Katalog

SAYFA CUMHURİYET 25 OCAK 1999 PAZARTESİ 10 DIŞ HABERLER Aydınlar politikadan koptu Genellikle Rusya'daki krizin ekonomik boyutu üzerinde duruluyor. Ancak krizin siyasal, sosyal, bilimsel-teknik, ahlaksal vb. görünümleri daha az önemli değil. Gerçi bütün bunlar 17 Ağustos 1998'de patlak veren finans bunalımı kadar net saptanamıyor, sayısal verilerle ölçülemiyor. Ama toplumu içten içe kemiren bu tür ciddi tehditler giderek büyüyor. Toplumun sürükleyici gücü olması gereken aydınlar dağınık ve siyaset dışında. Rusya'da uzun süredir, 1917 Ekim Devrimi sonrasında komünist iktidarın, aydınların bir bölümünü terorize ettiği, bazılannı ülke dışına sürdüğü ve zamanla kendine bağlı 'partili aydın' kavramını yarattığı konuşuluyor. Mihail Gorbaçov döneminde aydınlann silkinişe geçtiği iddia ediliyordu. Toplumsal ve siyasal özgürlükler, gerçekten de aydınların ülke yönetimı ile etkileşımini güçlendırmişti. Ne var ki aydınlar birkaç kez düş kınklığına uğradılar. Bunda, iktidariann tutumundan başka kendi özellıkleri de önemli rol oynadı. 1993 partamento seçimlerinde Vladimir Jirinovski ve komünıstlenn aldığı oy miktarıyla şaşkına dönen tanınmış bır Rus aydınının televizyon ekranlarından "Rusya sapıttı" demesi hâlâ akıllarda. 1991-1998 yıllarında ülke -şu ya da bu biçimıyle- liberal politikalarlayönetildi. Şimdi Başbakan Yevgeni Primakov'un, Gaydar- Çernomirdin-Kirivenko çizgisini adım adım degiştirerek halkın tepkisine kulak verme çabası içinde olduğunu savunaniar var. Görünen o ki, Rusya'da radikal. ekonomik reformlar başanlı olmadı. Kimine göre, bu başansızlıkta radikal reformların 'yeterince radikal', hızlı ve kararlı uygulanmamasının payı • ııı rrj.1 büyüktü. Ancak çoğunluk, ,w . • Rusya gibi dev bir ülkede, mevcut geleneksel yapı da göz önüne alındığında, hiçbir şeyin bir solukta değişemeyeceğinin ortaya çıktığı görüşünde. Bugünkü kriz koşullannda çoğu kendi köşesine çekilmiş Rusya aydınlarının bır kısmı artık demokrasının sonunun geldiği ve ülkenin diktatörlüğün eşiğinde olduğu fikrini savunuyor. Bır kısmı ise Ruslann bunalım koşullannda kendilerine çekidüzen verdiği, ileri sıçramalar yaptığı, dolayısıyla yakında Rusya'nın yeniden ve hızla gelişmeye koyulacağı kanısında. En önemli sorunlann başında ahlaksal bunalım geliyor. 'Yeni' iktidar geçmişi eleştirirken k çok ahlaksal taiebi kullanarak toplumun desteğini almıştı. Ancak geçen 7 yıl içinde ayncalıklardan rüşvetlere, saray darbelerinden siyasal yalanlara kadar her türlü ahlaksal kirlilik (hatta eskisinden de büyük boyutlarla) yaşandı. Halk iktidardan koptu. Ama yaşananlar halkı değiştirdi. 'Gemisini kurtaran kaptan' anlayışı yaygınlaştı. Maddi değerler başa geçti. Sanat, edebiyat ve kültür geriledi. Aile kurumu sarsıldı. Partili medya yerıne holdınglerın borazanları ortaya çıktı. Işlenen suçlann sessız kalması olağanlaştı. Toplum ulusal değerlerini, ideallerini ve kendine güvenini yitırdı. Bazı aydınlara göre Rusya yalnızca ekonomik olarak degıl. ahlaksal-sosyal alandada en az 5-10 yıl geriye savruldu. Bu koşullarda Rusya'nın nasıl ve kim tarafından kurtanlacağı türünden sorular genellikle yanıtsız kalıyor. Bir Rus aydını şöyle diyor: "Yirminci yüzyılda Rusya tüm acılan yaşadı. Savaş, devrim, iç savaş, baskı ve terör ortamlanyla tanıştı. Ekonomik ve sosyal yıkım koşullannı soludu. Elbet bir gün, devasa bir kültüre ve derin bir birikime sahip olan bu büyük halk açısından da talihli biletin çıkması zamanı gelecektir." AFGANİSTAN'DA ÇATIŞMALAR ŞİDDETLENDİ Taleban güçleri geri çekîliyor • Ahmed Şah Mesud liderliğindeki muhalefet güçleri, ülkenin kuzeyinde stratejiköneme sahip Katakom geçidini ele geçirdiğini açıkladı. Dış Haberler Servisi-Af- ganıstan'ın büyük bölümün- de yönetimi elinde tutan şe- riatçı Taleban"a bağlı güçler- le muhalefet birliklen arasın- da çıkan çatışmalarda 62 ki- şinin öldüğü. 410 Taleban militanının muhalefet güç- lerince esir alındığı öne sü- rüldü. Ülkede, Taleban'a karşı ittifak oluşturan muhalefe- tin, stratejik öneme sahip "Katakom GeçttTni ele ge- çirdiğini de bildırdi. Taleban karşıtı muhale- fetin sözcüsü AbduDah böl- gedeki yabancı basın men- suplanna yaptığı açıklama- da, ülkenin kuzeyinde haf- ta sonu çıkan çatışmalarda 50 Taleban militanının öldü- ğünü bildirdi. Afgan muha- lifler tarafından dün yapı- lan açıklamada. çatışmalar sırasında 410 Taleban"ın da esır alındığı kaydedıldı. Muhalefet ilerHyor Ülkenin kuzeyindeki Far- yab bölgesinde 38 Tale- ban'ın öldürüldüğü. muha- lefet birlıklerinden de 12 kı- şinin hayatını kaybettıği be- lirtildi. Özbekistan sınırın- daki Balkh bölgesinde de 12 Taleban'ın öldürüldüğü kaydedildt. Abdullah, muhalefet güç- lerinin Taleban'ı Katakom geçitinden de püskürttüğü- nü ve ülkenin kuzeyındeki Faryab bölgesinin başkenti- ne doğru ilerlemeve başla- dıklannı da bildirdi. Taleban"da kılit bır konu- ma sahip olan Özbek bır ko- mutanın muhalefet saflan- na geçmesivle Taleban"ın Faryab bölgesindeki pozis- yonunun zayıfladığını be- lirten Abdullah, Kata- kom'daki çatışmalar sırasın- da çok sayıda ağır ve küçük silahın ele geçirildiğini söy- ledi. Afgan muhaliflerin açıklamalan bağımsızkay- naklar tarafından henüz doğrulanmadı. Yoğun çatışmalar Faryab bölgesinde ve ül- kenin kuzeyindeki Şibargan ile Mezar-ı Şenf kentlerini bağlayan ana yollar, son iki haftadır Taleban ile Özbek general Ahmed Şah Me- sud'un liderliğindeki muha- lefet güçleri arasında yoğun çatışmalara sahne oluyor. Muhalefet sözcüsü Ab- dullah, muhalefet güçleri- nin ülkenin güneyinde de ilerleme kaydettiğini ifa- de etti. Abdullah, Taleban güçlerinin Faryab bölge- sinde karşı saldın hazır- lıklan içinde olduğunu söz- lerine ekledi. ÖLENLERİN HEPSİ AYTNI AİLEDEN Güney Afrika'da katliam: 11 kişi öldüDış Habeıier Servisi- Gü- ney Afrika Cumhuriyeti'nin güneydoğusundakı KwaZu- lu Natal bölgesindeki Rich- mond kenti yakınlarında bu- lunan bir sıyah yerleşım bı- rimindeki bir eve önceki ge- ce düzenlenen saldında, hep- si aynı aileden olan 11 kişi- nin öldüğü bildirildi. Polis yetkilileri dün yap- tıklan açıklamada, ıktidar- daki Afrika Ulusal Kongre- si (ANC) taraftarlanna ait eve. kimliği belirsiz kişiler tarafından açılan ateş sonu- cu 7 kişinin de yaralandığı- nı kaydettiler. Yetkililer, ai- lenin bircenaze törenine ka- tılmak üzere evde toplandı- ğını, olayla ilgili olarak 3 kişinin tutuklandığını ve sor- guya ahndığını söylediler. Saldırganlardan birinin yö- re halkının açtığı ateş sonu- cu öldürüldüğü belırtıldiy- se de haber bağımsız kay- naklarca doğrulanmadı. Misüleme kuşkusu Katliamın, Birleşik De- mokratik Cephe'nin (UDM) tarbşmalara neden olan böl- ge yetkılısı Sifiso Nkabin- de'nin öldürülmesinden 12 saat sonra düzenlenmesi de dikkat çektı. Kıyımın, Nkabinde'nın öldürülmesine bir misille- me olarak yapılmış olabile- ceği belırtiliyor. Bölgedeki AFP haber ajansı muhabiri, ANC yan- lısı 150öfkelimilitanın,dün sabaha karşı katliama sevin- mekle suçladıkları UDM partizanlanyla çatıştıklan- nı kaydetti. Sifiso Nkabinde'nin öl- dürülmesinin ardından böl- geye gönderilen takviye po- lis birliklerinin iki tarafın arasına girmeye çahştığı be- Iirtiliyor. ANC ve UDM yan- lısı gruplar arasında geçen yıl çıkan çatışmalarda 100 kadar kişi ölmüştü. Görevinden alınan Savunma Bakanı Mordehay, başka partiden başbakan adayı oldu IsraiPde siyasaL bunafamDış Haberler Servisi -Is- rail Başbakan ı Benyamin Netanyahu, siyasi arenada kendısıne rakip olarak orta- ya çıkan Savunma Bakanı IzakMordehay'ı önceki gün görevden aldı. Netanyahu tarafından Mordehay'a gönderilen mektupta, "Likud liderli- ğindeki hükümette Savun- ma Bakanlıgı görevini sür- düremezsiniz. Karar, mek- tup eJinizcgeçtikten sonra 48 saat içinde yürürlüğe gire- ceknr"denildi. Sağeğilim- li Netanyahu hükümetinin ılımlı üyesi olan Mordehay, 17 Mayıs'ta düzenlenecek seçimlere Likud listesinden katılmayı reddetmiş, böy- lece başbakanlık seciminde Netanyahu'ya meydan oku- muştu. • Israil Başbakanı, seçimlere Likud Partisi'nden katılmayı reddederek eski genelkurmay başkanı Lipkin-Şahak'ın partisiyle görüşen Savunma Bakanı Mordehay'ı görevden aldı. Mordehay, Lipkin-Şahak'ın partisinin liderliğine seçildi ve başbakan adayı oldu. Netanyahu. Savunma Ba- kanı Izak Mordehay'ı. ken- disını ve hükümetıni devir- mek üzere yeni kurulan merkezi bir partiyle görüş- melerde bulunmakla suçla- dı. Israil Başbakanı, Morde- hay'ın Likud Partisi'nin ma- yıs ayındaki seçimleri ka- zanması durumunda Savun- ma Bakanlığı görevinin sür- mesi konusunda kendisin- den güvence istediğini ile- ri sürdü. Dünkü bakanlar kurulu toplantısma katılan Morde- hay ise Tevrat'tan, yalan söylemenin sakıncalanyla ilgili bölümü okudu. Israil radyosunun haberine göre Izak Mordehay, konuşma- sının sonunda, 'Netanyahu hükümetinin sonunun gel- diğini' söyledi. Mordehay, hükümetteki deneyimleri- ni, 'banştan nefret edenier arasında bir dönem' olarak değerlendirdi. Radyoya gö- re Israil Başbakanı Netah- yahu ise Mordehay'ı. par- tisi Likud'a ihanet etmekle suçladı ve "Sen bana gerçek veyalan konusunda ders ve- remezsin''dedı Mordehay lider Netanyahu tarafindan gö- revden alınan Mordehay, yeni kurulan merkezdekı birpartinin liderliğine seçil- di. Mordehay'ın, eski Ge- nelkurmay Başkanı Amnon lipkin-Şahak. eski Maliye Bakanı Dan Meridor ve es- ki Tel Aviv Belediye Başka- nı Roni Milo'nun kurduğu yeni parti adına başbakan- lık görevi için aday göste- rildiği kaydedildi. Israil radyosu, başbakan- lığa adaylığını koyan Lip- kin-Şahak'ın, Mordehay için bundan vazgeçtiğini duyurdu. Radyoya demeç veren Lıpkin-Şahak, "Önemli olan zafer elde et- mek. Bu nedente >eni liste- mizi oluşturmak için hiçbir güçtük hissetmiyorum"' de- di. tsraıl halkının gözünde saygın bir yeri olan Kuzey Irak kökenli eski general ve savunma bakanı Mordehay, Likud Partisi'nin 1996 yı- lındaki seçimlerde elde et- tıgı başarıda büyük payı olan bir isım. Netahyahu hükümetinin en ılımlı ve en popüler kişisi olan Morde- hay, tsrail-FiIistin banş gö- rüşmelerinde Netanya- hu'nun sert tutumundan duyduğu rahatsızlığı zaman zaman dile getiriyordu. Filistin Devlet ilanı gecikebilir KUDÜS (Reuters) - Filistin lideri Yaser Arafat'ın, Avrupa Birliği (AB) ve ABD'nin Filistin'i devlet olarak tanıması ve Israil'in bazı koşullan yerine getirmesi halinde. Filistin devletinin ilanını erteleyebileceğı belirtildi. Arafat ile kısa bir süre önce görüşen AB'ye üye 15 ülkenin temsilcisi, Filistin devletinin ilanının mayıs ayından bilinmeyen bir tarihe ertelemesini istemişti. Arafat ise Batı Şeria ve Gazze Şeridı'ni kapsayacak şekilde bağımsız Filistin devletini 4 Mayıs'ta ilan etmeye haklan olduğunu vuıguluyordu. u , ^, Adının açıklanmasını istemeyen Filistinlı bir yetkili dün, "AB ve ABD'nin Filistin devletini tanımasL tsrairin. Filistin topraklannda yeni yerleşim alanlannı açnıa>a son vermesi ve W'ye River Anlaşması'na uyulaması halinde Arafat, devlet ilanını ertelemeyi düşünebilir" diye konuştu. Aynı yetkili, Arafat'ın, Filistin devletinin ilanı için yeni tarih olarak 31 Aralık tarihinin kabul edilmesini de şart koştuğunu sözlerine ekledi. AB'den üst düzey bir heyetin bu hafta Filistin lideri Arafat ile Avrupa'da bir kez daha bir araya geleceği belirtilirken Arafat'ın şubat ayının ilk haftasında da ABD Başkanı Bill Clinton ile VVashington'da görüşeceği kaydedildi. Batı Şeria'da, yol yapmak için Fılistinlikrin topraklanna el konmasını protes- to eden İsrailli göstericiler dün polisle çaüşü. Başbakan Ecevit: NATO müdahalesi söz konusu olabilir Koso\ a için çözünı planı • Batılı ülkelerin hazırladığı taslak planda Belgrad'ın Kosova'nın özerkliğini tanıması ve Kosovalı Amavutlann da bağımsızhk taleplerinden vazgeçmesi öngörülüyor. Temas Grubu, Kosova sorununu görûşmek üzere bu hafta toplanacak. Dış Haberler Servisi- Ba- tılı ülkeler, Yugoslavya hü- kümeti ve bağımsızlık yan- lısı Kosovalı Arnavutlar arasında çatışmalartn dur- durulması için Temas Gru- bu üyesi Rusya'nın da des- tek vereceğini umduklan yeni bir strateji geliştiri- yorlar. Hazırlanan plan çerçe- vesinde Belgrad'ın Koso- va'ya özerklik vermesi, Ko- sovalı Arnavutlara da ba- ğımsızlık isteklerinden vaz- geçmeleri için baskı yapıl- ması öngörülüyor. Taraf- lann anlaşmaya yanaşma- ması halinde Yugoslav- ya'nın hava saldınlanna, Kosovalı Amavutlann da yalnız bırakılmaya razı ol- maları gerektiği belirtili- yor. Söz konusu planın nasıl uygulanacağının ise Avru- pa Birliği (AB) dışişleri ba- kanlannın bugün Brük- sel'de yapacaklan toplan- tı sırasında açıkhk kazana- cağı bildirildi. AB dışişle- ri bakanlannın Brüksel'de yapacaklan toplantının ilk bölümünde, Yugoslavya Devlet Başkanı Slobodan Miloseviç'in katı tutumu- nu devam ettirmesi halin- de Yugoslavya ve Sırbistan hükümet görevlilerinin AB ülkelerine girişlerini ya- saklamayı tartışacaklan bil- dirildi. AB bakanlannın Milose- viç'ten aynca, Birleşmiş Milletler (BM) savaş suç- lan araştırmacısı Louise Arbour ile işbirliği yap- ması ve Kosova'da bulun- durduğu güvenlik güçleri- nin sayısım azaltması çağ- nsında bulunmalan bekle- niyor. Bxe\it'in Kosova açıklaması AB dışişleri bakanlan toplantısında Yugoslavya Temas Grubu'nun 6 üye- sinden 4'ü de (Fransa, In- giltere, Almanya ve Ital- ya) temsil edılecek. Grubun diğer iki üyesi. ABD ve Rusya arasında bu hafta içerisinde üst düzey görüş- meleryapılacak. ardından Temas Grubu bakanlar dü- zeyinde Londra veya Pa- ris'te toplanacak. Bu arada Başbakan Bü- lent Ecevit, NATO'nun, Sırp saldınlan durmazsa Kosova'ya müdahalesinin söz konusu olabileceğini belirtti. Ecevit, basın mensupla- nna yaptığı bir açıklama- da "Biz bu konuda hem Güvenlik Konseyi'ne hem de NATO'ya başvurduk" dedi. Arnavutlar bölündü Kosovalı Arnavutlann bağımsızlık konusunda gö- rüş birliğinde olmalanna rağmen bu amaçlanna na- sıl ulaşacaklan konusun- da, hiç olmadıklan kadar bölünmüş olduklan belir- tildi. Kosova'nın bağımsızlı- ğı için mücadele veren Ko- sova Kurtuluş Ordusu'nun (UCK) geçen cuma Koso- valı Arnavut partilere 'Ko- sova cumhuriyeti' kurul- masi yolunda çağn yaptı- ğı ve güç kullanılmasına karşı çıkan Kosova Arna- vutlannın liderlerinden Ib- rahim Rugova'ya meydan okuduklan belırtiliyor. Yugoslav>a tarafından tanınmayan Kosovalı Ama- vutlann parlamentosundan bir heyetin dün Tiran'da Arnavutluk hükümeti ta- rafından kabul edildiği ve burada Kosovalı Amavut- lann birlik planını tartış- tıklan bildirildi. H a z a r p e t r o l l e r i Petrol şirketleri Bakû-îran hattmı tercih ediyor • New York Times gazetesinde çıkan haber yoruma göre, Iran lehine lobi yapan tanınmış kişiler arasında eski dışişleri bakanlanndan Cyrus Vance ile Rand Corp. uzmanı ve eski CIA yetkilisi Graham Fuller bulunuyor. NEW YORK(AA) - Ha- yoğun bir lobi faaliyetine zarpetrollerinın Batı'ya ta- şınması konusunda "en eko- nomik yolun r Bakû-lran hattı olduğunu iddıa eden bazı petrol şirketlerınin. Iran'ın ambargo kapsamın- dan çıkartılması için çaba harcadıklan ifade edildi. ABD'nm önde gelen ga- zetelerinden New York Ti- mes pazar ilavesinde ko- nuya ayırdığı uzun yorum haberinde, ABD'nin böl- geye müdahalesinin Rus- ya tarafından olumsuz kar- şılandıjıpa djkkat çeker- fcen Hazar petrollerini Av- rupa pazarlanna taşıyacak boru hattınm izleyeceğı gü- zergâhın hâlâ tartışıldığını kaydetti. Amerikan yönetimi ve kongrenin Bakû-Ceyhan boru hattından yana ağır- lığını koyduğuna işaret eden gazete, buna karşı- lık petrol şirketlerinin en ekonomik yol olarak Ba- kû-lran hattını gördükle- rini ve lran'ın ambargo kapsamından çıkartılma- sını sağlamak amacıyla giriştiklenni yazdı. New York Tımes'a göre, Iran lehine lobi yapan tanın- mış kişiler arasında eski dı- şişlen bakanlanndan Cyrus Vance ile Rand Corp. uzma- nı ve eski CIA yetkilisi Gra- ham Fuller bulunuyor. Yo- rumda, tranlı yetkılilerin şu sıralarda Batılılara şirin gözükmeye çalıştıklart da vurgulandı. Stephen Kinzer imzalı makalede, John Hopkins Ünıversitesi Orta Asya Enstifûsü BaşkiWi>"n*y rickStarr'ın şu görüşü de yeraldı: "Herşev volun- da giderse Iran ticari bir de\1etolarak sistcmiçinde- ki verini alacak. Türkiye, tarihsel bağlan bulunan bölgc ülkelcrijle yeniden yakınlaşacak. Çin. BaO'v- la yeni bir stratejik bağ oluşturacak. Ancak işler yohında gitmezse o zaman jeopolitik bir boşluk do- ğacak ve bölge ülkekri nük- leer silaha sahip bulunma- lan nedeniyle bu, herkes için tehliketi olacaktır." T a h r a n ' d a n u y a r ı 'Azerbaycan'da ABD üssüne hayır' TAHRAN/ERİVAN (AA)- Iran, Azerbaycan 'da bır ABD üssü kurulmasına karşı olduğunu bildndı. Iran Birleşik Ordu Güçleri Baş- kanı Hasan Fınızabadi, bır tören dolayısıyla yaptığı açıklamada, ABD'nin •Azerbaycan 'da bir üsse sa- hip olması ile ilgili müza- kerelerin devam ettiğinı be- lirterek "Israil ile ABD bi- ze kuzeyden >p anaşma>aça- hşıyoıiar. Bu geaşmeleri ve propagandalannı çok dik- kadi Ldiyoruz" dedi. Komutanlığını Ayehıllah ABHamaney'in yaptığı gü- venlik güçleri ile Islam Devrimi KorumaGücü'nün ortak birliği durumundakı Birleşik Ordu Birliği'nin başkanı, ABD'yı de uyara- rak, Azerbaycan'da üs kur- mayı planladıkları Aran bölgesı halkının Şii Müslü- manlar olduğunu ve Iran- lılar ile aynı kanı taşıdıkla- nnı hatırlattı. Iranlı yetkili " Amerikaular \e tsraiHiler bu önemli hususa dikkat etmelDer" dedı. Azerbaycan Cumhurbaş- kanlığı dış polıtıka danış- manı YafaGuluzade.ülke- lerinde bir ABD veyaTürk üssüne ya da bır NATO gü- cüne ihtiyaç olduğu yolun- da önceki gün bir açıkla- ma yapmıştı. umhuriyet jandası YAYSAT B a y i l e r i n d e Cum ^ kıtap kulûbû Çağ Pazarlama A Ş Turkocağı Cad. No:39/41 (34334)Cağaloğlu-lstanbul Tel: (212)514 01 96