Katalog
Yayınlar
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Yıllar
- 2024
- 2023
- 2022
- 2021
- 2020
- 2019
- 2018
- 2017
- 2016
- 2015
- 2014
- 2013
- 2012
- 2011
- 2010
- 2009
- 2008
- 2007
- 2006
- 2005
- 2004
- 2003
- 2002
- 2001
- 2000
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
Abonelerimiz Orijinal Sayfayı Giriş Yapıp Okuyabilir
Üye Olup Tüm Arşivi Okumak İstiyorum
Sayfayı Satın Almak İstiyorum
SAYFA CUMHURİYET 17KASIM2000CUMA
14 i l U J K . kultur@cumhuriyet.com.tr
Jean-Michel Thibaıvc, tarihtekigeçiş dönemlerini araştirmayı veyazmayı seviyor
'Mitlere istense de ulaşılamaz'tLKAYKHJNÇ
Makedonya hanedanından Kral XII. Ptolema-
ios'un ıkinci kızıydı. 16 yaşında kraliçe oldu. Mı-
sır'ın ve halkmın iyiliği için yaşadı. Gücün ve
güçlünün yanında yer aldı. tskenderiye'deki efsa-
nevi sarayında, tran ve Hindistan'ı fethetmeyi he-
defledi. Bu düşünceye iki âşığı Jutius Sezar ve
MarcusAntonhıs'udaortaketfi. Romaiseonuhiç-
bir zaman kabullenmedi. Savaşı kaybettiğini an-
layınca kendisi için yaptırdığı anıtmezanna çekil-
di ve orada yaşamına son verdi. Ama Mısır'ın son
kraliçesinin ismi yüzyıllar boyunca belleklerden
silinmedi: Kleopatra!..
SevgiTamgöç'ün çevirisiyle Doğan Kitap'tan ya-
yımlanan Jean-Mkhel Tbibara'un kitabı 'KJe-
opatra' bir dönemin gölgede kalan yanlanna ışık
tutuyor. Tarihçi ve roman yazan ThibaiK Eski Mı-
sır uzmanı. Paris tletişimve Sanat Yüksekokulu'nda
eskı uygarlıklar tarihi profesörlüğü yapan 55 ya-
şındaki yazann güzel sanatlar alanında yapıtlan
ve sözlük çalışmalan da var.
"Çok zor gecişler yaşadım. Yoksul bir aflenin
çocuğuydum. O kadar yoksulduk ki 14 yaşımday-
ken donanmaya kaüldım. Mayın toplamakgibi uz-
manlık gerektiren bir işim vairdı. Çok tehokeliydi.
Bütün arkadaşlanm öldü. On yıl kadar bu işi yap-
tıın. Savunma Bakanhğı'nda iyi bir göreve geklim.
Ydlarca ölümle yan yana yaşadım. Korkacak çok
zamamnız oluyor ve yaşamın anlamı üzerine ken-
di kendinize sorular soruyorsunuz. Bu bana yaz-
ma kımeti verdL Ashnda çok gükn bir insanım.
Yaşamda pek çok sınavdan geçirüdim. Ama arük
ölüm bile beni güldürüyor."
'Kleopatra halkının jyjliğjni istedT
1978'de yazmaya başlayan Thibaux, önce pek
çok kütüphanede yıllarca araşürmalar yapmış, in-
sanlarla tek tek görüşmüş, hatta basit bir sırt çan-
tası alıp ülke ülke aynntüar peşinde koşmuş: "Kk-
opatra'yı hazuiamak için uzun süre Mısır'a gklip
geldim. Bir bahkçı teknesinde yaşadım. Nil'i baş-
tan aşağı\a geçmek bir ayımı akü. Sırûmda çan-
tayla Sina DağTna kadar yürüdüm. Çölde tek ba-
şıma yıldızlann aranda uyudum. Bunlar çok güç
çahşmalar, ama hem zihni hem de bedeni geliştiri-
yor. Böylece daha ryi yazryorum."
Tanhteki geçiş dönemlennı araştirmayı ve yaz-
mayı çok seviyor. "Krallann kraHçesi" KJeopat-
ra hakkında yazan son kişi olmayacağını vurgu-
luyor: "KJeopatra ile Ugili bundan sonra da kitap-
lar çıkacak, filmler çekilecek, internette çok deği-
nilecek. Bu konuyla özellikle erkekJerin ügüendi-
ğini düşünüyorum. Çünkü o mh ohnuş bir kadın.
Mitkrin sonu geimez, oniara hep ulaşümaya çah-
phr, hirhir /amanriaıılflyl^ma? A<tın<ja ıılaşılma-
sı pekde tstenmez.Onun böylekafanasnu tertih ede-
riz. Hem kadınlar hem deerkekler için boykdjrbu."
Romalılarırı kraliçe KJeopatra yı ülke için hep
tehlike olarak gördüğûnü, Sezar'la evlenirse hıç
istemedikleri krallık dönemine gen dönmelerin-
den ürktüklerinibebrtiyor. "Buna rağmengeoç An-
tonhıs, Sezar'a taç gjydfrmevi denedL Hatta halk-
AleLİeopatra'yı
yaşamında
gölgede kalan
yanlar olduğu
için yazdığını
söyleyen
Thibaux, şimdi
de Nur Banu ve
Kösem Sultan'ın
yaşamlannı
yazmayı
hedefliyor.
<ski Mısır
uzmanı olan
yazar, kitaplannı
ülke ülke
aynntılar
peşinde koşup
yıllarca
araştırmalar
yaparak yazıyor.
Tozların içinde
yaşayan bir
tarihçi değil,
geleceğin
tekniğiyle de
ilgileniyor.
tan insanlara alkışlamalan için para verildi Fakat
karşrt olanlar seslerini de daha fazla duyurdu. Bu,
bugünkü kurnaz politikacüann yapoğına benzer
bir durum. Ama Antik Yunan'dan bu yana poöti-
kacılar hiç değişmedi KJeopatra halkının iyfliğini
istedi. Avrupa'dan çok daha önce birbirKkteBği dû-
şündü. Güç, ender olarak halkm iyfliği için istenir.
Şu anda ise güç isteyenler kendileri için istrvor. Gü-
nümüzün enönemM sonınu bu. Ancak seçirnler yak-
laşüğı zaman bir şeyler yapıhyor."
Kleopatra yaşadığı aşklarda ıçinden söküp ata-
madığı iktıdar hırsı içinde gerçekten sevmiş miy-
di?
"Güce duyduğu aşk hep vardı, ama Sezar ve
Antonius'a da âşıkü. Çünkü sevebilen bir kadın-
dL Ama güçlü erkekleri en güçhı okhıklan dönem-
de seviyordu. Özellikle Antonius'u gerçekten sev-
diğini düşünüyorum. Hem bir erkek hem de birço-
cuk olarak. Kleopatra onun hem sevgilisi hem de
annesi oktu. Çünkü o savaşçı, başanlı bir erkek ol-
duğu haMeiçmdedeçocuksuİuğunu saktonnştı. Se-
zar ise tasarlayan, ezen ve yok edendi Tam karşı-
trydL Evet zaman zamau kavga edryorlardı, ama
Antonhıs'un ordusu tranUa yenfldiğinde KJeopat-
ra etindeki birkaç askerk ona vardıma gftmişti.
Sonrasmda Antonius da askerlerini bırakıp KJe-
opatra'yla birlikte gitti. Bence bu aşkm ispaudır."
'Onun asd güzeüiği olağ.anüstü sesiymiş'
Bugüne dek Mısır'ın son ki"aliçesinın güzelliği
üzerine de pek çok şey yazıldı. Oysa tarihçiler ya-
zılanlann aksine KJeopatra'run çok da güzel ol-
madığı görüşünde. Thibaux ise güzelliğinin baş-
ka bir yönüne dikkat çekiyor: "lüeopatra'nm res-
minin buhınduğu sikkeler var. Ço>k güzel görün-
müyor. .\ma zaten onlann üzerindf kimsenin yü-
zfl güzel görünmez. Sanınm yapılc,- tekniğinden.
Onun güzelliği daha çok sesinden getiyor. Tarihte
yer alan bügüere göre sesi olağanüstüymüş. Sesi-
nin büyüsüne karşı koymak imkânsıznıış. Ufak te-
fek 1.47 boyunda bir kıznuş.
Yüzünün güzel oMuğunu söyleyenler var, ama
bunlar biraz da düşsel.. Bir de büyük olan burnun-
dan bahsediliyor. O dönemde büyük bunınlu ka-
dmlann erkekleri büyüvle etidlediği söylenirmiş."
Kleopatra'nın sadece erkeklerin değil kadınla-
nn da düşleyebileceği bir kadın olduğunu vurgu-
luyor: "Kendisini onunla özdeşkştirmek isteven
kadmlarm da düşündeolacakür. Bu,güçten çoköz-
gürlük düşüncesi ve kültürle ilgili. Kültürlü, eğial-
miş bir kadın kesinnkle özgürdür. Bu bir gerçek.
O, döneminin diğer kadınlanndan çoköndeydi. Ka-
dınlar ashnda Kleopatra"dan nefret ediyordu. Çok
zengin, güçlü, özgür ve başarıh olduğu için kıs-
kançhklara maruz kahyordu. Hep böyiedir zaten.
Bugün de kadmlarm en büyük düşmanı erkekler
değil, yine kadınlanur."
Thibaux için, bir tarihçi olarak değil, ama bir er-
kek olarak en fazla arzu edeceği, ancak karşılaş-
mayı da hiç istemeyeceği bir kadın KJeopatra.
"Zeki, güçlü ve nheükK kadınlan severim, ama
Kleopatra o kadar güçlü ve o kadar yüksekte ki,
ben onun yanmda kendimi küçük hissederdim.
Bütün erkekler bundan korkar. Karşılannda ken-
dUerinden nitelildibir kadın bukluklannda tam er-
kek olmadıklaruu, hadım edilmiş gibi hisserrikle-
rinidüşünüyorum. Buda o kadar kırvvetfidir ki tüm
arzuvıı, isteğj ökjürebinr."
"Haçh Seferieri'nden büyûkndik^
Kitaplannı yazarken gündelik yaşama, aynntı-
lara çok önem veriyor. Özellikle ikinci planda ka-
lan kişileri de ortaya çıkarmaya özen gösteriyor:
"Onlan da konuştunıyor, yaşatryorum. Yazarken
ben de Kleopatra ohıyorura onun duygusuna bü-
rünüyor,onungözJeriylebaknvr, kendimdeonu>•»-
şıyonım. tnsanuı kendisi üzerinde yapnğı büyük
bir çahşma bu."
Birtarihçinin rolüyle romancınmki farklı. Bune-
denle romanı yazarken tarihe bire bir bağlı kalmış,
ama kendinden de bir şeyler katmış "Kleopat-
ra'nın yaşamında gölgedekalan yanlarvar. Roman-
cının göre\i de burada başlrvor. Bundan sonra bir
poüs soruşturması gibi sürüyor iş. Parçalan birleş-
tirmeye çahşryorsunuz. tlginç olan da bu."
Mısır uzmanrnın şimdikı hedefi ise Nur Banu
ve Kösem Sultan'ın yaşamlannı yazmak. Oryan-
talızme yönelmesınin nedenı Haçlı Seferleri. "Türk-
lerletamşmamız binyıl önce HaçhSeferleri'yle ger-
çekkşti ve büyülendik. Bizonlanetegeçireceğiz der-
ken Doğu tarafindan elegecirikük. Doğuhı veTürk
kaduılarmın gizcmli olduklan. Osmanhlarm bir sır
içinde vaşadıklan söylenir. .Ashnda dışan kapah bir
tophımdeğD. Kendmıizeyakm hissettiğimiz için çe-
kici geliyor. O zamanld Osmanb tmparatorlu-
ğu'nun görkeminden etkilenmemek mümkün de-
ğfl. O dönemde yaşasaydım eğer Sultan olmak is-
terdim. Ama bir süre sonra devlet işkrinden sıkı-
up özgür nlmadıgımı hisseder. bn-akmayı yeğler-
dim."
Thibaux, Türklerin tutkusunu, uyum sağlamak-
taki yeteneklerini seviyor. Günü gününe ve haya-
tın içinde yaşamayı yeğliyor. Bugünü yaşamaya
çaba gösterirken geleceğin tekniğiyle ilgileniyor,
tarihle uğraşıyor ve "Tozlann içinde yaşayan bir
tarihçi değüim. Ben hem Darth Veder hem de Je-
di ŞövaJyea'yim" dıyor.
Sözcüklerln Krallçesl' Margaret Atwood, Booker ödülünden sonra artık gülümsüyor j
'Acûarımı kitaphmma yansıttım'
Kültür Servisi - 'The BBnd Assassin (Kör Ka-
til)' romanıyla dörtkez aday olduğu Booker Ödü-
lü'nü kazanan Margaret Atvrood, artık 'tasdik-
K' bir yazar olmanın zevkini çıkanyor. Edebiyat
kariyen boyunca düş kınklıklan ve eleştirilerle
boğuşmak zorunda kalan yazar, bugünlerde el-
de ettığı başandan dolayı rahatlamış göriinüyor.
Karşıtlannın 'yasü cadı' diye adlandırdığı At-
\vood, edebiyat dünyasını 'Amerikan başkanhğı
kadargarip' olarak rutelendınyor. Kendisini acı-
masızca eleştirenleri fazla önemsemediğini be-
lirten yazar, feminist olarak tanımlanmayı red-
dediyor ancak kadınlann ciddiye alınmasının
gerekliliğini savunuyor. Romanlannda da kadın
karakterleri ağırlıkla öne çıkaran Atvvood, ele
aldığı konularla yaşamı arasmda herhangi bir
bağlantı bulunmadığının altını çiziyor. Kitapla-
nnda yansıttığı zorluklarla dolu yaşam öyküle-
ri nedeniyle 'aalann başrahîbesi' olarak tanın-
masına rağmen 28 yıldır beraber olduğu eşi ve
üç çocuğuyla huzurlu bir hayat sürdürdüğünü
anlatıyor.
Son romanında, "Öykünün dolambaçn yol-
larda Uerlemesini saglâyan, içindeki kayboluş,
pişmanuk,gizemve özJemdû-" dıye özetlıyor ya-
zarlık serüvenini. Yine de son dönemlerde art ar-
da ölüme yenik düşen arkadaşlannın acısının, ya-
şamında yer ettığinı bebrtiyor ve ekliyor:"Yetiş-
me çağuıdayken bacağım yerinden kopsa bile şi-
kâyet etme nrsatnn ohnazdL Ağlayıp suianmak
söz konusu değildi, ben de tüm bunlann dışa vu-
rumunu khaplanma yansrttmL" Bu sözler üze-
nne, yaşlandıkça karşısına yakınacak daha mı faz-
la şey çıkıyor, dıye düşünmeden edemiyor insan.
"DosÜanm ölüp gidiyor" diye acısını dile getı-
riyor Atvvood, "Faziasıyla kaym yaşadım, bir kıs-
mı da daha çok gençti. Bu durumdan gerçekten
nefret ediyorum."
Bir kadın yazar olarak yaşadığı zorluklann
yanı sıra, her şeyin üstünde ruttuğu aılesım, ken-
disine yönelen karalamalardan uzak tutmaya ça-
lışıyor. Tüm eleştirilere 'ThePügrim'sProgress'
adlı romanda John Bunyan'ın genç bir adama
öğütledikleriyle karşılık veriyor:"Bazı insanlar
peynir sevmez, bazılan bahk, bazılan kuş eti sev-
mez, bazı insanlar kendilerini sevmez,bazdan da
seni. Öyleyse sen de, seni seven bir insan bul ve
onagü"
Margaret AtvvTjod, edebiyat dünyasim 'Amerikan
başkanhğı kadar gwip' olarak nhelendirtyor.
Y A Y I N E V L E R l N D E N Y E N 1 Y A Y 1 N L A R ( 1 1 )
Çeşitli dizilerde üginç yazarlar bir arada..•
ALTIKIRKBEŞ YAYINLARI
Yayınevi Beat Generation, BUim Kur-
gu, Ecnebi, Enis Batur, Fantastik Kur-
gu, Müzık-Sanat-Felsefe, Korku, Şıu-,
Willam Blake Kitaphğı, Yerli, Yumu-
şak G Kitaplan dizileriyle yayunmı sür-
dürüyor.
Fantastik kurgu ve bilim kurgu dizi-
sinde, J.R.R. Tolkien'in' Roverandom',
'Güç Yüzüklerine Dair', 'Masallar',
'Hobbit', 'Peri Masallan Üzerine', 'Sıl-
marillıon', MkhaelMoorcock'un 'Mel-
nibone'lu Elric (Elnc Destanı-1. Ki-
tap)', 'Kader Denizlerindeki Denizci
(Elnc Destanı- 2. Kıtap)', David Ed-
dmgs'in Elenium Üçlemesi 'Elmas Taht'
(1. Kitap), 'Yakut Şövalye' (2. Kitap),
'Safır Gül' (3. Kitap), Fred Saberha-
gen'ın 'Kılıçlann Birincı Kitabı', Brian
StaMeford'm Asgard Üçlemesi 'Mer-
keze Seyahat' (1. Kıtap), 'Merkezden Ge-
len Istilacılar' (2. Kıtap), TheodoreStur-
geon'un'tnsandanÖte', AnredBester'ın
'Kaplan! Kaplan!', 'Yıkım'a Giden
Adam', Philip K. Dick'in 'Mars'ta Za-
man Kayması' adlı kıtaplan bulunuyor.
WHliam S. Burroughs'un 'Çıplak Şö-
Woody ADen "Yumuşak G", \VUHam S. Burroughs ile J.R.R Tolkien fantastik kurgu ve bilimkurgu dizisinde yer ahyor.
len', 'Içerdeki Kedi', 'Şans Hayaleti',
Rkhard Brautigan'ın 'Kürtaj', 'Wil-
lard ve Onun Bovvling Kupalan', 'Ya-
ni Rüzgâr Herşeyi Alıp Götürmeye-
cek', Lavvrence Fertinghetti&ADen Gms-
berg'ün 'Amerika'sı ise Beat Generati-
on dizisinin yayınlan.
Çağdaş Edebiyat dizisinde OruçArn-
oba'nın Türkçesiyle RainerMaria Rfl-
ke'nin 'Sancaktar', Mahmut Sezen'in
'Zaman Alaşımlan', Orson Welles
>
in
'Bay Arkadin', LeonardCohen'in 'Gör-
kemli Kaybedenler', Cem Akaş'ın 'Ba-
lığın Esir Düştüğü Yer-Olgunluk Çağı
Üçlemesi-!', Gore Mdal'm 'Kent ve
Tuz', JamesHogg'un 'Bağışlanmış Bir
Günahkânn Özel Anılan ve îtiraflan',
Oruç Aruoba'nın 'Ne' ve 'Olan', Meh-
met ArifDerbend'in sountrack CD'li ki-
tabı 'Yalnız Balayı' yer alıyor.
WiUiam Blake Kitapbğı'nın yayınla-
n ise PeterMarshafl'ın 'BirAnarşist Ola-
rak WiUiam Blake', VVUHam Blake'in
'Cennet ve Cehennemın E\lılıği' ile
'Masumiyet Şarkılan'.
Müzik, sanat & felsefe dizisinin ya-
yınlan ise şöyle: Immanuel Kant'ın
Oruç Aruoba Türkçesiyle 'Fragman-
lar'ı, yine Aruoba çevirisiyle Ludvvig
Wittgenstein'ın 'Yan Değiniler'i, Su-
sanSontag'ın 'Fotoğraf Üzerine', Adam
Dolgins'in 'Rock Isimler Kitabı', Ro-
land Barthes ın 'Camera Lucida', Al-
per Çeker'in 'Kuui Cobain ve Seattle
Olayı', Paul Kfce'nin 'Modern Sanat
Üzerine', NigarÖzlem'in 'Janis Joplin',
Curtis Knight'ın'Ji mi HendnV, Gary
J. Katz'ın 'Rock Ölüı'er Kitabı' ve John
Lennon'm 'Kendi Yai'dıklanm'.
'Kanat Hareketler', 'Perişey', 'Ko-
ma Provalan', 'Sütte Ne Çok Kan',
'Opera', 'Nil', 'Samıç' i^e Enis Batur
dizisinin kitaplan.
H. P. Lovecraft'ın 'Uyku Duvarmm
Ötesinde', 'Charles Dexter \Ward Ola-
yı',' Dagon' adlı korku kitaplynnm ya-
nı sıra Boris Vıan'ın 'Kırmızı Oi\ 'Ka-
nncalar', 'Kurtadam', 'Pornogra/î Üze-
rine', 'Kızlar Farlona Varmıyor', 'Ve
Bütün ÇirkinlerÖldürülecek', 'Ve Bü-
tün Ölülerin Derileri Aynıdır' adlı ki-
taplan Altıkırkbeş'in yayınlanndan.
Yumuşak G Kitaplan'nda ise Meh-
met Kaznn'm 'Kule', Nur Akahn'ın
'Arfe', Vatsyayana'nm 'Kama Sutra',
AnaisNm'in'Venüs Üçgeni', Woody Al-
len'ın 'Seks Hakkmda Bilmek tsteyip
de Sormaya Asla Cesaret Edemedikle-
riniz', BüJent Bozkurt'un 'Kınntı Ge-
misi', Evm Ecealp'in 'Hades'i yer alı-
yor.
YAHODASI
SELtM İLERİ
Sevdiğim Sonbahar
Daha sürer mi bilmiyorum, Istanbul'da uzun ve gü-
zel bir sonbahardı. Resimlerden, öykülefden, şiirler-
den çıkıp gelmiş gibiydi.
Bütün sabahlar küçük balkondan yapraklan kıp-
kızıl sarmaşığa baktim. Güneş içindeydi arka bahçe-
ler...
Bende sonbahar ilkokul kitabımızdaki bir şiirle baş-
lamıştır. Bugün yazık ki tek dizesini bile hatırlamıyo-
rum. Yağmurlar yağıyor, saçaklarda kuşlar... Böylesi
bir şiir de Tevtlk Fikret imzalıdır: Sokaklarda sel su-
lan ağlaşır, ufuk yaklaştıkça yaklaşır.
Bazan düşünürüm; Fikret'i "Yağmur'a alıp götü-
ren hangi sokaklar, hangi yollardı? Sultan Hamid dö-
nemi Istanbul'unun içsel karanlığı bu şiirde de konu-
şur.
Geçen yüzyılın hemen ilk yılında yayımlanmış Ey-
lül, Mehmed Rauf'un romanı içli bir sonbaharı aylar
boyu yaşar. Daha eylül gelirken başlayan sonbahar,
ekimde, yazdan kalma günlerle boş yere oyalanma-
ya çalışır. Ama rüzgâr "insafsız", az sonra bastıracak
yağmur "inatçıdır."
Yahya Kemal'de sonbahar hüzündür, daha doğ-
rusu önce hüzün, sonra usanç, bıkkınlık. "Mevsim-
ter'de, "Koparsonbahar tellerinden / Derinden, de-
rinden, derinden; I Biten yazla başlar keder musiki-
si." Hemen yanı başında "Düşünce" şiiri, mevsimi
ömürle birleştirir: "Bitsin, hayıriısıyla, bu beyhude
sonbahar..."
Benim için asıl sonbahar şairi Ahmet Haşim'dir.
Çöllerin sıcak günlerinden söz açmış Haşim, günün
birinde sonbaharla ölesiye bir yakınlık kuracaktır.
Ahmet Haşim'de bütün renkler, mevsim ne olursa
olsun, sonbahar renkleridir. Yaprak ateş olur, kuş da
yakut. Sanlar, mercanlarvardır. "Hazan" adlı gençlik
şiirinde, "Avare felaket gülü, altın krizantem..." diyor.
Ahmet Hamdi Tanpınar, "Ahmet Haşim'in öiümün-
den birkaç hafta evvel söylediği bir sonbahar beyti
vardır" diyor ve iki dizeyi bize söylüyor: "Birkuş dü-
şünûrbu bahçelerde /Altın tüyü sonbahara uygun."
, Istanbul'un mevsimlerini sanatlara açan Tanpınar,
o kuşu bir sonbahar günü "Kozyatağı'nda sararmış
çınariar, bağ kütükleri, kuru yapraklararasında" gor-
müştür.
Bugünün canhıraş Istanbul'unda sonbahar pasto-
ral birdille konuşmuyor artık. Hangimizin kapısı önün-
de 'salkım ağacı' var? Oysa Tanpınar, "(...) kapımın
önündeki salkım ağacının son yapraklan ve berabe-
rinde taşıdığı mor sabahların hatırası" diyor.
Şunu da soruyor Huzur romancısı: "Bu sonbahar
sabahının donuk inci rengini nasıl anlatabilirim?
Oyle sabahlar yaşadım. Erken saat Mühürdar'a
doğru yürürken, yol, deniz, karşı kryılar "donuk inci
rengı"ydi.
Ahmet Oktay'sa "Zeytuni bir ikindi, Eylûl sızlı-
yor"\ diyor. Beyoğlu, Degüstasyon, Edip Cansever.
Şiirden bir tramvay geçiyor.
Benim sonbaharianmda Beyoğlu sinema mevsim-
li ve troleybüslüdür. Cumartesi öğledensonralarla Sa-
ray, Yeni Melek, Atlas, Emek başlar. Beyazperdede
dünyanın en güzel kadınlannı, en yakışıklı erkekleri-
ni seyrettikten sonra üşümeli bir sonbahar akşamı-
na kanşırsınız.
Her sonbahar akşamı elbette Attilâ llhan'ındır.
Gerçi semt değişti, şimdi Beyoğlu'nda değil, Aksa-
ray'dayız: "aylardan kasımdı üşüyorduk I ağacın bi-
ri bulvarda ölüyordu". Bilmiyorum, Yenikapı'da o
"tren" hâlâ var mı?
Gençlik yıllanmda banliyö treniyle Florya'ya kadar
gider, Florya'da sonbahar kuşanırdım. Yaz çoktan
bitmiş, plajlar bomboş. Plajlardan yükselen Fransız-
ca, Ingil'ızce, Kalyanca şarkılan işrt işrtebılırsen...
Sonra Oktay Rifat'la "Sonbaharda Buluşma":
"Bulut urba/ar, toprak ga/oş/ar giydim; I Sevdalıy-
dım, deliydim;yapraklıyollarI Geçerekgeliyonjm sa-
na. Istanbul I Mevsim sonu ihtiyahıyor, o san I Kuş
ötüyordu biryerde, hiçbiryerde."
Istanbul'da sonbahann gün ışıklan, günbatımı ışık-
lan keskindir. Birden, yazın puslan silinip gider. Her
şey, kısa bir süre için, kendi rengini söyler. Maviyse
daha mavi, kırmızıysa daha kırmızı... Sonra külrengi
çıkagelir, sonbahar biter.
Takvimde tz Bırakan:
"Vapur dumanlanna kadar her şeyin rıafff bir ley-
lak rengine büründüğü günler..."Ahmet Hamdi Tan-
pınar, Yaşadığım Gibi TKE Yayınlan, 1970.
TPOÎIOS ile Kressida' Kattköy
Haldun Taner Sahnesi'nde
• Kültür Servisi - Istanbul Büyükşehır Beledıyesi
Şehir Tiyatrolan 2000-2001 tiyatro sezonunda yeni
oyunlanm sergilemeye devam ediyor. \Villiam
Shakespeare'in yazıp Mîna Urgan ve Sabahattin
Eyüboğlu'nun çevirisini yaptığı, Mustafa Avkıran'ın
yönettiği 'Troilos ile Kressida' adlı oyun 19
Kasun'a dek Kadıköy Haldun Taner Sahnesi'nde
sahnelenecek. Sahne-kostüm tasanmını Naz
Erayda'nnı, koreografısıni Ovül Avlaran'ın,
müziklerini Yannis Saoulıs'in ve ışık tasanmını
Ilhan Ören'in üstlendiğı oyunda birbirine zıt iki
tema, savaş ve aşk buluşuyor. İki taraf Troya ve
Akha'nın, Helena'nm aşkı üzerine başlayan savaşı
üzerine gelişen oyunda bağhlık, dürüstlük, yemin,
onur, bilgelik, yiğitük gibi kavramlar işleniyor.
K Ü L T Ü R ÇtZÎK
K A M İ L M A S A R A C I