Katalog

SAYFA CUMHURİYET 29 NİSAN 1998 ÇARŞAMBA OLAYLAR VE GORUŞLER Dar Gelirli Üretıci ve Tüketiciler İçin... Prof. Dr. ZİYA ÇÖKALP MÜLAYÎM Ankara Üniversitesi Öğretim Üyesi • * lkemizde bugünkü anlamıyla U kooperatifçlHk,Cumhuriyet dö- nemınde başlamıştır. 5 Kasım I997'de bu sütunlarda "Ata- türk'ün Kooperatifç,ilik Düşün ve Eylemleri" başlığıyla yayımlanan ya- zımda aynntılanylabelırttiğim üzere büyük önder Âtatürk. özgün düşün ve eylemleri ve Cumhunyefın kuruluşuyia bırlikte ko- operatifçilıği süreklı özendirmiştir. O gün- lerden bugüne kooperatifçiliğimiz hızlı bir sayısal gelişıne göstermış ve Cumhuriyet'in 75. yılında tanm ve tanm dışı kooperatif sayısı 5 5 bini, ortak sayısı ise 8 milyonu aş- mıştır. Önce şunu belirtelim ki ülkemizin sos- yal adalet içerisinde ekonomik kalkınma- sında, sanayileşmesinde, demokratikleş- mesinde; banşın, çevrenin ve milyonlarca dar gelirli üretici ve tüketicinin örgütlene- rek aracılık ve tefecıliğe, vurgunculuğa ve özellikle de pahalıhğa karşt korunmasında kooperatifçihk büyük önem taşımaktadır. Ne var ki yıllardır yaptığımız araştırma ve incelemelere göre Tiirkhe'de kooperatifçi- Bk, bütün sayısal arbşlara karşın, tekelleşen özel sektör karştsında yeterince etkili olama- maktadır.Nedenı. kooperatıfçılığımızın fi- nansman. üst örgütienme. eğitim ve araş- tırma. mevzuat ve denetim oiarak niteleye- büeceğimiz temel sorunlannın bugüne de- ğin çözülememiş olmasıdır. Şimdi Cumhuriyet"in 75. yılında bu so- runlan burada kısaca irdelemekte ve her bi- n için çözüm önerilerimizi belirtmekte ya- rar görüyoruz. Kooperatifçiliğimizin birinci sorunu fi- nansman'dır Çünkü ülkemizde kooperatif- ler ve üst örgütlen genellikle finansman güçlüğü içerisindedirler. Ortaklann düşük ortaklık payı yüklenmeleri ve kooperatıf- lerin kredi gereksinimlerini karşılayacak özel bır finansman kuruluşunun olmayışı, finansman sorununun başlıca nedenidir. Bu sorun ancak, sermaye \e yönetimine ko- operatıfler \ e üst örgütlerinin egemen ola- cağı bir kooperatifler bankası kurularak çözülebilır(l). tkincisi. üst örgütienme sorunu'dur. Üst örgüttenmesıni tamamlamamış bir koope- ratifçilik hareketı, büyük aracı, tefeci ve holdinglerle rekabet edemez; dış tıcarette ve sanayileşmede etkili olamaz. Nitekim, kooperatifçilığin büyük gelişme gösterdi- ği tngiltere, Isveç, Norveç, Hollanda, Da- nimarka, Almanya, Fransa ve İtalya gibı Ba- tı ülkelerinde kooperatifler, üst örgütlenme- lerini geçen yüzyılın sonlannda tamamla- mışlar ve hatta 1895 yılında Uluslararası Ko- operatifler Birliği'ni (ICA) kurmuşlardır. Ülkemizde ise ancak 1969 yılında, 1163 sayılı Kooperatifler Yasası'nın çıkmasıyla başlayan üst örgütienme. henüz tamamla- namamıştır. 1980'lere kadar olan dinamik gelişme ise 12 Eylül ile büyük bir darbe ye- miş; KÖY-KOOP \e TARKO gibi demok- ratik kooperatıf merkez bırliklen yazık kı feshedılmışlerdır. 1980 sonrası hükümetler ise kooperatif- lerin etkili demokratik üst örgütienmeieri- nesürekliköstekolmuşlar;bırlıklennın \o- gun çabalanna karşm KÖY-KOOP ve TAR- KO, bugüne değin bir türlü yenıden kuru- lamamıştır: daha doğrusu ilgili bakanlık- larkurulmalanna izin vermemektedirler. Her ne değin -TürkiyeMiIU Kooperatifler Bir- fiğrnin 1991'de, Tüketim Kooperatıfleri Merkezi Birliği'nin 1994'te. Ormancılık Kooperatiflen Merkez Birliği'nin 1997'de kurulmalan kısmen olumlu adımlar ise de bunlar da devletten hiçbir özendirme gör- mediklerinden yazık ki henüz etkili birge- lişmeye ka\uşamamışlardır. Ülkemizde kooperatifçihk eğitim \e araş- tırmasına da hiçbir zaman gereken önem verilmemiştır. Bu konuda alınacak en önem- li önlem. kooperatıf üst örgütlen ve devlet tarafından kooperatifçihk okullarının açıl- masıdır. Aynca 8 yıllık kesintisiz temel eği- tımden üniversıteye kadar bütün okullarda kooperatifçihk derslerine yer verilmelidir. Bu arada Türkiye Milli Kooperatifler Birliği bünyesınde bir "Kooperalifçaik Ejp- tim ve Araşdrma Merkeri" kesinlikle ku- rulmahdır. Bu bağlamda, İLO Kooperatif- çihk uzmanı Hüseyin Polat tarafindan 1994 yılında hazırlanmış olan "COOPNET Prog- raını Altında Türkiye ve Orta .Asja Cum- huriyetlerindeki Kooperatif l stÖrgütleri- ni Eğjtiın Desteğiüe(.üçlendinne Projes"nın •gereklı olanaklar sağlanılarak İLO-Ulusal Birlik işbırhğıyle yürürlüğe konulmasında büyük yarar görmektey iz. Kooperatifçihk mevzuatı sorununun esa- sını ise demokratikleşme oluşturmaktadır. Çünkü ülkemizde Cumhuriyefin 75. yı- lında halen kooperatifçiliği düzenleyen ya- salar yetersiz, kanşık \e önemli oranda an- ti-demokratiktır. Özellikle tanm saüş ko- operatifleri \e birtikkti demokratik olrrıak- tan uzaközelbir >asa>a göre de> let güdüm- lii oiarak kurulup işjemektedirler. Bu du- rumu değıştirmek ıçın hazırlanmış olan de- mokratik yasa tasansı, bir türlü Meclis'ten geçirilememiştir. (2). Bu konuda ANA- SOL-D hükümeti'nin yazık ki olumlu bir faalıyetı görülmemektedır. Bizım önerimiz, ülkemizde tiim koope- ratiflerin tek bir demokratik yasaya göre ku- rulupiştemesidır. Buamaçla 1163 sayılı Ko- operatifler Yasası. tümden güdümlü tanm satış \ e 1995 yılı değişikliği nedenıyle kıs- men güdümlü tanm kredi dahıl, tüm koope- ratiflerı kapsayacak ve kooperatifçiliğın 1995 yılı ICA kongresınde dünyaca kabul edilen "ortaklann demokratik yönetimi" ve "otonomi \e bağımsıziık'" ilkelenni içe- recek bıcimde yeniden düzenlenmelidır. Bu tek yasay a göre demokratik yapılan bo- zulmadan. kooperatiflenmızın denetimle- ri de elbette sağlam esaslara bağlanmalıdır. Sonuç Busorunlar.belittiğimizönenlerdoğrul- tusunda bır an önce çözülmelidır. En baş- ta dar gelirli üretici ve tüketiciler oiabildi- ğınce demokratik kooperatifler içinde yer almalıdırlar. Bu sorunların çözümünün, çok yönlü boyutuna karşın esasında bir sı- yasal iktıdar sorunu olduğuna da kuşku yoktur. Nitekim 1950'lerden bugüne ülke- de genellikle büyük sermayeye dayalı si- yasal iktidarlann oluşması. kooperatifçili- ğimizin sorunlannın çözümünü savsaklat- mıştır. Kooperatifçiliğimizin temel sorunlannın çözümü ıçin ülkemizde dar gelirli üretici ve tüketicı ile demokratik halk kooperatif- çıliğinden ve tümüy le gerçek demokrasi- den yana bir siyasal iktidann oluşması ge- rekmektedir. Yalnızca kooperatifçiliğimi- zin sorunlannı çözmek için değil: enflas- yon, irtica\egelirdağılımıdengesızliğive işsizhk başta olmak üzere ülkenin tüm so- runlannı çözmek \e Cumhurıyet'ımızın 75. yılına yakışır bır biçımde ülke ve ulu- su esenliğe ka\ uştuımak için de ne yaptı- ğını bilen, halktan yana. demokratik bir si- yasal iktidara gereksinim olduğu kanısın- dayız. (l)Bak Z O Mülavım. "Kooperatifler Banka- ii KurulmaM". Cumhurı>el. 17 Ocak W% \e Alatûrk'ten Bugüne Kooperatıfçılık. Yetkın Yayın- lan. Ankara 1998 1^1 Bak Z G Mülayım. "Bırlıklenn Vcnıden Yapılanması". Cumhunyei. 7 Mayıs 19%. PENCERE Ya 'Siyasi Çözüm'e Gidilseydi? Şemdin Sakık, "PKK'nın Iki Numaralı Ada- mı" idi. Sakık TECE yurttaşıdır. TECE de ne?.. PKK'ci konuşurken 'Türkiye Cumhuriyeti' demez, 'TECE' diye vurgular; PKK'nin des- teklediği gazete ve dergilerde 'TC yazılır. Amaç ne?.. Varsayıma göre bir yanda PKK var... Karşısında TC. Hedef TC'yi yıkmak üzerinedir, mandacı- lar ve şeriatçılar doğal müttefiklerdir. Tasar- ladıkları plan ne?.. "S/V//"yada "siyasalçö- züm" için ortam yaratmak!.. TC ile PKK ön- ce "karşılıklı ateş-kes" ilan edeceklerdir, son- ra masaya oturup "Kürt sorunu "nu çöze- ceklerdir. Geçmiş yıllarda medyadaki PKK yandaş- ları bu amaçla çok mürekkep harcadılar. Bugün de harcıyorlar. • iki TECE yurttaşı, Abdullah Öcaian ile Şemdin Sakık'ın arası açıldı. 'Birinci adam' ile 'ikinci adam' kapıştılar; ikincisi kaçtı, Kuzey Irak'ta Barzani'ye sığın- da, TECE'nin görevlileri Şemdin Sakık'ı ya- kalayıp Diyarbakır'agetirdiler, 'ikinciadam'\r\ sorgusu yapıldı, tutuklandı, şimdi suç işleyen her TECE yurttaşı gibi yargılanacak... Apo bu arada Sakık'a ateş püskürüyor... Demediğini koymuyor. PKK yanlıları da Sakık' a demediklerini koy- muyorlar, artık Şemdin 'ikinciadam' değil... Ya ne?.. Gözü kanlı katil, yalancı, müfteri, insan müsveddesi, aşağılık... • • Sakık bir canavarmış meğer... • Gelin şimdi birkaç yıl geriye gidelim, bizim medyada köşeleri tutmuş olanların "siyasal çözüm" istedikleri ve PKK ile TECE'yi karşı- lıklı görüşmeye çağırdıkları günlerin dumanı tütmüyor mu?.. "İnsan belleği unutkanlıkla sakattır"; ama, daha dün yaşananları belle- ğimizden nasıl silebiliriz?. Diyelim ki o günlerdeAnkara, medyanın çok satışlı gazetelerinde köşeleri tutanları dinle- yip de "siyasal çözüm" için PKK'yle görüş- melere başlasaydı... Yine diyelim ki birinci adam Apo, TECE ile görüşmelere 'ikinci adam'ını yollasaydı... "Gözü kanlı katil, yalancı, müfteri, insan müsveddesi Şemdin Sakıkla Türkiye Cum- huriyeti bir masaya karşılıklı oturup görüşme- lere başlayamayacak mıydı?. "Siyasal çözüm"u Sakık mı getirecekti?.. • Abdullah Öcaian ruhsat verdikten sonra Şemdin Sakık'ı kınamak ne biçim iş?.. PKK'ye toz kondurmayanlar, terör örgütü- nü kınamaya dili varmayanlar, kanlı cinayet- leri görmezlikten gelenler, çoluk çocuk, yaş- lı genç sivil insanlar öldürülürken PKK ıçin tek sözcük söylemeyenlerin bu vakitten sonra Şemdin Sakık'a sövmeleri ne anlam taşı- yor?.. Sakık, 'siyasal çözüm' için "TECE" ile ma- sa başına karşılıklı oturamadı; ama, suç iş- lediği için Türkiye Cumhuriyeti mahkemesin- de sanık sandalyesine oturacak... ubeler ışıldıyor• • ' • " ' ' - ' • . - • • . . , , w , y U ı . , • . • . , - : . . ; . . , < > . . . . . . . . ; ! « ' •!'''*»'•»""•'• K - - •• • (•• Akbank şubeleri hızla yenileniyor. Sıcacık hizmet yepyeni şubelerde! Akbank, birbirinden çağdaş hizmetlerini "daha çağdaş" bir ortamda sunmak için tepeden tırnağa yenileniyor. Akbank şubelerinin içi de dışı da parhyor. Yenilenen Akbank şubelerinden içeri girdiğinizde, sizi "Müşteri Yardımcısı'' karşılar. Geçin karşısına oturun. Sizi dilediğiniz konuda aydınlatsın, yol göstersin. Müşteri Yardımcısı, sadece danışmanlığınızı değil, siz çayınızı yudumlarken işleminizi hemen yapsın. Gişede ise, hangi gişe görevlisine yaklaşırsanız yaklaşın, hepsi "tam yetkili gişe görevlisi"dir. Siz de gelin bir Akbank şubesine, "0 kilometre" bir şubede hizmet almanın keyfini çıkarın. AKBANK G ü v e n i n i z i n E s e r i