Katalog

SAYFA CUMHURİYET 26 MART1997 ÇARŞAMBA 12 DIZIYAZI Tıp teknolojiyle el ele gidiyor G ünümüzde teknolojideki gelişmelerden tüm insanhkyararlanırken, doğal olarak sağlık ve sağhkla ilgili tıp da bu gelişmelerden payını alıyor. Görüntüleme alanındaki gelişmeler (MR, tomografı, dopller, ultrasonfiberoptik kablolar vb.) lazer teknolojisi, yeni maddelerin geliştirilmesi, elektronik parçalann küçültülmesi, bilgisayar teknolojisinin kullanımı, ameliyatlarda verilen anestezinin daha güvenilir ve daha az rahatsızlık verilen yeni ilaçlarla yapılması, yeni ameliyat tekniklerinin geliştirilmesi gibi yeniliklerin tek bir hedefi var: Insana daha sağhklı ve kaliteli biryaşam biçimi sunabilmek. Günümüzde artık kalp ameliyatları, kalp akciğer makinesi kullanılmadan atan kalpte gerçekleştirilirken, by-pass ameliyatları artık halk diliyle döş kemiği yukarıdan aşağıya kesilerek değil, sol memenin altında 5-6 cm 'lik kesik açılıp gerçekleştirilebiliyor. Göz alanına giren lazer ve ALK adlı cihazla artık 4 'ten 25 numaraya kadar olan miyoplar, astigmat ve hipermetrop düzeltilebiliyor. Yine lazer, saçı dökülen insanoğluna nakilyaparken diş hekimliğinde de çığır açıyor. Sağırlık artık tarihe kanşacakGÜNDÜZ tMŞtR/ SAADET USLU -1- KBB Hastalıklan Uzmanı Doç. Dr. Mehmct Ömür, gü- nümüzde kulak ve burun has- talıklan ile boğaz ve gırtlak hastalıklannda son derece önemli gehşmelerin olduğuna dikkat çekiyor. Bu yeni tek- nikler sayesinde. çocukluktan yaşlılığa her yaşta görülebilen işitme kayıplan ve sağırlık te- davi edilebilıyor. Bunlann en önemlilennden biri de delinen kulak zan yerine önceleri ku- lağın üstünde bulunan kastan zar yapılıyordu. Günümüzde ise ölüden alındıktan sonra bir dizı işlem- den geçırilen beyın zanndan kulak zan yapılabilıyor. Her geçen gün yeni gelıştinlen ışit- me cıhazlannın kullanımı ar- tarken hastalara büyük rahat- lıklar sağlanıyor. Yeni yöntemlerden bırisı de "Timpanoplasti" adı venlen orta kulak ıltihaplannın cerra- hisi. Bu operasyonda amacın sadece ku- lak zannı onarmak için yapılan bir ope- rasyon olmadığını, asıl nedefin orta ku- lak ve çevresindeki yapılardakı hasta- lıklan temizleyip fonksıyon vapan bir orta kulak ile ışiten bir kulak yaratmak olduğunu belırten Mehmet Omür bu operasyonu ve yenilikieri şöyle özetli- yor: "Bu operasyon için sadece kulak zan- nı onarmak yetmez, orta kulaktaki ke- mikçik sistemini tekrar onarmak ve has- taya normal sağhklı bireydekine benzer bir orta kulak boşluğu oluşturmak gere- kir. Bunun için kemikçiklerin onanlma- sı gerekir. Bunun için de en iyi metot has- tanın kendi kemikçiklerini kullanmaktır. Ancak bu her zaman mümkün olma- maktadır. Bunun yerine var olan diğer bir seçenek, ameliy atlarda çeşitli sebep- lerle çıkanlan kemikçiklerden oluştunı- lan kemikçik bankalandır. Bu kemikçik- ler çeşitli yöntemlerle fikse ve sterilize edilmektedir. Bunlann dışında sentetik protezkr de bulunmaktadır. Kulak cer- rahisinde uzun zamandır kullanılan bu protezlerle hastanın kendi kemikçikleri- nin kullanılamadığı durumlarda sentetik olarak kullanılan protezlerde de büyük başanlar elde edilmektedir. Son beş yü- dır kullanılan hydroxapattite'den yapı- lan protezler, diğer sentetik protezkrin vücuttan ablma olasılığını da yok etmek- tedir. Bu materyalin özeUiği. yapısındaki mikroskopik ince deliklerden kaynakla- nıyor. Cerrah bu operasyon sırasında protezlere şekil de verebilmektedir." KBB alanına gıren lazer ile kemikçik- lerdeki yapışıklıklann ve iç kulak yapı- lanna zarar vermeden ve cenahiyi uza- tabilecek kanamalara yol açmadan dü- zeltilebildiğinı vurgulayan Dr. Mehmet Ömür, başta yapay kulak olmak üzere KBB alanındaki diğer gelişmeleri de şöyle özetliyor "Tüm işitme aletleri bir mikrofon, amplifikatör ve alıcıdan oluşmaktadır. Konvansiyonel işitme aletierinin dışında özellikle kanal içi olarak bilinen ve dış kulak yoluna yerleştirilebilen işitme alet- leri de kmevcuttur. Kanal içine yerleşn- rüenler özellikle eski ABD Başkanı Re- agan'ın kuüanmasryla güncel hale get- miştir. Bunlann dışında yaklaşık 20 yü- dır kullanılan kulak kemiğine implate edilen işitme aletlerinin de ileri modelle- rinin çıkmasıyla konvansiyonel işitme aletkrinden yararlanamayan hastalarda başan ile kullanılmaktadır. Bu aletler kozmetik olarak daha iyi görünmekte , işitme kazancı daha iyi olmaktadır." Burun hastahklannın tedavisındeki yenilikler "Burun hastahklan alanm- dakiki son yeniliklcrden biri de endes- koplann kullanuna ginnesidir. Endes- koplar sayesinde burun boşluklannm ve geniz bölgesinin detaylı muayenesi yapı- labilmektedir. Tıp alanında kullanımı çok yeni olmamakla büiikte KBB hasta- lıklannda kullanımı gün geçtikçe yaygın- laşmaktadır. Endeskoplann sert ve yu- muşak olmak üzere iki tipi vardır. Yu- muşak ve ince endeskoplar çocuk hasta- lann muayeanesinde büyük kolaylıklar sağlamaktadır. Endeskoplar aracıhğry la elde edilen görüntüler bir kamera ile ek- rana aktanlabildiği gibi bilgisayaria en- tegre edilmiş cihazlaıia dijital şeklinde veya video kasetlerde saklanabilmekte- dir. Bir başka kullanılan araç rinomano- metredir. Bu cihazlar burun hava yolun- daki okanıklık noktalanmn ortaya ko- nulmasında yardımcı olmaktadır. Tanı yöntemleri arasuıda yer alan bir diğer gelişme ise bilgisayartı spiral tomografi- lerdir. Aslında bu gelişme radyoloji ala- nındaki bir gelişmedir. Ancak bu teknik- le elde edilen üç boyuthı görüntüler hem yüz ve kafa kemekleri kınklannın, hem de burun ve sinüs boşluklannm diğer hastahklannın değenendirilmesinde çok değerli bilgiler vermektedir. r Koklear İmplant Yapay kulak*Yapay kulak her iki kuiağın da Beri derecede işitme kaybı olup işitme aletinden yarar görenıeyecek hastalarda kullanılmaktadır. Bu hastalan, konuşmayı niç öğrenememişier (prelinguai) veya konuşmayı öğrenip (postlingual) ardından işitmeleri ileri derecede bozuhnuş olanlar olarak ikiye ayırabiliriz. Bu akt bir ahcı ve iletici tdden oluşmaktadır. Bu implannn ABD'de sanş fiyatı 25 bin dolar civanndadır. Cihaz hastaya bir operasyonla yerleştiıilmektedir. tmptanbn ince tele beruer ucu sah/angoz içine verleştirilmektedir. Alet yerleştirildikten sonra operasyon sonlandınlmadan önce ameliyathanede beyin sapı uyanhnış potansiyeferme balalarak atetin düzgün çalışıp çahşmadığı değeriendirilir. Yaklaşık 4 hafta sonra da rehabilitasyona başlanır. Yapay kulaklann en çok kuüaıulanı Avustraha'da Cochkar şirketinin geliştirmiş okluğu Nucleus mini-22'dir. Tüm dünyada bu implant 10 binden fa/Ja kişiye uygulanmıştır. Yapay kulak takümasında ekip çaltşması şartbr. Kulak cerrahı implantı yerleştirirken, odyoloji uzmanı da beyin sapı uyanbmş potansiyel eşiklerini kontrol etmekte, arkasından ameiivat sonrusı işksıedüzeyini saptamaktadır. Bu kta l t f c i i .cdönemkrde öğrendiklerİjıdeB farklKhr. Konuşma terapisti ile odyoloji uzmaıun uzun bir rebabühasyon çahşmasına girerek hastaya bir şekilde tekrar işfttiğini anlamasını ve konuşmasuu öğretmektedirier." ameliyatlan daha güvenliSon 10 yılda büyük gelişme kaydeden kalp ve damarcerrahisı ınsan yaşamında kaliteli ve sağhklı yaşamı hedefliyor.Özellıkle koroner by-pas , kapak ve kalp yetmezliğine yönelik cerrahi girişimlerde yenilikler birbirini kova- lıyor. Kalp cerrahisinde son yıllarda gözlenen en büyük yenilik ise atan kalpte gerçekleşti- rilen koroner baypas. -Halen dünyanın bir çok merkezinde koroner Baypas ameliyatlan kalp durdurularak yapılırken zaman içınde akci- ğer makinasırun hasta üzerindeki zararlı etki- leri göz önüne alınarak yeni bir sistem gelış- tirildi. Atan kalpte yapılan seçilmiş ameliyat- larda hasta kesinlikle akciğer makinasına bağ- lanmıyor. Bu ameliyata özellikle kalbin ön yüzündeki ve en önemli kalp daman olan sol ön inen arter'le sağ koroner arter'e uygulana- biliyor. Atan kalpte koroner baypas Uzmanlar koroner baypas ameliyatınm amacmı tıkalı veya daralmış olan koroner ar- tere başka bir damar aracılığıyla kanın taşın- ması olarak açıklıyor. Dünyadaki gelişmeleri günü gününe uygulayan Cevat Yakut un baş- hekimliğindekı Koşuyolu Kalp ve Araştırma Hastanesi Uzman ekibi yeni tekniklerle ger- çekleştinlen ameliyatlan şöyle özetliyor: Toplar damarlann yerine atar damarlarla baypas yapıhnası: " Damar sertliği sistemik bir hastahk olma- sı nedeniyle kalbin yeniden kanlandınhnasın- da kullanılan bu damarlan da etkflemekte ve zaman içerisinde bu damariarda da darahna- ya neden ohnaktadır. Ancak uzun dönem ta- kip sonucunda toplardamann (safen ven) yak- laşık yüzde 40-50'si tıkarurken bir atardamar olan ve anatomik olarak kalbe yakın sev reden göğüs iç daman tıptaki ismiyle (İnternal Tora- sik Arterin) yüzde 10-15 oranında akanma gö- rüklü. Bu nedenle de 1990'tı vıllarda özellikJe bu uzun dönem sonuçlanmn alınmasmdan sonra arterlerin yani atar damarlann greft ola- rak kııllanılması önem kazandL Insan kalbin- de sağ ve sol ana koroner olarak 2 ana koro- nerden çıkan ve insandan insana değişikUk gösteren 4-ile 9 arasuıda koroner dal vardır. Genellikle köprülemenin bir ucu bu damarla- ra yapılmaktadır." Koroner arter cerrahisinde son yıllarda kay- dedilen en önemli gehşmelerden birtanesi de atan kalpte koronerbaypass ameliyaüdır. Kalp akciğer makinasının kalp cerrahisinde rutin kullanıma girmesi ile bu makina yardımı ile dünyada bugüne kadar yûzbinlerce insanda koroner baypass operasyonu gerçekJeştiril- miştir. Ancak bu makinanın bazı zararlı etki- leri ve bunlardan doğan komphkasyonlar( özellikle akciğer, beyın, böbrek üzerinde) ve ameliyat esnasında kalbin durdurulması sıra- sında kalpte oluşabilen hasann bazı seçilmiş olgularda kalp akciğer makinesi kullanılma- dan ve kalp durdurulmaksızın bu ameliyatın yapılabileceği düşüncesıni ortaya çıkardı. Bu yöntemin en büyük avantajlan ise daha kısa ameliyat süresi, daha kısa yoğun bakım ve hastanede kalış süresi, daha az komplike ekip- man kullanılması ve kalp akciğen makinası- nın oluşturabileceği komplikosyonlann (be- yinde geçici felçten beyin ölümüne kadar. ak- ciğerlerde pompanın oluşturduğu yapısal ce- vabın sonucu fonksiyon kaybı, akut böbrek yetmezliği v.b) ortadan kaldırması olarak sı- ralanabilir. Aynca bir diğer avantajı da hasta- ya, hastaneye ve en genel anlamıyla büyük oranda ithal ürünlerin kullanıldığı bu ameli- yatlarda dev lete daha az ucuza mal olması Dezevantajlan ise şöyle sıralanabılir: 1 - Bu yöntemle tüm koroner dallara ulaşmak müm- kün değildır. Daha çok kalbin ön yüzündeki koroner dallar ve sağ koroner artere müdaha- le mümkündür.2- Teknik olarak deneyım ve beceri gerektirmektedir. Bu ameliyat tekniği şöyle özetlenebilir: Baslangıçta kalbe ulasmak için halk dilinde döş kemiği adı venlen bölüm yukandan aşa- ğıya kesilerek kalbe ulaşılırdı. Daha sonra kalp zan açıldıktan sonra kalbin ön yüzünde- ki söz konusu sağ arter'e ulaşılırdı. Şimdi ise hazırlanmış göğüs iç daman kalbin ön yüzü- nü besleyen sol ön inen artere ağızlastınhyor. İkincı aşamayı ise ahcı damann hazırlanma- sı oluşturuyor. Burada degişik yöntemler kul- lanıhyor. Bir yöntem olarak kalbin hareketliliğinı en aza indırmek için kalbin kasılma hızı ve gü- cü ilaçlarla azaltıhyor. Diğer bir yöntemi me- kanik hareketsizliğın sağlanması içın kullanı- lan yöntemler oluşturuyor. Bunlar da ahcı da- mann askıya ahnması ya da damann etrafin- dakı kalp dokusunun hareketsizliğinı sağlayan yöntemlerin en yenisi olan ahtapot yöntemi Bu yöntemde vantuzlar kanalıyla kalbin ha- reketsizliği sağlanıyor Hareketsizlik sağlan- dıktan sonra ahcı damar bir minik klemp kul- lanılarak kan akımı durduruluyor. Damar üze- rinde 3-5 cm uzunlugunda kesi yapılarak da- mar açılıyor. Daha sonra verici damann ucu alıcı damarda açılan bu bölgeye özel erime- yen dikişlerle dıkiliyor. Daha sonra da kapa- tılma işlemi gerçekleştirilir." Minimal invaziv kalp cerrahlsi (MİDCAB): Son 1 yıl içerisinde açık kalp cerrahisinin hasta üzerinde daha az agresif olması ve müm- kün olduğunca en kısa sürede hastanın normal yaşama kazandınlabilmesi bakımından mini- mal invaziv kalp cerrahisi yakla^ımı günde- me gelmiş, daha az kesi ve daha az anestetik ılaç kullanımı ile standart kalp cerrahisi pro- sedürlerinin uygulanabilırliğı tartışma alanı- na girmiştir. Bu ameliyat tekniği de meme al- tından yapılan 5-6 cm'lik bir kesi ile kalbe ulaşılması ve by-pass işleminin gerçekleştiril- mesine dayanıyor. Bu ameliyat yönteminde vencı damar olarak genellikle göğüs iç atar daman kullanıhyor. Bu damar gelişmış bir ıç görüntüleme yöntemi olan toroskopi yardı- mıyla hazırlanlyor. Verici damann hazırlan- masından sonra ,sol meme altından 5-6 cm'lik bir kesi ile 4. kaburgaarahğındangiriliyor. Bu yöntem MİDCAB prosedürü olarak adlandı- nlıyor. Sadece sol kalp desteği kullanılarak koro- ner baypas: " İleri derecede sol kalp yetmezliği ve akci- ğer hastalığı nedeniyle standart yöntemterle ameliyat edilemeyen çok damar koroner has- talannda sadece sol kalbin dolaşım pompası De desteklenmesi yoluyla hastalıklı tüm koroner damariara baypas yapılması son yıllarda kli- niğimizin rutin yöntemleri arasına girmiştir. Bu yöntemle yukanda adı geçen çok yüksek riskgrubu hastalarda standart yöntemin yüz- de 40-50'lere varan ölüm riski oldukça düşü- rülmüş ve bu insalara daha az sıkınnlı bir ya- şam sansı sağlanmısnr.'" SÜRECEK POLİTİKA VE ÖTESİ MEHMED KEMAL Kurtarıcı Neredesin... "Ne olacak bu memleketin hali?" Ülkenin karman çorman haline bakanlar, bu so- ruyu, dillerinden düşürmezlerdi. Bugün memleke- tin haline bakanlar soruyu değiştirdiler, şöyle bağı- nyortan "Yok mu kurtancı?" .= Gerçekien de memleket kurtancı istiyor. Sokakta, yolda, otobüste, tramvayda, trende, va- purda, uçakta, helikopterde, hangi taşıtta olursa ol- sun, aranan kurtancıdır. Elinde mikrofon sorular soran genç kızdan iste- nen bir kurtancıdır. Ankara caddelerinde beyaz camda istenen kurtancıdır. Genci de kurtancı isti- yor, yaşltsı da... "Efendim memleketin hali!.." Acılı bir sızlanmanın çıkardığı ses: "Allah için bir kurtancı?" • .;. , Kurtancı!.. Bu büyülü sesin ardında bir vatan kurtarıcısı var. Yönünü çağıran sese dönmüş bekliyor. Kurtancı gelecek mi? Bundan önce ımparatorluklar batırarak her çağı- nşta küçüle küçüle koşarak geldi. Bir hamaset ede- biyatı yapmıyorum, ülkenin gömüldüğü karanlıktan her yerden, her bıçimde göründü: "Yok mudur kurtaracak?" ; "Vardır." "Ne zaman?" "Çağnnın gücüne bağlı!.." Bir Nevruz Bayramı'nı sidikliler kargaşasına çe- viren müftünün çığlığı, kurtarıcıya gönderilen çağ- nlardan biridir. "Yok mudur kurtaracak?" "Vardır." "Nerede?" "Bir gün bulunur." Namık Kemal'm sırası geldiğinde dillerden düş- meyen iki dizesi burada imdada yetişır: "Vafanın bağnna düşman dayamış hançerini Bulunur kurtaracak baht-ı kara maderini." Bir ülke ki mezbahaya dönmüştür. Her gün bir ve- ya birkaç cinayet işleniyor, katilleri bulunamıyor. Uğur Mumcu cinayetının üzerinden 50 ay geçi- yor, hâlâ katıller ortaya çıkmıyor. Katil ve maktul yan yanadır. Kucak kucağa dız dıze olmadıkları ne malum! Bir ülkede 15 yıla yakın yüksek enflasyon vardır. Ekonomi yaşamıyor ölüdür. Böyle bir ekono- mi karşısında, uzmanlar delirmiyoriarsa iyidir. Toplum batağa saplanmıştır. Toplum mezbahaya dönmüştür. Toplumda bir elı yağda, bir eli balda körpecik (ömrünün nevbahannda) kızlar, ellerinde tabanca, tabancayı alınlanna dayayıp ıntihar edıyorlarsa o toplum hastadır. Ülkenin bir yerınde görünmez bir savaş olur; el- ler kırlenir; toplum yüksek ateşle kıvranır, devlet mafya ile birlik olur; şeriatçı azar, vatandaşın eli şa- kağındadır. "Ey, kurtancı beni kurtari.." diye çığlık çığlığa hay- kınr. BULMACA SEDAT YAŞAYAS SOLDANSAĞA: 1/ lkı pmnç dısk- ten oluşan vurma- lıçalgı... Parola. 2/ Ruslann ünlü des- tanı...tlkdamıtılan ve ıçmde anason bulunmayan rakı. 3/ Bilgisayar prog- ramlama dıllenn- den bin... Şarap mahzenı. 4/ Utanç duyma... Bir mey- ve... Adlan sıfat 8 yapmakta kullanı- g lan bır yapım eki. 5/ Kiev yakmlannda. yüz bınlerce msanın öldürüldü- ğü Nazı toplama kampı. 6/ Bır ışı yerine getırme... Ulanrruş. katılmış parça.. Bır nota. 7/ Bır taşıt. 8/ Ev- 4 rensel alıcı olan kan gru- bu... Dıyarbakır yöresıne özgü, sütle yapılan bir ha- " mur tatlısı. 9/ Dın uğruna yapılan savaş... Uyanık, g gözü açık. q YUKARIDAN AŞAĞrV A: M 1/Trakya'da geleneksel konutlarda sofanm avlu ya da bah- çeye bakan açık tarafina kışın soğuktan korunmak içın ası- lan özel perde... Aktınyum elementının sımgesı. 2/ Açık alanlardan ve kalabalık yerlerden korkma. 3/ Teniste topu rakibın arkasına düşürmeyı amaçlayan vuruş... Kurşun bo- rulann agzını açmakta kullanılan ucu sıvn takoz. 4/ Edebı- yatta etkıyi çoğaltmak içın bır şeyın tereinı söyleyerek edi- len alay... "O" adıhnın yönelme durumu. 5/Ölümsüz. 6/ Notada durak işareb... Borulan döndürmeden eklemeyi sağ- layan bağlantı parçası. II llkel bır sılah... Bır müzık parça- sının, dinleyıcılenn isteğı üzerine bır kez daha çalınması. 8/ Yapım... "Mescıtte nyapîşeler etsın ko nyayı' Meyhaneye gel ki ne — var ne müraı" (Şeyhülıslam Yahya). 9/ Mar- lene Dietriclı'ı üne kavuşturan ilk sözlü Alman Fılmı. Kalp kapaklarına yönelik cerrahideki yenilikler: Ölüden kalp kapakçığı " Son yıllarda ölüden alınan kalp kapaklannın hasta kalp kapağı yerine takılınası(monograft kapak replasmanı) sonrasında ne kadar dayanıklı olduldan konusunda henüz bir kesinlik yoktur. Ancak kanın pıhtılaşmasını engelleyici flaç kuîlamhnası gerekmemektedir."* Kapak tamiri yöntemlennde: " Kan pıhnlaşmasmı engdleyici Oaç kullanımı gerektirmeyen aynı zamanda çok uzun süre dayanıkb kalaa, dejenere ounayan bir kapak henüz yapılanıadığı için kalpcerraiuan mûmkün olduğunca hastanın kendi kapağmı değ^tirmeye yönebnişler ve değişik tamir yöntemleri genştirilmiştir."' Kalp yetmezliğine yönelik ameliyatlardaki geÜşmeler: 1-Kalbin etrafına kas sanlması (Kardiyomyplasti): Kalp yetmezliğine yönelik olarak cerrahi sağaltım yöntemlerinden birtanesi de yine son yıllarda gündeme gelen insan kendi sırt kasmın kalbin etrafma sanlarak yine insan vücudunda kann duvannın içine yerleştirilen bir bataryadan çıkan periyodik elektriksel uyanmla kalple senkron olarak kasılabilırlik kazandınlması prosedürüdür. Bu yolla kalbin kasılması desteklenmektedir. En fazia Fransa, Italya, ABD'de bazı klinıkler tarafinrdan uygulanmakta olan bu yöntem ülkemızde de bazı merkezlerde uygulanmaktadır. Kalp küçüttiilmesi ameliyatlari: " Kalp cerrahisinde oldukça güncel olan bir başka geoşnte de ilk kez Batista taraflndai] düşünülerek uygulanmaya başlanan kalp volüm küçültülmesi ameliyatiandır. Batista, geçirflnüş viral enfeksiyon. romatizmal kalp hastalığı veya sebebi büinmeyen bir neden sonucu kalp boşluklannın ileri derecede büyümesi ve hastanm fleri kalp yetmeztigine girerek normal yaşammı idame ettirememesi durumunda özclBldc büyümüş olan sol kanncığuı kas khiesinden bir kısmırun çıkartdarak volümünün küçültülmesi durumunda kalbin debisinin daha iyi dunıma gekligüıi ispat etmiştir." Koroner baypas ile birlikte beyıne giden damarlardaki darlığın giderilmesi: Kalp cerrahisi alanındaki diğer bir gelişme koroner arter hastalığı ile birlikte beyine giden damariarda ciddi bir darlık olması durumunda koroner baypas ameliyatı ile birlikte beyine giden damarlann da aynı ameliyatla açıimasıdır.