Katalog
Yayınlar
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Yıllar
- 2024
- 2023
- 2022
- 2021
- 2020
- 2019
- 2018
- 2017
- 2016
- 2015
- 2014
- 2013
- 2012
- 2011
- 2010
- 2009
- 2008
- 2007
- 2006
- 2005
- 2004
- 2003
- 2002
- 2001
- 2000
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
Abonelerimiz Orijinal Sayfayı Giriş Yapıp Okuyabilir
Üye Olup Tüm Arşivi Okumak İstiyorum
Sayfayı Satın Almak İstiyorum
Cumhuriyet
İmtivaz Sahibi: Berin Nadi
Genel Yayın Yönetmenı Orhan Erinç 0
Genel Yayın Koordinatörü: Hikmet
Çetinkaya # Yazıışlerı Müdurlerı
IbrahimV üdız, Dinç Tayançt Sorumlu)
# Haber Merkezı Müdurü Hakan Kara
# Görsel Yönetmen: Fikret Eser
Dış Haberler Şinasi Danışoğlu 9 Istıhbarat.
Cengu Yıldınm 0 Kültur Handan Şenkökea
# Spor Abdülkadir Y ücelman # Makaleler
Sami Karaören # Duzeltme. Abdullah Vazıcı
• Fotoğraf: Erdoğan Köseoğlu • Bılgı-Belge:
Edibe Buğra 9 Yurt Haberlen: Mehmet Faraç
YayınKuruhı tflıanSelçuk(Ba$kan),
Orhan Erinç. Oktay Kurtböke.
Hikmet Çetinkaya. Şükran SOIKT.
Erguo BakL Dinç Tayanç, Ibrahim
Yıldız, Orhan Bursaiı, Mustafa.
Balbav, Hakan Karm.
AnkaraTemsılcısı Mustafa Balba\ 0 Haber Muduriı Doğan
Akın Atatürk Bulvan No 125. Kaf4. BakanİLklar-Ankara
Tel 4195020 (7 hat). Faks 4195027 • tzmır Temsılcısı
SerdarKıak,H.ZıyaBN 1352 S. 2 3 Tel: 4411220, Faks
4419117 • Adana Temsılcısı. Çetin Yiğenoğlu, Inonü CA
119 S. No 1 Kat 1. Tel- 363 12 11, Faks: 363 12 15
Koordinatör Ahmet Korulsan #
Muhasebe Biiltnt Yener 9
tdare HüseyinGürer#tşletme
Önder Çelik • Bügı-Işlem: Nail
İnal 0 Bılgısa>ar Sıstem:
Müriivet ÇUer
MEDYA C: • Yonetım Kurulu
Başkanı - Genel Mudur Gülbin
Erduran • Koordınator Reha
Işıtman • Genel Mudur Yaıdımcısı:
Mine Akdağ Tel 514 07 53 -
5139580-513846O«l.Faks 5138463
Yayımlavan \e Basan: Yenı Gûn Haber \jansı. Basın ve Va>mcı!ık A Ş
TurkocağıCad 39 41 Caialoglu 34334 Ist PK. 246 Istanbul Tel (0 2!2I 512 05 05 (20 ha!> Faks (0 212ı 513 85
30MAYIS1997 lmsak: 3.32 Güneş: 5 28 Öğle: 13.09 Ikindi: 17.05 Akşam: 20.35 Yatsı: 22.22
Anderson
rahatladı
• Haber Merkezi - Aktris
Pamela Anderson Lee,
anlaşma ımzaladığı "Hello
She Lied" filmindekj
rolünü oynamayarak
yapımcı şirketle kontrat
anlaşmazlığı yüzünden
mahkemeye düşmûştü.
Mahkemenin "sorumlu
değil' karanyla rahatlayan
Anderson. Beverly Hılton
Oteli'nde bir bilgilendirme
toplantısı düzenledi.
boşandı
• İstanbul Haber Servisi -
Türk sınemasının ünlü
aktörlerinden Şener Şen ile
tiyatro sanatçısı eşi Sermin
Hürmeriç boşandı.
Kadıköy 3. Sulh Hukuk
Mahkemesi'nde dün
yapılan duruşmaya katılan
Şen ile Hürmeriç. '"şiddetli
geçımsızlik" ve "evlilik
birlığınin temelınin
sarsılması" nedenıyle
boşanmak istediklerini
belirttiler. Hâkim,
taraflann ıstemi
doğrultusunda
boşanmalanna karar verdi.
MİHA'dan
fotoğraf sergisi
• tstanbul Haber Servisi -
Marmara Cniversitesi
lletişim Fakültesi Haber
Ajansı(MİHA)
muhabirleri. Nefus
Nakipoğlu Eğitilebilir
Zihinsel Özürlüler
Merkezi "nde "Bu
Çocuklar Bizim" adlı
renklı fotoğraf sergisi
açıyor. Bugün açılacak
sergiyi Cumhurbaşkam
Süle>Tnan Demirel'ın de
zıyaret edeceği bildirildi.
Sergıde 14 fotoğrafçının
çektiği 60 fotoğrafın yer
aldığı belirtildi.
BAYMED genel
kurulu
• İstanbul Haber Servisi -
Basın Yayın Mezunlan
Demeği'nin (BAYMED)
7. olağan genel kurulu
yann Basın Müzesi
Konferans Salonu'nda
gerçekleştirilecek.
BAYMED Başkanı Ilker
Altun, yaptığı açıklamada
kısıtlı olanaklara karşın
\aptıklan çalışmalarla
derneğin yeni bir dönemin
eşiğıne geldiğini belirtti.
Müzikoloji
dergisi
I Haber Merkezi -
Müzikoloji Derneği
tarafindan hazırlanan
"International Journal of
Music in Turkey" adlı
derginin ilk sayısı çıktı.
Boyut Yayın Grubu
tarafından tngilizce olarak
yayımlanan dergiden yılda
dört sayı çıkanlacak.
Abone olmak isteyenler.
-Boyut Yayın Grubu P.K.
7
01 80230 Şişli" adresine
başvurabilirler.
25 hastalıkta risk faktörü oluşturan tütünden kurtulmak için '.Sigara îçmeme Günü'nde bir adım atabilirsiniz
Yaraıı sigarasız yaşayın• Dünya Sağlık Örgütü tarafından toplumsal bir sorun
olarak kabul edilen sigarayı günümüzde 1 milyar 100
milyon kişi tüketiyor. Sigara içimine bağlı
olarak her yıl 3 milyondan fazla kişi yaşamını yitiriyor.
Sigara tüm ölümcül hastalıklann yüzde 2.6'sından
sorumlu tutuluyor.
İstanbul HaberServisi-Tiryakiler, ya-
nn "Dünya Sigara İçraeme Günü". Ya-
pılan araştırmalar gelecek 30 yıl boyun-
caheryıl 10 milyon kışınin tütünden öle-
ceğini ortaya koyuyor. 20. yüzyılın orta-
lanndan itibaren tütünden ölenlerin sa-
yısı 60 milyona ulaşırken. gelişmiş ülke-
İerde her yıl 10 milyon kişinin yine tü-
tünden ölmesi beklenıyor.
Tüm bu gercekler ışığında kiminin
"zevk". kiminin "tiryakilik" diyerek iç-
tiği sigaradan kurtulmak için
yann önemli bir adım atma-
nın tam zamanı. En az 25
hastalıkta risk faktörü oluş-
turan tütünden kurtulmakta.
sağlıgın ötesinde bütçenıze de
önemli bir katkıdabulunabi-
lirsiniz.
Basit bir hesaplama yapa-
cak olursak günde 170 bin lira-
dan iki paket yabancı sigara içen bir
ailenin aylık sigara-tutan 10 milyon
200 bin lira. Bunu bir yılla çarpacak
olursak 122 milyon 400 lira gibi azım-
sanamayacak bir rakam tutuyor. Bu
parayla dolu dolu eğlenilecek bir yaz
tatilınin yanı sıra evde eksik bir eşya
rahatlıkla tamamlanabilirken, çocu-
ğunuzun eğitiminı yönlendırme-
niziçtenbile değil.
Dünya Sağlık Orgütü tarafın-
dan toplumsal bir sorun olarak ka- ]'ı.lHHllim önüne getirin.
stratejilere yer verildi Genelgede özetle
şu görüşe yer veriliyor:
"Sigaranın alkol ve uyuşturucuya ge-
çişte ilk basamak olduğu göz önünde ru-
tularak önceGk sigarayla mücadeleye ve-
rilmelidir. İnsanlan sigarasız bir yaşamı
seçme hakkını tanryacak ve bu hakkı ko-
ruyacak, sigara içmeyenlerin içenlerin za-
rariı etkilerinden korunmalan için ortak
çevrelerin sigarasız olmasını sağlayacak
yasal düzenlemeieryapılmahdır. Sigara tü-
ketiminin azaltüması amacıyla fi-
yat ve vergi politikalan yenklen
gözden geçirilmelidir. Sigara
reklamlannın tamamcn kaldı-
nlması gerekir."
Sigara ve Sağlık Ulusal Ko-
mitesi, Türkiye'de sigaraya baş-
lama yaşımn 10'a düştüğünü
belirtiyor. Uzmanlar, sıgarayı
bıraktıktan sonra isteğin giderilme-
si amacıyla yapılabilecek bazı yöntem-
leri şöyle sıralıyorlar:
"Önce bırakma inancınız olacak. Fiz-
yolojik olarak sigara içtikten sonra vü-
cut bir tanedaha ister. Bu istegi içmeden
giderirseniz zamanla şiddeti azalır.
- Sigara istegi geçene kadarağzınızdan
derin bir nefes alın 3 saniye tutun ve ya-
vaşça sanki sigaradumanı üflergibi ne-
fesi verüı.
- Sigaranın kötü etkilerini göz
bul edilen sigarayı günümüzde 1 milyar
100 milyon kişi tüketiyor. Sigara içimi-
ne bağlı olarak her yıl 3 milyondan faz-
la kişi yaşamını yitiriyor. Sigara tüm
ölümcül hastalıklann yüzde 2.6'sından
sorumlu tutuluyor. Üretılen her 1000 ton
tütün yaklaşık 1000 kışınin ölümüne ne-
den oluyor.
Bakanlık genelgesi
Tütün ve tütün ürünlerinin bütün dün-
ya ülkelerinde olduğu gibi Türkiye'de
yaygın olarak kullanıldığını ve bağımlı-
lığa yol açtığını behrten Sağlık Bakanlı-
ğı sigaranın başta kanser olmak üzere çe-
şitli hastalıklarla da ılişkisi bulunduğu-
nu açıkladı. Bakanlık tarafından hazırla-
nan genelgede sigara ile mücadeledeki ana
- Sigara isteğine yol açan ortamlardan
kaçının.
- Dostlannızdan destek isteyin.
- Rahatsızhklannızın sigarayı bırak-
maktan ka\naklandığını düşünmeyin.
- Her sa'bah gö/lcrini/.in içine bakarak,
'Ben sigara ıçmıyorum' deyin."
Sigarayla Savaşanlar Vakfi, Dünya Si-
gara Îçmeme Günü'nde Akmerkez, Ca-
pitol. Carousel ve Atrium'daki standlar-
da sigara \e etkileri konusunda bilgi ve-
recek. Bugün çalışmaya başlayacak olan
standlarda. pazar gününe kadar 10.00-
22.00 saatleri arasında "SigarasızToplum
GönüUüsü" olmak isteyenlerin üye kayıt-
lan yapılacak. Vakıf. yann da saat 11,30'da
Akmerkez 'deki standında bir toplantı dü-
zenleyecek. Türkiye'de sigaraya başlama yaşımn 10"a düştügü belirtiliyor. (Fotoğraf: ERDOĞAN KÖSEOĞLU)
Kampanya
Engüzel
eyleme
ödül
SAADETUSLU
Her yıl 100 binin üzerin-
de ınsanın erken ölümüne
neden olan sigarayla savaş-
ta en güzel eylemı yapan
okul öğrencileri. yurtdışına
gönderilecek. Sigarayla Sa-
vaşanlar Vakfı Genel Baş-
kanı Ubeyd Korbey, sigara-
ya başlayanların yüzde
90'ının 18 yaşın altında ol- •
duğunu vurgulayarak,
"Okullanmızı aktif olarak
bu savaşa katmak ve onlan
bilinçlendirmek istiyoruz"
dedı.
Sigarayla Savaşanlar Vak-
fı, sigaraya karşı etkjn bir
mücadele için okıîllar arası
kampanyabaşlattı. Yaklaşık
ıki ay önce başlayan kam-
panya çerçevesinde ilk, or-
ta, lise ve üniversıteler siga-
rayla mücadele ıçm en güzel
eylemı hazırlayacaklar. 1998
yazına dek sürecekkampan-
ya boyunca en güzel eylemi
hazırlayan ılkokulun öğren-
cileri çeşitli hediyeler; orta-
okul öğrencileri Ingıltere'de,
lıse ve üniversıte öğrencile-
ri ıse Amenka'da dil kursu
kazanacaklar.
Sigara gibi bağımlılık ya-
ratan maddeler konusunda
insanlara bir şey anlatmarun
çok zor olduğunu söyleyen
vakıf başkanı Ubeyd Kor-
bey. "Sigarafirmalantaktik
olarak 14-18 yaş arası genç-
leri hedef ahyor" dedi. Öğ-
rencileri sigarayla sa\aşaca-
zıp bir şekilde çekmenin öne-
mine değinen Korbey, ko-
nunun kısa sürede geçişti-
nlmemesi için süreyi uzun
tutruklannı belirtti.
İçenlerin yakınında bulunmak kalp krizi riskini arttırıyor
Sigara herkes için zararh
SÖYLEŞİ ATTİLÂİLHAN
Çeviri Servisi - Harvard Ünıver-
sitesi'nin sürdürdüğü lOyıllıkbirça-
lışma. kendıleri sigara içmediği hal-
de içenlerin yakmlannda bulunan ki-
şilerde kalp krizi geçırme riskinin
iki katına çıktığını ortaya koyuyor.
Bu çalışmanın ortaya çıkardığı
bulgular, sigara üreticılenni, işyerin-
de sigara ıçilmesinı yasaklamayan
işvereni, hatta yan masada sigara
içen iş arkadaşını dava etmeye ha-
zırlanan ABD vatandaşlan için son
derece önemli. 32 bin sigara içme-
yen kadın üzerinde yürütülen çalış-
ma. sigara dumanının solunan ha-
vanın içindeki oksıjen miktannı kı-
sıtlayarak kalbi yorduğunu ve damar-
lara zarar verdiğını ortaya çıkan-
yor. Bilim adamlanna göre damar-
larda ciddi bir hasann meydana gel-
mesi için. bir süre boyunca sigara
içen bir kişinin yanında günde bir
saat durmak yetiyor.
Aynca pasif içicilik. HDL olarak
bilinen yararlı kolestrolün kandaki
düzeyıni de düşürüyor.
Denek kadınlarda kalp krizi ge-
çirme riskinin yüzde 58 oranmda
arttığı saptanıyor. Araştırmayı ger-
çekleştiren profesör Içiro Kavaçi'ye
göre kalp hastalıklan ile pasıf içi-
cilik arasında çok yakın bir ilişki
bulunuyor. Bu bulgulann New York
Tımes gazetesinde yayımlanması.
restoran ve barlarda sigara içilme-
sinin tümüyle yasaklanmasını iste-
yen hukukçulann ekmeğine yağ sü-
rüyor.
Hosteslerin davası
Öte yandan uçakların sigara içi-
len bölümünde çalışan bir grup hos-
tesin açtığı dava Florida mahkeme-
lerinde halen sürüyor. Hostesler,
bağlı olduklan havayolu şirketini
ve sigara üretıcisi şirketleri dava
ederek uğradıkları zarann tazmin
edilmesini istiyorlar. Davalı şirket-
lerden Phillip Morris son duruşma-
da, Hanard Unıv ersitesi'nin söz ko-
nusu çalışması üzerine herhangi bir
yorumda bulunmaktan kaçındı.
Harvard Üniversitesi'nin araştır-
ması 1987'de başladığında yaşlan 36
ile 61 arasında olan kadınlann 152
tanesi 10 yıl içinde kalp krizi geçir-
di; 25 tanesi kalp krizıni atlatama-
yarak yaşamını yitirdi. Araştırma-
nın sorumlusu Dr. Kavaçi, bu bul-
gulardan yola çıkarak. "Her yıl
ABD'de pasif içici olduklan için 50
bin kişi kalp krizinden ölüyor" diye
konuşuyor.
Bu çalışmadan önce de pasif içi-
ciliğin kalp hastalıklannı arttırdıgı
biliniyordu. ancak bu riskin yüzde
30 oranında olduğu sanılıyordu.
ABD'de George Washıngton Cniver-
sitesi Hukuk Fakültesi öğretim üye-
si John Banzhaf a göre bu çalışma-
nın yasal etkisi tahminlerin çok üze-
rinde. Banzhaf, bu çalışmanın sonuç-
lanna dayanarak sigaraya daha kap-
samlı yasaklann getirilebileceğini
umuyor.
Nikotin her yıl 100 bin
kişiyi öldürüyor
e-posta : tan (g vol. com. tr
İstanbul Haber Servisi -
Sigara yüzünden her yıl
Türkiye'de 100 binin
üzerinde insanın erken
öldüğünü belirten
uzmanlar, önlem
alınmazsa bu rakamın
250 bine çıkacağını
belirterek bazı çarpıcı
rakamlan şöyle
sıralıyorlar:
# Terörden yılda
yaklaşık 2-3 bin, trafikten
6-7 bin kişi ölürken,
sigaradan 100 bin insan
yaşamını yitiriyor.
# Anne karnındaki
bebekten başlayarak
sigara içen ve içilen
ortamda bulunan
insanlann ortalama 15-20
yılını sağlık
problemleriyle
geçirmesine neden
oluyor.
# Bebek ve çocuklann
yüzde 75'i pasif içid. Bu
durum onlarda astım,
bronşit zekâ eksiküği gibi
birçok rahatsızlığa neden
oluyor.
# Her gün 3 bin çocuk ve
genç sigaraya başlıyor.
îstatistiklere göre
bunlann üçte biri erken
yaşta ölecek.
Yani her gün bin çocuk ve
genç göz göre göre ölüme
terk edıliyor.
100 bin kişilik nüfusta hiç
sigara içmeyenlerin
kansere yakalanma oranı
yüzde 3-4. 1 paket
içenlerde yüzde 61. 1-2
paket içenlerde yüzde
143, 2 paket ve daha fazla
içenlerde yüzde 217.
# Sigarayı bırakanlarda
ilk 20 dakikada kan
basıncı ve kalp hızı
normale döner. İlk 10
yılda ise akciğer kanserine
yakalanma oranı yanya
iner.
Yine ilk 10 yılda
kalp krizi riski hiç
sigara içmemiş biri ile eşit
olur.
Nerede O Eski Türkçüler'?,.
Türkçülüğün esasları'
Bir ara söylemiştim ya, ünlü ırkçı/turancı lider Ni-
hal Atsız. -iki ay kadar- Boğaziçi üsesi'nde be-
nim, edebiyat hocamdı; derslerinde, zaman zaman,
Orta Asya 'muhabbeti' olmuştur; eski Türklerin ge-
lenekleri görenekleri filan! Tuhaftır, Islamiyetle ilgile-
ri bahsinde, herhangi bir konuşmasını hatırlamıyo-
rum. Acaba konuştu da ben mi unuttum? Yok ca-
nım! O dönemin Türkçü dergileri de, -yıllar sonra 'ül-
/fücü'dergilerin yaptığı gibi-Türk/lslamSentezi'ni,
baş köşeyeoturtmazlardı ki!.. Yanlış hatıriamıyorsam,
Türklerin daha çok IslanVöncesi dönemi yüceltiliyor-
du.
Acaba neden? Türkçülükle Islamcılık'ın, işin ba-
şından itibaren, aralan 'şekerrenk'ti de, ondan! Şim-
di çoğunuza bu, yakışıksız bir şaka gibi mi geliyor,
öyleyse biraz konuşalım.
Türkçülükte üç temel esas
1
TürkçülükTarihi'nin en mümtaz simalanndan Is-
mail Gaspirinskiy, Rusya Türklenndendir; Türtc-
çülüğü üç temel esas üzerine bina etmiştir ki, bun-
lar 1 / dil biriiği, 2/ düşünce birliği, 3/ iş biıiiği'dir. Dik-
kat isterim, 'din biriiği'nden söz etmiyor.
Dahası var, Gaspıralı ismail Bey'e (Gaspirinskiy)
göre, Türkçülüğün başlıca silahı elbette eğitim ola-
caktı, ama medrese eğitimi değildı bu; 'Usûl-ü ce-
dit' eğitimi idi; müfredatından, Kuran'ın 'tilaveti' ve
Islamiyet'in 'kaideleri', -yani Şeriat- çıkarılmıştı;
Medreseler'in aksine, matematik, tarih. coğrafya gi-
bi 'dünyevi' dersler okutuluyordu. Gaspıralı İsma-
il Bey'in, başını çektiği bu hareket, Rusya Türkleri
arasında zamanla yaygınlaşmış. yandaşlarına da
Cedit'çi denilmiştir.
Prof. Dr. Sergey Zemkovskiy, konuyu irdeledi-
ği kitabında, bakınız ne diyor; "...Orta Asya'da Müs-
lüman liberal harekete ilk önayak olanlar, -yani
Türkçüler- muhafazakâr çoğunlukla şiddetli bir
aykınlığa düştüler. Liberaller eğitimin modern-
leşmesini istiyor; 'yalnızgeleneksel hayattarzı-
nın değişmesi, Müslüman toplumu çökmekten
kurtaracaktır' diyorlardı. Muhafazakârlar, böyle
bir değişikliğin, hiç şüphesiz aile hayatı ve Müs-
lüman uygaıiığı için büyük birtehlike olduğunu
ileri sürüyoriardı." (Rusya'da Pantürkizm ve Müs-
lümanlık, s. 70)
Bu kadar mı, hayır! Mevlidin firaklı yeri, daha son-
rası: Cedit nüfuzuna karşı, Ruslar hükümet olarak
'muhafazakâr' Müslümanlan desteklemeyi düşün-
müş, medreselere ve din adamlanna, büyük önem
vermişler. Cedit Hareketi'ne Ruslardan çok sinir-
lenen, Ceditler'ın Ruslar ve Orta Asya toplumları için
zararlı birgrup olduklannı söyleyen 'gelenekçi' Müs-
lümanlar, Taşkent'teki Rus otoritelerini Cedit'çiler-
den daha sempatik buluyor; o kadar ki 1907 yazın-
da, 'Cedit'çi 'radikal' 'Terakki' gazetesi, medrese-
lere ve hacı hocatakımına, hücum edince, gelenek-
çilerin ve 'Kadimistler'm (Kadim'den geliyor) öfke-
sini ayağa kaldırmış; Taşkent'teki bir Müslüman
toplantısında, Terakki'nin yayıncılan ve onlan des-
tekleyenler, 'münkir' ilan edilmiş ve camiden kovul-
muş!..
Bu hepimize bir şeyler hatırlatmıyor mu?
Gaspıralı İsmail Bey de, daha sonra Türkçülük
Hareketi'ne gerçekten bılimsel diyebileceğimiz
boyutlar katacak olan, Yusuf Akçura da, Türkçü-
lüğü, Rus Çarlığı'nın yayılmacı ve müstebit eğilim-
lerine karşı, Türklerin kurtuluş hareketi olarak tasar-
lamıştır; Çarlık Yönetimi, bunu deıtıal fart< ediyor, ağır-
lığı medrese kökenli şeriatçılara veriyor, Türk lafını
ortadan kaldınp yerine Müslüman lafını koyuyorlar.
Malum ya, 'Islamiyette kavmiyet yoktur', 'din kar-
deşliği' içinde, 'milletler' eritilir; bu da elbette Çar-
lığın işine geliyor.
Cedit Hareketi'ne karşı, medrese kökenli 'muha-
fazakârlan' ne mertebeTürklükten uzaklaştınmış ol-
duklannı anlamak mı istıyorsunuz, 1917 Rusya Türk
Halkları 1. Kurultayi hakkında, Rusya Türklerin-
den Halim Sabit Bey'in 'Yeni Mecmua'öa ne yaz-
dığına bir göz atacaksınız; "...Rusya'daki Kururtay'da
ancak bir avuç kişi Türk olduğu tezini savuna-
bilmiş, geriye kalanlann büyük parçası biz Ta-
tanz, diğer parçası biz Müslümanız ya da Rus-
lar öyle diyor diye 'Muhammediyiz' tezinde di-
renmiştir." (Yeni Mecmua, 25 Nisan 1918)
Meraklısı elbette bilir ya, bilmeyenler için diyelim
ki bu Kuruttay Şubat Devrimi'nden sonra, Ekim Dev-
rimi'nden öncetoplanmıştı; Emin Resulzade'den
Zeki Validof'a (Zeki Velidi Togan), Rusya'nın bü-
yük 'Türkçülen" hepsi orada konuştular, onlann de-
dikleri de üç aşağı beş yukan bu mealde; Türk/ls-
lam Sentezi savunması yapmıyor, tam tersine, Türk-
lüğü, bağımsızlığı için, Rus egemenliğini kabul et-
miş 'muhafazakâr' takımm, elinden kurtarmaya ça-
balıyortar. Neler dediklerine sonra geleceğiz, önce
tarihi, bir o kadar da çarpıcı, bir benzerliğe işaret et-
mek istiyorum.
Anadolu Ihtilâli ve İnkılâbı'nın heyecanlı yıllann-
da. -Hal'rfe başta olmak uzere-, 'muhafazakâr' ta-
kımının, ağırlığını nasıl Düvel-i Muazzama'dan ya-
na koyduğunu, hangimiz hatırlamaz? Anadolu hal-
kının yurt ve millet bilincini uyandırmaya gayret eden,
Müdafaa-i Hukuk ve Kuva-yı Milliye 'liderteri' hak-
kında 'idam fetvası', Şeyhülislam'dan sâdır olma-
mış mıydı? Ve aynen Rusya'daki gibi, Ingilizler ('Sis-
tem'), egemenliğini, 'mu/iafazafcârfan'tutarakpekiş-
tirmek istemiş; aralannda Yusuf Akçura ve Ziya
Gökalp gibi Türkçülerin de bulunduğu, Anadolu
'Cedit'çileri buna silahla karşı çıkmamış mıydı?
'Müseccel' Kemalist Falih Rrfkı, sıksık, 'Türkçü'
olduğunu söyler. 'Müdafaa-ı HukukCemiyeti'nöe Zi-
ya Gökalp'tenHamdullahSuphi'ye bir sürü 'Türk-
çü' vardır. 'Türkçülük', Almanlann dürtüsüyle 'ırkçı/tu-
rancı', Amerikalılann dürtüsüyle 'Islamcı' olmadan,
'esir edilmiş', -'esir edilmek istenen'- Türklerin an-
tı/emperyalist kurtuluş hareketiydi.
Sıra geldi o Kurultay'da 'Türk Büyükleri'mn söy-
lediklerine!..
http:// www. prizma.net. tr/ A İLHAN
http://www.eda.tr/-bilgiyay/yazar/ailhan.htlm