Katalog

SAYFA CUMHURİYET 8EKİM1999CUMA OLAYLtA-K. VİJı olay.gorus@cumhuriyet.com.tr Bilgi Tophimu Için Politikalar... O Ğ L U ODTU Endustrı Muh BolProf. Dr. Osman COŞKUN B ılgı toplumu denınce akla bılgısayarlar, ıletışım araç- lan, Internet gıbı çağımı- zın yenı ve önemlı teknolo- jılen gelır Bu, Ronesans veya aydın toplum denınce akla matbaanın gelmesıne benzıyor Bılgı- nın kendısı, ıçenğı ve toplumsal yen ıle onun yaratılıp yayılmasını sağlayan araç- lann beraberce duşunulmemesı, hem genış toplum kıtlelennm konuya yabancılaşma- sına, hem de bılgı toplumuna enşmek ama- cıyla gelıştınlebılecek pohtıkalarda onem- h perspeküf eksıldıklenne neden olur Bılgı, yaşamımızın her yönünu zengın- leştınr Cumhuriyetgazetesmınokurlanna Zafer Bavramı armağanı olarak verdığı, General Fahn Beien'm "Buyıik Türk Za- feri" kıtabını okuduktan sonra. karayolu ıle Afyon-Uşak arasında gıtmek bırden benım ıçınzengmbırdeneyımoldu Dahaoncepek de dıkkat etmedığım o arazıler, tepeler ko- nuşmaya, öykûlennı anlatmaya başladı ba- na Uşak'ınbırkoylusu,meklenndenaldı- ğı sutü Uşak yenne aynı uzakhktakı Kula'da satarsa elıne yüzde 30 daha fazla para ge- çeceğını bır dostundan oğrenmce, bırden emegıntn hakkını daha ıyı almaya başlar Hastasmın durumu karşısmda çaresız kal- mış bırdoktor, Amenka'da bır hastanede ye- nı gelıştırilmış bır tedavı yontemmı Inter- net'ten oğrenınce hem kendısı hem de has- tasının duygulannı tahmın etmek zordeğıl Bılgınm msan yaşamındakı onemı yenı değıl Yenı olan, ıletışım ve bılgısayar fbı- lışım) teknolojılenndekı gelısrneler sayesm- de bılgıye ulaşmanın daha da kolaylaşma- sı Işte bunedenle bılgı çağı veya bılgı top- lumu denınce akla ılk olarak bu teknolojı- lergelıyor Toplumun çok genış bır kesımı. konunun kendılennı aştığını duşımerek ya- bancılaşıyor, polınkalann gelıştmhnesı ışı- nı uzmanlara bırakıyor Bu durum devlet polıtıkalanna da yan- sıyor Yûzeysel bır bılgıyle konuştuklan bellı olan sıyasılenn ağzmdan "bilgi çağı, bilgı toplumu" sloganlan ınançsızca doku- lüyor Bılgı toplumu polıtıkalannm sadece fızıksel altyapının (lnternet ağlan, okullar- da bılgısayarlar vb ) gelıştınimesı ıle ılgılı olduğusaaıkyor Ashnda,bu yönde decıd- dı bır adım atıldığı yolc Fakat, bılgı toplu- muna geçışı bılgısayar ve ıletışım altyapı- sını gelıştırmekle bır tutmak yanlıştır, son derecede de sakıncalıdır Ulusumuzu bılgı toplumuna taşıyacak polıtıkalann tartışılması surecının daha ba- şındayken, ılk olarak özumsenmesı gereken gerçek, bılgınm ekonomık ve toplumsal gelışmenın en onemlı oğesı olduğudur Bu- nu, ekonomık alandan seçtığım hem somut hem de bırçok bakımdan Türkrye'yı çokya- kından ılgılendıren kuçük bırornek ıle per- çınlemek ıstenm Enerjısınmyuzde55'ını petrolden sağlayan Gûney Kore, kalkınma hamlesınm en kntık dönemınde, 1973 pet- rol knzı ıle karşılaştı Hızlı dûşünduler Pet- rol satıcısı Arap üDcelennın elıne geçen pa- ra bırden uç kat artacak Ustelık daha yenı savaştan çıkülar Dolayısıylabırkaçyılıçe- nsınde çok büyük çapta altyapı uışaat ya- tınmlan başlayacak Güney Kore'nın de güçlu bır mşaat sek- toruvardı Derhal üç tür kurumsallaşmayı gerçekleştırdıler Bınncısı, ınşaat sektörü- nü teşvık yasası çıktı Ikıncısı, yabancı ül- kelerde ıhaleye gırecek fîrmalan denetle- me mekanızması kuruldu Üçüncusu, geç- mışte bıçbır ılışkılen olmadığı bu ülkeler hakkmda sosyal, sıyasal ve ekonomık araş- tırmalar yapacak, venler toplayıp bilgi ûre- tecek bıraraştınna enstıtusû kuruldu. Da- ha sonra, 1974'te. Gûney Kore ınşaat fir- maian, Arabıstan yanmadasmda 89 mılyon dolarlık ıhale ıle ışe başladı Sadece yedı yıl ıçensınde bunu 150 kat arttırarak 1981'de 13 mıryar dolarlık ınşaat ıhalesı alır duru- mageldı (Bugünundegenyle.bumıktarbı- zun tum sektorlenmızın tüm dûnyaya top- lam Lhracatmın yaklaşık ıkı katıdır1 ) Tür- kıye, bu uç türkurumsallaşmanın sadece bı- nncısınde ısrar etmektedır Geçmışte Ara- bıstan yanmadasmdave Lıbya'da, daha ye- nılerde Rusya'da \e Turkı cumhunyetler- de ış yapan Türk gınşımcıler, sadece •'pa- ra'' ıle ılgılı konularda teşv ık gorduler, "bi- gi" desteğı ve teşvıkı vok denebılır Hâlâ da bunalım ıçmde olan sanayıcılenmıze des- tek denılınce akla gelen sadece vergı kolay- lıklanveucuzjcredıoluyor Sonuçlannye- tersızlığını yıllardır yaşıyoruz Dolayısıyla, bilgı toplumu pofitikafauv nın bırinci boyutu: ekonomhi teşvik poiiti- kalannda "bılgı"nın "para" ynnınria hak ettiğı yen almasıru sağlamaknr. "bflgi ûre- terek" gınşuncılerunıze destek otananm en az"ucuzkredı" desteğı kadar önemü oMu- ğu gerçeğini toplum olarak ıçhnıze sindir- me>i sağjamaktır. Daha somut olarak, gı- nşımcılere sağlanan vergı kolaylıklan ve ucuz kredıler nedenıyle devletın gırdığı ma- h kulfet orneğını ele alalım Bu malı kul- fet, KOSGEB, MPM, TÜBİTAK gıbı ku- rumlann gınşımcılere sağlayacağı pazar ya da teknolojı bılgısını desteklemek ıçın har- cansaydı ulusal ekonomıye katkısı daha mı az olurdu'7 Bu soruya net bır yanıt vereme- den, savunulabılır bır kaynak dağılımı ya- pılamaz, başanlı ekonomı polıtıkası gelış- tınlemez Dolayısıyla, bılgı desteğının de para desteğı kadar onemlı bır teşvık polıtı- kası olarak ekonomı gündemıne ahnması zorunludur TUBİTAK ılgınç ve başanlı bazı gınşımlenyle sanayıcılenmızı bılgı ûretmeye, araştırma ve gelışurme (Ar-Ge) yapmaya teşvık edıyor, bu yönde kûltürel bır değışım sağlama yonünde önemlı adım- lar atıyor Fakat, bılgımn ekonomıdekı ye- n konusunda genel söylemler dışında cıd- dı bır devlet polıtıkasuıın olmaması nede- nıyle. TÜBÎTAK'ın çabalan da sınırlı ka- labılıyor Bılgı uretımını desteklemek ıçın öncelik- le nereye ve nasıl bır yatınm sorusuna ya- pıt bulmak gerekır Türkiye Bifişun Vakfl çok onemlı ve cıddı bır araştırmayla bu so- rulara oldukça net yanıtlargetıımıştır, eko- nomıye katkısı en fazla olabılecek yatınm, ınsana yapılacak olandır örneğın, bır fir- manın Ar-Ge faalıyetlenne yapılacak en verunlı destek, o fırmanın Ar-Ge persone- lının maaşlannı sübvanse etmek olabılır Oysa, geçmışte ve bugün hükûmetlenn po- lmkalan bu yönde olmamıştır, ınsan kay- naklannın gelışünlmesıne ve desteklenme- sıne odaklanmamışür Bflgitoplumu poütikalarnun adnd boyu- tu;bOgmin toplum kesimlerinde ve bireyie- rin yaşanüannda oUbüdi^Dce yaygm ob- rak kuüanılabOmesini sağiamaktır. Sadece ekonomık gucu vetenlere \ e> a buyuk kent- leruı ınsanlanna sınırlı kalan bılgı, aynca- lıklı (ımtıyazlı) sınıf gehştırmenın tum sa- kıncalannı da berabennde getınr Bılgıye enşım sadecepazann görünmez elıne bırakılamaz Amenka'da bıle,okulla- ra bılgısayar konduktan sonra evınde bu teknolojıyı ahna gücü olanlar ıle olmayan- lar arasında, tntemet'e enşme gücü olan- lar ıle olmayanlar arasmdakı fırsat eşıtsız- lığının yarattgı olumsuz toplumsal sonuç- lar cıddı bır ulusal endışe kaynağı oldu Bu durum bır "smıf avnnu" gıbı değerlendın- lerek, adına "dijital (sayısal) aynmatak" (dıgıtal drvıde) sorunu dendı Sorununön- lenmesı ıçın de gerek kamu, gerekse özel sektör çeşıtlı toplumsal projeler ûretmeye ve politikalar gelıştırmeye başladı Bılgıyı önemlı bır varlık olarak duşun- mekgerekır, eğer yaygın olarak dagıtlamaz ıse veya yaygın olarak enşılemez ıse top- lumsal eşıtsızlığı daha da arttınr Daha ıyı bır tohum bulmak veya yöntem oğrenmek ısteyen çıftçıden başanlı bır ev odevı yap- mak ısteyen oğrencıye kadar, sınırlı bırbüt- çe ıletatıl planı yapmak ısteyen aıleden hu- kümet polıtıkalannda demokratık baskı hakkını kullanmak ısteyen sıvıl toplum ku- ruluşuna kadar, bır mal veya hızmetı ucuz ve kahtelı olarak bulmak ısteyen ev hanı- mmdan uluslararası tahkım konusunda da- ha ıyı bılgı sahıbı olmak ısteyen aydına ka- dar, toplumun tüm bırey ve kuruluşlannın güvenılır ve kalıtelı bılgıye enşebıldığı bır ortamda ancak bılgı toplumundan söz edı- lebılır Boyle bır ortamı oluşturmak ıçın lnternet belkı de en önemlı araçtır Bu ara- ca yaygın bır talep yaratmamn onemlı bır önkoşulu, toplumun gereksınım duyabıle- ceğı bılgılere Internet'ten enşebılmesını sağlamaktır tngıltere'de tarun ışletmele- nnde bıle Internet kullanımı yüzde 10-15 arasındatahmın edılırken, tum Fransa'dabu oran sadece yûzde 4'tür Bu farkın bır kıs- mı Fransız bılışım polmkalannm farklı (ba- zılanna gore yanlış) olmasıyla açıklanabı- lır Fakat, farkın bır dığer onemlı nedenı de sıber-uzaydakı bılgılenn, yanı intemet ıle enşılebılen bılgılenn çok büyük çoğunJu- gunun Ingılızce olmasıdır Dolayısıyla, Tûrkıye'de Internet'e genış toplum kıtlelennden yaygın bır talep gele- bılmesı ıçın, yararlı bılgıler ıçeren vveb say- falannın Türkçe olarak gelıştınimesı gere- kır Bunun ıçın de her şeyden önce bılgı üreten ve yayan bır toplum olabılmemız gerekır Devletvehükurnetpolıtıkalan bu- nu destekler yonde tasarlanmalıdır Bilgitoplumu politıkalannın üçuncü bo- yutu; lnternet altvapısını hızla ulkenmen uc- r» köşelerine kadar goturmek ve her top- lum kesımıne ucuz bir fivata sunabSmek- tir. Bu amaca yonelık cıddı v e kapsamlı bır teknık çalışmav ı TÜBİTAK BÎLTEN (Bıl- gı Teknolojılen ve Elektromk Araştırma Enstıtûsu) geçen ay tamamlamıştır Çalışmada çok onemlı ve yennde bır saptama yer alıyor Ulusal enformasyon altyapısı denınce akla sadece ülkeyı kablo- larla donatarakenşım yeteneğı saglamak gel- memelıdır, bunun yanında, kullanım yete- nek ve olanaklannın yaygmlaştınlması da gerekır Kışının Internet'e bağlanması ıçın hem bır bılgısayar sahıbı olması hemdeay- lık İntemet'e bağlanma ucretı odemesı ge- rekır Bunlann mahyetı hâlâ oldukça yük- sektır Bu sakıncayı gıdermek ıçın özel gı- nşımcıler çeşıtlı İcent ve ılçelerde "lnter- net cafe"ler açıyor Her yorede, duşük ge- lırlı halkın da kullanabıleceğı "tnternet odalan" açılmasını devlet destekleyebılır Yerel kutuphane gıbı ışletılebılecek, eğı- tılmış elemanlann çalıştınldığı bu odalann bakımı yerel yönetımlere bırakılabılır Somıç: Teknolojı, bılgı toplumunun sa- dece bır boyutudur Politikalar gehştınlır- ken, Lale Devn'ntn "mathaa" hatası tek- rarlanmamalı Konuya sadece "«rz" yö- nünden bakarak, teknolojıyı topluma sunup gensını pazann arz-talep ılışkısme bırak- mak da yanlıştır Bılgı toplumu polıtıkala- n ıçm, öncelıkle '^alep", yanı genış toplum kesımlen yönunden bakmakve yukandatar- tışılan tüm boyutlan eşgüdümlü olarak ay- nı anda ele almak gerekır Bılgı teknolojılennden toplumun olabıl- dığınce genış kesımınm hem ekonomık, kûltürel ve toplumsal amaçlan ıçın, hem de gûnlük ıhtıyaçlan ıçın yararlanabılmesını saglamak devletın gorevıdır Devletın bu görevını destekleyecek polıuka ve kaynaklan hukümetın sağlayıp sağlamadığını ızleyıp sorgulamak ve top- lumsal bır baskı unsuru olmak da tüm sml toplum kuruluşlanmız yanında hepımızın gorevıdır Büyükbırafetyaşadık Sarsıntılanvesıkmtıla- n halen sûrûyor Acılan ıse yıllarca devam edecek Dığer taraftan, geçmışte yapılan ha- talar, bundan sonra alınması gereken önlemler ve ge- lecekte olabılecek depremler, bılımsel çevrelerde. medyada, sıyasette tartışılıyor tlgı odaklannın başında da Turkıye nüfusunun ve sanayıınm onemlı bır bölumünu oluşturan gözbebe- ğımız tstanbul var Ne var kı, bununla ılgılı olarak basında yer alan "ts- tanbul'un sağlam zeminli semtieri beürJendi", "Vüla- lara talep arttı'" gıbı haberler, gelecekte de "Şile'deor- man>angını' 7 ,*\erimsızormanalanknyçrieşuneaçı- hyor" benzen haberlenn oncusu olduğu endışesını berabennde getınyor Bu tehltke msanlann "gfiven içinde yaşama" arzu îstanburun Ormanlanna Dikkat! ve ıçgudusunun ötesınde, 1980'lerde başlay an bır gor- gusuzluğun ve bencıllığın doğal ve beklenen sonucu olarak akla gelıyor Nasıl kı yazlık merakı, Marmara, Ege ve Akde- nız'ın en guzel kıyılannı, koylannı, venmlı toprakla- nnı bır konut mezarlığına çevırdıyse, tstanbul'un ye- şıl alanlan, gecekondu mafyası-sıyasetçı-vatandaş elıyle, suyunu ıçtığımız barajlan dahı kuşatacak ka- dar pervasızca betona donuştürüldu> se, şımdı de ka- lan son yeşıl sahalann depremden korunma bahane- sıyle ve hızla vılla yapımı ıçm yok edılmeye çalışıla- cağı ıhtımalı ıçımızı acıtıyor 2 şıse suyunu depremzedelere yollamak ısteyen yaşlı teyzelenn yanı sıra ölülenmızın bılezığını çalan, yardım malzemelennı satan, enkazdan para karşılığı cenaze çıkaranlar da ne yazık kı bu toplumda yaşıyor Insan başıboş kaldığında, bencıllığı had safhaya ula- şıp topluma zararlı hale gelebılıyor Işte bunu önleye- cek, toplumun hakkını korumak üzere engelleyecek olanyegânegüç devlet Hanı şu "küc.ültülmelidir''dı- ye dıye acız hale getınlen devlet 1 Kamuya, yanı 65 mıryona aıt olan arazılen, doğanın dengesı ve toplu- mun sağlık reçetesı olan yeşıl alanlan korumak ko- nusunda devlete büyuk gorev düşüyor Nasıl mı 7 1. Devlet, sadece lstanbul'da değıl, tum yurtta, ya- kılan, kesılen, tahnp edılen ormanlarda hıçbır şekıl- de yapılaşmaya ızm venlmeyeceğını, oralann yemden orman olarak yeşıllendınleceğını ılan etmelı ve bunu çok sıkı olarak kontrol ve ıspat etmelıdır 2. Sıvıl yonetım bu konuda yeterlı olamayacağını değerlendınyorsa, bu sahalan (ozellikle lstanbul'da Bey- koz, Şıle, Kemerburgaz gıbı bölgeler) asken yasak böl- ge ılan etmelı ve bu şekılde korumalıdır Patates tarlasına yapılan olomobıl fabnkasını övünerek açan büyuklenmız, lutfen arnk kendı geleceğı yenne, ûlkenın geleceğını bıraz daha fazla duşunmelı, sade bır vatandaş olarak bızım gordüğümuz tehlıkelen ve yaptığımız uyanlan dıkkate alarak bu cennet ül- keye ve güzel msanlann çoğunlukta olduğu top- lumumuza ış ışten geçmeden sahıp çıkmalıdırlar DidemÇAĞCN - " f - * Alsancak/ tZNÖR PENCERE AfliP Ikı Frenkçe sözcuk: Dampıng. Şantâ). Turkçesı var mı?.. Yok.. Ikısı de doğru durust bır toplum duzenınde ce- zalandınlır. Ne var kı Tûrkıye'de her şey zıvanasından kur- tulduğu ya da şırazesınden çıktığı ıçın, medyada dampıngın surmesı ve şantajın devreye gırmesı karşısmda yetkılı ve sorumlu kışıler sus pus... • Işadamlan medyada gazete çıkanp televızyon satın almaya başladılar Olabılır.. Ama gozu donen ışadamı elındekı yayın araa- nı bır yandan şantaj sılahı gıbı kullanıp öte yan- dan dampıng yaparak basın özgurluklennı ka- rartmaya başladı mı, bu ışın sonu mafyalaşmak- tır. Kâğıdının malıyetı yaklaşık 90 bın lıratutan ga- zeteyı bır ışadamı neden 50 bın lıraya pıyasaya surer? Bu tezgâhın attında hangı katakullı yat- yor?.. Rakıplennı sılmek ıçın yasa dışı yol ve yor- damlan kullanmak bır yana, amaç devletı kullan- maktır. Medya pıyasasında gucu ele geçıren, ıkı ağzı keskın bıçak gıbı ıkı yanlı şantaja gınşıyor Bir: Pıyasadakı şirketlerden şantajla reklam toplamak ıçın gazetesını kullanıyor. Ikı: Devletten kredı, ıhale vb çıkartar saglamak ıçın gazetesını şantaj aletı gıbı kullanıyor. • Peki, bız ne yapaiım?.. Şantaj mı yapaiım?.. Dampıng mı?. Dampıng yapamayız... Elınızde tuttuğunuz gazete 250 bın lıra.. Bu gazeteyı 50 bın lıraya satamayız.. Ne yapaiım?.. Şırketlere şantaj yaparak reklam gelırienmızi mı arttıralım? Olur mu?. Ya da varalım, babafingo bır holdıngle ışbırtıği yapaiım; ortaklık kuralım... Ne dersınız okurlanm?.. • Medyada medyanın altını oyanlar, açıkça gemi azıya aldılar. Herkes seyredıyor!.. Dunyanın başka bır yennde, bunca sağır bir toplum ve kör bır devlet var mı? Şantajın ve dampıngın açıkça tezgâhlandığı bır medyada ha- ber ve fikır ozguriugu kalır mı?. Her toplum lâyık olduğu basını uretın bız bu re- zıllığe mı layığız?.. Ne dersınız okurlanm?.. - 4