırasında çok yıprandığı yo- rumu yapılıyor. tĞNELİ FIRÇA ZAFER TEMOÇİN Demirerin yerine kimin cumhurbaşkanı olacağı sorusunun yanıtsız kaldığını söyledi Menderes'ten Ecevit'e ve hükümete uyarıANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - FP'den istifa ettikten sonra bağımsız kalan tstanbul Milletvekili Aydm Menderes, anayasa değişikliği için yapılan birinci tur oylamanın düşündürücü ve üzücü olduğunu belirtti. Menderes, Cumhurbaşkaru Süleyman Demirel'in yeniden seçilmesine yönelik girişimi Başbakan Bülent Ecevit'in başlattığını ammsatarak ikinci turda da aynı sonucun çıkması durumunda "hiçbir şey obnamışgibi davTanamajacağını r söyledi. Aydın Menderes TBMM'de düzenlediği basın toplantısında anayasa değişikliği önerisine imza veren miletvekillerinden 120'sininoy vermediklerine dikkat çekerek, "Yerine getirUmeyen imzalann miUetvekilliği itibanna ağır bir darbe vuracağı açıknr. Siyasi meseleje bir de ahlak meselesi eklenmiştir" dedi. Demirel'in Cumhurbaşkam olarak göreve devamına karşı çıkanlann seçenek sunmadıkJarını, kimin cumhurbaşkanı olacağı sorusuna yanıt verilemediğini kaydeden Menderes, sözlerini şöyle sürdürdü: "İki hamle sonrasını düşünün derken Sa>m Başbakan son derece hakhdır. Ecevit Demirel'in yeniden seçilebilmesi için girişimde bulunma\a mecbur değildi, ama bulunulmuştur. Şimdi 'Ne yapalım başaramadık' diyemez. Hiçbir şey oknamış gibi davranamaz. Eğer davranu-sa imajı zedelenir. Gücü ve inandıncdığı tarüşma konusu olur. Böyle bir dunım cumhurbaşkanlığı seciminin kaosu üzerine eklenince ülke için ortaya çıkacak tablo üzerinde herkesin düşünme zamanıdır. Ortada hükümet meselesi yoktur diyenler hakbdır. Ortada iktidar meselesi \ardır. tktidan oluşturan 3 parti lideri anayasa değişikliği için bir araya geldikleri andan itibaren konu iktidann meselesi olmuştur. Şimdi ne yapılması gerektiği ise gayet açıktır. iktidar partileri genel başkanlan teköflerine, miDetvekilleri de imzalanna sahip çıkacaklardır. O zaman Türkiye ciddi bir bunalimdan selametle geri dönmüş olacakûr." Menderes bir soru üzerine ikinci turda da aynı sonuç çıkarsa ne yapacağına Ecevit'in kendisinin karar vereceğini belirtirken, söylediklerinin istifa çağnsı anlamına gehnediğini belirtti. MHP yönetimi kızgın Somuncuoğlu topun ağzmda • Ilk turdan sonra kulisierde Somuncuoğlu'nun MHP'den 30 kadar fire olduğunu söylediğinin ileri sürülmesi, parti yönetiminin ' t tepkisine neden oldu. MHP kulislerinde, kabine değişikliğinde Somuncuoğlu'nun ilk sırada yer alacağı dile getirildi. ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - Anayasa değişikliği paketine imza ver- meyen MHP'li Devlet Bakanı Sadi So- muncuoğlu'nun tavn, MHP'de rahat- sızlık yarattı. Somuncuoğlu'nun cum- hurbaşkanlığı seciminin ardından ilk değiştirilecek bakanlar arasında yer alacağı bildirildi. Anayasa değişikliği paketi nedeniy- le ilk kavga MHP'de çıktı. 3'lü pakete 4 kişinin imza veraıediği MHP'de, Devlet Bakanı Sadi Somuncuoğlu par- ti yönetiminde büyük rahatsızhk ya- rattı. İlk tur oylamadan sonra kulislerde Somuncuoğlu'nun MHP'den 30 kadar fire olduğunu söylediğinin ileri sürül- mesi, hem parti yönetiminin hem de milletvekillerinin tepkisine neden ol- du. Ordu Milletvekili Cemal Engin- yurt'un ardından Genel Sekreter Yar- dımcısı Ahmet Erol Ersoy da Somunp.. cuoğlu'na bakanliktan istifa çağnsın-va dabulundu. '"","'/,* MHP kulislerinde, cumhurbaşkarili-* * ğı seçiminden sonra yapılması planla- nan kabine değişikliğinde Somuncu- oğlu'nun ilk sırada yer alacağı dile ge- tirildi. Somuncuoğlu'nun yanı sıra "zamansız açıklamalan" nedeniyle tepki duyulan Devlet Bakanı Şuayip Üşenmez, Tanm ve Köyişleri Bakanı Hüsnü VusufGökatp ile fazla etkin ola- madığı için Devlet Bakanı Ramazan Mirzaoğlu'nun adlan da değiştirilccek bakanlar arasında geçiyor. Tanm ve Köyişleri Bakanı Gökalp'in, patates rekiamı konusunda Hülya Avşar'a iliş- kin açıklamalannm da partide rahatsız- hk yarattığı belirtildi. Devlet Bakanı Sadi Somuncuoğlu ise anayasa değişikliği paketine konu- lan imza ile oylamadaki sayı arasında ciddi fark olduguna dikkat çekerek bu- nun partilere göre dağıhmını tahmin etmenin mümkün obnadığmı söyledi. MHP Genel Başkanı Devlet Bahçe- K'nin dediği gibi kimsenin bunun de- dektifliğine soyunmaması gerektiğini anlatan Somuncuoğlu, MHP'deki fire- ler üzerine basında çıkan değerlendir- melere katılmadığını söyledi. Somuncuoğlu, "MHP ile ügiB iddi- alı bir tahmin yapacaksak 4 üye yıut- dışuKİa oJduğu, 4 üye de imza vermedi- ğiiçin 8 rakammdan bahsetmek müm- kün olabüir. Bu bile bir tahmindir. Tür- kiye'nin huzur ve istikrarı her şeyden önemlidir.BubakımdanSNisandaya- püacakoylamasonunakadardaha dik- karü ve sorumlu davranılması yerinde . ohır. Tarûşmalan tahrik etmek doğnı I değfldh-" dedi. SlFIR NOKTASI /ORAL ÇALIŞLAR [email protected] Tıyatfo, sanat dallannın en ilklerin- den. Insanlann sahneyle tanışmalan ve sahnede oyunlar oynamaları, in- sanlığın tarihi kadar eski. Tiyatronun ve tiyatroculann başına tarih boyun- ca çok dertler geldi. Sanattan kor- kanlann yüzyıllar boyunca ilk müda- hale ettikleri, yasak koyduklan yerier- den birisi tiyatro sahneleri oldu. Türkiye, despotik geleneklerin güç- lü, aydınlıjctan korkan insanlann ikti- dara egemen olduğu bir ülke. Süley- man Demirel de bu ülkenin kaderi- ne 40 yıldır hükmeden en etkili siya- setçilerden. Süleyman Demirel, her fırsatta kendi döneminde büyük bir kalkınma yaşandığından söz eder. Bir ülkenin başında 40 sene kalırsanız ve dünya bu 40 sene içinde iletişim ve bilgisayar teknolojisinde olağanüstü sıçramalar yaparsa, size de bir şey- terdüşer. Demirel döneminde olan da budur. Süleyman Demirel'in başbakan ve cumhurbaşkanı olduğu dönemdeya- şamımız yasaklaria geçti, askeri dar- Demirel'in Türkiyesi'nde Tiyatro belerte geçti. Demirel döneminin tipik özelliklerinden birisi de sanata düş- man bir kültürün egemen olmasıydı. Sinemalarsansürden kurtulamaz; şa- irier, yazarlarhapseatılır, tiyatrolarya- saklanırdı. Ali Kırca'nın yönettiği Siyaset Meydanı'nda konuşan Süleyman De- mirel'e, ben olsam, son günlerde ya- saklanan ve haklarında soruşturma açılan iki tiyatro oyunu konusundaki fikirierini sorardım. Kendisinin dam- gasını vurduğu bu 40 yılda onlarca Kez yasaklanan tiyatro oyunlarının, özgürce sahneye konması için ne yaptığını anlatmasını isterdim. 27 Mart Dünya Tiyatrolar Gü- nü'ydü. Bir tiyatro oyuncusunun ka- pısına polis dayandı ve onu karakola ifade vermeye çağırdı. Ankara Sanat Tiyatrosu'nun deneyimli ve yetenek- li oyuncusu Altan Erkekli, bir oyun- daki rolü nedeniyle Van Cumhuriyet Savcılığı'nın soruşturmasına uğra- mıştı. Metin Balay'ın yazıp yönettiği, "Inadına İnsan" ve "Inadına Yaşa- mak" adlı oyunlar üç yıldan beri Tür- kiye'nin ve dünyanın birçok yerinde sahneye konmuştu. Tarihimize yerin- de eleştirileryönelten, azınlıklann gi- derek yitip gitmesini, sanatsal bir du- yariıkla sahneleyen bu iki güzel oyun- dan nedense Van Cumhuriyet Savcı- sı hoşlanmamış ve oyuncu Altan Er- kekli hakkında soruşturma açmıştı. Süleyman Demirel'e sorsam, bana muhtemelen "Yargı bağımsızdır" di- ye cevap verirdi ve beni kandırdığını sanırdı. Bu bizim bağımsız yargı ne- dense, sanata yasak koymaya gelin- ce daha da bir bağımsız oluveriyor- du. Bir de bütün bağımsız yargıç ve savcılar, yasaklardan hoşlanıyoriardı. Daha açıkçası yasakçı hukukçular, bu ülkenin kaderine yön veriyoriardı. De- niz'leri idam ettiren Savcı Baki Tuğ, milletvekili olmuş.. olmakla kalmamış, geçmiş bu büyük performansı nede- niyle TBMM İnsan Haklan Komisyo- nu'na seçilmişti. Buna benzer ömek- leri o kadar çok yaşadık ki... Sıkryö- netim döneminde yargıçlık yapmak, savcılık yapmak, solculan yargılayıp ülkücü çeteleri serbest bırakmakyar- gıda hep başarı yolunu açmıştı. Savcılanmız, yargıçlanmız da bu ör- neklere bakarak kendilerine bir yol çi- ziyoriardı. Savcılanmız böyle davranı- yor da, polislerimiz, yöneticilerimiz farklı mı davranıyor?.. Önümde Pen- dik Kaymakamı'nın, llçe Emniyet Mü- dürlüğü kanalıyla gönderdiği bir ya- sak karan duruyor. Avukat Murat Ca- no'ya gönderilen yasaklama karann- da, neden böyle bir karara vanldığı gerekçeleriyle açıklanıyor. Yaşadığımızyıllannibretlikbirvesi- kası olan bu belgeyi yeri olsa tümüy- le yayımlamak isterdim. Pendik Kay- makamı Haluk Tunçsu, Dario Fo'nun Kadınlar Oyunu'nun tamamı- nı ya incelemiş, ya da inceletmişti (Keşke kendisi incelemiş olsaydı. Bu sayede bir Dario Fo okumuş olurdu. Bir tiyatro oyununda olabilecek, cinselliğe ilişkin kelimeler seçilmiş ve "Bakın bunlan söylüyoriar" denmiş ve yasak mührü basılmıştı. Şu anda Ankara Devlet Tiyatroları'nın oynadı- ğı bu oyun Kaymakam Bey'e göre ya- sak olmalıydı. Size alıntılardan birkaç satırı aktanrsam mantığı anlayabilirsi- niz.. Sayfa37: "Hepside bokyeşili"., Komisyon bu alıntıyı yaptıktan sonra şu notu düşmüş: "Tabiatın bu güzel rengini bu şekilde tasvir etmek ko- misyonumuzca çok yanlış olarak tes- pit edilmiştir." Bir başka suçlu satır.. Sayfa 29: "Eğer benimle sevişmez- sen kendimi öldürürüm." Işte böyle Sayın Süleyman Demirel, sizin kırk yıl hükmettiğirtiz bu ülkede sanat alanındaki manzara bu. Sizce ne kadar geliştik 40 yıl boyunca. Buy- run haynnı görün.