Katalog

SAYFA CUMHURİYET 12EKİM1997PAZAR OLAYLAR VE GORUŞLER Ahilik-Alevilik, Yol-Kardeşliği ve Laiklik SADIKGOKSU A hilik ve Alevilik-Bek- taşilik, iki düşünce- da\Tanış yolu. Ahilik daha çok mesleksel, Alevilik-Bektaşılik ise, yine daha çok, inançsal yollar. Bu iki yola bağlananlar arasında ta- rihte çok ileri ölçüde yaşanan 'Yol- Kardeşliği', cumhuriyet tarihimizde 50'li yıllara kadarbüyük ölçüde olum- lu açıdan ele alınmış ve bu gerçek, açık seçik ortaya konmuştu. O dönemde yurdumuzdaki egemen dünya görüşü ve siyasal ortam, kuşku- suz eskinin kimi karşıt, ama sesini çı- karamayan kalıntılanna karşm, bu iliş- kinin görülmesini kolaylaştınyordu. O yıllar, Türkıye'de laık yönetimin ku- •rulduğu ve hiç değilse I946'ya kadar ödünsûz olarak uygulandığı dönemdi. Ahilik-Alevilik Yol-Kardeşliği ise, açık ya da gizli yaşandığı yüzyıllarda, hoşgörünün belki en güçlü dayanağı idi. Cumhuriyet'in 1950'ye kadarki döneminde de laiklığin siyasal iktidar ötesinde, toplum içinde yaslanılabile- cek potansiyel bir gücü ve desteği ola- rak görülüyordu. Jlk işi ezanı Arapçalaştırmak olan DP yönetiminin, ister ıstemez bu hoş- görü ve laiklik dayanağına olumlu bakmayacağı, bu yollann ıkisi içın de yeni politikalar uygulayacağı kuşku- suzdu, öyle de oldu. Alevıliğe karşı baskılar canlandınldı, güçlendinldi. Ahilik ise, tümüyle Osmanlı politika- sına uygun olarak, elden geldiğince en koyu bir 'Sünni kurum" gibi ele alın- maya ve işlenmeye başladı. Kırşehir'in ilçe yapılıp, sonra yeni- den. ama bu kez güdük bir il yapılma- sının da, temelde bu politikanın çok in- ce bir uygulanışı olduğu anlaşılmakta- dır. tki Yol-Kardeşının. Hacı Bektaş VeaFnin ve Ahi Evran VeaTnin makam- lannın, merkezlerinin bulundugu il ve ilçe. birbirinden aynlnuş, Kırşehir'in ilçesi olan Hacıbektaş, 700 yıllık ge- leneğe de bakılmaksızm Nevşehir'e bağlanmış, bilimden de inançtan da yoksun bir pervasızlıkla öylece bıra- kılmıştır. 1992'debukonudayayımla- nan bir yazımız üzerine, 1993'te Kır- şehir'de ve Hacıbektaş'ta oldukça et- kili birleşme hareketleri, kampanya- lar, milletvekili girişimleri vb görül- müşse de bilinçli, özverili, örgütlü ve takipçi bir tutum izlenmedıği için bu ilk girişimde başanya ulaşılamamıştır Kuşkusuz 50'li yıllar sonrasındakı bu yol-birliği ve kardeşliği karşısında- ki tutum, gerçeğin ürûnü olan yakla- şımlan da birden ve kökten ortadan kaldıramamıştı. DP-AP-Milliyetçi Cephe (AP-MSP-MHP) koalisyonla- n-12 Eylül- (bize göre ANAP değıl de) 1. ANAP-DYP-RP iktidarlanna karşı, Atatürkçü, yenilikçi, laik bürok- rasi ve aydın, sosyal sivil toplum (halk) da bu dönemde kendi ideolojisini güç- lendiriyor ve ayn bir dayanak oluştu- ruyordu. İlk dönemde, hatta bu çizgiyi oluş- turan. geliştiren daha önceki dönem- den başlayarak, Ahilik-Alevilik Yol- Kardeşliği gerçeği, bilimsel araşhrma- larda ortaya konmaya başlamıştı. llkin Prof. Dr. FuatKöprülü,daha 1919yı- lında yayımlamış olduğu 'Ük Muta- savvıflar' adlı bugün de öneminı koru- yan değerli araştırmasında, bu Yol- Kardeşliği üzerine ilginç açıklamalar yapmıştı (2). Daha sonra özellikle Kır- şehirli araştırmacı Cevat Hakla Tanm da bu konuda, burada anmamızı gerek- tiren bazı katkılarda bulundu. Fakat Abdülbaki Gölpınartı, Prof. Dr. Ahmet YaşarOcak'ın. 'kendinden sonra yazüan eserierden çok daha doğ- ru tezleri ve görüşleri öne sürmekte- dir' diye tanımladığı eserinde konuyu daha geniş ele aldı (3). 1950 yılında İk- tisat Fakültesi Mecmuası'nda yayım- lanan 'İslam ve Türk İllerinde Fütüv- vet Teşkilatı ve Kaynaklan" başlıklı. yalnız bu sayıda yayımladığı metin- lerle bırlikte 350 sayfayı aşan araştır- masında, başlıca Ahiliğin kaynağı olan Fütüvvetçiliği ve yine Ahiliğin yasa- lan. tüzükleri olan Fütüvv etnameleri inceleyerek, Ahilik-Alevilik. Yol-Kar- deşlığinı çok açık ve oldukça aynntılı bir şekilde gözler önüne serdı (4). 'AhiYohı,AliYohı' Gölpınariı. eserinin 'Fütüvvet Ehli- nin Mezhebi ve İnaıuşT başlıkh bölü- münün daha ilk başlıgında. 'Fütüvvet Ehli (Ahiler), Şfi, yahut Müteşeyyî (Şi- îleşmiş) Bir Taifedir' yargısını öne sü- rüyor ve bunu şöyle açıklamaya giri- şiyor: **Yukandan beri verdiğimiz ma- lumattan açıkça anlaşümaktadır ki fü- tüvvet ehK. yollannı 'Alı Yolu" saymak- ta. Ali ve EhW Beyt sevgisini en büyük fazilet ve \ecibe olarak kabul etmekte- dirler. En eski ve hatta bazısı nispeten Sünni bir karakter taşıyan fîitüvvetna- melerde bile açıkça görülen bu esas, sonraki fiitüvvetnamelerde büsbütün kuvvetlenmekte ve büsbütün aşın ve batıni bir hal ahnmaktadır. Fütüvvet ehlinde EhM beyt sevgisi, bir şiardır \e fütüvvetin, Peygamber- den Ali'\e kaldığuıa inanmak esastır. An'anelerdeki en ktıvvetli ve müşterek nokta budur" (5). Gölpınarlı, eserinin 100 sayfayı aşan araştırma bölümünde bu görüşlerini pek zengin dayanaklarla kanıtlıyor. Aynca. kendısi gibi Prof. Köprûlü'nün de. 'Türkçe bilmeden' gezdiği Anado- lu'da, eörmediği konularda da hüküm veren L Batuta'yı eleştirmiş olmasına katılarak, bu gezginin Ahiler hakkın- daki Sünnilik ıddıalarını reddediyor. MuaUim Cevdet'i de, aynı şekilde- ki iddiasını reddederken önyargılı, sa- Şartlarımızı Öğrenmeden Lisan Kursuna Başlamamanızı Oneriyoruz... ! i ANKARA İZMİR KADIKOY I MECIDÎYEKÖY • BAKIRKÖY (0312)434 22 95 (.0232)484 77 93 (0216) 345 üo 11 İ.Û2İ2.! 275 43 ^8 İ.0212) 542 56 27 (0312H25 44 42 (0232)425 77 70 (0216)336 86 93 (0212)275 43 99 (0212)542 56 28 bit fikirli ve çelişkiler içinde olmakla suçluyor(6). 'Ahilik, Alevilik mi, Yoksa?J~ Ahi Refik Soykut da 1971 yılında yayımladığı 'Orta Yol Ahilik' adlı ese- rinde Yol-Kardeşliği'ne karşı çıkmı- yorsa da. bugün bu Kardeşliği bize kendisi de anımsatan emektar üstadın eserinde, bu nokta, öbür yanlar arasın- da gereğince belırmıyor. Ahilik konu- sunda bilimsel değere sahip ve halen en kapsamlı olan 'Bir Türk Kunımu Olan Ahilik' adlı esennde Prof. Dr. Ne- şet Çağatay da, Yol-Kardeşliği'ne işa- ret etmekle bırlikte, aynı şekilde bu eserde konunun altını nedense yete- nnce çizmiyor. Prof. Dr. MikailBayram'ın, 'AhiEv- ren ve Ahi Teşkilatmın Kuruluşu' adlı eserinde Ahiliğı oldukça Sünni bir açı- dan gördüğünü söylemek yanlış sayı- lamaz. Ama aynı araştırmacı, 'Fatma Bacı ve Bacryarn Rum' adlı eserinde, Fatma Bacı'nın Ahi Evren kadar Hacı Bektaş Veli ile ilgisine de eksiksiz de- necek kadar yer veriyor. Ahilik-Alevilik Yol-Kardeşliği de- ğişik şekillerde başka bazı eserlerde de belırtilmekle birlıkte, başlıca Kül- tür Bakanlığı kadrolannın, CHP-SHP- CHP dönemlerinde bile karşıt görûş- lülerle, tutucularla, kültürü kültür ola- rak benimsemekten çok uzak olanlar- la dolu olmasından dolayı, Ahilik Haf- tası kutlamalan. sempozyumlan, kon- serleri, vb. genellikle bu karşıt görüş- lerin sergilenmesiyle geçmekte. bu da Ahilik ile Alevilik arasında Yol Birli- ği, Kardeşliği yok da, sanki yol-aynlı- ğı varmış gibi bir görüşü yaygın ve egemen kılmakta, Ahilik, laikliğe kar- şı kullanılmak ıstenmektedir. Ahilik-Alevilik Yol Kardeşlığınin günümüzdeki yadırganmasma çok acı ve o kadar da ilginç bir örneği burada anmadan geçemeyeceğim. Bu yol kar- deşliğini. Sayın Abidin Ozgüna> 1992 yılında 'Ahilik Aleviliktir'başlığı ile yayımladığı bir yazısında oldukça çar- pıcı birşekilde belirtmişti (7). Değerli Alevi Yazar Lütfi Kaleli ise, belki Sa- yın Özgünay ile bir polemiğe tutuş- muş olarak. "Ama Ahilik kesinlikle Alevilik değUdir" diye yazabilmişti (8). Bu da Hacıbektaş-Kırşehir ilişkisinin kurulması kadar, temeldeki Ahilik- Alevilik Yol-Kardeşliği gerçeğinin be- lirtilmesindeki güçlüğü de herhalde ol- dukça açık olarak göstermektedir. Aydınlann. Aleviliğin laiklik konu- sundaki önemini görerek ona görece olsun sıcak bakmalanna karşın, Ahi- liği laiklik ve hoşgörü karşıtlanna terk etmiş gibi davranmalan yanlış bir tu- tum olmaktadır. Ahilik ile Alevilik- Bektaşilik bir bütündür. Aynca Ahilik, daha çok mesleksel bir yol olarak, Sünnilikle de başkalan ile de çok daha yakın bir buluşma nok- tasıdır. Bize göre bu çalışma, akıl ve aydınlanma noktasının önemi daha fazla zaman yıtirmeden görülmeli, kavranmalı ve ona gereken ilgi göste- ribnelidir. (1) S. Göksu, Hacı Bektaş, Kırşehir ve Menderes 'in Dramı, Cem dergisi, s. 18, Kasım 1992. (2) Prof. Dr. Fuat Köprülü, Türk Edebiyatı 'nda tlk bAutasavvıflar, 3. bs. Ankara, 1976. (3)Prof.Dr. Ahmet YaşarOcak, Tür- kiye de Ahilik Arastırmalarına Eleştirel bir Bakış, Türk Sufilığine Bahşlar için- de, 1996. htanbul. (4) Abdülbaki Gölpınariı, İslam ve Türk İllerinde Fütüvvet Teşkilatı ve Kaynaklan, Ist. Ünıv. Ikt. Fak. Mec. XI. C.1949-1950. (5)age.s.57. (6) age, s. 61-62. (7) Abidin Özgünay, Ahilik Alevilik- tir, Cem dergisi, s. 17, Ektrn 1992. (8) Lütfi Kaleli, Ahilik ve Ahi Evran, Pir Sultan Abdal dergisi, s. 4 TEMA TÜRKtYETri SEVENLERE DUYURU TEMA VAKFI DOĞA VE EROZYON EĞİTİM GEZİSİ Vakfımız 18-19 Ekım 1997 tarihlerinde Kütahya ılı Domanıç ve Tavşanlı bölgelerinde bir "Doğa ve Erozyon Eğitim Gezisı" gerçekleştırecektir. Kayın ormanlannın sonbahardakı renk cümbüşünu, abıde goknariarı, meşelerı ve ardıçlan görebilmek içın bızı arayın... TÜRKİYE ÇÖL OLMASIN! Tel: 0212283 78 16-0212 281 1027-0 212 268 09 85 131'den Ina Hamm ya da 148'den Ufuk Bey Faks: 0212 281 11 32 Adres: Çayır Çimen Sokak Emlak Kredi Bloklan A-2 Blok Da/re: 10 Levent-tstanbul Yatınmcıya arsa Ataşehir karşısı 450 m : . Tel: 0532 31513 72 VERGİNİN KUTSALLIĞININ, KDV'NİN GEREKÜÜĞİNİN İLK ÖĞRETİLECEĞİ YER OKULDUR. KtTAPÇILAR DERNEĞI PENCERE TeraziLBirkarakol.. - ' Önünde nöbetçi.. Bu karakol, Anadolu'nun doğusunda ya da batı- sında olabilir; kentte ya da dağda olabilir; nöbetçi, polisyadaaskerolabilir... Silah sesleri... * Nöbetçi vuruluyor, karakol ayağa kalkıyor, teröris'- tin ardına düşülüyor, saldırgan -ya da saldırganlan- biryerde kıstnlıyor, silahlar konuşuyor... . Olü sayısı çoğalıyor. , • Soru: Karakolu bekleyen nöbetçiyle saldırganı bir kefeye koyabilir mıyiz?.. Yanıt: , Hayır!.. ' Nöbetçi görevini yapıyor, savunmadadır. Keyfince, isteyerek gönüllü olarak o görevi üstlenmiş değildir. Ama saldırgan, siyasal amacı için terörü kullanıyori Terör, banşçı yollan dışlayan bir yöntem... i Terörist PKK'li... Banşçı yollar tükenmeden silahı yeğleyen kişiyi vurgulayacak tek sözcük var Katil!.. • Güneydoğu'ya atanan asker, keyfinden görevine başlamıyor, kura çekiyor, ne çıkarsa bahtına!.. Ço- cukcağız karakolda gece vakti başına battaniyesini çektiği zaman tezkereyi düşünüyor; annesini, kar- deşlerini, sözlüsünü özlüyor; öte yandan uykusurv da bile kulağı kiriştedir; görevinde ne emir verilmiş- se, onu yerine getirecektir. Ya terörist?.. Ya PKK'li?.. Terörü seçmesi için bir zorunluk mu var?.. Insan kasaplığını niçin seçti?.. Ölümcül yollara neden sa- pıyor... Suçsuz insanlara, kadınlara, çocuklara yüre- ği titremeden nasıl kıyabiliyor?.. Amacına ulaşmak için silahı neden yegledi? Bu canavarlığın, bu savaş- çılığın, bu cinayetlerin, bu kıyıcılığın bir açıklaması ol- mah... • Doğu'daki asker, onbaşı, çavuş, yedeksubay, su- bay, insan öldürmeye gönüllü değil... PKK'li gönüllü... .; Istanbul'daki meyhanede içkiyi yudumlarken hör ikisini bir kefeye koyarak banş istemek, eğer saflık ya da aptallık veya entel fantezisi değilse, kasıtlı bir saptırmacadır. Çünkü PKK, bugün vardığı noktada, Kürt kökenli yurttaşlann demokratik haklanna giden yolda bir engele dönüştü; terörist silahını bıraktığı gün, Türklerle Kürtlerin banşçıl yöntemlerde buluşan ortak eylemleri çığ gibi büyüyecek... PKK, bu ortak- lıktan korkuyor; etnik çelişkiyi demokrasi potasında banşçı çözüme bağlayacak hareketlerin düşmanıdır. • Her dört yılda bir seçim sandığı kurulan bu ülke- de, demokrasi ne kadar yetersiz olursa olsun; siya- sal amaç için insan öldürmek cinayetin en pisi ve çir- kinidir; sosyalistinden şeriatçısına dek siyasal parti- lerin çalıştığı bir ortamda asker, polis, yedeksubay, subay, kadın, yaşlı, çocuk, bebek katlederek hak aranamaz. Istanbul'da yaşayan aydın ya da entel, banş istiyorsa önce bu gerçeğin altını çizmeli... Akıl ve sağduyunun içtenlikle buluştuğu yerde boy atabilir banş... : 293 39 78 (3MA.) »Dl I1»1İ-İH;»SMJ I mt !S-WHIMMI ! m (• «F/S İSÎANBUl »UYUKŞEHIR BEUDIYESI stNEMALARI MALTEPE'DE AÇILDI SİNEMA & ALIŞVERİŞ ve EĞLENCE MERKEZİ Atoturlc Cd No i 1 / MALTEPE (Beledıye Yanı) Tel 0 216 442 60 30 KAYIP DUNYA (JURASSIC PARK) SALON A 11 0 0 - 1 3 . 3 0 - 1 6 . 0 0 - 1 8 . 3 0 - 2 1 . 0 0 SALON BSURPRIZ BABALAR SİYAH GİYEN ADAMLAR SALON C K A R Y A İ Ş L E T M E S I D İ R , , - « , K U A V A T AH KARAGÖZ LUKUSHAYAT V A H KARAGÖZ ^oa^on^ M-10-11-12BUII cdn İPBCKAY* 11-12-18-19-25-26 EKIM FATIHRESATNURISAHNESI 0 2 I 2 5 2 6 53 8 0 AnbnKACM NAFIZ ÇAMLIBEL GALERt ODA Resim Sergisi 7-25Ekim'97 Pazar - P.tesi Hariç Hergunl2.00-19.00 arası açıktır. Hûsrev Gerede Cad. No: 102/B Teşvikiye - İST. Tel: 259 22 08 Klasik, Pop, Elelttro, Bas Gitar ve Bateri, Piyano, Şan, Org, Flüt, Keman, Bağlama, Ud, Solfej, Armoni * Giral Sımtlır Liıalari «a ktntınrataarı jiri; sımvlırnı «ımlık karıları. • 9-15 yij jrabaıa yiıalik Piyaaı ıa;lanı;tır. r Vdiın Caddesi Cevlan Ap. >o:78 Kal:2 Bc>*tdş / ISTA'NBLL Tel: 10212) 227 61 35 KODA DİĞERL£R)NİNADIALİ KRALAOYUN(ÇXWOTUMU) TcsnAnlaılACM 1-2USIN SM AIBL«H limem Sm TUttZ M-10-11-120011 U S K U D A R M U S A H I P Z A D E C E L A L S A H N E S I : 0216 333 03 97 MtnlBABACAN HALAY NE HEPSİ NE HİÇBİRİ IÇOCUKOTUHU) «-9-1O-11-12-15-16-17-U-19 EtOM 1MMH9-25-KBÜK KADIKOY HALDUN TANER SAHNESI : 02 I 6 349 04 63 DwdW000'5 GODOTYU BEKLERKEN BİSKÛVİADAM (ço> KÜÇÜKNASRETTİN(ÇO n)M«MMIZH« 2-1HS-25-SEKH İLKEVUÜK _ JHJNEVVERİNHASBIHALJ 9-10-21-30-31EKM ITÛRKOLEHİMİZVAHSÖYIBECEK iraı I I DîleKlİiricer.. Titfîro Ayna KUVAYI MILLIYE KADINLARI Yılın 8 Ödüllü Oyunu 16 Ekım - 2KO0 iPrömiyer) 17 Ekim- 21.00 (Gala) 18.22.23.24 Ekım-21.00 19. 25 Ekim- 15.00 Beşiktaş Belediyesi Akatlar Kültür Merkezi Zeytinoğlu Cad. No: 8 Akatlar Etiler Sisorta s a n a t ı c ı n T.C. Kultur Bakanlığı ISTANBUL DEVLET OPERA ve BALESI ATATÜRK KÜt-TÖR MERKEZfNDE G. Bizet CARMEN op«ra A parda Orkestrs Şefı: Antonlo PKOUJ / Sahneye Koyan Y<tRa KARA 18 Ekım Cum«rte»ı 15 30/ 28 Ebm Salı 20 00 4-11 Kasım Salı 20 00 F. Tüziin MİDAS-IIM KULAKLARI oıp*r* 2 bölü m Orkestra Şafi: S«rt» YALÇM / Sahreve Koysn: Bozkurt KURUÇ I O < S l 21 Ekım Salı 20 00 / 26 Ekım Cumartesı 15.30 / 6 K«ım Per^mbe 20.00 P.l. Çaykovski KUĞU GÖLÜ bale 4 psrde Koreografi ve Sahney* Koyan: Dtnk KANE / Orkestn Şefi: Elf*d BAG1ROV 22 Ekim Çarşamba 20.00 / 5-12 Kjsım Çarfamba 20.00 R.Rodgers / O.Hammersteîn II KRAL VE BEN muzikal 2 perde Orkestra Şefi: S«n«>r YALÇIN / Sahneye Koyan: Hakhın DORMEN 23 Ekim Partemte 20 00 G. Verdi AIDA opera 4 perde Orkestra Şefi Orlun ŞALUEL / Sahneye Koyan Y«kta KARA 1 Kasım Cumartesı 15 30 MÜZİKALLERDEN SEÇMELER muzikal gosteri 2 bölüm Muzık Yönetmenı: Elşad BAGMOV /Sahne Dûzanlefnesı: Sûmray ARMAN 24-31 Ekım Cuma 19.00 ORTAOYUNCULAR 97 FERHAN ŞENSOY FERHANGİ ŞEYLER 15 EKIM '97 Matine: 18.45 / Suore : 21.30 BILET SATIŞ Beyoğlu Emek Sineması : 249 5 0 92 Vokkorama (Takîim, Rumeli, Akmorkez) Be;ikta; Kabalcı Kıtabevi : 261 31 24 BEYOĞLU EMEK SİNEMASI UMIT YAŞAR SANAT GALERİSİ ENDER DANDUL Resim Sergisi 12-31 Ekim'97 Bajjdat Cd. Rrtat Bcy Sk. No: 293/3 Gaa Tel: (0-216) 411 35 01 Tiyatro İlanlarınız İçin (0212) 293 89 78 (3hat) E.S.E.K Espri Standartfan Enstitüsü Kunımu" BİZİ BAOLAMAZUğur ULUDAĞ Gökhan SEMİZ Film Gibi Komedi Pazartesi 21.00 Muammer Karaca Tyatrosu/Beyoğlu Tel: 252 44 56 AKBANK 7CAZ FESTİVALİ A K B A M K7 JAZZFESIİVAL 12 Ekim Pazar Aksanat'ta Seminer 15:30 YUSEFLATEEF AKBANK Bıletler Ataturk Kultur Merkezi gıselermde satılmaktadıı A K M cjıse tel (0?12) 251 J0 23 f 251 56 00 17 hatl 25 RESİM ve HEYKEL MÜZELERİ DERNEĞİ Tel/Fax : (0212) 249 39 94 KADIKOY ACTİKA S DEKOKASYOH VE TÜRİIPI TİCAKT ITD.ŞTİ. Td: (0216) « 9 18 M • 30 / nâbûtlvCd. Dnriıpnar Sk. lte:I0 faUûj/İST KADIKOY DE MUZAYEDE Kasım 97de yapacağımız müzayede için; Tablo, Hat, Ferman, Harita, Kartpostal, Fotoğraf, Oravür, El İşlemeleri, Eski OyuncaK, Cam-Porselen Qûmüş objeler ve her türlü antika eşyalann kabulû devam etmektedir. UCRETSIZ EKSPERTIZ Gajeri Atölye ilanlarınız İçin: m y. » 293 89 78 | (3 hat) «