Katalog

7 MART 1998 CUMA CUMHURİYET SAYFA EKONOMI ?İRKETLERDEN • DEDEMAN Bodrum, 4 slısan'da açılıyor. 6.5 nilyon dolarlık yatınmla gerçekleşen Dedeman Bodrum'un açılmasıyla birlikte Dedeman Otelcilik otel sayısını 13'e çıkannış oldu. TOYS"R"US, mağazalannda indirim kampanyası başlatıyor. Çocuk süpermarketi Toys"irUs'da Lego ürürüeri yüzde 50'ye varan indirinılerle tüketicilerin beğenisine sunuluyor. 63 çe^tdeğişikLego ürünlerini kapsayan indirim 30 Nisanl998'e kadar sürecek. • BURGER KING Türkiye, 3 yılda 48 restoran açtı; bu sayı ile ABD'nin ardından en hızh büyüdüğü ülke Türkiye oldu. TAB Gıda Sanayii Yönetim Kurulu üyesi Erhan Kurdoğlu, Burger King Türkiye restoranlannm sayısım 1998 sonunda 80'e çıkaracaklannı belirtti. • INTERTOY, üriin yelpazesine "My Littie Pony"yi ekledL Cingöz, HayalcL, Çevreci, Pudraşeker ve Şampiyon isimli pony'ler, küçük kızların oyun arkadaşı olmaya aday. • TÜRK NOKTA NET, Mavi Jeans ile Türkiye'nin en kapsamh internet projesini hayata geçiriyor. Protokol imzalayan taraflar. Mavi Jeans'in internet ve extranet projelerini gerçekleştirecekler. Web sayfasının üretilmesinin dışında, Turk Nokta Net tarafmdan geliştirilmiş Xtra.Net ürün ailesinden katolog, bülten ve takım uygulamalan da Mavi Jeans tarafından kullanılacak. • GENERAL ELECTRİC, yeniVogue serisfBeyıkama kapasitesini 5.5 kg'a çıkardı. Türkiye distribütörü Genpa tarafindan pazara sunulan Vogue serisu ücretsiz montaj ve 2 yü garantryle sunuluvor. • CİF Likit Jel, tüketicilerin beklentisi doğrultusunda yenilendi. Etiketi ve 1000 gr'hk yeni kulplu şişesiyle yeni Cif Likit Jel. hem doğrudan hem de sulandınlarak kullanılabiliyor. • TUBORG, esmer bira Venüs Stout'u bira sevenkrin beğenisine sundu. Ale tipi bira özeDiklerini taşıyan Venüs Stout, 14 derecelik sıcak ortamda mayalanryor. • BP TÜRKİYE, çevre, emniyet ve ürün kalitesi konusunda, ülkemizde ilk kez uygulamaya konacak birproje geliştirdi. Akaryakıtın şirket depolanndan istasyon tanklanna ulaşdnlmasını kendi kontrolünde gerçekleştirmeye başhyor. Şu ana kadar, bayilerin kontrolünde olan taşıma ve diğer faaliyetleT, bundan sonra BP'nin kurduğu otomasyon sistemi ile özel donanımlı tanker fılosuyla yapılacak. • AYGAZ, tüketkinin ev güvenliğini de dûşündüğûnü. *Aygaz ev kazalanna karşı uyanyor" kampanyası ile ifade ediyor. Tüketiciyi bilinçlendirmeyi amaçlayan Aygaz'ın kampanvası, televizyon kanallarında yayımlanacak olan ve beş ayn dramadan oluşan 3'er dakikalık fibnkrden oiuşuyor. Gelirlerinin azalmaması için üretimi belirli düzeyde tutmakta ısrar ediyorlar Petrolde kotalar savaşı• Hazar petrollerinin devreye girmesi, ABD ve Ortadoğu ülkelerinin işine gelmiyor. Irak üzerindeki ambargo da Ortadoğu ülkeleri başta olmak üzere, ihracatçı ülkelerin yaranna işliyor. PROF.DR.EROL MANtSALI Dünyada yılhk petrol tü- ketimi yüzde 1 dolaymda büyüyor. Bunakarşıhk, pet- rol ihraç eden ülkeler ara- smda, ûretim kotalannı art- tırabilmek için gizli bir sa- vaş yürütülüyor. Ancak üretim artarsa. talepl art- madığı' için fıyatlarhızla düşerek dünya bazında, sektörün gehri azalacağından oligopolcü yapıbu- na izin vermemektedir. îhracatçı ülkeler, çoğunlukla. 'gönüUü olarak' ortaklaşa üretim kotalannı belirler. Sistemi bozmak isteyenler, büyükler tarafından, 0 ya ambargo • ya da silah zoru ile yola getirilir. 1990 sonrasında, Doğu Blo- rezervlerinîn dağılTrnî Hazar %16/27.2milyarton Ortadoğu (S.Arabıstan, Kuveyt, Irak, Bahreyrv, Iran, B.A.E) ku'nun cökmesi ile piyasanın oli- gopolcü yapısırun denetimi. daha da karmaşık duruma geldi. Çünkü büyük ülkeler, 'ekonomiköncelik- lerini' daha fazla öne çıkardılar. Batı Bloku büyükleri arasında, 1990 öncesindeki petrol çatışma- ları, belirli sınırlar içinde yürütü- lürken 1990 sonrasında durum de- gişti. Orneğin Fransa, ABD ile soğuk savaşdöneminde göze alamayaca- ğı bir yanşma (v eya karşı koyma) içine girdi. Önümüzdeki yıllarda Almanya ve Japonya'nın da Fran- sa'nın durumuna gelmesi bekle- nebilir. Fransa, Almanya ve Japonya. petrolde dışa bağımlı büyük tüİce- ticilerdir. ABD en güçlü ülke ABD bugün, • rezervlerin önemli bir bölü- münü denetimi altında tutuyor. • büyük askeri gücü ile ulaşım yollannı denetleyebiliyor. • pazarlamada büyük fırmala- n kanalı ile etkinliği var. % oligopol piyasasını yönlen- diren en güçlü ülke konumunda. Bu piyasada ABD'nin Ingıltere ile uyum içinde çalışması, petrole bağımlı durumda olan Japonya, Almanya ve Fransa'yı rahatsız et- mesıne karşın. petrol sektöründe. 'paylannı artnrmak\ isteyen bu ülkeler, ABD'nm bugün dünya üzerindeki konumu ve üstün gücü yuzünden, şimdilik bu ko- nudabir şey yapamamakta- dır. Hazar Denizi ve çevre- si (Kazakistan, Türkmenis- tan ve Azerbaycan), yeni açıklanan verilerle, dünya rezervinin yüzde 16'sını oluşturuyor. Ortadoğu'dan (yüzde 55) sonra dünyamn en büyük rezervini ellerinde tutuyor- lar. Ancak önümüzdeki, 10 yü içinde, bu bölgenin dün- ya piyasalanna büyük çap- h girmesi sonucu; # ya diğer bölgelerde üretimin kısüarak fıyatlann düşmesinin engellenmesini gerektirecek, • veya fiyaüar hızla dü- şecek. Hazar planları Her iki seçenek de ne ABD'nin ne de Ortadoğu ülkele- rinin işine geliyor. Arap ülkeleri ve Iran, Hazar'ın devreye girme- sini kesinlikle istemezler. Irak üzerinde 'ambargonun bu- lunmasr da Ortadoğu ülkeleri baş- ta olmak üzere, ihracatçı ülkelerin yaranna olan bir durumdadır. Sorunun temelinde, 'arz-talep dengesinde. ara bugün fiilen oluş- turanveyönlendiren ülkelerin sta- tükoyu bozacak gelişmelere karşı çıkmalan' yatmaktadır. Katma Değer Vergisi satıcıya ödettirildiBilirkişi raporlann- dan sonra, bu konuda verilen mahkeme kararlan da Katma Değer Vergisi'nin "mal ve hizmeti teslim e- den kişi ya da kuruluş" tarafından ödenme- si gerektiğini gösterdi. KDVnin satıcı tara- fından ödenmesi gerektiğini gündeme geti- Koşar Cumnurtymt T , Caa 3B/-İ 1 & t s TAHBUL. (O 212) S12 OS O5 « K S (O 212) 51* O7 31 ren, takip tutan 12 milyar 286 milyon 904 bin 700 liralık KDV davasının sonucu. bi- lirkişi raporu doğrultusunda oldu. Bilirkişi raporuna dayanarak u mal vehiz- metiteslim eden tarafindan ödenmesigerek- tiğtaT duyurduğumuz KDV'yle ilgili mah- kemenin kararı, vergıyi satıcmın ödemesi gerektiği yönünde sonuçlandı. Söz konusu dava, 35 dükkânım satan Ali thsan Hayırboğlu tarafından, gayrimenkul- leri alan Bank Ekspress'in KDV'yi ödeme- ye itiraz etmesi üzerine "itirazın iptaü" is- PHIUPS ÖN ÖDEMELİ KAMPANYA temiyle açılmıştı. Verilen mahkeme karan. davalı (ahcı) bankanın, davacı (satıcı) Ha- yırlıoğlu'na sözleşmede KDV'yi ödeyece- ğine dair bir sözü bulunmaması üzerine iti- razın iptali reddedildi. Bankanın öngörülen satış bedelini ödediğinin ve bunun dışında KDV'yi ödemesi gerekmediğinin ifade edil- diği mahkeme karan üzerine, KDV, malı sa- tan kişi tarafından ödendi. Mahkeme karan lstanbul 5. Asliye Ticaret Mahkeme- IKILENECEKSINIZ! ETKILENMEYECEKSINIZ! sı'nde verilen 1995-1147 nolukararda, şöy- le denildi: " Bilirkişiler raporiannda, protokolû incelcverek. KDV mükeUefınin kim olduğu- nu, KDV'de matrahın ınceknmesinden son- ra, 3065 Sayılı Kanunu'n 8/a maddesinegö- rega>rimenkuUerinsatıhnasındabunlansa- tarüann mükeUefolduklan açık seçik kabul edilmiştir... Ohalde sablan şeyin aucınınkul- lanımına terk edilmesi tarihi de saücmm KDV vergi mükeUefiyctinin başladığı tarih- tir. Tatbikatta vanılgı\a düşülen olay şudur: KD\"'de verginin mükei- tefı saüadır, ancak KDV mükellefleri verg^ye tabi iş- lemleri nedeniyle ödeyecek- leri vergileri ver^de intikas yoluyla abcüara yüklerier. Bu birçoklannın yasa buy- ruğu sandıklan olay yasa buynığu değildir.- Protokot- de, KDVnin ahaya aitoldu- ğuna dair bir tnaddeye ras- lanmamaktadır ve bu du- rumda davacının protokol hükümlerine aykın olarak daha sonradan KDV'yi da- >abdan istemesl versinttrJ* Kararemsal gösterüebilir Philips EuVoiihe televızyoAIUI'lll : Philips'in Ön Ödemeli Kampanyası'n üstün görüntü ve ses kalitesinden fiyat artışından da, vade farkından \ mutlaka etkileneceksiniz. kesinlikle etUilenmeyeceksiniz. | DA ETKİLENECEKSI 7) !J •, ana 37 ekran hediyc! KODNO 14 VT IJ42 M FT IStî JOPT \hn 21 PT 1542 îi rr ı«3 25PT+403 28PT450J ÜRÜN 37 CM. RTV "SUROUhS" 37 C!f, TXT - RTV -ajROUNE- 51 CM, RTV "EUROUNE" 51 CM. TXT . RTV -RIROUNr 55 CM, TXT - RTV "EUK,OUNE" SS CM. TXT - RTV "EUROUNf U CM, STÎREO - TXT - RTV "EUROUNK" 70 CM. STERSO - TXT - RTV "EUROUNr n BOUUI MJUU iT OIMN M&n n» n *m *ı*rt ıısi) KDV X 23 23 U 23 2) n 23 23 23 FİYAT 71 £50.000 8C.250 0OO 96420000 W«O0OO 109 260.000 ^l!3W0.OO0 I54.68C.000 2)0.900.000 2S5.000.O00 HEMEN TESLİM PHJtNAT +2 TAKStT PEŞİNAT TAKSİT 23 950000 26 750 000 32.140 000 33310000 36.420 000 37.960000 51340000 70.JOO.000 TOPIAM TvrrAn 71850000 80 250 000 % 420 000 99 930.000 109_260.000 1)3.830 000 IS4.6800O0 210.900.000 MAYIS TESÜMİ PEŞtNAT + 5 TAKSİT PEŞİNAT TAKSJT 1! 980 000 13 380 000 16070000 16.660000 18210.000 18.980.000 25 780.000 4X500000 TOPLAM TUTAB 71880000 ^80 280000 96 420 000 99 960.000 109.260.000 115880000 154.680.000 255.000X100 HAZHtAN TESUMİ PSJİNAT + 7 TAKSİT PE?İNAT TAKSİT 8980 000 10 030 000 12.050.000 12490000 13.660000 I4.24O.OOQ I9J40000 31.880.000 TOPUAM TUTAR 71.840090 80 240000 96 400000 99 920000 109.280000 II392OOOO 154 720000 255.040.000 Mart sonuna kadar Philips bayilerine uğrayın, ön ödemeli kampanyadan yararlanın! 1)800 211 40 3»"X 0800 211 41 II~X 0800 211 41 U ) PHIUPS Sözkonusu Ali thsan Ha- yırlıoğlu ile Bank Ekspress arasındaki dava sonucunda verilen karartemyize de git- ti. Yargıtay 19. Hukuk Da- iresi'nin de karan aynı yön- de olurken, onayda, taraflar arasında 9 Kasım 1994 tari- hinde yapılan sözleşmede, gayrimenkullerin satış be- dellerine ait KDVnin dava- lıya (alıcı) ait olacağına da- irbir hüküm bulunmadığına dikkat çekıldi. Kararda şöy- le denildi: ".».Tapuda borç tasfiyesi amacıyla davalı bankaya saüşı yapdangayri- mcnkullerin satışbedeli ü/e- rinden tahakkuk edecek KDN'de davacı saöcınınso- rurrüu bulunmasmagöre da- >-acı veküinin yerinde görüi- meyen bütün temyiz itiraz- lannın reddiyle usul ve ka- nuna uygun bulunan hük- mün onanmasına_," Mahkeme ve Yargıtay'ın kararlan emsal teşkil edece- ği için, alışverişlerde haksız yere KDV ödemesi istenen tüketiciler dava açabilecek- ler. Duyuru yapüması zorunlu "KDVnyatlaradahüdir1 ' duyurusunun bulunduğu yerlerde yapılan alışverişler- de, tüketici, KDV'yi ödeme- yi kabul ederek alışveriş ya- pıyor. Perakende satış yapan yerlerde KDVnin satış be- delının içine eklendiğinin duyurulması yasal bir zo- runluluk. Duyurunun asıl- maması durumunda KDV- nin istenmesi de yasalara ay- kın. Böylesi bir duyuru yap- madan, KDVyi töceticiden sonradan talep eden satıcı- lar, dava edilebilir. Tüketici, KDVnin bek- lenmedik bir şekilde fatura edilerek kendisine ödettiril- memesi için sözleşme hü- kümlerine açıklık getirilme- sini sağlamalı. Aksi halde, satıcılar, dava örneğinde ol- duğu gibi KDV'yi sonradan isteyebiliyor. YORUM OZTİN AKGÜÇ Merkez Bankası ve Ekonomik Kalkınma Merkez bankalarının gelişmekte olan ülkelercle iş- levleri ne olmalıdır? Gelişmiş ekonomilerde merkez bankalannın işlevleri ile gelişmekte olan ülkelerdeki işlevleri arasında fan^lar olabilir mi? Bizler genellikle gelişmiş ekonomilerdeki uygulamaların etkisi altın- da kaldığımız için yorumlanmızı, önerilerimizi, bu et- kilerin doğrultusunda yapmaktayız. Günümüzde merkez bankalarının temel görevinin fıyat ve fınansal pazariarda istikrar sağlamak oldu- ğu, gelişmiş ülkelerde genellikle savunulan görüştür. Merkez bankalan ekonomik kalkınmada görev al- malı mıdırlar? Gelişmekte olan ülkelerde bu soruya verilen yanıt, olumsuzdur. Merkez bankalarının eko- nomik kalkınmada işiev üstlenmelerinin, onların te- mel işlevi olan istikrar sağlama amacına ters düşe- ceği, kaynak savurganlığına yol açacağı ileri sürül- mektedir. Ekonomik kalkınmanın ana amaç olarak benim- sendiği Ikinci Dünya Savaşı sonrası yıllarda merkez bankalannın özellikle gelişmekte olan ülkelerde eko- nomik kalkınmadaki rolü sorgulanmış ve merkez bankalannın bu konudagörev alabilecekleri geniş bir kesimce benimsenmiştir. özellikle gelişmekte olan ülkelerdefınansal pazariann yeterince gelişmemiş ol- ması, bankalann daha çok kısa süreli riskler üstle- nerekticaret, genelde hizmet sektörünü fonlama egi- liminde olmalan, yabancı paraya bir servet biriktir- me aracı olarak talebin yüksekliği, kalkınma konu- sunda merkez bankalannın etkin bir biçimde görev almalan tezinin güçlenmesine yol açmıştır. Merkez bankalannın ekonomik kalkınmada görev almalan görüşüTürkiye'yideetkilemiş;1960'lı yıllar- da "planlı ekonomi" dönemine girdikten sonra, TC Merkez Bankası Yasası ve TCMB'nin uygulamalan bu doğrultuda değişikliğe uğramıştır. 1970 yılında 1211 sayılı yasa ile TCMB'nin yetki ve görevleri ye- niden düzenlenirken bankaya, yatınm projelerinin fı- nansmanı için orta süreli reeskont kredisi verme ola- nağı sağlanmıştır. TCMB, başlangıçta vadelerinin bi- timine en fazla beş yıl kalmış senetleri reeskonta ka- bul ederek bankalara özellikle sınai yatınmlan fonla- ma için kaynak sağlarken, daha sonra bu süre sekiz yıla değin uzatılmıştır. TCMB ayrıca selektrt (seçici) ve özendirici önlemlerie bankalardaki fonlan ekono- mik kalkınma amacına yönlendirme politikasını be- nimsemiştir. Bu bağlamda, öncetikli sektörler için düşük reeskont faiz oranlan uygulamış; faiz iadeleri yoluyla kalkınma amaçlı yatınmlarda kaynak maliye- tini azaltmış; tercihli mevduat munzam karşılığı uy- gulamasıyla bankalann yatınm amaçlı kredilerin fon- lanmasında kullanacaklan mevduatta karşılık oranı- nı sıfıra düşürmüş; hatta bankalan, kredilerinin yüz- de 20.0'sini, orta vadeli kredi alarak teşvikli yatınm- lara ayırmaya zorlamıştır. TCMB'nin istediği kalkınmaya dönük politikalar, 1980 sonrasında degışmıştir. Banka 199O'lı yılların başlanndan itibaren kalkınma amaçlı seçici (selek- tif) uygulamalara ve bankalara orta süreli reeskont kredisi verme uygulamasına son vermiştir. Özellikle 1980'li yıllann sonlanndan itibaren Merkez Banka- sı'nın temel işlevinin ekonomik kalkınma degil, fıyat istikran olduğu görüşü, hükümetlerce ve TCMB yö- neticilerince genelde benimsenmiştir. Bankaalık sektörünü, daha genel bir deyişle fı- nansal sistemi denetim ve gözetim altında tutmanın amaçlarından biri de fonları ekonomik ve toplumsal açıdan öncelikli alanlara yönlendirmektir. Ekonomik istikrar bir amaç olduğu gibi; yönlendirme, kaynak- lann ekonomik kalkınma amacına dönük olarak kul- lanılması ya da kullandınlması da bir amaçtır. Bu a- maç Bankalar Kanunu'nda da vurgulanmıştır. Türkiye fiyat istikran yanı sıra ekonomik kalkınma amacını da öncelikle göz önünde bulundurmak zo- rundadır. Merkez Bankasf nın seçici (selektif) uygu- lamalarla, kaynak savurganlığına yol açmayacak bi- çimde, ekonomideki birikimleri kalkınma amacına dönük olarak yönlendirimesi, kanımızca TCMB'nin temel işlevleri arasındadır. Batı'nın benimsediği gö- rüşlere, uygulamalara öykünme yerine, Türkiye'nin gereksinimlerine uygun politikalar üretip uygulamak dahaussaldır(rasyoneldir). Kanımızca, 1970'li yıllar- da olduğu gibi, TCMB, kalkınma finansmanında da hem kaynak sağlayıcı hem de yönlendirici olarak gö- rev almalıdır. Amddevrine yosolkdıf HAZALATEŞÇAKIR Turizm Bakanliğı'nın, Türkiye'nin turizmpotan- siyelinin en yüksek yöre- lerinde bulunan arazüeri- nin tahsisine ilişkin tartış- malar sürerken, kalkınma- da öncelikli yörelerde ya- tınm yapacaklara bedelsiz arsa ve arazi tahsisine yö- nelik son hazırlıklar ta- mamlandı. Uzmanlar, Hazine ara- zilerinin bedelsiz devrini "ya^nalama" olarak nite- lendirerek, u Hazine arazi- lerini vermek. so>gunlara, rantiyecilere kapı arala- makhr" açıklamasını yap- tılar. Maliye Bakanlığı Milli Emlak Genel Müdürlü- gü'nce hazırlanan "Kal- kınmada Öncelildi Yöre- lerde Yapılacak tstihdam Yarancı ve Teşvik Beigeii Yaünmlar İçin Gerçek ve Tüzel Kişfler'e Hazine'y* Ait Arazi ve Arsalann Be- delsiz Devrine tUşkin Yö- netmelik"in bir hafta için- de açıklanacağı ögrenildi. Yönetmeliğe göre, organi- ze sanayi bölgeleri önce- likli olmak üzere kalkın- mada öncelikli 50 ildeteş- vik belgesi alarak yatınm yapacak olan ve en az 10 kişi çalıştınlmasını öngö- ren kişi ve kurumlann be- delsiz arazi ve arsadan ya- rarlanabileceği bildirildi. Üzerine, organize sanayi bölgeleri kurulacak olan Hazine arazilennin gerçek değerlerinin belirlenerek, il özel idarelerine venle- ceği kaydedildi. Bedelsiz arsa ve arazi devrinde en çok eleman çalıştıranlara ve halka açık şirketlere ön- celik verileceği açıklandı. Rantiyeye firsat Turizm Bakanliğı'nın çevre. doğa, arkeolojik de- ğerlerini dikkate almadan arazi tahsis etmesini eleş- tiren uzmanlar, "Hazine arazUerinin saölmasıyla bütçe açıklan kapatıla- maz. Saülmasınıntemelin- deki neden budur. Ancak bu rantiyecilerekapı arala- maknr" görüşünü dile ge- tirdiler. Uzmanlar, "Karnu top- raklanndan yalnızca pa- rası çok olanlar değü, top- lumdaki herkesin \arar- lanması sağlanmabn açık- lamasını yaptılar. Turizm Bakanliğı'nın arazi tahsis ettiği isımler arasında, G. Birliği Baş- kanı ve Ankara Un Sana- yii'nin sahibi tlhan Ca>- cav (Antalya Demre Taş- dibi), Baymdır Holding'in sahibi Kamuran Çörtûrk (Beldibi). lstanbul Topka- pı Eresin Otel'in sahibi Bircan Eresin (Antal^a Demre), Nurol tnşaat'ın sahibi Nurettin Çarmıktı ve Hasan Ceylan (Erzu- nım-Palandöken) da var.