Katalog
Yayınlar
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Yıllar
- 2024
- 2023
- 2022
- 2021
- 2020
- 2019
- 2018
- 2017
- 2016
- 2015
- 2014
- 2013
- 2012
- 2011
- 2010
- 2009
- 2008
- 2007
- 2006
- 2005
- 2004
- 2003
- 2002
- 2001
- 2000
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
Abonelerimiz Orijinal Sayfayı Giriş Yapıp Okuyabilir
Üye Olup Tüm Arşivi Okumak İstiyorum
Sayfayı Satın Almak İstiyorum
Cumhuriyet
fmtiyaz Sahibi: Berin Nadi
Genel Yayın Yönetmeni' Orban Erinç
# Genel Yayın Koordınatöru Hikmet
Çetınkava • Yazıışlen Müdüni- tbra-
nim Yılâız # Sorumlu Mıidür Fik-
ret llkiz # Haber Merkezı Mudürii-
Hakan Kara
tstıhbarat Cengiz Yıldınm • Ekonomı Öziem
Yüzak • Kultiır Handan Şenköken 0 Spor'
Abdülkadir Yücelman # Makaleler Sami
Kıraören # Düzeltme Abdnllah YazKi 9
Fotograf Erdogan Köseoglu 9 Bılgı-Belge.
Edibe Bugra • Yurt Haberlen Mehmet Faraç
Yayın Kunılu. tlhan Selçuk
(Başkan), Orhan Erinç,
Hikmet Çetinkata, Şükran
Soner, tbrahim V ildız, Orhan
Bursalı, Mustafa Balbay,
Hakan Kara.
Ankara Temsılcısı Mustafa Balbay Atatürk BuJvan \ o .
125, Kat 4, Bakanlıklar-Ankara Tel. 4195020 (7 bat), Faks
4195027 • îzmır Temsılcısı Serdar Kızık, H. Ziya Bl\
1352S 2/3Tel 4411220, Faks 4419117#AdanaTanakaa
Çetin Yiğeooğlu, Inonü Cd 119 S No 1 Kat 1, Tel 363
12 11, Faks 363 12 15
MüesseseMüdürir l'stün
Akmen # Koordınatör
Ahmet Korulsan 9
Munasebe Bölent Yener
# ldare. HûseyİD Gürer
• Satış FaziletKuza
MEDYA C: • Yönetım Kunılu
Baskanı - Genel Müdür Gglbta
Erduran # Koordınatör Refaa
Işıtman • Genel MüdıirV ardımcısı:
Se>daÇoban Tel 514 07 53 -
5139580-51384*061,Faks 5138463
YlvımtataB \e Bssau: Yenı Gün Haber Ajansı. Basın ve Yayıncılık A Ş
Türkocagı Cad 39 41 Cagaloglu 34334 Istanbul PK 246 - Sı'rkecı 34435 Istanbul
Tel (0 212) 512 05 05 (20 haı)
Faks 10 212)513 85 95 www.cumhunyet.coin.tr 18EKİM2000 lmsak:5.46 Güneş: 7.12 Öğle: 12.56 Ikindı: 15.56 Akşam: 18.27 Yatsı: 19.48
davet
• Haber Merkeri-
2000-2001 sonbaharve
kışı içın kaduı, erkek ve
çocuk olmak üzere üç
ayn koleksiyon
hazırlayan Cotton Bar,
giysüerinde şıklığı ve
sadeliği yansıtıyor.
Koleksiyona hâkim olan
koyu renk kıyafetler,
pembe, fıstıkı, turuncu,
lila gibi canlı renklerdeki
bluz ve trikolarla
tamamlanıyor.
Çin, Ay'a robot
• PEKtN(AA)-Uzay
çalışmalanna ağırlık
veren Çın'in, yakın
geleceİcte Ay yüzeyine
indirilecek bir robot
üzerinde çalıştığı
bildirildi. Yeni Çin
(Xinhua) ajansının
haberine göre yetkililer,
üzerinde çahştıklan
robotun, ulusal uzay
programınm önemJi bir
bölümü olarak 'çok kısa
sürede' uzaya
gönderilebileceğini
belirttiler. Yetkililer, ay
robotunun ay taşlannı da
toplayacağını kaydettiler.
Vücudunıızıı
hazıiaym
• ANKARA (ANKA)-
Hacettepe Üniversitesi
Tıp Fakültesı Beslenme
ve Dıyetetık Bölümü
Öğretim Üyesi Prof. Dr.
Gülden Köksal, vücudıın
kışa hazırlanması
aşamasında beslenmenin
önemli olduğunu söyledi.
Proteüı yetersızlığinin
bağışıklık üzerine
olumsuz etkilerinin
olduğunu bıldıren
Köksal, beslenmede
yağlann da önemlı
olduğunu kaydetti.
Köksal, "Enerji sağlarlar,
yağda eriyen vitaminlerin
emilimini kolaylaştınrlar.
Yağlann bağışıklık
sistemi üzerinde etkileri
vardır" dedi.
Saghk çıkarması
• ANKARA (AA)-
Sağlık Bakanlığı'nca,
Doğu ve Güneydoğu
Anadolu Bölgesi'ne 50
hemodiyaliz merkezi
kurûlacak. Projeyi
"Cumhuriyet tarihinin en
büyük projelerinden biri"
olarak niteleyen Sağlık
Bakanhğı Tedavi
Hizmetleri Genel
Müdürü Vasfi Ulusoy,
projenin halk sağlığının
yanında kronik böbrek
hastalanna yönelik
turizm açısından da
önemli olduğunu söyledi.
Projenin tüm
ekipmanının bu ay içinde
uluslararası ihaleyle
alınacağını söyleyen
Ulusoy, kasım ayı içinde
de ilgili merkezlerde
ekipmanlann montajının
tamamlanacağını
kaydetti.
CtTES toplantısı
• ANKARA (AA)-
Nesli Tehlike Altında
Olan Yabani Bitki ve
Hayvan Türlerinin
Uluslararası Ticaretine
llişkin Sözleşme
(CİTES) Daimi Komitesi
Avrupa Bölge
Temsilcileri Toplantısı
yann Izmir'de başhyor.
Toplantı ilk kez
Türkiye'de
gerçeldeştirilecek.
Sözleşme ile çeşitli bitki
ve hayvan türlerinin
korunması ve gelecek
kuşaklara da
aktanlabilmesi amacıyla
uluslararası ışbirliğı
sağlanıyor.
Iskenderun Körfezi'ne yapılması planlanan ÇED raporsuz yüzer-gezer santral ekolojik dengeyi altüst edecek
Körfeze
6
Idrtilik' tehdîdi• Enerji Bakanhğı'nca, enerji 'darboğazı'nı
aşmak için yapılması planlanan 4 yüzer-gezer
santraldan ilkinin Iskenderun Körfezi'nde
kurulması planlanıyor.
AYKUTKÜÇCKKAYA
Hükümet, "Yetki Yasaa"nın 5
Ekim 2000 tanhinde Anayasa
Mahkemesi'nce iptalinin ardın-
dan, "son dakJka"da Resmi Ga-
zete'nin mükerrer sayısında ya-
yımlanarak yürürlüğe giren ''yü-
zer-gezer'' santrallarla ilgili Ka-
nun Hükmünde Kararname
(KHK) kapsamında Iskendenın
Körfezi'ne ÇED raporlan dik-
kate ahnmaksızın "yüzer-gezer"
santral yapmayı planhyor.
Mustafa Kemal Üniversitesi
Su Ürünlen Fakültesi'nce yapı-
lan bilimsel araştırmalarda, böl-
gedeki demir-çelik sanayıinin ya-
rattıgı çevre kırlıhğı raporlarla
ortaya konulurken, KHK çıka-
nimadan 5 gün önce Resmı Ga-
zete'de yayımlanan ve *enerji ya-
nnmına ait çekincelerin 31 Ara-
lık 2002 tarihine kadar askıya
anndığuu" bildinlen ÇED Yö-
netmelığı'ndekı değişıklikle, Is-
kenderun Körfezi 'ni birçevre fe-
laketıyle karşı karşıya bırakacak.
Enerjı Bakanlığı'nca, enerji "dar-
boğazTnı aşmak için yapılma-
sını planlanan 4 yüzer-gezer sant-
raldan ilkinin Iskenderun Kör-
fezi'nde yapılması planlanıyor.
Anayasa Mahkemesi'nın Yetkı
Yasasf run yürürlüğünü durdu-
ran karannın da yayımlandığı 5
Ekım 20O0'de, Resmı Gazete'nın
birbaşka mükerrersayısında ya-
yımlanan "sondaldka" KHK'sin-
de, DPT ve Hazine tamamen dev-
re dışı bırakılarak, TEAŞ'ın, iha-
le yapmaksızın, ıstedıği fırmayı
çagınp yüzer-gezer santralın iş-
letmeye alınması için istediği fi-
yattan kiralama ve hizmet alımı
sözleşmesi yolu açılmıştı. FP, 16
Ekim 2000günü Yetki Yasası'nın
iptaline dayanarak 17 KHK'nın
iptali için Anayasa Mahkeme-
si'ne başvururken, ıptalinı ıste-
diği kararnamelerarasında yüzer-
gezer santralla ilgili karamame-
nin olmaması ise dikkat çekici.
Ytizer-gezer tehlikefer
1 Ekim 2001 tarihine kadar
devreye sokulması planlananyü-
zer-gezer santralın devreye gir-
mesiyle bölgenin karşıkarşıyaka-
lacağj tehlikeleri şöyle sıralaya-
bıliriz:
• Yüzer-gezer santralın soğut-
ma sistemindeki deşarj nedeniy-
le Iskenderun Körfezi 'nde deniz
suyu sıcaklığı artacak. Ekolojik
dengenin de olumsuzetkılenme-
sine neden olabilecek.
• Yüzer-gezer santrallann ça-
lışmasında kullanılacak yakıtla-
nn gazlan havaya verilecek. Bu
da körfezi çevreleyen "Amanos
DağfarTnı bir tehkıkeyle baş ba-
şa bırakacak.
• Yüzer-gezer santrallar naf-
ta, fuel-oil, doğalgaz, LNG ya
da kömürile çalışabildikleri için,
çevremizve tabii ki o çevredeya-
şayan insanlanmız künyasal mad-
de etkısinden yoğun olarak zarar
görecek.
Uluslararası uzay istasyonu
Iskele için uzayda
uzunyürüyüş
Saydatngürüeri
'Uluslararası Istanbul Saydam Günleri'ftrOnası.1J
Ekim cuma günü Mimar Sinan Üniversitesi
Oditoryuın SaJonu'nda vapılan ilk gösteri ve açılıs
kokte\1hk beşinci kez perdelerini sa>damseverlere
açû. Saydam GünJeri'nde bu yıl geçmis > ıllardaki
klasikJeşmiş programlann yerini venilikler abyor.
21 Ekim'e kadar sürecek eddnlikJene, aralannda Ara
Güler'in de bulunduğu yaklaşık yetmiş fotoğrafçı \e
grup kablıyor. Öneeki vıllarda tüm katıluncıiara
önerikn 'Temaİı Ö> küler' bölümü, bu yıi
organizasyon komitesinin belirlediği "Nargile" basliğı
atnnda sunulacak. Bu bölüm, yine komitenin seçtiği
müzikler eşliğinde Izzet Keribar. Arto Vfuhtaryan,
Hatice Tuncer ve Rcsul Başbuğ'dan oluşan beş kişilik
bir grup tarafindangerçekJeştiriJecek, Heryılbir
fotoğrafçının, geçmis gösterikrinden derieyerek
sunduğu Tophı GösteriJer' bölümünün konuğu ise
Tahsin Aydoğmuş. Ünlü fotoğrafçı, dört gösteriyle
fotoğraftannuı düm asmı izİ« iciJere açacak.
Geçen vıllarda \Sular \ ükseliyor: Hasanke\f
Ybkofanasın' ve 'Mannara Depremi
1
gibi konulann
işlendiği özel bölümün bu yılld konu başoğıysa,
'Hakkâri'de Bir Mosim". Yüceİ Tunca ve Hakkiriü
fotoğrafçılar Emer Ozkahraman ile NasruDah
Müezzinoğlu'nun sunacağı Saydam Günlerfnde genç
kuşaklann Yıbnaz KamTyİe tanışması sağlanacak.
WASHINGTON
(AA)- Uzay mekiğı Dis-
covery'nin astronotlan,
Uluslararası Uzaylstas-
yonu'na yeni iskele bağ-
lanosmı yapmak için ye-
niden uzay yürüyüşüne
çıktılar.
Amerikan Havacılık
ve Uzay Dairesi'nin
(NASA) Houston'daki
merkezinden yapılan
açıklamaya göre, asrro-
notlarJrfTWîsoffve Mi-
ke Lopez- Aiegria, ba-
sınçiı PMA-3 iskelesi-
ni mekiğin ambanndan
çıkarmak ve iskeleyi
uzayistasyonununAme-
rikan modülü Unity'ye
monte etmek için 7 sa-
at 7 dakika uzayda kal-
dılar.
Astronottardan Bill
McArthur ve Leroy
Chiao da öneeki gün
uzayda 6.5 saat yürüyü-
şe çıkarak istasyondaki
kablo bağlantüannı yap-
mışlar, yörünge denge
aygıtıjiroskoplar ve ile-
tişim antenini taşıyan
metal çıkmayı monte et-
mışlerdi.
Discovery'nin 6'sı
Amerikah, biri Japon 7
mürettebatı, iskele için
4 gün uzay yürüyüşün-
de bulunacaklar.
Saatte 27 bin kilo-
metre hızla Uluslarara-
sı Uzay Istasyonu'na
yaklaşıp kenetlenen Dis-
covery, istasyon ile bera-
ber, yerden yaklaşık 380
bin metre irtifada seyre-
diyor.
Uluslararası Uzay İs-
tasyonu'ndaki bu kenet-
lenme, ilki 1981 'de uza-
ya gönderilen mekikle-
rin tarihmdeki 100. gö-
rev. Bu sefer, geniş çap-
lı inşaat işinde ilk görev
oluyor.
Rusya'nm içine düş-
tüğü mali zorluklar gö-
revin iki yıl aksamasma
yol açtı, ancak NASA
son ayiarda arayı kapa-
tan ivmeyle çalışmaya
hız verdi. Mekik tarihin-
deki en zor görevin,
Uluslararası Uzay Istas-
yonu'nun "Mk uzon sö-
reli sakmlerinin" bu ay
sonunda uzaya gönde-
rilmesinden önce ta-
mamlanması gerekiyor.
NASA astronotu Bifl
Shepberd ile 2 Rus koz-
monotundan oluşan bun-
dan sonraki ekip, 30
Ekim'de Kazakistan'da-
ki Baykonur üssünden
havalanacak.
Alanya'daki Dağ Bisikleti Şampiyonası'nda raptiyeli tuzak
OKmpiyat şampiyonu Alanya'da
Spor Servisi - Alanya'da
gerçekleşen Uluslararası
4. Dağ Bisikleti
Şampiyonası,
sporseverlere yine
heyecanlı dakikalar
yaşattı. Alanya Kalesi
çevresindekı 6
kilometrelik özel
parkurda yapılan
şampiyonaya 13 ülkeden
160'a yakuı sporcu
katılırken. en büyük
ilgıyide 1996 Atlanta
Olimpıyat Oyunlan
şampiyonu Hollandalı
Bart Brenrjens gördü.
Şampiyonanın en ilginç
olayı ise, parkura bilinçlı
olarak atılan bakara tipi
raptıyelerdi. Bazı
sporculann bısıkletlen
raptiyeler nederuyle zarar
görürken, sabah
seansında 6 sporcu
zorunlu olarak yanş dışı
kaldı. Ancak
bisikletlennı tamu- eden
yanşmacılar öğleden
sonraki etaplara
katıldılar. Raptiyelenn
kım ya da kimler
tarafından parkura
döşendiği ise
bulunamadı. Ancak
bakaraiann Konya'daki
atölyelerde yapılan
cinslerden olması ve
yanşa Konya bölgesi
sporculanrun da
katılması değişik
iddialan beraberinde
getirdi. Parkurun
raptiyelerden
temizlenmesi ise yaklaşık
2 saat sürdü.
Yanş sonunda olimpiyat
şampiyonu
Hollandalı Bart, büyük
erkeklerde şampiyon
oldu. Yanşm diğer teknik
sonuçlan şöyle:
Bayanlar: 1-Annka
Johnson (Isviçre),
2-Marta Vajda (Mac),
3-Suzanne Thomas
(îng.). Masterler: 1-Dirk
Comu(Bel),2-RoyHunt
(Îng), 3-HenkKnol
(Hol.) Genç erkekler:
l-ErwinBakker(Hol),
2-Ian VVüldnson (Îng.),
3-Rrdrik Ericson
(Isveç). Büyük erkekler:
1 -Bart Brenrjiens (Hol.),
2- Magnus Palmberg
(Isveç), 3 - Thomas
BonnefDan.).
Bilim, nineleri doğruladı
Soğuk algınlığına
tavuk çorbası
e-posta : tan (a prizma. net. tr
WASHINGTON (AA) -
Bılım adamlan, nınelenmı-
zin yüzyıllardır bıldiklen-
ni doğruladılar: Tavuk çor-
bası, sağuk algınlığı için en
iyı ilaçlardanbifi...
Nebraska Üniversitesi
Tıp Merkezı'nde ta\aık çor-
basımn soğuk algınlığı ra-
hatsızlıklanna karşı bağı-
şıklık sisteminde oluştur-
duğu olumlu etkiler etraf-
lıca araştınldı.
Bronşit, grip, anjin, nez-
le gibi soğuk algınlığıyla
oluşan rahatsızlıklarda ta-
vuk çorbası içindekı mad-
delenn olumlu etkilerinı m-
celeyen Dr. Stephen Ren-
nard ile meslektışlan, bul-
gulannı Chest (Göğüs) tıp
dergısınde yayımladı.
Eşinin tatülerde hep tavuk
çorbası yaptığını belirten
Dr. Rcnnard, "Eşime,ta\ıık
çorbasının ateş düşürücü
özelliği >ar gibi görünü>T»r,
bunu laboratuvardaincele-
yeüm dedim" diye anlattı.
Üniversitenın laboratuva-
nnda, akciğerlerde astım,
anfizem gibi hastalıklarda
da akcığerdeki tahribatm,
yükselen ateşin ve netice-
de balgam salgılamanın ta-
vuk çorbasıyla nasıl nor-
male döndüğünün incelen-
diğini anlatan Dr. Rennard,
eşiyle birlikte "tam tesek-
kûİu" birtavukçorbası yap-
ma karan aldılar
Rennard çifti, böylece,
tavuk çorbasım; tavuk eti,
soğan. şalgam, havuç, ya-
bani havuç, patates, sapla-
nyla kereviz ve maydanoz-
la hazırladı. Bu çorbaya tuz
konulmuyor, sadece "ila-
ve" olarak mayasız hamur
parçalan katılıyor.
SÖYLEŞİ ATTİLÂİLHAN
Totaliterliğin 'Önlenemez' Yükselişi!
Gâzi'nin 'Ihtilâl've '/nfe/âp'anlayışı 'radikal'öi; bir
bakıma 'jacobin' yânı 'sert', 'taviz'siz; her şe-
yi halk hâkimiyeti için, 'halkla beraber' yapmayı ter-
cihediyor: 'kongre', 'meclis'dolay\siy\a'muha/efet'
ihtiyacı, bundan! Oysa 'muhalefet', dava arkadaş-
lanndan gelir; üstelik 'Cumhuriyet'e karşıdır: Te-
rakkiperver lıder kadrosunun, 'hanedan 'dan yana ol-
duğu, Refet Paşa'nın evınde yapılmış, toplantıda bel-
li olmuştu. (Bkz. 'Büyük Nırtuk'). Işte o dönemde
yaşanmış bir de 'cunta' teşebbüsü vardır ki, Ismet
Paşa'nın cesur ve sağduyulu direnişı sayesinde,
önlenmiştir
Ismet Paşa, kamuoyuna yansrtılmamış bu olayı,
'Hatıralar'ında, şöyle anlatıyor:
"...Fevzi Paşa ile bugünlerde bir mülâkat hatır-
• lanm. Ikimiz baş başa konuşuyoruz. Fevzi Paşa
bana, bundan sonra yapılacak ıslahat ve icraat için,
Atatörk'ûn eski arkadaşlan ile, ilerigelen arkadaş-
laıia görüşüp, yapılacakişleriberaberkarariaştırma-
yı, usûl ittihaz etmesini teldif etti; kendi aralannda
bunu görüşmüşler, Fevzi Paşa vasıtası ile bana da
teklif ediyoriar, ben de 'evet' dersem Fevzi Paşa,
Atatürk'egidip, bu karan söyteyecek ve bundan son-
raki çalışmalann, böyle yûrûtülmesini teklif ede-
cek... "
Ismet Paşa'ya göre 'ihtilâf'ın sebebı, ötekiler"in
-yâni Rauf Bey, Karabekir Kâzım Paşa, Ali Fuat
Paşa, Refet Paşa'nın- Gâzi'nin, Cumhuriyet'in ilâ-
nı gibi emr-ı vâkilerinden ürküp, yeni emr-i vâkileri
öntemek isteyişi; çünkü bu "zevat", bildiğiniz gibi, 'Kur-
tuluşta mutâbık, oysa 'Kunıluş'a muhâlif! Ismet
Paşa'nın reddi 'cumhuriyetçı", hatta 'demokrat' bir
tavır karakterindedir:
"...Fevzi Paşa'ya şunlan söyledim: devletin res-
mi müesseseleri, deviet işlerinin, tertiplerin konu-
şulacak, müzâkere edilecek ve mutâbık olunacakza-
manlan ve vazifeleri, tâyin edilmiştir. Benim bütün
hayatımda inandığım usûl budur. Bunun için, bir iç
müessese ile deviet reisini kontrole gitmenin
doğru olmadrğı mütalâasmdayım ve kendisi ile
böyle bir konuşma yapılmasına muvafakattm
yoktur..°(s.172)
. * ' . ' . - • ' • •
cazi'nin denge arayıslan '-•'-" .
j smet Paşa, o tarihte 'Lausanne Kahramanı';
I Genel Başkan Vekili sıfatıyla yöneteceği; 'Halk
Fırkası' ile yakın ilişkisi yoktur; bunu açıkça belirti-
yor: "...şimdi, Halk Parösi'n/n konusuna kısaca te-
mas edeceğim, çûnkü partinin kuruluşu ile benim
fazla bir ilgim yoktu. Bu doğnıdan doğruya, Ata-
türk'ün bir teşebbüsü idi..." (s. 193)
O, 'teşebbüs'ün, hangıtabana, hangi 'fikriyât'ada-
yandığını, biliyoruz: anti/Emperyalist, 'deviet Sosya-
lizmi'ni öngören, 'halkçı' ve 'demokratik' bir örgüt
projeksiyonu'! Nitekim Halk Fırkası faaliyete geç-
tikten sonra, ona karşı çıkan 'muhalefetler', inat ve
ısrarlaonun 'sağında', 'liberal' Batyandaşı've 'lâ-
ikliğeyan oturan', bir 'tavır' koymuşlar; 'muhafaza-
kâr', hatta 'mürteci' seçmenden, medet ummuşlar-
dır.
O zaman Gazi Mustafa Kemal Paşa, en büyük
destegı, 'Solcu Kemalistler'den ('Kadro'), hatta
Komünıstler'den görüyordu. O kadar ki TKP'nin
ünlü 1927 Tevktfatı gerisinde, Komintern'in, yö-
netimdeki Vedat Nedim Bey'i ve takımmı; Anka-
ra'ya, yeterince sert muhalefet yapmamakla
suçlaması yatar. Komintem 'murahhası' Dr. Şefik
Hüsnü Bey, onu görevinden almaya gelmiş; neti-
cede, Ankara yı 'seçen' Vedat Nedim Bey, onu ve
Moskova'cı yandaşlannı ele vermişti.
Hiç kimse, Serbest Fırka'nın 'bizzat' Gâzi tara-
fından niye örgütlenmek ıstendiğını, yeterince dü-
şünmemiştir. Takrir-i Sükûn Kanunu'ndan sonra
(1925) ülkenın mutlak hâkımı Halk Fırkası'ydı; do-
layısıyla, Ismet Paşa ve 'takımı', iktidarda ve icra-
atta olduklanndan, iktidan, hâkimiyeti de ele geçir-
mek maksadıyla kullanıyorlardı: fırka'nın kuruluş
aşamasıyla ('HalkZümresi', Türkiye (Ankara) Ko-
münist Fırkası, 'Yeşilordu Cemiyet), tek ve sağ-
lıklı 'göbek bağını' oluşturan 'Kadro'cu 'Solcu Ke-
malistieri', Gâzi o yüzden sonuna kadar destekle-
mişti; Ismet Paşa'nın ve Genel Sekreter Recep Pe-
ker'in 'tesfiye'edilmesinde ısran üzerine; yükselen,
yeni ve bürokratik totaliterliği' önleyebilmek ama-
cıyla, 'kadim dostu', Müdafaa-i Hukuk dönemi
başvekifierinden Ali Fethi Bey'i, 'Serbest Cumhu-
riyet Fırkası'nı kurmakla görevlendirmişti.
Halk Fırkası, 'cfeWef'leözdeşleştıği 'Kurultay'dan
sonra, Gâzi'nin fırka' anlayışından çıkıyor; Ismet Pa-
şa'nın, aşın bürokratik ve 'merkeziyetçi' 'fırka' an-
layışına yöneliyor. 'Serbest Fırka' belâsından kur-
tulmuş olan Inönü ve takımı, Halk Fırkası'nı yeni-
den 'yapılandırmak' için, yeni 'Kurultay'a, yeni bir
Program ve Tüzük hazırtığındadır; tuhaftr ama, bu
niyetie, Kuva-yı Milliye'nin ve Müdafaa-i Hukuk
Cemiyet'nin, -hatta 'Kongreler'in- temel pren-
sip ve kaynakJanna başvurmayı düşünmezler; da-
ha da tuhafı, Ismet Paşa, yeni CHP'yi yaratmak'
için, Parti'nin Genel Sekreteri Recep Peker'i,
inanılamayacak iki ülkeye 'tetkikata' gönderir.
'Faşist' rtalya'ya ve 'Nazi' Almanya'ya!
Totaliterflir salgını!.. ~ ,
ij nönü Cumhuriyeti'nde, CHP bir 'deviet parti-
I si' idi, yâni 'totaliter': anlamını biliyorsunuz, Rus-
ya'da, rtalya'da ve Almanya'da dduğu gibi, Parti,
devletle özdeşleşmiş; valiler ve kaymakamlar, CHP
il veya ilçe başkanı olmuşlardı. '40 Karanlığı'nda,
bunu tartışmışızdır: nasıl oluyor da, 'kayıtsız şartsız
halk hâkimiyeti', 'mazlumların kurtuluşu', 'deviet
sosyalistliği' gibi prensiplerle yola çıkmış, lâik ve
demokratik bir hareket; 'merkeziyetçibürokrasi dik-
tası' bir 'totaliterliği' benimseyebiliyor?
Yanılmıyorsam, dikkatimizi ilk olarak, EsatÂdil Bey
(Müstecâbî) çekmişti: "-...unutmayalım kiikisavaş
arasında, iki Sosyalist Enternasyonal'dan, 'tota-
liter' olan Moskova Entemasyonalı gözdeyrf/; 'de-
mokratik' Brüksel Enternasyonalı, gözden düşmüş!
Sosyalistler arasında bile, durum böyle olunca; de-
mokratlarda ne olacaktı sanıyorsunuz?" Korkunç
bir şey olmuştu: Bat Avrupa'daki birkaç ülke ha-
riç, Ural dağlan'ndan, Cebelitank boğazı'na Av-
rupa, bir 'totaliter ülkeler meşheri' idi, çoğu da fa-
şist!
Bu bakımdan Inönü Cumhuriyeti'nin 'totaliter-
fiği'nde -şimdikı 'Küreselleşme' salgını gıbı- o za-
manki 'Yeni Nizam'ın Tek Parti, Tek Şef, Tek Mil-
let' salgını etkili olmuş sayılabilir. lyi de, 'Millî
Şefin Başvekillik'ten alınmasına neden olan, ye-
ni CHP Tüzük ve Programı'nı, cumhurbaşkanı
olunca, kılı kılına uygulamak hevesinin payı yok
mudur?
Şimdi sözü önemli bir tanığa bırakacağız.
http^/www.prizma.nettr/AILHAN
httpy/www.bilgiyayınevi.com.tryailhan
Faks/0-212/26019 88