Katalog

12EKİM 1997PAZAR CUMHURİYET SAYFA KULTUR 11 KUŞBAKIŞI MEMET BAYDUR Treni kaçırmanın bedeliFriedrich Engels, Karl Mars'la birlikte yazıp yayımladıklan ün- lü Komünist Manifesto'nun Al- manca 1890 basımı içın kaleme aldığı önsözde çok ilginç bir şe- yi açıklar. Manifesto'yu 1848'in şubat ayında Londra'da Almanca ya- yımlamışlar, kapaklannda ikisi- nin de adı var, ama Engels, ese- rin tümünü yazanın Marx oldu- ğunu belirtmiş defalarca. Marx henüz otuz yaşmda de- ğil! Engels ıse ondan da genç. tkisi de son derece önemlı ışler ya- zıp yayımlamışlar. Marx sosyal felsefe üstüne. Engels ise zama- nının endüstri hayatı üstüne. Manifesto ortaya çıkar çıkmaz hemen lsveççe'y e çevrilir aynı yıl. Rusça"yaçevTİlmesı içınyir- mi yıl beklememiz gerekecektır 1869yılmdaönce Bakuninçevı- rir Manifesto'yu Rusça'ya; ıkın- ci çeviriyi yapansa Plekhanov'dur. Ingiltere'de Almanca yayımlanan yapıtın Ingilizce'ye çevrilip basıl- ması içinse ikı yıl gerekecektır. 1850 yılında Hden Macferianeçe- virisi yayımlanır. Sonra. Kapı- tal'i de İngilizceye aktaran Sa- muel Moore'un çevinsi gelir Manifesto, otuz dilde (espe- ranto dahil) defalarca yayımlanır dünyanm her yerinde. (Hemen hemen her yerinde!) 1848 ile 1918 arasındaki altmış yılda 544 (beş yüz kırk dört) kez yayımlanmış- tır. 1919 ile 1959 arasındaki kırk yılda ise 218 kere daha yayımla- nır dünyanın her yerinde. (He- men hemen yer yerinde!) Yapıtın 1 887 yılında kaçınlan tren, 1960'hyıllarda Marx'ın ve Engels'in bir çok yapıtının Türkçe yayımlanmasıyla da yakalanmadı diye düşündüm. 1997 yılındaysa seyretmekten okumaya fırsat ya da imkan bulamayan insanlann iktidan gündemde. Şartlar değişti, böyle diyorlar. Şartlar değişmiş. Gerçekler ne oldu peki? Onlar da mı değişti yoksa? el yazmalan kayıp. Bir tek sayfa hariç, el yazmasından geriye bir şey kalmamış. O bir tek sayfayı da Engels. Marx ölünce 1883 yı- lında VVHhelm Liebknecht'e ver- mış. Yüz yıldır Moskova'daki Marx-Engels-Leran Enstitüsü'nde bulunan bu bir tek sayfanın şım- di nerede olduğunu bilmiyorum. Belkı hâlâ oradadır. • Şimdi. bu yazının başmda sö- zünü ettiğım ilginç meseleye dö- nelım. Engels, Komünist Mani- festo'nun 1890 yılında yapılan Almanca basımı için yazdığı ön- sözde. bence çok ilginç bir şeyi açıklıyor. Cenevre'de Lehçe bir yeni ba- sımı yapılmış Manifesto'nun, Ko- penhag'da ise Danimarkaca yeni- den yayımlanmış 1885 yılında. Aynı yıl Fransa'da yayımlanan yeni çeviriyi beğeniyor Engels. Aynı yıl Madnd'de Ispanyolca iki kere yayımlanmış Manifesto, En- gels'in yazısından öğrendiğimı- ze göre. Sonra şu satırlar geliyor: "İlginç bir durum olarak buraya ekiemek isterim ki 1887 vılında .Manifesto'nun Ermenice'ye bir çevirisi, İstanbul'da bir yayıncıya simulmustur.Amabuiviinsan.ka- pağında \larx yazan bir kitabı yayımlayacak cesarete sahip ol- madığı için çevirmenc kitabı ken- di ismiyle (çevirmenin adıyla) ya- yunlamayı önermiştir. Çevirmen bu öneriyi kabul etmemiş." • İstanbul'da 1887 yılı. tkinciAb- dûlhamiton bir yıldır sultan. Otuz dördünde iktidara çıktığına göre kırk beş yaşlanndaolmalı. 33 yıl kalmış iktidarda. Işte o günlerin Istanbulu'nda bir Ermeni vatan- daş, dil bilen aydın-meraklı ve maceracı olmalı: ismini bilmedi- ğim birisiotunıp Marx'ın Komü- nist Manifesto'sunu kendi diline çevinyor ve bir yayıncıya götü- rüyor! Marx ne kadar "ünhı" ol- malı ki, yayıncı onun ismiyle ki- tapçığı basamayacağını söylüyor. 1887 yılında dünyayı düşünün, memleketimizi düşünün ve bu iki güzel insanı düşünün, yayıncıy- la çevırmenı. Marx olmaz, ama istersen senin adınla basalını kitabı. Yapıtı çeviren insan, kabul et- miyorbuteklifi. Manifesto yayım- lanmıyor İstanbul'da. Engels'in 1890 yıhndaki kita- ba yazdığı önsözü okurken dalıp gittim tarihe. Tarihi zamanla, en çok da geçmiş zamanla kartşb- ranlan düşünmedim hiç. 1887 yılında kaçınlan tren, 1960'hyıl- larda Marx'ın ve Engels'in birçok yapıtının Türkçe yayımlanmasıy- la da yakalanmadı diye düşün- düm. 1997 yılındaysa seyretmek- ten okumaya fırsat ya da imkân bulamayan insanlann iktidan gün- demde. Şartlar değişti, böyle diyorlar. Şartlar değişmiş. Gerçekler ne oldu pçki? Onlar da mı değişti yoksa? • Otuz küsur yıllık iktidarlar, top- lum üstünde olumlu izler bırak- mıyor. Şartlar değişiyor, gerçek- ler değişmiyor. Cumhuriyetyazı- lannı çok severek okuduğum At- tilâ Ühan'ın bir güzel yazısından alıntıyla bitireyim bu kuşbakışı- nı. Masum ve aydınlatıcı bir tek cümleyle. "Laik cumhuriyeti tehlikeye soktuğunda ısrar edflen şeriatçı iktidann potansiyeli'niyaratan- lar, bizzat bu potansiyelden şikâ- yetçi olanlardır." Ne demek olu- yor? Türkiye'deki asıl gericıler, ge- ricilikten şikâyet edenlerdir! Doğ- ru değil mi? 1887 yılında dünyaya puslu gözlerle bakan aydınlar gibiyiz. Acıklı birdurum. Sayın llhan'ın hakkı var. Wim Wenders 'infotoğrafsergisi vefılmlerinin toplu gösterimi löEJam'deAlman Kültür Merkezi 'nde başlıyor 'Fotoğrafmakinesi, biryerlere varmayı sağlar9 Kültür Servisi - "Almama ve Fransa'da senaryo. filnı haline dönüştürülebilmek için ince ele- nip sık dokunularak üzerinde du- rulan bir şeydir. Amerikalılar ise çok daha pratik. Onlar için senar- yo, sıkı sıkıva bağlı kaünıp aynen kopya edilecek bir taslak. Bir an- lamda. tüm \aratıcı enerjilerini senaryo için tüketi>orlar; öyle ki, sanki daha çevrilmeye başlama- dan var olu\t>r film. Kendiliğin- denlik >itirÛiyor. Oysa Almanya ve Fransa'da fihn yapmak,zaten kendi içinde bir serüven." Bu sözler. Alman sinema yö- netmeni Wim Wenders'e ait. Sa- natçının, sinemacılığına oranla biraz karanlıkta kalmış olan yö- nü ise fotoğrafçıhğı. Istanbul Al- man Kültür Merkezi, 16 Ekim- 7 ICasım tanhleri arasında açaca- ğı bir sergiyie VVenders'in fotoğ- raflannı lstanbullu sanatsever- lerirı ziyaretme sunuyor. Aynı ta- rihlerde yönetmenin filmlenn- den oluşan bir toplu gösterim programı da yine Alman Kültür Merkezi'nde yer alacak. Venders. çıktığı tüm yolcu- luklar sırasında fotoğraf çekmiş, gittiği her yeri görüntülemek is- terrtş. Sergüemekten en çok hoş- lancıklan Amerika ve Avustral- ya fotoğrafıan. Bu fotoğraflar, VVenders'ir.. çevırdıği filmlere de yansıyar. içinde her iki kıta için taşıdıâ büyüyü anlatıyor. • Onun, sembollerin değil işaret- lerin peşinde olduğunu kanıtlıyor- lar. Resimlerin çoğunda. savaş sonrası Almanyasf ndayetışmiş genç bir adamın çok uzaklarda- ki garip ve yabancı ülke Avust- ralya karşısında büyülenmişliği görülüyor. Avustralya. Wenders için bir başlangıçlar kıtası. Ge- niş düzlüklerden oluşan bu ülke- nin panoraması. VVenders'in fo- toğraflannda iki boyuta indir- genmiş duygusu veren sağlam bırplan gibı görünmekte. Fotoğ- raflanyla ilgilı en net ipucu ise. VVenders'in şu sözlerinde gizli: " Bana göre tanınan ve bilinen şeyler fotoğrafçıhğı dışlarlar. O bir keşif aracıdır ve volculuğun neredeyse bir araba veya uçak kadar önemli bir parçasıdır. Fo- toğraf makinesi insanın bir yer- lere varmasını sağlar." " VVım VVenders: Fotoğraflar" başlıldı sergi Alman Kültür Mer- kezi 'nde 16 Ekim'den 7 Kasım'a kadar açık kalacak ve cumarte- sı-pazar hariç her gün 10.00- 19.00 saatleri arasında ziyaret edilebilecek. Sergi süresince Al- man Kültür Merkezi'nde VVen- ders'in filmlerinin toplu göste- rimi de gerçekleştirilecek. VVenders'e göre görüntü. ger- çeği tam olarak yansıtamaz; tek yapabıleceği. zaman içindeki bir anı yenıden üretebilmektir. "Ali- ce in den Stadten" isimli filmde Alıce. adamın fotoğrafını çeker ve şöyle der: ^'ıktığı tüm yolculuklarda fotoğraf çekiyor Wim Wenders. Amerika ve Avustralya fotoğraflan, filmlerindeki gibi, her iki kıta için hissettiklerini aktanyor. Fotoğraf makinesi ise bir keşif aracı ve yolculuğun önemli bir parçası. "Şimdi nasılgöründüğünü bi- liyorsun işte". VVenders'in rılmlerinde sabit görüntülere sıkça rastlanır. Bu filmlerin bir fotoğrafçının elin- den çıktığı çok açıktır. Erken dö- nem kısa filmlerinden biri olan "Some Player Shoots Again"de sadece renklerin değişken oldu- ğu tek bir ardışıkhk ve düzen vardır. Bu tek düzen, filmi çeşit- li sonuçlara sürükler. Film tam bi- tecekmiş gibi görünürken her de- fasında aynı adamın. elinda bir silah tutan aynı görüntüsü ile ye- nıden başlar. Değişen tek şey renklerdir. Müzik ise VVenders'in rock ve blues'a olan yakınlığını ele vermektedir. Rock ya da folk müziğini hiç- bir zaman Amerikan kültür em- peryalizminin bir işareti olarak algılamamıştır VVenders. Onun için müzik, konuşulan dilin işle- vinintükendiği noktada iletişimi sağlayabilecek olan araçtır. "Dil çoğu zaman iktişün kurmak için yetersiz kahyor" diyor VVenders ve eklıyor: "Çünkü gerçeğin gerisinde bir yerlerde tıkanıyor, özellikle de duygularm gerçeğuıin—". The Kinks grubu bir şarkısın- da"Neiçinyaşıyonız?'' der Pa- ul Cezanne ise şunlan yazmış- tır günlüğüne: "Her şey kötüye gidiyor. Herhangi bir şeyi gör- mek isteyen kişi acek etse ivi olur; çünkü her şey yok ohnakta." Bu iki söylemin bileşimi, VVenders'in rock müziğini bir araç olarak kul- lanma nedeni ile kesişir. "3 Ame- rican LP's" isimli fılmınde du- yulan Van Morrison ve Harvey Mandei'ın müzıkleri. izleyicinin düş gücünü olabildiğince zorla- mak ıstediğinı gösterir VVen- ders'in. VVenders'in sineması, HegeTın felsefesine paralel bir yaklaşım göstenr. Dünyayı daha iyi bir yer haline dönüştürmek değildir yap- maya çalıştığı. Dünya ona acı vermektedir, ama değiştirmek istediğı kendisidir, dünya değil. Filmlerindeki tüm karakterlerin kişisel birer amacı, birer düşü vardır. Kişinin kendini keşfet- mesi sürecınde de muziğe bü- yük iş düşer. "Benim yaşamımı Rock'n' Roll kurtardı"" der VVen- ders. "Bana bir kimliğim olduğu- nu hissettircn ilk şey oldu rock müziğL,eğtenmek vedüş kurmak hakkına sahip olduğumu hisset- tiren ilk şey." Gösterimler. sergının de açıl- dığı gün olan 16 Ekim'de VVen- ders'in 5 erken dönem kısa met- rajlı fılmiyle başlayacak. "Some Player Shoots Again r , "Poüze- ifılm", "Alabama-2000 Years From Home", "3 Amerikanisc- he LP's" ve "SUver Chy " adlı bu 5 çalışmasından sonra 17 Ekim'de "Der Stand der Dinge", 20 Ekim'de "AHce in den Stadten", 21 Ekim'de "Falsche Bewegung", 22 Ekim'de "Aus der Familie der Panzerechsen", 24 Ekim'de "Der Himmel über Berlin" (Berlin Üzerindeki Gökyüzü), 27 Ekim'de "Reverse Angel" ve "Chambre 666", 28 Ekim'de "Aufzeichnungen zu Kleidern und Stadten". 30 Ekim'de "Der Scharlachrote Buchstabe", 31 Ekim'de "Summer in the Cfty". 3 Kasım'da "Im Lauf der Zert". 4 Kasımda "Nick's Film-Light- ning over \Vater". 5 Kasım'da "Die Angst des Tormanns beim Elfineter'', 6 Kasım'da "Tokyo- Ga" ve 7 Kasım'da da Paris Te- xas isimli fılmleri gösterilecek VVenders'in. "Der Himmel über Berfin'' (Berlin Üzerindeki Gök- yüzü) ve Paris Texas dışındaki fıhnlerde Türkçe altyazı kullanıl- mayacak. Y A P 1 Y 0 R L A R ? Juliette Binoche, Kaige'nin yeni filminde başrolde • Neil Jordan psikolojik gerilim türündeki yeni filmı İn Dreams'in hazırlıklanna başladı. Kızı. seri cinayetler işleyen bir katil taraftndan öldürülen bir kadının öyküsünü anlatan filmde başrollen Annette Bening, Aıdan Quınn ve Robert Dovvney paylaşıyorlar. • Chicago Uluslararası Film FeStİValİ geçtığımız perşembe başladı. On gün sürecek festivalın konuklan arasında Michael Douglas, Spike Lee, Liv Ulmann, Anouk Aimee ve Matthieu Kossovitz de bulunuyor. Festivalde yönetmen Sydney Lumet'in "Critical Case" adlı filminin prömiyeri de yapıldı. Festival kapanışında Michael Douglas "yaşam boyu başan', Spıke Lee 'mesleki başan' ve lsveçli kadın oyuncu Lıv Ulmann 'özel başan' ödüllerini alacaklar. • Juliette BlnOChe Çinh yönetmen Chen Kaige'nin yeni filminde başrol oynuyor. 'Assunzıone dı una vergine" ısımlı Amerikan yapımı film, ünlü ttalyan ressam Filippo Lippi'nın modellerinden biriyle yaşadığı ilişkıyi anlatıyor • Dead Diânas/ölü Dİanalar adh yeni bfr Ingilız punk müzik topluluğu, üzerinde 'tatsız görüntüler' bulunan konserafışlerı nedenıyle polıs tarafından gözaltma alındı. Prenses Dıana'nın ölümünden yaklaşık bir buçuk ay sonra kaza fotoğraflannın kullanıldığı afişler ülkeyi yeniden ayağa kaldırdı. Topluluğun davulcusunun konuyla ilgilı ilginç bir açıklaması var: "Hayatlannda karşılaşmadıklan bir insanın ölümü karşısında herkes aynı tepkiyı vermez. Biz de hükümetin ve basının gereksiz tepkısıne karşılık verdik. Çok ünlü bir başka punk topluluğunun adı da 'Dead Kennedys/Ölü Kennedyler' ancak bu kımseyı rahatsız etmiyor." • was craven büyuk beğeni toplayan son fılmi 'Scream'in devamını çevırmek için kollan sıvadı. 'Scream 2'de, ilk filmde oynayan Neve Campbell, Courtney Cox ve David Arquette'in yanı sıra 'Beverry Hills 90210' dizisinden tanıdığımız Tori Spelling de rol alacak. • Jean-Jacques Annaud Hindistan'ın Dharamsala kentinde bir sinema perdesi kurduruyor. Nedeni ıse dini lider Dalai Lama'nın. Annaud'un "Seven Years ın Tibet" ısımlı filmını ızlemek ıstemesı. Heinnch Harrer'ın kıtabından sınemaya uyarlanan filmm başrolünde Bradd Pitt oynamıştı. • Jean-Luc COdard. Bertrand Tavernier, Patnce Chereau, Alain Corneau. Claire Denib \e Claude Miller'ın da aralannda bulunduğu 1300 Fransız sanatçısı aynı kağıda imza attı. Sanatçılann hükümetten ıstedıklen ise göçmenlik yasasına yeni bir düzenleme getirilmesi. • Paris Louvre MÜZeSİ'nde Doğu'ya aıt oryantalıst yapıtlann ve antık hazinelenn sergıleneceği yeni bir bölüm açılıyor. Toplam 11 odanın yer aldığı 1.200 metrelık bir alanı kapsayan bu yeni seİcsiyon içinde lran ve Arap dünyasına ait 2.000 yapıt sereilenecek. • Berlin Art F0rumsanatruan31 Ekım-4 Kasım tanhlen arasında gerçekleştınlecek. 1945 yılından bu yana gerçekleştirilen çağdaş yapıtlann yer alacağı fuann teması miman ve sanat. Fuara aynca dünvacaünlü 130galeri de davet edıldi. • 4i.LondraFilm FeStİValİ Kasım ayında başlıyor. Festivalın açılış filmi, Robert Bıerman'm yönettiği George Orvvell'ın romanından uyarladığı ve Robert E Grant, Helena Bonham'ın rol aldığı "Keep The Aspidıstra Flying"', kapanış fılmi ise VVesley Snıpes. Nastassja Kinskı ve Robert Dovvney Jr.'ın rol aldığı ve Mike Fıggı'nin yönettiği "One Night Stand". 6-23 Kasım tanhlen arasında gerçekleştirilecek olan festivalde aynca James Mangold'un yönettiği ve Sylvester Stallone \e Harvey Keitel'uı rol aldığı "Copland". Henry James'in romanından uyarlanan "The Wıngs oftheDove" isimli fılmler gösterilecek. AsumanArsanyaşamınıyitirdi Kültür Servisi - Tiyatro ve sinema sanat- çısı Asuman Arsan dün sabaha karşı Cihan- gir Güneşli Sokak, No: 29, Azra Apartma- nı'nda bulunan evinde yaşamını yitirdi. Ar- san'ın ölümü. köpeğinın sabaha karşı çok fazla havlamasından şüphelenen ev sahibi Melahat Günrürküm'ün. sanatçının ablası Madaiet Arsan'a ve yardımcısı Bedriye Ko- çak'a haber vermesi üzerine öğrenildi. Kalp. şeker, ve astım rahatsızlığı bulunan sanatçı- nm. gece geç saatlerde geçırdiği astım krizi nedeniyle yaşamını yitirdiği tahmin edıliyor. Tiyatro sanatçısı Muzafler Hepgüler'in eskı eşi olan 63 yaşındaki Asuman Arsan yalnız yaşıyordu. Hiç çocugu bulunmayan sanatçı, bütün mirasını Türk Eğitim Vakfi'na bağış- lamıştı. 'Yasemince' adlı televizyon dizisin- de 'Sürahi Hanımın getini' rolüyle izleyicile- rin beğenisini kazanmıştı. Arsan, ölümünün duyulmasının ardından Dev let Tıyatrolan ts- tanbul Bölge Müdürü Osman VVöber, sanat- çı dostlan Dyas İlbey, Dursun Alisanoğlu, Le- vent TüJek ve Nilüfer Açıkalın eşliğinde evinden çıkanldı. Son oyununu Dormen Ti- yatrosu'nda oynayan sanatçının pazartesi gü- nü Dormen Tiyatrosu'nda düzenlenecek bir törenin ardından toprağa verilmesi bekleniyor. Genişleyen müşteri portföyümüze hizmet vermek üzere, \iiksekokul mezunu, en az iki yıl ajans deneyimli müşteri ve ajans arasındaki iletişimi en doğru biçimde sağlayıp, bunu yazdığı brieflere yansıtabilecek MÜŞTERİ TEMSİLCİLERİ aranmaktadır. İlgilenen adaylann (0224) 234 50 60 nolu telefondan randevu alarak veya (0224) 234 50 64 nolu faksa CV'lerini ulaştırarak başvurmaları rica olunur. CENAJANS GREY BARIŞÇI Oulu Caddesı, Oylum Gökberk AD( F Blok D 2 16080 Bursa