Katalog

6 AĞUSTOS 1999 CUMA CUMHURİYET SAYFA HABERLER îçme suyunda kar kavgasıÇY Büyük sermaye gruplarının yanı sıra | J ZJNZJS i"H ufakh çok sayıda firmanın yer aldığı su sektörü bugün özellikle büyük kentlerin en cazip iş alanlanndan biri haline geldi. Diğer bir tanımla tam anlamıylafırma ve marka enflasyonu yaşanıyor. Ancak işin diğer boyutu, ambalajh sulann gerçekten sağlıklı olup olmadığı sorusu. Ambalajh su üreticileri derneği bile, sektördeki firmalann yüzde 70 Hnin ruhsatsız olduğunu itiraf ediyor. tl Sağlık Müdüriüğü denetimlerinde de kapalı su satan istasyonların sadece 321 "ınin sağlık koşullarına uygun olduğu ortaya çıktu Bu veriter, sektördeki başıboşluğu ortaya koyarken su fiyatlarındaki akıl almaz artış da işin diğer üzücüyönü olarak karşımıza çıkıyor. 1998yılında enflasyonu, hatta benzini de geride bırakarak yüzde 110 düzeyinde birfiyat artışı gösteren ambalajh sulan yemekte kullanmak bir yana, içmek bile neredeyse lüks haline gelmiş bulunuyor. FATMA KOŞAR / SAADET USLU Sabancı, Komili, Yaşar Hol- ding, Sanko, Gulet, thlas Holding başta olmak üzere büyük serma- ye gruplannm girdiği ve irili ufaklı çok sayıda firmanın faali- yet gösterdiği ıçme suyunda is- tasyonlann yüzde 80'lere ulaşan pazar payını, geri dönüşümlü am- balajh su satan şırketler aldı. Pi- yasada 60'a yakm damacanah su satan şirketten en fazla yüzde 30'unun ruhsatlı olduğu belirtili- yor. Yurttaş içinse yemekte ya da bulaşıkta içme suyu kullanmak lüks haline geldi. Firmaların yansından fazlası- nın, "kuyudan doldurduğu" su- lan ambalajlayarak sattığına dik- kat çekilirken 4 kişilik bir aüenin günde. sadece yemek ve içmek için 12 litre tüketmesi halmde, semtine göre değişmekle beraber, su için ortalama400 bin lıra civa- nnda harcama yapması gereki- yor. Sözkonusu ailenin içme su- yuna yapması gereken aylık har- cama tutan ise 12 milyon lira. Aynı aile, açık su satışı yasak- lanmadan önce suyun litresini 10 bın liraya alabiliyordu. Böylelik- le aile su ihtiyacını 3 kat daha ucuza karşıhyordu. Asgari ücre- tin 68 milyon 600 bin lira olduğu, yoksulluk sınınnın ise 300 mil- yon lirayı aştığı Türkiye'de, özel- likle Istanbul başta olmak üzere büyük şehirlerde baş gösteren iç- me suyu sıkıntısı; kimileri için "kolay para kazanma alanı" olur- ken kimilennin ise sağlıklı yaşa- ma olanağını elinden alıyor. Sular şimdi de sağhksız Geri Dönüşümlü Ambalajh Kaynak Suyu Üreticileri Derne- ği Genel Sekreteri Mehmet Kar- deş, ruhsatsız çalışan, sağlıklı olup olmadığı bilınmeyen sulan satan firmalarla mücadele için Sağlık BakanhğYyla işbırliği içinde yeni uygulamalar başlata- caklannı ifade etti. Piyasadaki firmalann yüzde 70'inin ruhsat- sız çalıştığını belirten Kardeş, Sağlık Bakanlığı'nın, sadece ruh- satlı firmalara verilmesine başla- nacak yeni bir "bandrol" uygula- Ambalajh su kullanılmıyor Geçen yıl sonu rtibanyla yılda 18 mil- yar litre su tüketilirken bunun yalntz- ca 336 milyon Irtresi ambalajh. Bu du- rumda yılda 290 litre su tüketen bir kişi, bunun sadece 5.5 litresini amba- lajh içiyor. Sağlıklı okluğunun bilinme- sine karşın ambalajh su tüketiminin artmaması ise fiyatların yüksek olma- sından kaynaklanıyor. Türkiye'de ambalajlı su tüketiminin di- ğer ülkelere göre oranı çok düşük. Kişi başına yıllık ambalajh su tüketi- mi Avrupa ülkelerinde ortalama 100 litre civannda iken Türkiye'de 6 lit- reyi aşmıyor. Ingiltere'de 141, Fran- sa'da 110, Almanya'da 85, ABD'de 36 litre olan ambalajh su tüketiminin Türkiye'de de artması bekleniyor. İllere göre yıllık su satın alımı En büyük etken fiyatlar İSTANBUL. Satın almayanlar u s a t ı n a l a n l a r ı n t e r c i h l e r î Depozıtohj I %6.2 Depaatosuz ^ H %37.7 %94.9 Depozrto/ul %5.5 Depozjtosuz I Açıksu'P %14.4 %24.1 İSTANBUL VE ÇEVREStNDE YALNIZCA 13 KAYNAK SUYUNA RUHSAT VERİLDÎ İçtiğiniz suya dikkat edintstanbul'un su gereksmiminı karşı- lamak amacıyla 1992 yılından sonra kontrolsüz olarak artan açık su istas- yonlan, nisan ayından beri kesin ola- rak kapatılıyor. tl Sağlık Müdüriüğü Gıda Kontrol ve Çevre Sağlığı Şube Müdürü Dr. Zafer Çağlar Istanbul gi- bi bir metropolde denetimın zorlukla- nna değinerek insanlann kapalı su al- malarını ve aldıklan suyun ruhsatlı olup olmadığına dikkat etmelerini is- tedi. lstanbul'da nısan ayından beri ya- pılan denetimler sonu- cu kapalı su satışına uy- gun istasyon sayısı 321 olarak tespit edılirken. 771 tanesi hakkındaya- sal işlem yapıldı. Sağlık Bakanlığı'nın 1997 Ekım ayında çı- kardığı bir kararla ka- patılan açık su istasyon- lanndan sonra kapalı su satışmdaki tartışmalaı devam ediyor.Dr. Zafer Çağlar, açık su satışmın kesin olarak yasaklan- dığı 18 Nisan tarihin- den önce istasyon sayı- smın 2 bin 500 civann- da olduğunu anımsattı. Çağlar "1999 yüının nisan, mayıs ve haziran aylannda yapılan bin 293 kapalı su satan ts- ^_^^___ tasyonun denetiminde ~~ mm "^~~ 321 tanesinin oy gun olduğu tespit edil- di. Bunlardan 771 tanesine yasal işlem uygulandı, 69 tanesine ise geçiş süresi tanmdı" diye konuştu. Sadece istas- yonlan değil, kaynak ve taşıma yapan tankerleri de denetlediklerini belirten Dr. Çağlar şöyle devam etti: "Şu anda 13 kaynağa ruhsat verfldi. 35-40 kaynak isetesislerini haarlamış, ruhsat almayı bekliyor. Baa kaynaklar ise kaçak dolum yapıyor. Temmuz ayında 8 kaynak mühünendi, 6 tanesi Jf 1 Sağlık Müdüriüğü Gıda Kontrol ve Çevre Sağlığı Şube Müdürü Dr. Zafer Çağlar, Istanbul gibi bir metropolde denetimin zorluklanna değinerek insanlann kapalı su almalannıve aldıklan suyun ruhsatlı olup olmadığına dikkat etmelerini istedi. hortumla dolum vapttğı için kapanku. Dolum, el değmeden yapılmah. Yeni düzenlemeden önce400crvan olan tan- kerier de yeniden ruhsat almak zorun- dalar. Yeni düzenkmeye göre 500 litre- den daha fazla su ihtiyacı olan işletme- lere su taşıyabilecek olan tankerler ta- şıma izni almalılar. Temmuz ayı içinde 24 tanker u>gun olmadığı için bağian- dı. 19 tankere ruhsat verfldi." Kaçak yapılanmanın çok yoğun ol- duğu lstanbul'da denetim yapmanın ^mmmmmm^m zorluğuna da değinen "•—•—••• Zafer Çağlar "Merdi- ven altuıda kapak üre- tenkr var. Tankerler ge- ce iiçten sonra kente gi- riyor. Trafik ve beledi- yeler bize destek olma- İT dedi. Sadece denetimlerle kaçak suyun önüne geçmenin de olası ol- madığını vurgulayan Çağlar, halkın su alır- ken "Kapalı olmasına, şişenin üzerinde ruhsat ve kullanma tarihinin olup olmadığına" bak- malannı istedi. Tem- muz ayı itibanyla ruh- sat alan firmalar ise şunlar: Istanbul içinde izin verilenler: Şadırvan Su — - ^ — (Şile), Hisar Kaynak Suyu (Kemerburgaz), Kevser Kaynak Suyu (Çatalca), Dağdelen Kaynak Su- yu (Çatalca), Koçbey Agua Su (Bey- koz). tstanbul dışında izin verilen kaynak- lar Komulu Su (Tekirdağ), Erikli-O- ba Su (Bursa), Kardelen Su (Sakar- ya), San Su (Bursa), Süral Su (Antal- ya). Buzdağı Su (Sakarya). Istanbul dışında satış yapan kaynak- lar: Sahra Su (Denizli), Şırlan Su (Ay- dın), Özayran Su (Adana). ISKI suyu içilebilir iddiası T SKİ Genel Müdürlüğü Su Antma 1 Daire Başkanı lsmail Türkmenoğlu da şebeke suyunun içilebileceğini belirterek, hazırladıldan içme ve kullanma suyunun Türk Standartlan Enstitüsü'nün beliTİediği standartlardan daha iyi olduğunu iddia etti. T smail Türkmenoğlu, şebeke suyunun 1 yurttaşlar tarafından bu denh kirli olarak görülmesinde basında çıkan haberlerin etkili olduğunu belirtti. Türkmenoğlu, lstanbul'da her geçen gün sayısı artan su istasyonlanna yoğun ilgi gösterilmesine neden olarak da, kendilerinin vatandaşı inandıramadıklannı gösterdi. tl Sağlık Müdürlüğü Gıda Kontrol ve Çevre Sağlığı Şube Müdürü Dr. Zafer Çağlar da ISKl'nin suyunun kesinlikle içilebilir olduğunu savundu. 7 7 er ay II Hıfzıssıhha Kurulu'nda bu ÂÂ konunun raporlarla ele almdığını belirten Çağlar, u Basında çıkan haberler yüzünden insanlarda şebeke suyunun içilemeyecegi kanısı doğdu. Şebeke suyu klorlu olduğu için tadı biraz acıdır ve serttir. Kaynak sulan ise yumuşak" dedi. İçme suyu paj Depczıtolu „ r r Depazı Su " 7 p %4 ıstasyoniarj^*—-^^ 4^11.4W \ ûamacana V %82J itası tosuz iMaCa masına geçileceğini bildirdi. Kar- deş, yurttaşlan, şişenin gövdesi ile kapağı arasma yerleştirilecek ve "tçilebilir. ruhsathdır, Sağhk Bakanhğı'ndaıi tdntidir" gibi ifa- delerin yer alacağı bandrolün bu- lunmadığı şişeleri satın almama- lan konusunda uyardı. Genel Sekreter Kardeş, "Suişi, dürüstçe çahşmayan firmalar için çok kârtı. Onlann maliyeti çok düşük. Biz de kuyudan doldura- rak satan firmalarla mücadele ediyoruz. Dernek bünyesinde ohışturduğumuz bir komisyonla kendi üyelerimizi de denetieyece- ğiz" dıye konuştu. Kemerbur- gaz'dan dolum yapan çok sayıda firmanın sağlıklı çalışmadığına dikkat çeken Kardeş, "Bu- radakilerden sadece Hisar markasının nıhsaü bulunu- yor" dedi. Fıyaüarda yüzde 110 arüş Yapılan araştırmalar, sa- tışı yasaklanmadan önce açık suyun en çok tüketıldi- ği kentin Istanbul olduğunu ortaya koyarken 1998 yılm- da su fiyatlan yüzde 110 dolayında arttı. Aynı artışı bu yıl da kay- deden ambalajh suyun en küçük boy pet şişesi geçen yıl sonlannda 50 bin liray- ken bugün 1CX) bin liraya sa- tılıyor. Yaklaşık 10 ay için- de fiyatı yüzde 100'e yakın oranda artan ambalajlı su- yun bir litrelik pet şişesi de, aynı dönemde 80 bin lira iken, bugün satış yerine gö- re değişmekle beraber 150 bin lira. Yafanm patiaması Son ikı yıl içinde yaşa- nan yatınm patlamasıyla büyük bir sektör haline dö- nüşen içme suyunda, tam anlamıyla firma ve marka enflasyonu yaşanıyor. Özellikle açık su istasyon- lannın kapatılacağının açıklanmasından sonra, son iki yılda 50'ye yakın fırma ambalajlı su işine girdı. Istasyonlann açık su sattığı dönemde pazar payı sadece yüzde 11 'lerde olan sözkonusu şirketlerin payı bugün için yüzde 80'lerde. 250 trilyonluk pazar olarak anılan içme suyunda açık satışın yasaklanmasının ar- dmdan polikarbonat dama- cana sektörün gözdesi ha- line geldi. Istanbul "un kalabalığına gözünü diken ve "içme su- yu satmanın ciddi kârlar getirdiğini n hemen fark e- den çok sayıda fırma son aylarda gözü kapalı bu ala- na girdi. "DanoneSA (Hayat Su), Yaşar Holding (Pınar Madran, Pınar Şaşal (Yaşar Holding), Sanko (Sansu), Yimpaş Holding (Aytaç Akyudum), Komili, (Komili Su), Özka>nak Tıc. (Öz Kay- nak Su), Tensu, Supaş (Hünkâr Su), Aydıner Şirkeüer Grubu (Aysu), Oruçoğhı Sanavi Tka- ret (Oruçoğlu Su),Eriknogiu AŞ (Erikİi), Kar Su (Kardelen Su), Eriklioğlu (Gümüş Su), Ha- midiyeAŞ (Hamidrye), Rafa Ltd. (Karakulak), thlas Hokting (Kristal), Koru Su Menba Sula- n (Koru Su), Alûnbaş Holding (Alûnbaş. Su), Hepa Pazarlama (Sahla Su, Yıldız Su), Mente- şoğlu (Emirhan). Surtan Menba Suyu (Suhan Su), C>pri Cola(Ev Su), Refık Karabacak (Sır- makeş), Vakıflar Genel Müdürlüğü (Taşdden), Kemal Akkava (Kestane), Esen Ltd. (Esen Su), Soğanlı İçme Suyu (Akdağ), Doruk Su ve Süt L rünleri(DorukSu), Yaşam (Yasam Su), Hün- kâr Su (Sapanca), Asçetik (Düber SuX Gulet (Elmas Su), lpek SIM İçecekleri AŞ (Flora Su)_ Kaçak dokon yapanlar çoğaldı Istanbul Haber Servisi - Pompayla açık su satışının yasaklanmasının ar- dmdan polıkarbonlu şişelere kaçak do- lum yapan ıstasyonlar ortaya çıktı. Istanbul tçme Suyu Istasyonlan Iş- letmeleri Esnaf Odası Başkanı Ömer EUbol, kaynağı belli olmayan yerler- den içme suyu doldurulduğunu belir- tirken su istasyonu sahipleri, piyasada başıboşluğun hâkim olduğunu söyle- diler. Ömer Elibol, ruhsatsız olan kaynak- lar yüzünden kendilerinin de kapatıl- ma tehlikesi ile karşılaştıklannı savun- du. tstanbul'da bin 800 civannda su is- tasyonu olduğunu belirten Elibol, ya- pılan denetimlere karşın tahmmlerine göre bin tanesinin ruhsatsız olabilece- ğini de ekJedi. Coşkun Yeniay, 1998'in Ekim ayın- dan bu yana açıkta su satmadıklannı kaydederek bu zamandan beri denetim yapılmadığını savundu. Özellikle kır- sal kesimde açıkta su satışının devam ettiğini söyleyen Yeniay, "Korsan do- lum yapryorlar. Şişenin üzerinebasür- dığmızda kapak kapanıyor. Bazı istas- yonlar şişeleri kendfleri dolduruyor. Bu ciddi bir tehlike. Ruhsatsız satış yapan- lar yüzünden piyasada başıboşluk hâ- kim. Kapalı sulann fiy an piyasada 350 bin Ura Üe 1 milyon lira arasında deği- şjyor. Haksu rekabet var" dıye konuş- tu. Piyasada haksız rekabetin çok faz- la olduğuna dikkat çeken Cengiz Ey- der, açık su satışının yasaklanmasın- dan bu yana polikarbonlu şişede su sattıklannı belirtti. Eyder, "Benimçev- remde 4 tane daha istasyon var. Ancak bizinı gösterdiğimiz titizh'ği göster- miyoriar" dedi. Yaşar Kurç işe bu konuda şunları söyledi: "Sarügımız sular Bursa'dan geüyor. Şişelerin temizlenmesi, dolması, nak- liyat, hepsi maliyet Kaçak su satanlar lstanbul çevresinde doldurduklan için maliyeti düşük. Su bize 360 bin lira yerinde teslim edfliyor. Onlar 350 bin liraya halka saüyorlar." HAFTAYA BAKIŞ AHMET TANER KIŞLALI Hangi MHP? Şu satırlar yaklaşık bir buçuk yıl önce yazılmış. Bir... "Türkiye'de, diğerbütün millidevletlerde oldu- ğu gibi, çeşitli alt gruplann ve kültürleıin varlığı bir gerçektir; ancak bu gerçekhğın, milli kültürün ve birliğin yokluğunun bir delili olarak tanımlanıp yo- rumlanmaması gerekmektedir..." İki... "Betirli bir alt kültürya da etnik topluluğun men- subunu, siyasi sistemin yapısı ve işleyişı bazında, öncelikle yurttaş; daha sonra da üst kimliğin ya- ni milli kültürün bir mensubu olarak algılamak önem taşımaktadır..." Üç... "Dev/ef de alt kültürlehn varlığına saygı duyan; mensuplannın, mahalli küttüherini yaşama arzu- suna engel olmayan bir pozisyona sahip olmak zorundadır; bunun demokrasiyle ve insan hakla- nyla bağlantısı vardır..." Yani? Alt kültürier.. Bir üst kültür olarak ulusal kültür. Ve alt kültüıiere özgürlük tanıması gereken de- mokratikdevlet... Yıllardır savunduklarımızı yadsımadan, bu söz- lere "yanlış" diyebilir miyiz? ••• Şu sözler ise daha çok yeni: "- Atatürk döneminde milletvekıline saylav de- niliyordu. Sonradan dılde yabancılaşma başladı. Camlı kutuya televizyon, cankurtarana ambulans demeye başladık..." "Medya center"\er... "Shopping center"\er.. "Printing center"\er.. Eyc Bi Bi'ler.. En Ti Vı'ler.. Şov Ti VTler.. Tolk Şov'lar.. Vork Şap'lar.. Daha düşük düzeydeki bir yozlaşmaya bile, de- mokratik Fransa çok etkili önlemler almıştı. Neyi savunuyor o sözlerin sahibi? Tabelalardakı yabancı dil özentiliğine son veril- mesini. Özel TV ve radyolardaki dıl kırlıhğine "dur" denmesini. Kısacası, dilin yozlaştınlarak toplum- sal kişiliğin yok edilmesine seyirci kalınmamasını... Bunların "yanlış" olduğunu söyleyebilir miyiz? • • • Etnik sorun ve ulusal kimlikle ilgili satırlar, MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeliye aitti. Dil devri- mine sahıp çıkan sozler ve girişim ise MHP Grup Başkanvekıh Ömer Izgi ye ait. Bu, MHP'nin bir yüzü. Ama MHP'nin bir de Erciyes'in Tekir Yayla- sı'ndaki "kurultayı"nda sergilenen yüzü var. De- niz Som'un koşesinde altını çizdiği yüzü. Tüm uyanlara karşın silah seslerinın kesilmedi- ği.. Abdullah Çatlı ve benzerlerinin bol bol anıl- dığı.. Hitler'in "Kavgam" kitabının kapış kapış sa- tıldığı.. Herfırsatta, "YaAllah Bismillah, Allahuek- ber!" seslerınin yerı göğü ınlettiği..." Ezanın Türkçeleşmesini savunanların linç edil- me tehlikesi geçirdiği.. Islam adına Arap milliyetçiliğine teslim olmanın Türk milliyetçiliği ile bağdaşmayacağını görenle- rin, seslerini yükseltmekten çekindikleri.. Evet!.. Hangi MHP? Sayın Bahçeli'nin ve Sayın Izgi'nin MHP'si mi? Yoksa çağdışılığı, baskıcılığı ve dinciliği, milliyet- çilik maskesi arkasına gizlemek isteyenlerin MHP'si mi? Tiirkeş, ölümünden bir süre önce, kendisini zi- yaret eden çağdaş bir sivil toplum örgütünün tem- silcilerine dert yanmıştı: "- Çok üzgünüm!.. Bazılanna Atatürk'ün resmi- nin duvara asılmasını bile kabul ettiremiyorum..." Sorunun yanıtı toplumu yakından ilgilendiriyor: Acaba Türkeş'in başaramadığını, Bahçeli'nin başarma şansı var mı? Su kaynaklarını bağımsız kurumlar denetlemeli Kaynak sulan kirleniyorIstanbul Haber Servisi - TMMOB Makıne Mühendisleri Odası Istanbul Şube Başkanı Ümit Ülgen, Istanbul'un su kavnaklanndaki kirlenmesine seyirci kaldığım öne sürdü. Ülgen, kentin sulannm bağımsız kurumlarca denetlenmesini istedi. Makine Mühendisleri Odası, özellikle Kâğıthane bölgesındekı bağırsak enfeksiyonu şikâyetleri üzerine Haziran'99'da bazı ilçelerde su numuneleri alarak, Hıfsızssıha'da inceletmişti. Yapılan incelemenin ardmdan açıklama yapan Ülgen, Beyoğlu ve Kadıköy ilçelerinden alınan musluk sulannın sağlığa zarar verecek derecede bozulmuş, Bakırköy'den alınan numunenin ise temiz çıktığmı belirtmişti. Istanbul'a suyu verenin de tahlili yapanın da belediye olduğuna dikkat çeken Ülgen, açıkJamasmda şu görüşlere yer vermişti: u tstanbul'un su kaynaklannda yapüaşmaya engel olamayan bu zihniyet, yaîan gelecekte dümanın en önemli sorunu olacak olan sulann kirlenmesine seyirci kalmaktadır. İstanbul'un içme suyu kaynaklan ile ilgili acil önlemler ahnmah. Sulann belediyeden bağımsız kurumlarca denetlenmesi sağlanmahdır." Uzmanlar uyarıyor Ambalajlı su satan firmalardan büyük brr kısmının ruhsatsız çalışması, tüke- ticinin satın alırken dikkatli olmasını zorunlu kılıyor. Uzmanlar, tüketiciyi şu noktalara dikkat etmesi konusunda uyanyor: • Şişenin sonradan doldu- rulmadığından emin olmak için göv- desindeki etiket ile kapak üzerindeki logonun aynı firmaya ait olup ol- madığı kontrol edilmeli. • Kapağın daha önce açıiıp açılmadığına mutlaka bakılmalı. Açık şişeler satın ahnmamali. • Kapağın üzerindeki logoda "üretim tari- hi" ite "son kullanma tarihi" yazılmalı. • Satın alınan marka- nın ruhsatının olup olmadığtna dikkat ediniz. • Sağlık Bakanlığı, yakında yeni bir "bandrol" uygulaması başla- tacak. Sadece ruhsatlı firmalara veri- lecek bandrol kapağa yapıştınlacak. Kontrol ediniz. • Şüphelendiğiniz bir durum olduğunda ilgili sağlık kuru- luşlanna bildirintz. 511 89 18 numa- ralı telefondan ll Sağlık Müdürlüğü'- nün ilgili dairesine ulaşılabilir. Açıkşişeleri almayın