Katalog
Yayınlar
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Yıllar
- 2024
- 2023
- 2022
- 2021
- 2020
- 2019
- 2018
- 2017
- 2016
- 2015
- 2014
- 2013
- 2012
- 2011
- 2010
- 2009
- 2008
- 2007
- 2006
- 2005
- 2004
- 2003
- 2002
- 2001
- 2000
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
Abonelerimiz Orijinal Sayfayı Giriş Yapıp Okuyabilir
Üye Olup Tüm Arşivi Okumak İstiyorum
Sayfayı Satın Almak İstiyorum
SAYFA CUMHURİYET 16 HAZİRAN 1999 ÇARŞAMBA
HABERLER
RP'nin kayıp
trilyon davası
• ANKARA (AA)-
Kapatılan RP'nin son Genel
Başkanı Necmettın Erbakan,
Genel Başkan eski
yardımcılan Şe\ket Kazan
ve Ahmet Tekdal ıle FP
Ankaramilletvekili Zeki
Çelik ve FP Iğdir milletvekili
Ali Güner'in de aralannda
bulunduğu 79 kişinin. 1997
yılı Hazine yardımmı 71 ıl
teşkilatına makbuz karşılığı
dağıtılmış gibi göstererek.
"kamu kurumunu
dolandırdıkJan ve bu yolla
Siyasi PartilerYasası'na
aykın davrandıklan"
gerekçesiyle, 3'er yıldan 8'er
yıla kadar hapis cezası
istemiyle yargılanmalanna
devam edildi. Ankara 9. Ağır
Ceza Mahkemesi'nde
görülen davanın dünkü
duruşmasına. sanık ve
müdahil avukatlan katıldı.
Duruşma. bazı ifadelerin
beklenılmesı ıçin ertelendi.
Vergi değişiküği
önerisi
• ANKAR4 (Cumhuriyet
Bfirosu) - DYP. peşin vergi
olarak da bilinen "geçici
vergi "nin kaldınlmasını
içeren yasa değişikliği
önensini TBMM
Başkanhğı'na sundu. DYP
grup başkanvekilleri ve Plan-
Bütçe Komisyonu üyelerinin
ünzasıyla sunulan yasa
önerisinde. Gelir Vergısi
Yasası'nm ticari kazanç
sahipleri ıle serbest meslek
erbabı gerçek kişilerden can
vergilendirme döneminin
gelir vergisine mahsup
edilmek üzere ılgıli hesap
döneminin üçer aylık
kazançlan üzennden yüzde
15 oranında alınmakta olan
geçici vergi uygulamasının
yürürlükten kaldınlması
öngörülüyor.
Cinayet aleti
bulundu
• DıYARBAKIR
(Cumhuriyet Bürosu) -
Diyarbakır çetesı davasında
Fethi Ipek adlı vatandaşın
kaçınlarak öldürülmesi olayı
ite ılgili bır Jandarma
yüzbaşısı, 2 astsubay ve 2
uzman çavuşun
yargılanmasma devam edıldı.
Davanın sanıklanndan
jandarma muhbin Alı
Yıldız'm cmayette
kulandığıru itiraf etiği el
bombası ev inin bahçesinden
çıkartılarak mahkemeye
getırildi. Sanık Yüzbaşı
Çoşkun Bayar'ın Avukati
Yaşar Altürk olayla ılgili
soruşturmanın tam olarak
yapılmadığını belırterek "
Soruşturmayı yapanlar
hakkında görevlenni kötüye
kullanmalanndan dolayı suç
duyurusunda bulunulması
görüşündeyiz" dedi.
Duruşma ileriki bir tarihe
ertelendi.
2 terörist•••••• ••••••
otduruldu
• DİYARBAKIR
(Cumhuriyet Bürosu) -
Diyarbakır % e Tunceli 'de
PKK'ye yönelik
operasyonlar sürüyor.
Olaganüstü Hal Bölge
Valiliği'nden yapılan
açıklamaya göre
operasyonlar sırasında.
Diyarbakır'ın Hazro ilçesı
kırsahnda 1. Tunceli'nin
Ovacık ilçesı Öveçler
bölgesınde de 1 olmak üzere
2 terörist öldürüldü.
Şırnak'ın Uludere ılçesi
Tavil Tepe bölgesinde ise 4
terörist yaralı olarak
yakalandı. Operasyonlar
sırasında Sıirt'ın Eruh ilçesi
ile Van'ın Çatak ilçesinde de
2 terörist güvenlik güçlerıne
teslim oldu.
Eczacılar yiipüdü
• ADANA (Cumhuriyet
Bürosu)-Bağ-Kur
sigortalılanna verdikleri
ilaçlann paralannı alamayan
eczacılar. 4. Bölge Adana
Eczacı Odası'nda yapılan
toplantınm ardından Bağ-
Kur Bölge Müdürlüğü'ne
yürüdüler. Bağ-Kur'un
yılbaşından bu yana ilaç
ödemelerini protokol
hükümlerine aykın olarak
geciktirdiğini söyleyen
eczacılar, oda yönetiminin
sorunlara ilişkin görüşlerini
etkilı bulmadıklannı ileri
sürdüler. Daha sonra yürüyüş
yapan ve Bağ-Kur Bölge
Müdürlüğü bınasını dolduran
eczacılardan eski başkan
Erdoğan Çolak'ın da
aralannda bulunduğu 3
kişilik bir heyet Bağ-Kur
Bölge Müdür Yardımcısı ve
Müdür Vekılı Feyzullah
Bayındırlf yla görüşerek
sorunlanna çözüm istediler.
Eczacılar sonuç almmazsa
haklannı aramak için değişik
yöntem ve eylemlere
başvuracaklannı belirttiler.
Bordro yakarak eylem yapan kamu emekçileri 15 Haziran'ın 29 yılında yine gözaltmda
Yüzde 20 zamma protesto• Kamu emekçileri, birçok ilde ey-
lemlerle hükümetin yüzde 20'li zam
karannı protesto etti. Istanbul'da po-
lis Birleşik Taşımacılık Sendikası'na
üye 50 kışiyi gözaltına aldı. KESK'e
bağh sendikalar gözaltılan protesto
ederek kamu çalışanlanmn mücade-
lelerine destek verdiklerini belirtti-
ler.
Haber Merkezi - KESK'e bağlı sendika-
lar birçok ilde hükümetin vermek istediği
zammı ve özelleştirmeyi protesto ettüer. Is-
tanbul'da Birleşik Taşımacılık Çahşanlan
Sendikası (BTS) üyelerine polıs müdahale
etti. aralannda sendika yöneticilerinin de
bulunduğu yaklaşık 50 kişi gözaltına alın-
dı. Böylece kamu çahşanlan, 15-16Haziran
1970'teki işçi eylemlerinin yıldönümünde yi-
ne polıs dayağı ve gözaltı ile karşılaştılar.
KESK'e bağlı sendikalar gözaltılan pro-
testo ederek kamu çahşanlannın mücadele-
lerine destek verdıklerini belirttiler.
KESK'e bağh Birleşik Taşımacılık Çalı-
şanlan Sendikası üyeleri, dün Istanbul'da
saat 12.00'de TCDD'ye bağlı Yakacık Has-
tanesı'nin özelleşürilmesine karşı basın açık-
laması yapmak ve daha sonra da topladık-
lan imzalan Kadıköy Postanesi'nden TCDD
Genel Müdürlüğü'ne postalamak amacıyla
toplanmaya başladılar. BTS üyeleri, Hay-
darpaşa Gan'nda beklerken güvenlik güç-
leri tarafından gözaltına alındılar. Gözaltı-
na alınmaya karşı direnenler polısın sert tu-
tumuyla karşılaştı.
Güvenlik güçlerinin Haydarpaşa'da basın
açıklamasına izın vermeyeceğinin anlaşılma-
sı üzerine BTS çahşanlan ve yöneticileri
Eğıtim-Sen'de açıklama yapmaya karar ver-
di. Kadıköy'e doğru giden sendıkacılar da
gözaltına alındı. Çe\Tede yoğun güvenlik
önlemi alan polis yaklaşık 50 kişiyi gözal-
tına alarak Kadıköy Merkez Karakolu'na
götürdü.
BTS Genel Sekreteri Süleyman Eryıhnaz
olaydan sonra yaptığı açıklamada şu görüş-
lereyer \erdi:
"Hükümet emekçileri gözaltına alarak
IMF heyetine hoşgeldin' dedL TCDD'deki
özeDeştirme uygulamalannı ve şu günlerde
tarbşılan sadaka ücret arüşını hedefalan bir
basuı açıklaması düzenleyen kamu emekçi-
lerinin e>leminin engellenmesini ve gözalta-
na alınmalannı protesto ediyoruz."
Kamu Emekçileri Sendıkalan Konfederas-
yonu (KESK) Basın Bürosu'ndan yapılan
açıklamada da. siyasi iktidann, haklı ve meş-
ru temelde taleplerini iletmek isteyen kamu
emekçılenne fıziki baskı ve şiddet uygulan-
dığı belirtılerek "Haksız ve adaletsiz uygu-
Emeklilik yaşı tartısması
D t S K ' İ T l «rnt*»«5to RVİf»îTlİ DİSK'e üye bir gnıp işçi. en. emek-
yaşının yükseltilmek isten-
mesini ve çalışma havaündaki diğer sorunlan, I/mir SSK Bölge Müdürlüğü'nün
önünde toplanarak protesto etti. "Mezarda emekliliğe hayır",
u
Yaşasın sendikal mü-
cadelemiz" ve "SSK halkındır sablamaz" sloganlannın aüldığı protesto ejlemi sı-
rasında konuşan DtSK Bölge Temsilcisi Musa Çam. uluslararast sermayenin yeni
poütikalarla sendikaları teslim almaya çahştığını belirtti. Çam, "Bu politikalar ül-
kemize de yansıyor. Sosval güvenlik reformu adı alönda yalmzca emeklilik yaşı yük-
seNlmek, sosyaİ devkt tasfiye edilmek istenryor" dedi. "(Fotoğraf: AA)
lama karşısında demokratik tepkimizi gös-
termekten çekinmeyeceğiz" denildi.
Haber-Sen Genel Merkezi'nden yapılan
açıklamada ise "Hak ve özgürlükJer için di-
renen, toplumsal bansın temini için müca-
deteveren kamu emekçilerinin gözattma ahn-
masını protesto ediyor. bir an önce serbest bt-
rakdmalanm istiyoruz" görüşüne yer veril-
di.
Sosyalist tktidar Partisi (SlP) Genel Mer-
kezi'nce yapılan yazılı açıklamada ise esti-
rilen gözaltı terörü protesto edilerek müca-
delelerinde kamu emekçilerinin yanında ol-
duklan ilan edildi.
Adana'da eylem
Adana'da, hükümetin maaşlara vermek
istediği yüzdelik zammı protesto eden KESK
bünyesındekı sendikalara üye kamu çalışan-
lan bordro yakma eylemi yaptı. tnönü Par-
kı'ndadün 12.30'dabirarayagelenmemur-
lar~Toptusözleşme hakkunız. grevsilahımız".
-KahroJsunL\ir.'*Hükümetzammınıalrja-
şuıa çal". "Çetelere değil emekçiye büt-
çe".-'Sadakadegütophısözieşme'\ "Emek-
çiyiz, hakhyız. kazanacagız" dıye slogan at-
tılar. Polisin geniş güvenlik önlemi altında
yapılan eylemde konuşan KESK Adana Şu-
beler Platformu Dönem Sözcüsü NejatOk»-.
kamu çahşanlannın ortalama aylığının 100
milyon lira olduğunu vurgulayarak şunlan
söyledi:
"Yoksulluk suunnın 300 milyon civannda
olduğu dikkate aundığmda hfleH besaplama
yöntemiyle dahienflasyonun yüzde 70'lere va-
racağı ve bu koşuüarda yüzde 15-20 taruş-
masının neyin karşılığı olduğu, emekçilerîe
açıkça dalga geçfldiği kendiüğinden anlaşı-
lır. Kamu emekçileri alanlara çıkıyor.
KESK'io, tek taraflı olarak beUrlenen ücret
artışlarına karşı çıkmak. toplu iş sözleşmesi
hakİanın u> gulanmasını talep etmek \e IMF
bütçesini teşhir etmek amacıvla etkinlikleri
sürecektir. Söz konusu e>lem ve etkinlikler-
le fiili ve meşnı temelde, 'yüzdelik zam de-
gil toplu iş sözleşmesi isti>oruz' şianyla hak
mücadeksiniyüksefteceğiınizi üan ediyoruz.''
Kamu çahşanlan daha sonra hcp birlikte
maaş bordrolannı yaktıktan sonra olaysız
şekilde dağıldı.
Eskişehir'de, Büyükşehir Belediyesi Kül-
tür Merkezi önünde memurlar da maaş ar-
tışı önensini protesto etmek amacıyla bord-
ro yaktı. KESK Dönem Sözcüsü ve Eğitim-
Sen Şube Başkanı AB PaşaŞanh, seçim mey-
danlannda memunı, emekliyi. halkı enflas-
yona ezdirmeyeceklerini söyleyen partilerin
oluşturduğu yeni hükümetin, yüzde 15-20 gi-
bi sadaka niteliğinde maaş artışı yapmak is-
tediğini söyledi. Şanh. bu maaş artışıyla ın-
sanca yaşanılması ve asgari düzeyde ıhtiyaç-
lann karşılanmasınm mümkün olmadığını,
57. hükümetin de niyetinin çalışan kesımı aç-
hğa ve yoksulluğa mahkûm etmek olduğu-
nu iddıa etti.
Trabzon'da da Atatürk Aknı' nda toplanan
kamu çahşanlan bordrolannı yakarak bugün
buluşmak üzere alandan aynldılar. Eylem sı-
rasında konuşan KESK Şubeler Platformu
dönem sözcüsü Şinasi Haznedar. kamu emek-
çilen açısından yeni bir eylem döneminin baş-
ladığını söyledi.
Enerji, Yol, Yapı, Altyapı, Tapu Kadast-
ro Kamu Emekçileri Sendikası (Enerjı-Ya-
pı Yol Sen) Genel Başkanı Cengiz Favdah
da yaptığı yazılı açıklamada, hükümetin me-
mur maaşlanna yapmayı düşündüğü yüzde
20'lik zammın az olduğunu belirterek. bu du-
nım karşısında kamu çahşanlannın hakla-
nnı meydanlarda arayacaklannı ifade etti.
Kamu emekçilerinin protesto eylemleri
bugün de sürecek.
KESK Ankara Şubeler Platformu'ndan
yapılan açıklamada da, konfederasyonun al-
dığı karardoğrultusunda memurlann bugün
Ulus Heykeiye bordro yakarak öngörülen ma-
aş zammını protesto edecekleri bildirildi.
Okuyan: Sistemi
siyasiler çökertti
ANKARA(Cumhuriyet
Bürosu) - TBMM Plan ve
Bütçe Komisyonu'nda, Ça-
lışma ve Sosyaİ Güvenlik
Bakanlığı'nın bütçesi üze-
rindekı görüşmelerde ağır-
hklı olarak "emeklOikya-
sı" tartışıldı. Bakan Yaşar
Okuyan, sosyaİ güvenlik
sisteminı oy kaygılanyk si-
yasilerin çokerttiğini söy-
ledi. Bağımsız Tunceli Mİ1-
letvekili Bekir Gündoğan
ise Türkiye'de ortalama öm-
rün 60 olduğunu vurgula-
yarak -İnsanlan öidükten
sonra mı emekü edeceksi-
niz'" dıye sordu.
Komisyonda, Çahşma ve
Sosyaİ Güvenlik, Sanayi ve
Ticaret Bakanlığı ile Dışiş-
leri Bakanlığı'nın bütçele-
ri kabul edildi. Çalışma ve
Sosyaİ Güvenlik Bakanı
Okuyan, sosyaİ güvenlik
kuruluşlannın içinde bu-
lunduğu durumun uzun yıl-
lar öncesinden yapılan ha-
talara, popülist uygulama-
lara dayandığını belirterek
1998 ydında açığın kapatü-
ması için Hazdne'den akta-
nlan pararun 1.5 katrih/on
lira olduğunu söyledi.
Emeklilik yaşının mutlaka
yükseltilmesi gerektiğini
savunan Okuyan, 1950 yı-
lında 60 olan emekli yaşı-
nın daha sonraki yıllarda
popülist uygulamalar ne-
deniyle düşürüldüğünü,
sosyaİ güvenlik sistemine
enbüyükdinamitinde 1992
yılında getirilen değişiklik-
le atıldığını belirtti.
Bağunsız Tunceli Mil-
letvekili Gündoğan'ın ilaç
sektöründeki mafyalaşma-
ya dikkat çekmesi üzerine
Okuyan, "Türkiye mafya
cennetihaBnegelnıiştir.So-
nuna kadarbunbrla müca-
deie edeceğbn" dedi.
ANAP'lıNesrinNas,sis-
temin içinde bulunduğu so-
runlann çözümü için Şı-
li'de uygulanan modeli ör-
nek gösterdi. Nas"mbu öne-
risi üzerine, FP'liler "De-
mek ki bize de bir Pinochet
lanm va da bizdeki Pinoc-
het'ler başanlı olamadı"
dedi.
Sanayi ve Ticaret Baka-
nı Ahmet Kenan Tannku-
lu, Promasyon Yasası ile il-
gili olarak Yargıtay'ın ba-
kanlığın lehine kararverdi-
ğini belirterek yasanın uy-
gulanacağını söyledi.
Dışişleri Bakanlığı'nın
bütçesinin görüşülmesi sı-
rasında FP'liler Merve Ka-
vakçı'ran yurttaşhktançıka-
nlmasuu gündeme getir-
diler.
İĞNELt FIRÇA ZAFER TEMOÇİN
Hükümet yüzde 20 zam vermeyi planladığı memura 3 ay sonra yeniden zam yapacak
Memııra yüzde 5'lik sııs payıANKARA (CumhurrvBt Bürosu) - Kamu
emekçilerinin yüzde 20'lik zamma tepki
göstermeleri üzerine hükümet. ekim
ayında yüzde 5'lik sus payına hazırhk
yapıyor. Hükümetin, Uluslararası Para
Fonu'nun (IMF) da isteğine bağlı
kalarak memur ve emekli maaş
artışlannı gelecek enflasyon hedefıne
bağlamaya çalışmasıyla temmuz aymda
verilecek yüzde 20'lik zam yalnız ilk 6
aylık kaybı karşılayabilecek. Ekim
ayrnda verilecek yüzde 5'lik zamla ikinci
yanyıldaki ek maliyet 700 trilyon lira
oluyor. Cavit Çağlar'ın batık bankası
Interbank'ı kurtarmak için 1 katrilyon 76
trilyon lira harcayan devlet, 2 milyonu
aşkın memurun istediği yüzde 50'lik
zam oranıyla oluşacak 800 trilyon liralık
ek maliyetten kaçıyor. 55. hükümet,
geçen yıl memur maaşlanna ocak ayında
yüzde 30, temmuz ayında yüzde 20 ve
ekim ayında yüzde lO'luk artış vermişti.
Bu yıl ekim ayı için öngörülen yüzde
5'lik arüşı, temmuz aymda verilecek
yüzde 20'lik artışa eklemeyen hükümet,
böylece 3 aylık kazanım sağlıyor.
En düşük kamu çalışanı maaşuu alan bir
hizmetli, geçen yılki zam oranlanna
karşm enflasyon karşısında sadn alma
gücünün yüzde 35'ini kayberti. Ancak
ocak aymda memur maaşlanna verilen
zam oranı yüzde 30 düzeyinde bırakıldı.
Bu artışla net 87 milyon 448 bin liraya
çıkan en düşük memur maaşı, yılın ilk 5
ayında yaşanan enflasyon karşısında
gerçek satm alma gücü açısından 71
milyon 950 bin liraya kadar düştü.
Memurlann ilk 6 aydaki kaybı yüzde
20'ye ulaşıyor. Böylece verilen yüzde
20'lik artış yalnız 6 aydaki kaybı
karşılarken, maaşlardaki düşük düzey
korunuyor ve 3 aylık dönem içinde
erimeye bırakılıyor. Hükümetin ekim
ayında vereceği yüzde 5'lik artış ise
geçen yılın rakamlan baz alındığrnda
bile temmuz, ağustos ve eylül aylannda
yaşanacak enflasyonu karşılarnayacak
bir düzeyde kalıyor. Çünkü, geçen yılın
3 aylık kümülatif toplamda tüketici fiyat
endeksindeki artış, yüzde 14'e ulaşıyor.
Hükümetin vereceği yüzde 20'lik zam, 3
aylık dönem için 300 trilyon liralık ek
maliyet oluşturuyor. Bu tutann ekim
ayında yüzde 5 oranında arttınlmasıyla
yılın son 3 ayı için ek yük 390 trilyon
lira oluyor. Böylece yüın ikinci 6 ayında
verilecek toplam zam oranının maliyeti
700 trilyon liraya ulaşıyor Memurlann
istediği yüzde 50'lik zamrrun temmuz
ayından itibaren verilmesi durumunda
oluşacak maliyet ise 1.5 katrilyon lira
oluyor Bu tutarla verilen zam arasındaki
fark ise 800 trilyon lira. Hükümet, 2
milyonu aşkın memura 800 trilyon lirayı
vermeyip, yüzde 5'lik zammın 3 ayda
getireceği 90 trih/on liralık yükün bile
hesabını yaparken, Interbank'm
kurtanlması için 1 katrilyon lirayı aşkın
kaynak gözden çıkanlıyor. Aynca
Hazine'nin yalnız bir ayda faize
aktardığı kaynak 1 katrilyon liraya
ulaşıyor.
GLOBALPOLİTİKÜLTÜR
ERGtNYILDIZOĞLU
Fukuyama'mn Yeni Kîtaöı
Fukuyama yine iddialı bir kitapla karşımızda:
"BüyükBozulma: Insan Doğası ve Toplumsal Dû-
zenin Yeniden Kurulması" (The Great Distruption:
Human Nature and the Reconstitution of Social Or-
der).
Fukuyama bu kitabında bir öncekine (Trvst, 1995)
göre daha umutlu. Çalışmanın veri tabanı da da-
ha geniş. Fukuyama, büyük ölçüde Toffler'in "///.
Dalga" tezine dayandırdığı çahşmasında, ileri ka-
pitalist ülkelerde toplumsal yapılann dağılma eği-
limlerini verilerle ortaya koymaya özen göstermiş
(Bunlan Fukuyama'mn web sayfasında bulabilirsi-
niz). Kitabın genel tezi şöyle özetlenebilir: Bilgı ça-
ğına geçiş, sanayileşmiş ülkelerde toplumsal dü-
zenin bozulmasına paralel gelişiyor. Ancak umut-
suzluğa kapılmamakgerekir, düzenyaratıcıyeni eği-
limler çoktan işlemeye başladılar bile. Belli ki Fu-
kuyama, yine dünyanın geri kalanını ilgiye değer
görmüyor. Ama ilginçtir, dünyanın büyük çoğun-
luğunu dışlamasına karşın genel "dünya-tarihsel"
teoriler üretmekten de geri durmuyor.
Ben, tezin tümü üzerinde değil de en ilginç bul-
duğum, üstelik de Fukuyama'mn düşünce siste-
minin temel zaaflarını ortaya koyan bir bileşeni (Bir
özet için: Financial Times 12.06.1999) üzerinde
durmak istiyorum.
•••
Fukuyama'ya göre, teknolojik devrimin bilgi akı-
şında getirdiği yenilikler, toplumda hiyerarşik ve
otoriter yapılan dağıtmaya başladı. Şimdi otoriter
devletlerin (Sovyetler Birliği) çökmesine neden olan
etkenler, merkezi, otoriter şirketlerin (korporasyon-
lar) de başansızhklanna yol açıyor. Artık gittikçe da-
ralan bir zaman dilimi içinde, giderek daha fazla bil-
gi elde etmek ve işlemek gerekiyor. Merkezi, bü-
rokratik, hiyerarşik yapılar bunu etkin bir şekilde ger-
çekleştiremiyor ve çöküyorlar. Yerlerine, ''toplum-
sal sermaye" de diyebileceğimiz, ortak değerlerin
anahtarrol oynadığı, yatay "nefvvor^'lere (NW) da-
yanan örgütlenme biçimleri geçiyor. Bu yeni örgüt-
lenme biçimleri resmi olmayan ilişkilere, dostluğa,
karşılıklı güvene dayandığı için bilginin serbestçe
akmasını sağlıyor. Kısaca, Fukuyama'mn tezini iz-
lersek, teknoloji sayesinde işyeri düzeyinden baş-
layarak demokrasi, eşitlik ve özgüriük gelişiyor,
yeni bir düzen kuruluyor.
Ben "bu paytaşılan değerier", "güven" dost-
luk/arkadaşlık kavramlarından başlamak istiyo-
rum. Tabii, siz SSCB'nin ve büyük şirketlerin çö-
küşünü (hızlı bir tekelleşme ve birleşme dönemi-
nin tam ortasında) benzeştirmenin, çöküşü, bilgi
akışı ve işlemi sorunlanna indirgemenin garipliği-
ne dikkati çekip, haklı olarak buradan başlamak da
isteyebilirsiniz. Ben, başlamak istediğim noktadan
ilerlersem, bence burada bir önemli kavram arka-
daşlık/dostluk (Bakınız Derrida'nın Sepectres of
Marx semineri -1993- bağlammda başlayan "ge-
lecek demokrasi" arkadaşlık/yoldaşlık aynmı tar-
tışmaları). Bu NVV'lerin temeli olduğu/olacağı var-
sayılan arkadaşlık, iki insan arasında bırinın diğe-
rini kendieşiti olarak tanımasına dayanan, "yoldaş-
Iıktan" farklı olarak, geleceğe dönük bir projeye da-
yanılarak değil, ama ortak bir deneyler tarihinin
üzerinde kurulan bir ilişki. Bu anlamda "an "a, dB-
laysıza ait bir ilişki.
•••
Peki, bir NVV'ün içindeki, bu "arkadaşlık" için
gerekli olduğu söylenen, "paylaşılan değerier" gü-
vene yol açan tarih nerede? Her bireyin kendi ki-
şisel tarihi olmasa gerek. NVV'ün içinde gelişme-
sini beklemek de söz konusu olamaz. O zaman "te-
vuk mu yumurtadan, yoksa yumurta mı" açmazı-
na düşeriz. Peki bu NVV'ün dışında bu arkadaşlı-
ğa temel oluşturacak ortak bir tarih, deneyler ala-
nı var mı? Fukuyama "Silicon Vallery" ortamını, bu-
radaki insanlann aynı üniversitelerde okumuş ol-
masını, gençlikteki ortak yaşanan bir countercul-
ture (düzene çoğu kez soldan muhalefet) deneyi-
ni öne sürüyor. Ama bu kitabın ismiyle bağdaşma-
yacak kadar dar, özgün bir deneyler alanı. Aynca
en zengin ülkenin elit kesiminin bir kısmını kapsı-
yor.
Peki bunun dışında geçen 20 yıl içinde ortak de-
neyler alanı olarak ne var? Kâr amacıyla, piyasa me-
kanizması içinde üretirken, satarken, yatınm yapar-
ken kıran kırana bir rekabet (sırası gelmişken söy-
leyelim), bu yüzden bugün dünyanın başına bela
olan kapasite fazlası, borsa köpükleri, rekabete
dayanamayıp çöken ya da büyüdükçe büyüyen de-
vasa şirketler, birey kültünün yüceltilmesi yok mu?
Buradan, dostluk, karşılıklı güven çıkar mı?
Bir başka açıdan bakalım. Diyelim ki özgün ne-
denlerden dolayı dostluk ilişkilerine ve güvene da-
yanan, yatay bir örgütlenme ya da bir NW var kar-
şımızda. Peki bu NW nerede ve niçin var? Bu so-
runun cevabı, "piyasa kurallanna göre çalışan bir
şirketin içinde, onun işlemesi için" değil mi?
Bu koşullarda, NVV'ün getirdiği varsayılan öz-
güriük, netvvork'ün sınırlannda biter. NVV'ün variı-
ğıysa bu sınıriann ötesindeki bir toplumsal ger-
çeklik tarafından, kapitalizmin dayattığı koşullar-
ca olumlanır ya da reddedilir. Reddedilirse NW yok
olur. İçindeki özgürlüğün, güvenin de içeriği bu sı-
nırlardan dolayı piyasa ilişkilerinin öngördüğü bi-
çimsel özgürlüğü, kontrata dayalı güveni aşamaz.
NW'ü oluşturanlann ortak iradesiyse NVV'ün işle-
yişini belirler, ama sıra varlık ya da yokluk konusu-
na gelince tümüyle iktidarsızdır.
• • •
Diğer taraftan NVV'ün (yatay örgütlerin) oluşma-
sı, bu örgütler arasında bir hiyerarşiyi dıştalamaz.
Bu yüzden yukandaki yatay örgütlenmeler oluşsa
bile toplumun giderek büyüyen sayıları azalır, şir-
ketler tarafından, kamu denetiminden hızla uzak-
laşmaya devam ederek yönetilme eğilimine karşrt
bir eğilim oluşturmaz.
Özetle, Fukuyama'mn ortaya attığı iddialı "çö-
zümlemeler", içerikleri sorgulandığında, bugünün
çürümesini aklamaya, serbest piyasanın getirdiği
yıkımı gizlemeye çabalayan iyimser avuntulardan
öteye geçmiyor.
Mercan Vd. 6140063899 sicil numaralı
vergi mükellefıyim. Nikkam Sk. 108T BD
00002200 sicil numaralı yazar kasama ait
olan ruhsatı kaybettim, hükümsüzdür.
ARONMENDA
Istanbul Tekstil Sanayii Ticaret Ltd. Şti.
Beko Casio marka 108-R seri No'lu
yazarkasa ruhsatımı kaybettim,
hükümsüzdür.
YAStN DÜŞÜNÜKLÜ