Katalog

29EKİM1999CUMA CUMHURİYET SAYFA H J J v U i ı U i f JJ. / ekonomifâ cumhuriyet.com.tr 13 Türkiye 76. yılını yalnız çöken bir ekonomi ile değil, yozlaşmış bir siyasi tablo ile de geride bırakıyor Cıuııhııriyetiıı ıııirasıııı yedikEkonomi Servisi- Cumhun>etın ılk y ıl- lannda kullerden bir ulke >aratarak buvuk bır vatınm hamlesı başlatan Turkı>e. 7 6 yılmda katnlvonlarca lıralık ıç \ e dış borç kronıkleşen butçe açığı ile enflasyondan olu- şan olumsuz ekonomık tabloyu kısırsıya- sı çekjşmelerı \e çarpık kentlen ile 2000'lı yıllara taşınıvor \ ıllık ortalama vıızde 4 79 oranında bu- yûtne kaydettığı 76 yılını gende bırakan bu- günunTurkıvesı nın "ujgarmilletiersevj- yesme vüksetaıe" volunda neler \aptığına gozatıldığında "dışedokunur aûlımlar" go- rülemıyor Enerjı başta olmak uzere her alanda dışa bağımlılığı gundeme getıren özelleştırmelere sanlan teknolojıvı ıthal eden vabancıserrnayeuğrunavargıkururn- lannı devre dışı bırakan bugunun Turkıye- sı Cumhunyet donemınde varatılan de- ğerlere sahıp çıkamayan ve ulusotesı ser- maye ile gelışmış ulkelenn dayatmalanna "teslimiyetçi" bir çızgı ızlıyor En temel urunlerde bıle ıthalatçı konu- ma getınlen ûlkede, 1980 yılından son- ra ekonomi polıhkalannda yaşa- nan değışımler uretrm ola- naklannda ve uret- ken kapasıte- nın değışımın- de onemlı dar- bogazlar yaşan- masına neden ol- du Peşpeşesavaş- lann getırdığı vıkı- mı, ılkel uretım tek- nolojısını uluslarara- sı sermayerun at o> nat- tığı dışa bağımlı bır \a- ^avaşın enkazının ve küllennın arasından yenıden yaratılan gencecık Türkiye Cumhunyetı, kalkınma seferberlığı, uretkenlığı, dünyadakı saygınlığı. dınamızmı ile bırçok ülkeye omek oluşturmuştu pıyı teslımalan gencecık Turkıye Cumhu- nyetı, "ekonomikbağunsıziık" mucadele- smı de başanv la tamamladı İthalat yenne uretımı benımseyen devletçıhk ıl- kesıyle, dış tıcaret ve butçe açığı vermeden dışa bağımlılığı sona erdıren Cumhunyetın kazanım- lan bugun, uluslararası tahkım, ımtıyaz sozleşmelen \e kamu varannı gozetme>en ozelleş- tırme uv gulamalanvla kaybe- dılıyor Cumhunyet donemınde benımsenen, sanay ıleşme- de \e kentleşmede planlama ılkesını 1980 lı yjllarda tam anla- mıyla terk eden Turkıye. buna paralel gı- derek bozulan gelır dağılımıyla karşı kar- şjyakaldı Bununsonucundakışıbaşınadu- 1 1923'ten bugüne ekonomik tablo Yıllar 1923 1930 1931 1932 1933 1938 1944 1945 1946 1950 Enflasyon (TEFE)(%) 82 24 2 139 14 5 11 3 4 9 22 1 3 4 39 9 7 GSMH (Dotar) 45 55 48 39 42 88 277 224 191 166 Buyume (%) 14 9 22 8 7 -10 7 158 9 5 -5 1 -153 31 9 9 4 Yıllar ^ 1960 1970 1980 1985 1990 , f 1994 mm% 1995 1996 1997 1998 Enflasyon (TEFE){%) 54 6.7 98 75 4163 48 60 149.60 65 60 84 90 91 00 54.3 GSMH (Dolar) 359 539 1 539 1 330 2 682 2184 2 759 2900 3 080 3 244 Buyume (%) İ 34 4 44 i -2 8 * 4.3 94 -6.1 İ 80 1 7 1 83 3 8 B, şen rrullı gelırdedoğu ılebatı arasmdakı fark 11 kata ulaşırken Kocaelı'nde kışı başına mıllı gehr 7 bın 882 dolar ıken Ağn'da 744 dolardakaldı MustafaKemalAtaturk'un •^ophımude0ştinnek.uhısa]kalkmma\ısag- lamak" ıçın araç olarak gorduğu ve bu çer- çevede ıllere olabıldığınce eşıt oranda da- ğıtarak kurdugu Kamu Iktısadı Teşebbus- len'nı (KİT) "çokertmek'', özellıkle 198O'lı yıllardan sonra neredeyse "devietpolitika- sı" halıne geldı Sıvasıler Ataturk'un "top- iumu değiştinp Cumhunyet Devrimi'nı ta- mamlama" amacındakı "de\letçUik" ılke- sını goz ardı ederek kamu mallannı yok pa- hasınaeldençıkardı Stratejıkoneme sahıp KİTlen vokpahasına satarak "devletikü- çulrme" voluna gıden hukumetler "haktı bir gerekçesi olmayan ve içınden çıkılmaz" bır ozellestırme polıtıkası guttuler Buna karşıhk 1923 yılında 264 ışyenyle sanayıleşme maratonuna atüan Turkıye'de 76 yıl sonra sanayı kesımı 58 1 mılyar dolarlık bır buyukluğe ulaştı Ancak, ulusal ve bol- gesel kalkınma planlannın terk edılmesı, sa- navının özellıkle Marmara'da, bahdayoğun- laşmasına yol açtı 17 Ağustos depremınde yıtınlenler. bu polıtıkanın yanlışhğını orta- ya koyarken sanayının yoğun olduğu bölge- lere goç katlanarak arttı Para faize gjdiyor 1923 yılında Cumhunyetı kuran huku- metın butçe polıtıka;>ı, denk butçe amacı- na ulaşmaktı Bunda da 194O'lı yıllara ka- dar onemlı ölçude başanlı olundu Vergı- lenn ağırlığının artışı, yatınmlann finans- manında etkılı oldu Orneğın Etıbank, Sü- merbankgıbı kuruluşlann fınansmanı ver- >ugün ıse Türkiye 2000'h yıllara katrilyonlarca lıralık iç ve dış borç, kronikleşen bütçe açığı ile enflasyondan oluşan olumsuz ekonomik tablo, kısır siyasi çekışmeler ve çarpık kentleri ile taşımyor. gılerden karşılandı Bugün ıse butçenın yuzde 50'ye yakını vergı gehnnın de yak- laşık yuzde 8O'ı faıze gıdıyor Her 100 ozurlüden 99'u ışsız Sosyal devlet ılkesı gereğı yapması gereken ya- tınmlan yenne getırmedığı bu ornekle de gozler önu- ne senlen Turkıye, vergı gelırlennın faız ve sos- yal guvenlık harcama- lannı karşılayamayaca- ğı bu noktaya 1983 yı- lını ızleyen yıllarda adım adım geldı 1983 yılında mıl- lı gelınn yuzde 13 u ka- dar vergı toplayabılen Tûrkı- ve, sosval guvenlık ıçın butçeden her- hangı bır aktarma vapmıyor, faız odeme- lennın mıllı gelıre oranı ıse yuzde 1 5 du- zeyınde bulunuyordu Butçe açığı ıse mıl- lı gelınn yûzde 2 2'sı kadar bır buyukluk oluşturuyordu 1984 v ılından sonra Türki- ye nınTurgutOzal'labırlıkte"Vergialma, borç al" polıtıkalanna v onelmesı> le bırlık- te, vergı gelırlennın mıllı gelıre oranı yuz- de 10'a kadar genledı 1993 yılı sonuna ka- dar da bır daha mıllı gelınn yuzde 13'unun uzenne çıkamadı Buna karşıhk. butçe har- camalannm mıllı gelıre oranı avnı donem- de yüzde 24'lere tırmandı 1923 y ılında 45 dolar olan kışı başına y ıl- lık gaynsafı mıllı hasıla, 1948vılında 170 dolar. 1988'de 1 684dolar 1998dede3 048 dolar olarak gerçekleştı Cumhun> etın ku- rulduğu 1923 yılında devlet butçesı 111 mılyon lıralık gelır ve 106 mılvon lıra gı- derle oluşurken, 1943 te 1 031 mılvon ge- lır, 1 019 mılyon lıra gıderle gerçekleştı Turkıye'de gelırdağılımı uçurumunu da- ha da dennleştıren polıtıkalann ardı arka- sı gelmedı "Tanm toplumundan sanayi topiumujıa geçiyoruz'' demeçlennın arka- sından gelen plansız ve yanlış uygulama- lar tanm ve hayvancıhğı bıtırdı Ba- tı'daen venmlı tanm arazı- lenne fabnkalan yer- leştırerek subvansı- yonlan aşamalı olarak azaltarak "kendineveten ulke" konumunu Mtıren Turkıye bugun ıklım koşullannın uretımıne el- venşlı olduğu en temel urun- len bıle ıthal eder duruma duştu Bir nesil enflasyonla büyudü Sıfırlar arttı para pul oldu 1980 lerden sonra kronıkleşen enflasyonla tam bırne- sıl buyutenTurkıve'de fıyatlann duşrnesı bıryana. 2000 yılı ıçm IMF've venlen vuzde 25 lık enflasvon hedefı- ne sıvasıler kendılen dahı ınanmıyor Cumhunvetın ılk kâğıtparasıolarakl927'debasılanl 5 10 50 100 500 ve 1000 lırahklar 76 vıla gırerken tedavulde bıle bulun- muyor Avnı vıl 100 kuruş değen olan 1 dolar ıse 480 bın lırayı çoktan aştı gözünu 500 bıne dıktı Cumhunyetın ılk yıîlannda enflasvonun sozu geçme- dığı gıbı 1930 yılında fıvatlar Cumhurı>et tanhmde bır daha rastlanmayacak bır oranda genledı "V uzde 24 oratomda fiy^tttrih duştuğıirk- rneğın 13 lfrıruşa satıHığı bu gunlerde Turkıve'mn yoğun bır yatınm hamlesı başlattığını ve Osmanh'dan kalan borçlan da sirtlandığını unutmamak gerek 1950 yılında goreve gelen Demokrat Partı Genel Başka- nı Adnan Menderes, 1958 yı- lında Turkıve tanhının en yuk- sek devaluasyonunu >aparak 2 8 lıra olan dolann değennı 9 lıraya çıkardı Bugun Çankaya Koşku'nde ' gunsayanSüleymanDemirelıse adeta 1970'li yıllara damgasını vurdu Türk halkıru uç hanelı enflasyonla tanıştıran ıse 12 Eylul hukumetı ol- du 24 Ocak kararlan ile dolar 35 lıradan 70 lıraya yuk- sehılırken, 1980 yılında tuketıcı fıyat endeksı yuzde 115'e ulaştı Cumhunyet tanhının bu "kara rekoru" bır daha kı- nlmaz sanıldı, ancak aradan geçen yıllar bunun doğru olmadığını da gosterdı Bu donemde Turkıye dort si fırlı paralara da alıştı 20 bın lıra ve 50 bın lıra en bu- yuk para olarak Turgut OzaTın donemınde basıldı 1994 \ ılında Turk halkını 10 yıl genye goturen 5 \ ı- san kararlan ıse vatandaşın cebındekı tum paravı aldı TUFE vuzde 125 olurken, TEFE yuzde 149 6 artı Bu rekorda ımzası bulunan Tansu Çiller avnı vıl pıvasaya ılk altı sıfırlı para olan 1 mılvon lıralıklan surdu Dolar 500 bıne koşarken hükümet 10 milyon TL basmak ıçm gün sayıyor Enflasyon hedeflenne sıyasıler bıle ınanmıyor. TC'nınük kağrt parası çıktı. 50kuruşluk banknot pıyasada. Ilk latın alfabelı banknottar çıktı. 1,5,10 lıralık banknotlar basıldı. (Çok partılt donem) 100 lıralık banknot piyasada. Turgut Ozal Hükümetı 10 bm lırayı bastı. 12 Eylul Hukumetı 5 bın lırayı bastı. DYP-CHP Hukumetı 250 btn lırayı bastı. 1 mıtyon lıra pıyasada. 10 milyon Hra basılmayı beklıyor. 1930da alım gücü Köşk almak hayal değildi Ulaşımdan eğıtıme pek çok açıdan daha zor ko- şullaryaşanmakla bırlıkte Cumhunvet donemı bır- çok >onu>le sıradan çalışanlann alım gucunun bu- gunkunden çok daha yuksek olduğu donemlerdı Gazetelenn tozlırsayfalanndakı ılanlanndan edın- dığımız venlerle yaptığımız hesaplama, Cumhurı- vetın ılk yıllanndan bu >ana çalışanlann özellıkle konut alım gücundekı eroz- >onu ortaya koyuyor w l û î n 1930 yılında Trabzon Be- , , , ledıyesı nde çalışan ve ay- yilinaa Dir "bır muhendisın o zamanlar îuks bır Yeşılköy'de Şevketıye Ma- konutu hallesı'ndek. luks bahçel. a l a b ı l m e gücü koşklerden bınnı almak ıs- , » , .. . tese, 6 34 yıl bovunca hıç b u g u n k u n u n harcamadan maaşını bınk- 287 katl ldl. tırmesı gerekıyordu Oysa gûnumuze gelındığınde kamu sektorunde çalışan sı- radan bır muhendisın tstanbul'dakı en luks sıteler- den bınnden bır vılla alabılmesı ıçın avnı bıçımde 1817 yıla gereksınımı var Benzer şekılde, 1930'larda bır muhendıs aylık maaşıyla 437 5 kılo et alabılırken bugun ıçın 67 kı- lo ile yetınmesı gerekıyor ELERTRrK Fİ4TIR0I TEIZİIÂT VolO TENZİLÂTYtnl kı ont IMI btfindt 70 nm H ı^ıl mcbbg İle m daha tuU e tknık • rl«bbil|rwıi£ Bnndm h«k «mrjm I * ırtty. an Bu haw-u ıhı tzU mılfitut ılmık içf<r AMELî ELEKTRıöE re atidekJ Mrolanmıza mfirecaıt edinlr *2k Yurdu demirağlarla öremedik, ama... Insanlanmızı otoyollara Peld ya dünyadaki yerimiz' • Gelışmış ülkelerde demıryollanna yapılan yatınmlar msanlara hem güvenlı hem de ucuz ulaşım sağlarken Türkiye, otomotıv lobılenne ve çıkar çevrelenne teshm olan sağ iktıdarlarm kurbanı oldu Ekonomi Servisi - Cumhunyet Tur- kıyesı ndedemırvoluyatınmlannabu- yuk onem venlırken 1950 lerden son- ra özellıkle sağ ıktıdarlann vuk \ e >ol- cu taşımacıhğmda karayollannı ter- cıh etmesımn faturası ağır oldu Ka- mu taşımacılığına buvuk onem veren gelışmış ülkelerde özel- lıkle de Avrupa'da demıryolla- nna vapılan yatınmlar ınsanla- ra hem guvenlı hem de ucuz ulaşım sağlarken Turkıye, oto- motıv lobılerıne ve çıkar çevre- lenne teshm olan sağ ıktıdarla- nn kurbanı oldu Karayollanna tnlyonlar ak- tanlırken trafık kazalannda ya- şamını yıtıren mılyonlarca ınsanla bır- lıkte yatınmlar da toprağa gömuldü Demıryolu ulaşımına yonelık yatı- nmlar 1950 lı yıllar sonrası ıhmal edı- lırken, 76 y ılda yurtıçı yuk taşımacı- lığındakarayolununpavı yuzde 87 3 e üfiyı IMayıan 2 larataO «l«l« •lu PATKİK CİM Mr «ak kıyiKiN «âtk«t> ttatt- Mtari m l l ftl<rak Mf Mr •MW*t r,nm4-o lırı ısktıl t t •» V Clll Ktf MM*rly<« 29 <nmxtm** Spt- » n«*Ht<:! HcaretıuanlM çıktı Yolcu ve yuk taşımacılığının ka- ra> ollarında yoğunlaşmasıv la bırlıkte trafık kazalan arttı Sadece 1955 vıhnda 7 bın 500 ka- zada 1247 kışı vaşamını yıtınrken bu sayı 1975 vıhnda 6 bıne çıktı Yasamı- nı yıtırenlenn sayısı her y ıl kat- merlenerek buyudu Gunumuz- de, demıryolunun taşımadakı payı yuzde 5 6'lara duşerken, hava taşımacılığı da yuzde 5 2 oldu Yurtıçı yolcu taşımalan- nın yuzde 95'ı de karayolu ile yapılıyor Buarada, 1980 son- rası otoyol yatınmlanna hız ve- nlırken 1998 yılında otoyol ağı 1596 km'ye ulaştı Kurtuluş Savaşı'ndan >enı çıkmış genç Turkıve Cumhunyetı 1950'lere ka- dar dunyanın gozünde saygın bır kım- lığe sahıptı 1960 lı yıllarda dunyanın en ıyı demokrasılen arasında ıken bu- gun 170 ulke arasında ıkıncı yanlarda Bırakın nazlanmayı 'Hoş geldiniz' dı- yerek açılan Avnıpa Konseyı kapılan ve Zengınler Kulubu dıye tanımlanan OECD'ye uyelıkten bugun gelınen nok- ta, neredeyse v ah ararak zorlanan Av - rupa Bırlığı, ıstatı>tıklerde bıle yer al- madan suregelen gostermelık OECD uyelığı Türkiye bugun mıllı gelır buyüklü- ğu ıtıbanvla dünyada 22 sırada An- cak kışı başına duşen mıllı gelır sıra- lamasında 89'uncu Uluslararası arenada urkutucu bır hı- za ulaşan teknolojı vanşında Turkı- ye'nın yenne goz atıldığında teknolo- jıvı ureten değıl ıthal eden, ustelıkge- lışmış ulkelenn artık ellennden çıkar- mak ıstedıklen teknolojılen satın alan bır ulke konumunda olduğu goruluyor • 1923'lerden 1999'a Turkıye'nın ekonomik gostergelen şüphesız gehştı. Ancak buyuk bır kuresel rekabetın yaşandığı bu donemde Turkıye*nın dünyadakı yen parlak değıl Her yıl Davos'ta toplanan Dunya Ekonomik Forumu'nun Kuresel Re- kabet Raporu, Turkıye'nın dunya sıra- lamasındakı yennın hıç de ıç açıcı ol- madığını ortaya koyuyor 53 ülke ara- sında Turkıye'nın yen 36 sırada. Ra- porda ele alınan knterler Açıkhk, tek- nolojı, altyapı, özel sektörde yonetım, ışgücü, hukumet, fînans, hukukı ku- rumlar Dunya Bankası'nın 1999 Kal- kınma Raporu, ıletışım teknolojılerının kullanımında Turkıve'de onemlı gelış- meler yaşansa da dunya ile kıyaslan- dığında yetersız kalındığını venlerle ortaya koyuyor Orneğın Turkı> e de bın kışıye duşen bılgısayarsayisi 1997 yılında 20 7 ıken buoran Yunanıstan da ıkı katı Yatınmlarda irtifa ka> bı Turkıve ye yatınm vapan vabancı- lann sayısı her geçen gun daha azalı- yor BM bunyesındekı UNCTAD'ın Yaünm Raporu na gore Turkıye 1998 de toplam 644 mılyar dolar olan yabancı yatınm pastasından yalnızca 0 8 mıl- yar dolar pay aldı Ekonomıde. buyume hızında, venm- lıhkte, gelınn bolgelere eşıt dağılımın- da bır turlu gostenlemeven ıstıkrar ıse ne yazık kı dunya sıralamasındakı yol- suzluklarda kendını "gunırto" ortaya koyuyor Merkezı Berlın'de bulunan Uluslararası Sa>damlık Orgutu'nun araştırması, Türkiye'deZımbabve Na- mıbya, Fas gıbı Afhka'nın en >oksul ulkelennden daha çok yolsuzluk yapıl- dığını ortaya ko>Tjv or T.C BAŞBAKANUK ÖZELLEŞTİRME İDARESİ BAŞKANUĞI'NDAN DUYURU DemzNakiıyatıTAŞde bulunan % 99 9973 oranındakı Idaremız hısselennın DMb Nddyıtı TX$. ozeileşonlmesı ıçın açılan ıhalede SON TEKLİF VERME SÜRESİ UZATILMIŞTIR. 2709 1999 tanhınden ıtıbaren venlen ılanlarta a;ılan ıhılcde son teklrf verme anhı olan 01 11 1999 söz konusu ıtanın 5 ıncı maddesme rsnnaden 1911 1999 Cuma |unu saat 17 00 ye kadar uzatılm ştır T C BAŞBAKANLIK Ö Z E L L E Ş T İ R M E İ D A R E S İ B A $ K A N L I C I HOMym Ralmı Gü^ınar Sotak No 2 Çankıya OtMO ANKAW Ttt(0-3 2)441 ISOO N o (0-312)441 15 88 www oıb gov tr