Katalog

SAYFA CUMHURİYET 8 KASIM 1998 PAZA OLAYLAR VE GORUŞLER Türkiye Cumhuriyeti' Ne Demek? Prof. Dr. A.M. CELAL ŞEÎSGÖR İTÜ Maden Fakultesı Jeolojı Bolumu Avnıpa Akademısı \e TLBA ınesı 'İnsanlarn havatına. faalıyetıne hâkım (egemen)olan ku\\et ıbdâ (yaratma) \e ıcat kabılıvetıdır" Kemal Ataturk sayın okuyucunun bu yazının başlığına ozellıkle dıkkat etme- Mnıdılıyorum "Cumhuriyet ne demek? diye sormuyorum orada. "Turkiye Cumhuriye- ti ne demek?" dıye soruyo- rum Ben yurtdışında okuyan bır gençken Ataturk'e pek kızardım ABD'de geçırdı- ğımsekızyılım bendetanhsiz,koksuz.eşit- lığe duzevsızlık yaratacak derecede duş- kün Amenkan toplumuna karşı cıddı bır antıpatı uyandırmiştı Herkesı okutayım derken okumak kavramını yozlaştırmış. hak koruyorum derken bılısızı (cahılı) kol- lar olmu$. seçkınlenn akıl değıl y alnız pa- razengiııiolduklan bu ulke, bana yaşlı Av - rupa'yı çok ozletır olmuştu Kulturel ser- vetı. zengın dıllen, akjlcı. seçkıncı tutumu. yaşları neredeyse bın yıla yaklaşan ünı- versıtelen veonlannotekduzelıkten uzak gelenekle yenılıgı en yaratıcı şekılde bağ- daştıran \enmlı akademık ortamları ıle Avrupa benım gıderek daha çok degennı anladığım \e ozendıgım bır >er oimuştu Turkıye de Avrupa gıbı olsun ıstıyordum Bır Istanbullu bakışaçısından, bızım de es- kı bır tarıhımız, koklu bır kulturumuz ol- duğuna ınanıyor. Ataturk un vedevnmle- nnın daha çok bır ısyan ruhuy la bu koklu kulturu de\ ırdıgını sanıyordum \ıye bız de Ingılteregıbı sureklılıgi onur\egu\en \eren anayasalı bır monarşı olamazdık kı dıyeaklımdangeçıyordu Ataturknizisan- ki Amerika'ya benzetmeyeçauşıyor'du gı- bı gelıyordu bana lstanbul'a yuzyılımı- zın ıkıncı vansınd? kırsal kesımden gelen hucumla bu dunya ınusı şehrın uğradığı felaketın faturasını Ataturk'un etendılıgı egıtımsız koyluye vermesinde buluyor- dum\ebunuaffedemıyordum Aılemmbu fıkırlenme gosterdığı -»ert tepkıy ı de. aıle- sıne kafa tutan her genç gıbı oniann bu ış- len anlamadığına bağlıvordum Ne zaman kı Turkıye ye gerı dondum \e Ataturk un yok ettıgını sandıgım o es- kı \e zengın ('"l kulturu aramaya koyul- dum. karşıma bır bır çıkan fecı gerçekler benı denn bır duş kınklığına \e engın bır uzuntuye ıttıler Duş kırıklığım, var oldu- ğunu sandığım o kulturun ıçı boş bır kılıf- tan ıbaret olduğunu keşfetmem nedenıy- leydı Bıreysel becenve dayanan çok gu- zel \ e zanf sanat eserlenmızm olduğu kuş- kusuzdu. ancak bunlar evrenselleşeme- mışlerdı Bu nedenle de ne gehşebılmış- ler. ne de e\ rensel değerlere katkı > apabıl- mışlerdı Gerçekle temasa gelmeden ıç dunyamızda pek hoş duşunceler, soy lem- ler gelıştırmiştık Ama eleştırel akıl denetımındekı du- şunceyı toplumsal bırgelenek kılmayı ge- rektıren bılımde ve dolayısıyia uygarlıkta, Ataturk'un Manastır'dakı cogratya tıoca- sı zavallı Bursalı Mehmet Tahir Bey'ın tum gayretlerıne karşın sıfıra ondan ayırt edılemeyecek derecedeyakındık Halk eğı- tımımız hemen hemen yoktu Ulkemızın çekırdeğı Anadolu'y u neredey se taş done- mı koşullanna ıtmıştık Sağlık koşulları dehşetvencııdı İletışımınherturlusuola- bılecek en ılkel duze> dey dı Bırakınız dun- yayıızlemeyı kendısınırlıkulturumuzubı- le oğrenemez \ e oğretemez durumday dık Halk. ıçenğının pek azını bıldığı dınının gereğı sandıgı \e çoğu ıçın sadece bırad- dan ıbaret olan Halıfe ve Sultanının kul- lugundan başka herhangı bır toplum ılış- kisinden habersız bır güruh'a donuşmuş- tu Akıl ve onun urunu olan msan haysı- yetı tum Ckmanlı ulkesındekı Musluman Turk nufusu ıçınde dıbe uırmak uzerev- dı Ataturk ısy ana değıl ba^ındakılerce goz- den çıkanlmış olan bu korkunç enkazı de\ - ralmaya y eltenmıştı Bu hazın ulke ve halk yıkıntısından duny anın en u> gar ulkelenn- den bmnı yaratmaktı azmı Herkul'e bıle parmak ısırtacak bu olanaksız ış yapılabı- lır mıydı' Hıç kırme ıhtımal vermıyordu I>te burada Ataturk yalnızca \e yalnız- ca tum durnanın derterden Mİdığı halkı- na o ınsan harabesı halıne gelmiş olan sevgılı ulusunaguvenıyordu Sakarya Mey- dan Muharebesı'ndenonceordunun yarı- Mnın kaçtığını du\ unca kızmak \enne ke- derlenmış "Birulkeyi vu/yıllarcakapalı, cahil futarsanı/.sonucu boy leolur" dıy e or- dunun durumuna değıl mılletının ıçınde bulunduğu akıl setaletıne hayıflanmıştı Ataturk. Turk ulusunun ıçınde bulunduğu maddıdurum bılgısı \egörgusune halde olursaolsun onunbıyolojıkolarakdunya- nın en ılerı uluslanndan tarklı olmadığını bılıyordu O ulusları ılerı yapan. zekâyı adarngıbı kullanabılmek. \anı akıllı olrrıak- tı Bunu Turklere hatırlattığı takdırde on- lann da başka uluslardan aşağı kalmasa- cağı kesmdı O halde, o ulusuna zekâsını hatırlatacak, o zekâvı kıniseye gusenmeden kımseye ınanmadan \aînızca \e \alnizca kendı gorgu ve bılgisi çerçevesınde kullanması gerektığını oğretecektı Akiın en çok ken- dini gösterdiği geliştiği yer bilimdi.O hal- de >oi gostericimiz, murşidimiz bilim ola- eaktı.Bunun dı^ındakı tum yollann ne bu- v uk felaket olduğunu tarıh bıze acı acı oğ- retmı^tı Tekrar o hataya duşmeyecektık. tekrar ınsan haysıyetımızın çığnenmesıne ızın \enneyecek. kım^elere kulluk etmeyecek- tık Bunun ıçın bızı bılımden uzak tutmuş geçmişin yalancı görkemine ders alacağı- mız bır hata olarak bakıp her akıllı ınsan gıbı aynı hatavı tekrarlamayacaktık l^teTurkıyeCumhunyetı yuzlerceyıl- lık bır \anli!}tan ders almanın. Turklenn ken- dı akıllarını kendılennın kullanmasını sağ- layacak bılımsel bır adımın gereğı olan yenılığın ıfadesıdır Turkıye Cumhunye- tı'nı basıt bır yonetım \e de\let tarzı de- ğı>ıkhğı banmak Turk tanhıran kanımca bu en onemlı donemecını tamamen yanlışan- lamak olur Türkiye Cumhuriyeti, Türk insanının uygarük iddiasının en gur ve en inandıncı haykınşıdır. "5 yıl once Turkı- \e C umhum etı \ atanda^lan her turlu dog- ma'yı onların sımgelenvle (sembolleny- le) bırlıkte sınırları dı^ma çıkararak artık kendı yaşam çızgısını kendı akıl \e bılgı- sının tay ın edecegıne karar \ ermı^ \ e der- halbılgısınıarttıncıçalışmalarabaşlamış- tır Ataturk'un kurdugu Turkıye Cumhu- riyeti. dunyadakı tum obur cumhunyetler- den tarklı olarak geçmı^ı ınkâr etmek $oy - le dursun. geçmışten gayet aynntılı ders ala- cak kadar onu anlanıı^ bılgılı \e akıllı ın- sanların eserıdır "Biâm yolumum çizen, içindeyaşadığimızyurt bağnndan çıklığı- mız Türk milleti v<e bir milletler tarihinin binbir facia ve ıstırap kavdeden yaprakla- nndan çıkardığımız neticeterdir"(\) demı- yornıuydu Ataturk0 Benım eskıden ımrendığım geçmış kul- tur hazınelerımızın pek çoğunu da ancak Turkıye Cumhurıyetı'nın bılım anlayı^ı toplayıp bızlenn ve tum ınsanlığın kulla- nımına sunmu^tur Turkıye Cumhunyetı. yurttaşlannı ya;>adıklan yer konuştukları iehçe, manç ya da herhangı bır ba^ka ol- çute (kıstasa) gore sınıflamamay ı, boyle sı- nıfların açık-gızlı hâlâ \ar olduğunu Av- rupa'dan oğrenmıştır Bır kurt başının ya da ay-vıldızın de\let amblemı olarak ba- zılannca duşünulduğu yerde, Turkıye Cum- hurıyetı'nı temsıl edebılecek tek sımge- nın ınsan başı olabıleceğını soyleyen Ata- türk(2), yenı devletımızın temel oğesının de yalnızca ınsan olduğunu en açık bıçım- de vurgulamıştır Turkıye Cumhunyetı'nın en esaslı değen eleştırel akıl \e onun te- mel oldugu ınsan haysıyetıdır Ben butun bunlan fark edıncedır kı ıçın- de yaşadığım devletımın A\Tupa'nın en koklu taçlanndan, en eskı cumhunyetle- nnden çok daha koklu \e soylu (asıl), bı- lımsel temellen olduğunu anladım Turkı- ye Cumhunyetı. yurttaşlanna yuzyıllardır kavramını bıle unuttuklan insan haysiye- ti'nı ıade eden. ınsanı ınsan yapan en yıi- ce ozellık olan aklı yaratıcı eleştın dene- tımınde kullanmayı tek yaşam yontemı olarak gosteren v e oniann ortak urünu olan çagdaş uygarlığı ulusal hedef olarak sap- tayan, dogma'lardan annmış, toplumun sureklı e\ nmleşmesını olanaklı kılan yep- yenı bır varlık felsefesıdır1 Ataturk'un 29 Ekım 1933'tecoşkuylaokuduguOnuncu ^ ıl Nutku'nda Cumhunyet Bayramı ıçm u En büyıik bayramdır" dıye haykırması. bu nedenle bır polıtıkacının. bır dev let baş- kanının bır kutlamada yapması beklenılen sıradan bır gostenş değıl. butun dunyanın hayret dolu bakışları onunde kullenn ıçm- den bılımsel yontem ızlenerek yaratılmış olan yenı uygarlık kalesı karşısında birdâ- hi'nm ılıklenne kadar duyumsadığı (hıs- settıgı) ıçten bırcoşkunun dıle gelmesıdır O'nun coşkusu ve O'nun bıze kullanma- mızı anımsattığı aklımız. bızı guven ıçın- de uçuncu bın yıla taşıyor Bu uçuncu bın yılda bız Turkıye Cumhunyetı yurttaşlan da uygarlığa kendı pay ımızı katmak. dun- yadakı saygın yenmızı almak ıstıyoruz 75 yılımızda "En Büyuk Bayramımız" hepımıze kutlu olsun II) Afetinan 1959. Ataturk Hakkında Haiıralar \ e Belgeler Turkıve Iş Banka- sı, Ataturk ve De\rım Serısı 10, Ankara i 296 (2)A\m\er,s 182 T urkıye ceza hukuku alanında buyuk bır og- retmenını yıtırdı \ ıllardan ben onemlı sağ- lıksorunlanylasavaşanProf Dr Faruk Erem evrenm sonsuzluğuna adımını attı \etıştır- dıgı bınlerce ogretım üyesı, yargıç avukat, savcı yonetıcı ve hukukçuyu gende bırakarak O. ken- dı alanında hocalann hocası'ydı Bız tstanbul Hukuk Fakultesı'ndegorev yapan EremhocanınogTencısıota- madık Ama bir hukuk bilgini olan Faruk Erem hepı- mızın ogretmenıydı Ceza \e L'sul Hukuku, Adalet Psi- kolojtsi.HumanistHukukDoktrinive AdaletSiyasetialan- lannda bır kaynak nıtelığı taşıyan 50'yı a^kın kıtabı, yuzlerce y azısı. konteranslan konuşmalan ve sav unma- İan Turkıye hukukçulan ıçın oteden ben yol gostencı oldu Ulkemızde humanıst hukukun anlaşılması ve tanıtı- mı konusundakı çabalannı unutmak olanaksız Yazdığı "•Bir Ceza Avukatının Anılan" Ankara Sanat Tıyatrosu tarafından sahnelenmiş ve on bınlerce ınsana insanın do- ğuşta suçlu olmadığuu, suçu ekonomik ve toplumsal ko- şullann yarattığııu. suçlann oluşumunda eğitimsizliğın 'buyuk rol oynadığını ogrettı "Suçluyu kazmmz, alîm- dan insan çıkar" ozdeyışını o dıle getırdı Faruk Erem'in Ardmdan Turkıye Barolar Bırlığf nın kunjluşu ıçın voğun ça- balar gosteren bırlığın on vıl başkanlığını vapan. bolge toplantılannda gunun onemlı hukuk sorunlarını ele ala- rak bunlann tartişilmasını sağlayan Faruk Erem aynca Turkıve'nın çozum bekleyen hukuk konulanna kuram- salvepratıkaçılımlargetırmeveçalışrrnşiır Hukukdev- lett hukukun üstunlıiğü. diyalektik. divakktigin ceza yargüamasına >ansrtılmasLdiyalektikvecaprazsorgu Oîş- Idleri konulannı uygulama ve yerlı ve vabancı mahke- me kararlanyla açıklayıp somuta ındırgeyerek Turkıye hukukçulanna yol gostencı olmuştur O, ınsan haklannın kendı evrensellığı ve sınırsızlıgı ıçınde, etık kurallar çerçevesınde genel. pozıtıf bır hu- kuk duzenının temelı olmasını savunuyordu Buturde- ğerlendırmelen. hukuk anlay ışının da kay nağı olmuştu Ona gore "Vasalan idare eden yasalar da vardır. Bu da insan haklan ve ahlak kuraUandır-, Hukukun bütün ta- rifleri eksiktir. Doğrusu ştıdnr: Huknk ınsaftlıktır." Burada sadece kımı özellıklennı belırtmek ısfedığı- mız buvuk oğretmenın kendi ilkelerine bağtıfağını da be- lırtmemızgerekır 12 Mart Mkıyonetımkoşullanndaas- ken mahkemelere ve ıdam kararlan konusunda Cumhur- başkanlıgı na ve TBMM >e verdıgı raporlarda da anı- lan ılkelı tutumunu surdurmuştur 12 Mart ıdam davalan sonunda sıkıvonetım asken mahkemesınden yururluktekı yasaya aykın adaletsız ıdam kararlan venlmış ve bu kararlarasken Yargıtay 'ca onaylanmış TBMMde bu hukumlenn yenne getınl- mesıne karar \enlmisti Donemın C HP Genel Başkanı İsmet lnönü,partısı adı- na \e partı karanyla Anayasa Mahkemesı'ne dava aç- mı>, Meclis karannın gerek usul \e gerekse esas yonle- nnden ıptalını ıstemıştı Bu dava uzenne donemın Cum- hurbaşkanlığı Faruk Erem'den bu konuda bırrapor ıste- mış, Say ın Erem de İsmet Inonu tarafından açılan dava- yı destekleyen ve hukuka uygun gorduğunu açıklayan bır rapor vermıştı Yıne bu davanın sıkıyonetım asken mahkemesınde okuyup açıktadığımız toplu avukat sa- \ unmasında. bır tumcede geçen onyargı sozcuğu ele alı- narak asken savcıya hakaret edıldığı ılen surulmuş ve 11 savunman hakkında asken savcıya hakaret suçundan dava açılmıştı Bu davada da Erem, savunmada suç bu- lunmadığını yazılı olarak bıldırmıştı Asken mahkeme savunmanlar lehındekı bu raporu reddetmış. kaiannda Faruk Erem'ı "eyyama" profesor olarak nıtelemış ve mah- kûmıyet karan vermıştı Oysa boyle donemlerde ey- yamcılığın ancak cuntaya yaranmak yoluy la yapılabıle- ceğı gerçegı bır yana. gerek bu davada ve gerekse baş- ka davalarda, o donemın adı geçen sıkıyonetım mahke- melen, ışlenne geldıgı zamanlarda eyyamcı olarak nı- teledıklen Faruk Erem'in kıtaplanndan alıntılar yapa- rak yararlanmalan ılgı çekıcıydı Sanıyonım Erem'in şu sozlen onun adalet anlayışı- nın ıçengını açıklayabılır "Oranı ne olursa ojsun 'y abancı unsur' ile derhal bo- zulan biricik ka\ ram adalettir. Örneğin, y uzde 90 ahııı, yüzde 10 bakırtozu kanşımında yine yuzde 90 altın var- dır. Fakat>uzde 1 dahıolsa vabancı oğenin (unsurun) mü- dahale crtıği se> adalet değüdin" I14LİT ÇJELENK Hukukçu *" PENCERE İsmet Paşa'mn Kahkahaları.. Ikıncı DunyaSavaşı'nın karanlıkgunlen. Isme Paşa'yı uyandırıp haber venrier: - Alman orduları Rusya'ya saldırdı Inonu pıjamasıyla yatağındadır, bağdaş kuruı gulmeye başlar, ama, ne gulme. Kahkahalar atarak Gözlerınden yaşlar gelınceye kadar.. Gulme değıl, boşalmadır bu. • İsmet Paşa'nın yay gıbı gerıldığı anlaşılıyor, yı Almanya Turkıye'ye saldırsaydı?.. Dırenebılır mıydık?.. Ordu, Bınncı Dunya Savaşı'nın sılahlarıyla Ikın cı Dunya Savaşı'na gırecektı. Nazı ışgalıne uğrasaydık, Ikıncı Dunya Savaş sonrasındayenıden çızılen harıtalardakı paytmı. ne olurdu9 .. Lozan'ı ıstemeyerek ımzalayanlaı Sevr'ı hortlatıriar mıydık inonu'nun kahkahaları boşuna değıldı. • "Soğuk Savaş" Turkıye ıçın bır karabasandı. Komunıst Rusya'nın saldınsına karşı Amen ka'ya sığınmak gudülenmesı, dış polrtıkanın di ıç sıyasetın de bel kemığıne donuşmuştu Kuzeyden gelecek saldırıya Turkıye karşı ko yabılır mıydı9 . Kızıl Ordu bır haftada iskenderun'i ıner mıydı'' NATO planları Anadolu'yu Toros lar'ın guneyınden savunmak uzenne yapılıyordu Içerde solcuları tumden komunıst sayarak top tan vatan haını ılan etmıştık Demokrası bu ortamda nasıl boy atabılırdı?.. • Bugun ne durumdayız?. Soğuk Savaş bıttı Amenka'ya gerek kalmadı. Rusya'nın asken gucu Çeçenya'da ortaya do- kuldu. Iç ve dış duşmanın Anadolu'nun guneydoğu sunda elbırlığıyle kotarmak ıstedığı genlla sava- şında ordunun çapı ve gucu ortaya çıktı, Sunye'yt abanan Turkıye'nın ağırlığı kantara vuruldu. 60 mılyonu aşan nufusuyla, donatımlı ve de- neyımlı ordusuyla Turkıye bolgenın guçlu ulke- sı . İkıncı Dunya Savaşı'ndan bu yana ılk kez bu nok- taya ulaşabıldık; ıçımızde tam anlamıyla demok- rasıyı gerçekleştırmek zamanıdır. • Ne var kı Avrupa'dakı Sevr ruzgârlanna ve Rus- ya'da Duma'nın PKK lıderıne arka çıkan karan- na baktıktan sonra İsmet Paşa'nın Çankaya'dE attığı kahkahaların anlamı bugun daha lyı an- laşılıyor. YAŞAMIN RENKLİ YANLARI V^EKIM