Katalog

17 AĞUSTOS 1997 PAZAR CUMHURİYET SAYFA KULTUR 13 Türk edebiyatının klasiklerinden Hüseyin Rahmi Gürpınar, doğumunun 133. yılında hâlâ güncel Kitaplan bugüne ayna tııtııyor ATİLLABtRKİYE Yaklaşık on-on beş gün once, mıl- yonlarca msan televızyonlarda ızledı "Sekiz yılhk eğjtimi" protesto sırasmda, polıslennbasm mensuplannatekmeto- kat saldınşını ve polıs "gözetiminde- Id" gostencılenn, basına karşı "inti- kam" çığlıklannı Bu goruntulenn ar- dından bırbaşka göruntu geldı ekrana A>TII gun, ayni yer, aynı saatler Burnu- na kadar çarşaflı bır kadın, olaylan gö- rantülemekten başka hıçbır "suçu" ol- mayan kameramana çantasıyla vuru- yordu, haykınyor, bağınyor, kamera- manın uzenne saldınyor, vurdukça vu- ruyordu Demek kı, kameramanın gorüntüle- yeceğı olay o kadar çırkın, kotu ve ın- sanlık dişıydı kı, bu göruntulerkayıtla- rageçmetnelıydı1 Tabıı kara çarşaflı kadın böyle dü- şunmüyordu Kadmın bu saldın eyle- mını görunce. Hüseyin Rahmi Gürpı- nar' m "GuKabani" adlı romanını anımsadım Durum trajı-komıktı, san- kı kamera, kara çarşaflı kadın ıçın bır "Gulyabaııi''ydı Yanı, urkutucu bır varlık. Seksen beş yıl once yayımlanan "Gulyabani", Huseyın Rahmi Gurpı- nar'ın, cın. pen, gulyabanı çarşamba- kansı gıbı sozde doğaustu yaratıklan "kunanarak" saf ve namuslu ınsanla- nn kandınlışını ışledığı, ve boş ınanç- lan mahkûm ederek bılımsel düşunce- yı savunduğu bır romanıdır Huseyın Rahmi, yuksek rûtbelı bır askenn oğludur 17 Ağustos 1864 yılın- da lstanbul'da doğmuştur Bugun, bu unlu yazanmızın 133 "doğum günti" Mulkıye'de okumuş ama hastalığı ne- denıyle bıtırememıştır Huseyın Rah- mi, çeşıtlı memurluklarda bulunmuş, gazetecılık ve çevırmenlık yapmış, 1936 ıle 1943 yıllan arasında da mıl- lervekılı olarak Meclıs'te görev yap- mıştır 1912 yılında Heybelıada'ya yerleşe- rek yaşamıni, olumune kadar orada ge- çırmıştır Huseyın Rahmı'nın çok ko- layanlaşılırbıranlatımtarzıvardır Ah- metMHhat'ı ızlemışvenmlıbırroman- o zgur Yayınlan, Hüseyin Rahmi Gürpınar'ın tüm yapıtlannı özenlı bır basımla yenıden yayımlıyor. Kemal Bek'ın yayına hazırladığı dızı, daha önce Atlas Yayınevı'nce bır araya getınlen uzman bır kurul tarafindan gözden geçınlmış Çok eski sözcükler değıştınlmış, eskı kultüre, toplumsal yaşama, ınançlara ilişkın sözcük ve tenmler dıpnotlarla açıklanmış. cıdır Genellıkle Istanbul yaşamını, ko- mık durumlarda vermıştır, bu yönüyle de populer bır yazar olarak tanınmıştır Huseyın Rahmi de Ahmet Mıthat gı- bı sanatın yararlı olması gerektığıne ınanmış ve halk ıçın yazarak halkı eğıt- meyı amaçlamıştır "Mürebbiye" adlı romanında, Osmanlı kultûryapısı ıçm- de Batı tarzımn alınışı ıle Osmanlı er- keğının cınsel bunalımlannı ortaya koymuştur Gürpınar, bazı romanlannda da ah- lak dersı vermek amacıyla, genellıkle fızıksel ve ahlaksal yonden anormal tıplen abartılı bır bıçımde çızmıştır "tffet", "Mutallaka", "Tesadüf", "Nünetşinas", "Sevda Peşinde", "Son Arru" gıbı romanlannda da Osmanlı aıle kurulusu ıçmde kadmın konumu- nu ve sorunlannı ışlemıştır "Şıpsev- <fi"de de Tanzımat sonrası Osmanlı top- lumundakı Batı külturü özentısını ve bu kulturü bıçımsel bır yaklaşımla ele alan kesımın eleştınsmı yaparak, ıler- lemeden yana olduğunu ortaya koyar Hüseyin Rahmi, "Hakka Sığuıdık", "Ben Deli miyim?" "Utanmaz \dam" gıbı romanlannda da toplumsal sorun- lara eğılmış, halk kıtlesınm ust sınıfla- nndan zengınlerce sömürülüşünu ve zengınler ıle halk kıüesı arasındakı çe- lışkılen sergılemış, haksız para kazan- ma olgusunu, ızlenımsel bır eleştınyle ortaya koymuş, toplumsal adaletsızlığı ve yıgınlann ozgür olmayışını yazmış- tır Hüseyın Rahmi yapıtlannda, her şe- yın kadere bağlanıp, "naturafist" bır çı zgıde v en lmesını aşmaya çalışmasıy- la, aynca kışılenn eylem, hareket, dav- ranış tarzlannı çevre ve tıplerle ven- şı> le, Turk romanının daha ılen bır ev- reye gıtmesıne katkıda bulunmuştur Hıkâyelennde de romanlannda görü- len ozellıkler gorulur Huseyın Rahmi genç yaşta yazmaya başlamıştır llk yayımlanan yapıtı "ŞûV (1889) adh romanıdır ve Ahmet Mıthat'ın Tercuman-ı Hakıkat gazete- sınde tefhka edılmıştır Huseyın Rah- mi romanını gazeteye gondermış ve he- men ertesınde gazeteye gelmesı ısten- mıştır Çunku üstat Ahmet Mıthat Efen- dı yapıtı beğenmışveyayımlamayaka- Çizgi kahraman Bay Magoo ile Huxley sinemada buluştu 16 Kültür Servisi - Çızgı fılm dünyasmın mıyop karakteri Mr. Magoo. Walt Dısney film şırketı tarafindan gelecek sezon Leslk Nielsen'ın başrolunu oynayacağı bır yapım nedenıyle yenıden gündeme geldı Ancak Mr Magoo tıplemesı daha once pek çok görme engelhnın bu yetersızlıklennden dolayı kendılenyle alay edıldığı gerekçesıyle pek çok tepkı almıştı yaşında geçırdığı bır göz enfeksıyonu nedenıyle yuksek sevıyede bır görme bozukluğu olan unlü yazar Aldous Huxley, buyuk bır ıhtımalle Mr Magoo karaktenne tepkı veren görme engellıler ıle aynı duygulan paylaşmıştı "Brave New VVorid" adlı yapıtın yazan olan Huxley, "Pıide and Prejudfce" ve "Jane Eyre"ı senaryolaştırdıktan sonra çalışmalanna uzun bır ara vermıştı Daha sonra. Mr Magoo ve Gerald McBoıng McBoıng ısımlı çızgı fılm kahramanlannı yaratan United Pktures of America adlı şırketın bır grup yapımcısı Mr Magoo'yu, edebıyat tanhının romantık şövalyesı Don Kişot'un seruvenlennden yararlanarak "Mr. What's -His- Name, McGrew? McGoogte?" başhklı bır çızgı fılm versıyosununda tekrar gundeme getırdı ve bu ış ıçın Huxley'ı gorev lendırdı "VVaysofSeeing" (Görme Bıçımlen) adlı bır kıtabı da bulunan Huxley'ın gorme bozukluğundan haben olmayan yapımcılar, bu konuyu onunla ılk defa bır araya gelınce surpnz bır bıçımde oğrendıler 1977 yılında United Pıctures of Amenca' nın yapımcılanndan bın olan Don Roman, Los Angeles Times adlı gazetede Huxley'ın bu ılk toplantıda bır yandan bu çızgı film uyarlamasının ne kadar eğlencelı olacağını mınldanırken bır yandan da çevreye uyum sağlayıncaya kadar Mr Magoo gıbı nasıl etrafi el yordamıyla bulmaya çalıştığını yazmıştı Şu sıralar New Mexıco Unıversıtesı'nde profesör olan lngılız Dunavvay ıse görüşlennı şöyle belırtmış "Çok garip bir durumdu. Her şeyden önce, Cervantes'ın bu buyuk vapıtından esinlenerek gercekleştirflen ve görme engelli Mr. Magoo'nun da yer aldığı bır yapımda, kendisi de bir görme engelli olan Huxley neden yer aldı? Bunun dqmda görme engellileri gülûnç bir duruma düşurecek kadar duyarsız bır film şırketı üe neden bırlikte çalışıyor?" Don Roman, Huxley'ın çalışmalan sırasında Mr Magoo tıplemesınden çok ağırlığı Pekınlı karakter Poo Poo'ya verdığını belırtıyor ve Huxley'ın Mr Magoo tıplemesı hakkında çok fazla bır bılgısı olmadığını öne sürüyor Ancak profesyonel bır yazar olan Huxley'ın boylesıne kötu bır çahşmaya ımza atmasmın çok da ınandıncı olmaması nedenıyle bunu yapımcılara bır ders vermek amacıyla yaptığı düşuncesını akla geünyor ©UPA Görme bozukluğu olan Huxley bu konuda kitap da yaznuşo. rar vermıştır Kendısıne gelen mektu- bu okuyan Hüseyin Rahmi, gozlenne rnanamaz Gazeteye gıttığı o günü şöy- le anlatır "Hazretin huzuruna bûyük bir heye- canla çıknm. Gür kaşh, kara sakalh, iri yan, heybetti bir zat™ Beni görunce ilk sorusu şu oWu: - Kinisüı sen çocuğum? Şık yazan Hüseyin RahmL Korktuğuma uğradım. Efendmin yü- zünde derhal bir guvensizlik gülumse- mesi befirdL Bana pek alaycı gelen bir sesle: - Oğium, senin ağzuı süt koknyor. Bu roman usta işi Senin ne kalemin, neya- a gucün, ne deneyimin, ne görgün be- nüz bunu yazmaya veterli değfl. Bu ger- çek görünuyor. Sen böyle bir şey tasvi- rine ozenebîlirsin, ama tek başina başa- ramazsm.Sanabiryanhmedenvar.Ba- ban mıdır, o kündir söy1e_ Koca \hmet Mithat Efendi'nin bu suçlaması karşısmda kuçuldüm. buzül- dum, hicbir söz bulamadım. Sonunda gozlerimden dökûlen ild damla, hüzün- lu bir yanıt yerine geçti. Bu saf, masum- ca ağlayışım Efendiye dokundu, he- men: -Ağfama Aglama inandım— dedL" Boylece Hüseyin Rahmi, edebıyat dünyasına Ahmet Mıthat Efendi'nin desteğıyle gırmış olur Ahmet Mıthat Efendı, yazarlığınm yanı sıra kışılığını de çok begenmış, hatta kızını vermeyı bıle teklıf etmıştır Ancak Hüseyin Rahmi kıbarca bu tekhfi gen çevırmış ve yaşammm sonuna kadar hıç evlen- memıştır özgür Yayınlan, Hüseyin Rahmi 'nın tüm yapıtlannı özenlı bır basımla yenı- den yayımlıyor Dızıyı yayıma Kemal Bek hazırlıyor Daha önce Atlas Yayı- nevı'nce uzman bır kurul tarafindan ha- zırlanan basım göz önüne alınmış Çok eskı sözcükler değıştınlmış, öncekı ba- sımlarda yer almayan, eskı kültüre, top- lumsal yaşama, ınançlara Uışkın sözcük ve tenmler, anlamı kolaylaştırmak ıçın dıpnotlarla açıklanmış Aynca her kıta- bın başında Kemal Bek'ın yazarla ılgı- lı genış bır ıncelemesı de yer alıyor Bu dızıden şımdıye kadar çıkan kıtaplar şöyle "Ben Deli mi- "^^— yün?","Efisuncu Baba", "Mezanndan Kalkan Şe- htt", "Kuymklu Yddız Al- tmda Bir Evtenme", "Ni- metstaas", "Mürebbiye", "Cadı", "Şık", "Gulyaba- ni", "tkiHödügün Seyaha- ti" ve "Şıpsevdi'' En son yayımlanan ya- pıt ıse "Utanmaz Adam" Çalıp çırpmayı "ahbüdbir hüner" halme getırmış olan roman "kahramanı" Avnussalah ıçın SeUm tle- ri, 3 temmuzdakı Kıtap Tırtıh'nda konunun gün- cellığını vurgulayarak, "Dörtbir yammızı sarmış, kuşatnuş 'utanmaz müba- rekadam lara hayranhkla bakakauyoruz, yetinmeyip 'Sana helal olsun-sana he- lal olsun' diyoruz" dıye yazdı Huseyın Rahmi Gürpı- nar, hıç kuşkusuz kı edebı- yatımızın kılometre taşla- nndan, roman ve hıkâyecı- lığımızın "klasik"lenn- dendır Yapıtlan günu- muzde de keyıfle okunur Çoğu hâlâ "güncel''dır "Zaman", yazarlan da yapıtlan da unutturur ba- zen, bu doğaldır, aslında zaman değıl de bızım za- manla ıhşkımızdır buna neden olan! G E N Ç P A M U K B A N K S A N A T E T K İ N L İ K L E R İ Genç Pamukbank Sanat Etkınlıklerı çerçevesınde, Ingıltere'nın ûnlü dans topluluğu Northern Bale Tıyatrosu kendı orkestrası eşlığınde "Romeo ve Julıet" adlı yapıtı sergıleyecek Shakespeare'ın ölümsüz eserı "Romeo ve Julıet", 400 yıldır değerını yıtırmeden sınemadan müzığe pek çok yapıta esın kaynağı oldu Çunkü "Romeo ve Julıet" tüm zamanlar ve ûlkeler içın geçerlı olan, aşk ve nefret, yaşam ve olum, gençlık ve yaşlılık gıbı evrensel karşıtlıkları ve tüm ınsanları ılgılendıren "sevgı ve hoşgörü arayışı" temasını işlıyor Pamukbank tüm sanatseverleri, dünyanın en ünlü aşk hikayesinde buluşmaya davet ediyor. PAMUKBANK Cemil Topuzlu Açıkhava Sahnesı (Harbıye Açıkhava Tıyatrosu) 5 Eylul 1997, Saat21 00 Bılet Satış Noktalan Vakkorama / Suadıye (0216) 350 87 42. Rumelı (0212)224 40 30 Taksım (0212) 251 15 71, Gallerıa (0212) 560 39 51. Akmerkez (0212)282 09 65 G Ö S T E R İ N İ N T Ü M G E L İ R İ J F M A V A K F I ' N A B A Ğ I Ş L A N A C A K T I R R ? Kar-Wai'nin filmi sürekli sansürleniyor • Jodie \- jm Fosterve j^M Mutıammed U ^ H Ali, Los ^^M Angeles'ta ^ ^ ^ B yaptıklan basın ^ ^ ^ H toplantısında, ^ ^ ^ H bırlikte bır ^ B l televızyon I^^HPİ dızısı ^ V G çevırmeye başlayacaklannı açıkladılar Yonetmenlığını yme Foster'ın üstleneceğı dızıde efsanev ı boksörun yaşamı anlatılıyor • PlCaSSO'nun bır mılyon dolar değenndekı"Tetede Femme" ısımlı tablosunu, beş ay once Londra'dakı Lefevre Galensı'nden çalan hırsız yakalandı Aynca ıkı kışı de çalıntı yapıt bulundurma suçundan tutuklandı • Claude Chabrol, olunceye dek sınema kanyennı surdüreceğını açıkladı Isabelk Huppert ve Mkbd Serrault ıle bırlikte çevırdığı 51 filmı "Rien ne va plus^ın çekımlennı kısa bır sure önce tamamlayan Chabrol, en buyuk modelmın, son fılmının çekımlennı oksıjen çadınna bağlı bır şekılde gerçekleştıren John Huston olduğunu soyluyor • Meryl Streep ve Clenn ClOSe Rkhard Eyre'ın yenı fılmı ıçın bır araya geldıler Schıller'den sınemaya uyarlanan fılmın adı "Mar> Stuart". • wong Kar- Wal'nm başı Guney Kore hukumetı ıle dertte SonCannes fesrıvalınde Altın Palmıye alan fılmı ^ "Happy j ^ ^ k Together"ın P^^k uckez K ^ J H K sansure K m uğramasını ^|fe iMM onleyemeven B ^ H Kar-VVaı ' ^ ^ ^ ^ ^ a msanlann H | ^ ^ H hala ıkı erkek ^ ^ ^ F f l arasında ^^^^*"^ oluşabılecek bıreşcınselılışkıyı ekranda gormeye katlanamadıklannı her defasında dıle getınyor • UB40 konser bıletlerırun az satması nedenıyle Amenka'dakı yaz turnesını ıptal ettı Ancak topluluğun sozcusu, turnenın ıptal nedenının sahne duzenlemesı problemlen olduğunu Novluyor • Pier Paolo pasolini'mn sınemanın yanı sıra resım sanatıyla da yakından ılgılendığı ortaya çıktı Italyan yonetmen Pasolım'nm Fransa'da "Resim Üzerine Yazüar" başhklı bır de kıtabı çıktı ICıtap, eleştınlerden mektuplardan ve resım sanatına yonelık çeşıtlı yazılardan bır derleme nıtelığınde • Elvis Presley amk Kudus te Rock n roll'un efsanevı kralı Elvıs'ın ve gıtannın bugune dek yapılan en buyuk heykelı, Kudus'te bır cafe'nın yanında yer alıvor • Shekdhar Kapur yenı tılmı "I. Eüzabeth"m çekımlerıne başladı lngılız kralıçesının gençlık yıllannı anlatan ve başrolunu Cate Blanchett'ın oynadığı fılmde aynca unlü futbol yıldızı Eric Cantona ve Shme fılmındekı roluyle Oscar kazanan Geoffrey Rush rol alacak ^^V ~^^B^^H Romeo ve Jufiet büetlepi satışta • Kültür Servisi - Genç Pamukbank sanat etkınltklen çerçevesınde Ingıltere'nın ünlü bale topluluklanndan "Northern Bale Tıyatrosu" Shakespeare'ın "Romeo & Julıet" adlı yapıtmı sahnelemek uzere eylu) ayında lstanbul'a gelıyor Topluluğun 5 eylulde gerçekleştıreceğı göstennın bıletlen Istanbul Valdcorama mağazalannda satısa sunuluyor 3 5, 2 5 ve 1 5 mılyondan satılacak olan bıletlerden elde edılen tüm gelır TEMA Vakfı'na aktanlacak 1. Ubslararası Karikatür Yarışması • Kültür Servisi - tstanbul Turk Spastık Çocuklan Derneğı'nın şubesı olarak kurulan Sınop Turk Spastık Çocuklar Derneğı, uluslararası kankatür yanşması düzenlıyor Bütün dünya ülkelenne açık olan yanşmanın konusu, "Yalnız değılsmız" 30x40 cm'den büyük olmaması gereken yanşma kankaturlen bır albümde toplanacak Kankaturler odul torenı sonrasında Istanbul. Ankara. Sınop, Izmır, Adana Antalya ve Trabzon'da sergılenecek Katılımcılann, yapıtlannı 15 Eylül 1997 tanhıne kadar Kefevı Mah Sarabıl Cad Demırcanlar Koop A Blok Kat 1 Sınop adresıne göndermelen gerekıyor (Aynntıh bılgı ıçın 0368-261 61 56) Türsak smema kurslam başlıyor I Kültür Servisi - Ikı yıldır duzenlı olarak sürdurulen ve özellıkle gençler tarafindan buyuk ılgı goren Tursak Sınema Kurslan'nm yenı dönernı 6 eylul 1997 gunu başlıyor Uç ay boyunca, cumartesı gunlen dort saat suren eğınm kapsamında ogrencılere uzman eğıtmenler aracılığıyla suıema sanatının ana ılkelen aktanlıyor, konuyla ılgılı ömekler ve dunya festıvallennde odul almıs kısa fılmler ızletılıyor (Aynntıh bılgı ıçın 212 251 67 70,292 03 37,244 52 51 ) Ege Sanat Festivali gelecek yıl Yunanistan'da yapılacak • Kültür Servisi- Çeşme de 23-30 ağustos tanhlen arasında düzenlenecek olan " 1 Ege Sanat Festıvah"nın ıkıncısı önumuzdekı yıl Yunanistan'da gerçekleştınlecek Çeşme Beledıyesı ve Guzel Sanatlar Eğıtım ve Kültür Vakfı'nca duzenlenen festıvalde, Türk ve Yunan sanatçılar ılk kez kapsamh olarak bır araya gelecek Ege'de banş ve dostluğa katkı amacıyla festıvalın gelecek yıl gerçekleştınlecek olan bölümunün, Yunanıstan'm Sakız ve Mıdıllı Adası nda yapıhnası planlamyor Festıvalde, Turk ve Yunan sanatçılann yer alacağı toplantılar. muzık dınletılen düzenlenecek, resım sergılen ve ıkı ulkenın unutulmayan fılmlen göstenme sunulacak BUGÜN • TARÎH VAKFI Darphane etkınlıklen kapsamında saat 13 00-15 OO'te Ismaıl Tütun'un hazırladığı 'Doganm Içinde Adım Adım' ve saat 18 00 de Yol Grubu'nun 'Kurbanlar' adlı oyunu ızlenebılır (513 20 35) • RUMELt HİSARI konserlen kapsamında saat 21 OO'de Emel Sayın konsen ızlenebılır