Katalog

SAYFA CUMHURİYET 7OCAK1997SAL1 OLAYLAR VE GORUŞLER Tütün Ekicileri Birlikteliğinizi Koruyun! PENCERE Prof. Dr. ERDOGAN SORAL D anyadabırturrutunekılsey- i \c bututûn "Turk turü- nıı" olsa\dt tekelın sıgara tib kalar,nınozelles.tınlme- 5i çok onemlı olmay abılır- dı Bovle değıl de furk tu- tününün yanı sıra Cünyada Amenkan rutunu (Vırgjnia), Afhka tutunu \ e başka rûrde rurun- lerekılıyorsaveburlarturunpıyasalarırıdayo- ğun olarak dolaş.ıvcrsa \ e de bunlardan Ame- nkan tutünü pıy asa arda "hegemonik" bır ko- numa sahıpse tekelın sigara îabnkalannı ozel- lesnrmek. tûtun tarmmda vaşamm\ sağlayan yaklaşık uç mıKon aıleu ıjsız \e a^sız bırak- mak. onlan yoksulluğa ve sefalete terk etmek demektır Onun da otesınde Turk tutun paza- nnı yabancı tütünlere bıraknıak demektır Os- manlı'nın çöku$ yıllannda bırçok ornekte ol- duğugıbı Temsıİ parlamenter demokrasımn \ ar olduğu soy lenen bır ulkede parlamentodan çıkan bır "hukurnet" na-.il olur da bov le bır ka- rar alabılır \ e bov 1e bır karan uy gulamav ı du- :>unebılırdı 1 Bu sorunur \ jnıtırı uı, \ arsav ıma dayanarak \ermek olarukhdır Birincivarsayım: Hukumet bu kararı bilinç- li olarak almamıştır. Dolausivla vanılgılı bır karardır Bilg&izlıktenvecehalettenkaynaklan- mıstır. Boy le we. tutun ekkilen kooperatıfle- n. bırlıklen \e demeklen araulığıyla > ıpa- caklan duyumlartave karardakı olumsiızluk- lan vurgulavm etkinliklerlelkonferanslar se- mınerler. paneller\b) gorsel \e \azılı. medya aracıhğıyla "sorumT kamuoyuna aktarabıhr. tartısmava aı,abılırler Bıraz sağduyusu olan bır hukumet yamlgryı gorebılır ve karanndan donebılırdı Bu durumda demokratık kural- lar ı^lemıi) \e sorun çozumlennu^tır İkinri varsayurr. Hukumet bu kararı bılınç- lı olarak almıstır Bıryaııılgisozkonusudeğıl- dır Karar. sonuçlan ıtıbany la toplumun bır ke- simını.emekeılen ekonomikçokuntıiyegotu- recek.hukukunözünea>kın,naks]/ ideolojik birkarardır-Çunku "ozellestirme"' derıılen ol- guda bu uç nitelik \ardır. Bu noktada genye donup ozelleştırme >oz- cuğünun ne zaman. nasıl. hangi ortamda \e ne gibİ nedenlerte duny a kamuoy unun gündemı- ne gırdığıne bakmak gerekecektır Ozellestırme fıkn. 19701ı y ıllann basında duny a ekonomısmde patlak \ eren ve enflasyon ıçmde ışsizlık olarak nıtelenen bunalımdan (stagflatıon) kurtulmak ıçın dun> a kamuoyu- nun gundemıne gınyordu Ozetle bunalım- dan çıkışta kullanılaeak etkili bir araç, olarak tanıtılıyordu Her sey ı bır zaman gecıkmesıy - le algılay an v e Turkıy e'nın kosulanna bakma- dan y uzme ha\ uzudur dıye onune çıkan batak- lığa saplanan ulkemızın sozde "demokrat si- jasalrejimr sayisız\amlgılanndan bırını da- ha yınelıyordu Kapıtalıst düny ada bu bunalımı atesleyen fi- tılmucu 1960'lıyıllarakadaruzanı\ordu tkın- cı Duma Savaşı'nın bıtınıınden hemen once savas sonrasi "dıiroa duzenini" tartı^maya açan Batı kapıtalızmı. çoken \\ rupaekonomı- knnecansuyuvermek dunvatıcaretını \enı- den hareketlendırmek ıçın Bretton-»oodsda bır arava gelıyor. uluslararasi para sı^temı ola- rak "altın kambho" sistemıne geçmey ı kabul edıy ordu L luslararası Para Fonu (1 \1F ı v e gu- numuzdekı Düma Bankasubu toplantıda ku- ruluyor kapıtalıst dunya ulkelennın paralan- nındeğerdeğıjımı \BDDolan ıleılı^kılendı- nlıyordu Dolar.değen altınlaolçulen \eısten- dığınde altma donu^turulen bır para olarak ""düma parası" olmak nıtehğını kazanı\ordu Toplantıda alınan kararlar çerçe\esmde ABD dışındakı ulkelenn paralan ^aptanan alt >e ust sınıriann dışma I\IF nın ıznı olmadan çıkanıısorlardı Ozetle. ongorulen siMem "sa- bit kursisetnıhdi" Dun\ a kapıtalızmı 1950-70 donemını buşûk atılımlarla geçmi!) \ e -\\ rupa ekonomılerı bırburun olarak Atlantık ote^ı ka- pıtalızmıvle >anı>ır duruma gelmı^lerdı Bu donemde duma uretiminin onemli olçulerde arttığı, bu> ume hızlannın giderek i\ me kazan- dığı, sos\al de\let politikalarrtla gelir dağıtı- mında hakça bir boluşumun sağlandıgı. mal arz %e talebp. le, para arz \e talebinin ozdeşleş- tiğj bir donclge>aşanrruşfır. Durr>a ekonomisin- de karariı bir genel denge sağlanmıştır. Sabit kur sistomi. \BD"nın ekonomık çı- karlanna çaliıjtığı surece avakta kalmı?. şem- sı\e tersine dondukten sonra ortadan kalkmı>- ttr Bundanbonrakurlanndalgalanma>abıra- kıldığ; gorulur kuramsal olarak ulusal para- lann ederlen (fı> atlan) artık dun> a para pı\ a- \alannda oluşmaktadır Llusal paralann de- ğerlenndekı değı^ımlen onceden saptanmıij sınırlarıçınderurma\ıamaçla>anmekanızma- nın ortadan kalkma«ı. enflasyonisteğıhmlerın dı^a vurmasına neden olmu^tur 19 7 0 lı yıl- larda bu doğrultuda \a>anan bazı gelüjnıeler dun\ a petroîederlenndekı bu\nk artı^lar. ozel- lıkle petrolsuz ^nıpada malKct enflasvonu- nun ı\me kazanmasına neden olmu^tur Bu gelıijmeler ^rupa \e \llantık otesi ka- pıtalı^t ekonomıler ara>ında \arlığı bılınen "•\apisal ujumsuzluğu" daha da arttırıyordu L lu^lar \ e kıtalar arasında \ jp^al u\ umu \ağ- lamakıçınba^latılan "\eniden\apdanma"ça- lı^malan dun\a kamuo\una "\cni duma du- zeni" olarak tanıtılı\ordu \caba nc\di bu >eni duma duzeni \e nasıl ^rçekJeşecekti? ^enı dunva duzeni. 19" 7 0 bu- nalımının temel nedenı olarak ulusal ekono- mıler aravındakı mathet farkhlıklannı gorü- \ordu Bu tarklılıkları ortadan kaldınp ulUNİar ara^nda\apisal u\umu saclamak ı^ın kemer- lerin sıkılmasını. \eni \annm alanlannın açıl- masu\ı.kaç\nılmazgoru\ordu Bununk;inta- sarruf (i/tndirilnıeü. kamu harcamalan lusıt- malı. so$> al detet rutkusundan muttaka vazge- çilmelKdi. o\ le de oldu Bu hedefe ulaijiııak ıçın etkılı bır arat, bulundu Bu araç. ozelleş- tınnevdı Ozelle^tımıe. de\ letın koru\ ucu elının çift- çüernin-işçilerin \ e tum emekçilerin uzennden kalkmasını. des letın onlara kullandırdığı sos- \al \e ekonomık ıçenklı kavnaklann serma\e sınıfına aktanlmasını ongoruvordu Bununla da vetınılnmor \ergilerin \e sos\al gu\enlik sistemino \ apılan odentilenn arttınlmasıııa gn dili>ordu. Çunku.\eniden >apılannıa\a ancak yığınsal uretinıi gerçekleşdrmekk, geçüebilir- dL Bunun ıçın uretım zıneınnın her halkaMna ılerı teknolojının u> arlanmabi \ e olçek ekono- mılennın uvgüanmaM gerekırdı 1980"lı vılların ıkıncı yansında "enflasvon içinde işsizlik" goruntu^u \ eren bunalımın enf- lasjon kanadıkırılıvordu Onun \enni ^ r u - pa kapıtalszmnın onde gelcn ulkelennde top- lam taleptekı azalma \e urkutucu boyutlarda- kı ıy>ız!ıkalı\ordu \BDbundanşararlanabı- lır. düma ekonomfeinı a>amalı bır programla "hegemomasr altına alabılırdı O> le de oldu •\BD ıletı^ımdekı ba^ dondurucu gelı^meden yararlanarak \e bunu dunyaya >a\arak **ser- ma>ıedolaşunının' > onundekı engellen kaldır- ma\ ı programladı "Parasal liberalizme" ge- çerek "kureselkşme~>e ula^maM amaçladı Kureselle^me. uluslararası olçektekı firma- lar arasında çok boyutlubırle^melen ıçen\ or- du kııreselleşme ıle serma\etıın "ulusal kim- liği" ortadan kalkı\or ulus-de*tetka\ramının uzen çızılmekı>tenı>ordu Dunyaekonomw- nın bır serma\e ımparatorluğuna bağlannıası ta>>artanı\ordu 21 \uzyılınbu\ukdu^ubuol- malıydı BuoltıpbıtendeTuri.ı>eacabane\a- pıyordu' Turkıye kapılannı parasal liberalizme fark- 11 gudulerleaçmiştı Batı kapıtalızmındetemel gudu ekonomıde kureselle^mevı sağlamaktır Olçek ekonomılennden yararlanıp vıgınsal mal \e hızmet uretımını gervekleştırmektır Turkıye'nın boyle bır tasisı olmambtır Turkıye'yı\onetenler \ononvıl ıçmde borç batağına soktuklan de\ letın ıç \e dı* borçları- nı. onun ta^ınmaz \ e ta^ınır degerlennı haraç mezat elden çıkararak odemeyı ta^a^lı\orlar- dı İ çüncu varsavim: Hukumet. bılınçlı olarak. kamunun ıç \ e dı$ borçlannı odemek ıçın ozel- le>tırme\ ı bır araç olarak kullanmak ı*!te\eb\- lırdı Eğer bo\ le ise "özelleştirme"' ulkemızde on _\ 11dan berı de\ letı borçlandırarak ozel ban- kalaraolukgıbı "rant"aktaran \ebunlan \ok- NUI tutun uretıeısının sirtına \uran bır -so>gun aracı" olacak demektı "\caba neden' Batı ka- pıtalızmı ozelle>tırme\ ı. en azından gorunur- de kamu borçlarmı ödemek ıçın kamunun mallannı haraç mezat satı^a çıkarmak bıçı- mınde gormemı^tır Orneğııı Fransa"da ne EdouardBalladurnede \lainJuppehukumet- Ierı ozelle^tırme ıle saglanan kaynaklan ka- mu açıklannır. kapatümasında kullanmışlardır Her ıkısı de bo\le bır \ola gıtmeyeceklen- nı \ınele\erek soylemuler ozelle!)tırme\le bağlanacak kaşnaklann devleı elıyle \enı alt >apı (ıntra-Ntructure) yatınmlannda kullam- lacağını \ urtta^lanna ınanea olarak du\ unııu^- lardır Topluma aıt de\ letın mallannı özelle>tır- mek. tenıelde toplumun emekçı kesımınden seımaye kesımıne değer aktanmında bulun- mak demektır Aktanm olgusu kapitaliznıin ozünde \ardır. Aktanlanı toplumun \aranna kullanmak. aktamıakkadaronemiıdır -\latur- ka "parasal liberalkm"de olma\aıı budur Acaba neden' Çunku ulkemızde 'parasal li- beralizm" çalı^madan para kazamnak anla- mında algılanmıs \e buyuk rantlann kaşnağı- nıolu^tunnuştur O>Tiananq\Tinilkel\ckaba- dır. Bu o> unda kazamnak için akla değiL ent- rikaya. doğruyadeğiL>alana ^egerekriğindeso- payla silaha gereksinme duyıılduğu anlaşıl- maktadır. O\ unun ozu bır tuıncey le açıklana- bılır "Dışandan ucu/aaldığınyahancıparayı ya da dovizi TL'yc çe>irip içeride pahaüya sat- maktır." Bunun onune geçılemez mı' (, ok zor Çunku bu hayat suy undan ıçen çok sj\ ıda ta- sa fibO ınsan. banka. altın. han. hamam. \ılla. apartman. arsa \e dukkân sahıbi olmu^tur Bu y azgıyı değıştırecek bır guç \ok nıudur' \ardır O da ulustur l lus. y urtta^lık bilincini ozumscmiş insan topluluğudur. Veled-i Zina ARADABIR ML STAFA GAZALCI CHP PM üyesı, Eğıt-Der Genel Başkanı Alacakaranlıktan Aydınlığa Ulkemız ıçın 1996 olumsuzluklar yılı oldu. Bu yıl- da akla gelebılecek butun kotu şeylerı yaşadık. Guvenlığımızı sağlayacaklar, guvensız çıktı. Klasık olarak devletı oluşturan yasama, yargı, yurütme yara aldı Bu organlarda gorev alanlar çe- teler oluşturmuş. Bu çeteler, oldurme, yaralama. uyuşturucu, yolsuzluk ve daha bıldığımız, bılme- dığımız ne kadar kotuluk varsa ona bulaşmışlar. Bu olumsuzluklar toplumun butun kesımlenne yansıdı Çurumuşluk. kokuşmuşluk her yerı sardı. 1997 yılında halkın zorlamasıyla sorumlulardan beklenen, bu olayların ustune gıtmek, hıçbır şeyı ortmeden hızlıca yargılamak. suçlulara hak ettık- lerı cezalan vermek Hukuku. barışı, guvenı yenı- den egemen kılmak. Aslında şımdı bır alacakaranlık sahnedeyız. Bu oyunda herkes rol alıyor. Iptn bır ucundan karan- lıktan, bır ucundan aydınlıktan yana olanlar asılı- yor. Bu oyunun sonunda ya daha çok karanlığa go- muleceğız ya da aydınlığa çıkacağız. Ya olayların ustu ortulecek, bırkaç gostermelık kışıye cezalar venp asıl çetebaşlan bırakılacak y a da gerçek suç- lular cezalandırılacak, çeteler dağıtılacak, ulusça bılım, akıl yoluna gıreceğız. 1996 yılı eğıtım açısından da olumsuz bır yıl ol- du Ulkede oğrenım ozgurluğu tam sağlanamadı. Terör. oğretmensızlık, koy boşaltma nedenıyle Gü- neydoğu'dakı 24 ılde 3.288 okul kapalıydı PKKyı- ne 22 Nısan 1996'da uçu Kahramanmaraş'ta. 30 Eylül 1996'da dordu Dıyarbakır'da olmak uzere 7 ogretmenı oldurdu Mıllı Eğıtım Bakanlığı oğretmenlık ıçın yetışme- mış unıversıte bıtırenlerı mesleğe aldı, daha da ko- tüsu şerıat eğıtımınden geçmış Mısır El-Ezher Unı- versıtesı bıtırenlerı sınıf oğretmenı olarak atadı. Oğretmenlerın, memurların sendıka yasası ana- yasa değışıklığıne karşın gerçekieştırılmedı. Sen- dıkal hak ısteyen oğretmenler, paralı eğıtıme kar- şı çıkan oğrencıler coplandı. Askerler. polısler ek zam alırken oğretmenlerın sılah yerıne kalemı olduğu ıçın, bır anası. hakları- nı savunacak bakanı olmadığı ıçın otekı memurlar gıbı ek zam alamadılar. 1996'da eğıtımın bırlığı ılkesı daha çok bozuldu. dınsel ağırlıklı eğıtım arttı. Sayıları azmış gıbı 32 ta- ne daha ımam-hatıp lısesı (İHL) açıldı. Mayıs ayında toplanan 15. Mıllı Eğıtım Şûra- sı'nda 8 yıllık zorunlu eğitım kararı çıkmasına kar- şın. 54. hukumet bu kararı yok sayarak, eğıtım bır- liğıne aykırı olarak 5+3 uygulamasını surdurdu 1997 butçesınden eğıtıme savunmadan daha az para ayrıldı Hele eğıtım yatırımları ıçın ancak but- çenın bınde dokuzu ongoruldu. Yanı yıne kalaba- lık sınıflar, ıkılı oğretım 1997 yılında da surecek Her şeye karşın 1997 yılında tum olumsuzlukla- nn son bulmasını dılıyoruz. Boyle olmasını umu- yoruz. Turkıye nufus olarak bır çocuklar ve genç- ler ulkesı. Bu çurumuş. kokuşmuş ortamı haztrla- yan onlar değıl Onların da katkısıyla gelecek daha guzel olacaktır I .mıi ııiı \ c Tnplantı Ors,\ni7.>N\ onl.m J.\lmJ.\ la.ilı\<;t şovieren ^ırk.lunuıl. gorev alııuk uzere. Intdtı ılışhUıını >n piatuİLi ntlurı ^or ımluluk ülmd\a WeUı II ındı<v f Ev cl pr»»' arın: hıllunjbılı n ) aralu ı hşılıklı Sı^uluıı (.rmı ,c mmm ma\ıin Inşılızıe Mjziimadıhne sühıp Yönetici Asistanları Satış Temsilcileri G ırut umnnt <>n>.>n \tnh (hı muluı^che hıijtttnt. suhtp Sekreterler aı üüiıakudır Uuklıknn ^1\Z) 2^441 SMIUIII U ılı ( kkmJ.ın uıitkvu aüıuk •/iı.^!nbt(.n \\K f'iılıkı \\\y n t>^.unnal.ın eerekııit'kieüır Insan Hakları Eğitimi Prof. Dr. MESUT GÜLMEZ TODAlE İnsan Hakları Arcçtırma ve Deıieıne Merkezi Müdürü • Ik kez Insan Haklan E\rens.el Bıldırgesi'ndeon- I gorulen ınsan haklan eöıtımı ozellıkle son uç \\ldır uluslararaM kurulu^lann gundenıının ılk sı- ralannda yer alan bır konudur 1993'tekı \1ont- real \e \ı\ana kongrelennden sonra. Bırle^mis Mılletler (B\1) organlan ınsan haklan eğıtımının hukumetlerce desteklenmeMnı \ e day anacağı ılkelen be- lırten kararlar aldılar B\1 Genel Ku'rulu lbcak 1995'ı ızleyen on yıllık donemı - Insan Haklan Eğitimi BM Onyüı" ılan ettı Ardmdan da. B\l In^an Hakları \\xk- sek Komısen bıreylem planı hazırlayıp BM Genel Ku- rulu'nun ısteğı uzerıne uygulamaya ba^ladı Aneak ul- kemızde planın hukumetlere \ukledıûı gorevler konu- sunda reMnt ı,e\relcrde hıçbır çalı^ma \apılmı\or ve bu amaçla vapılan <,a!i:>malar da debteklenmıyor Omeğm TODAİE İnsan Haklan Merkezı'nın. plan gereğı her de\ leun olustunııasi gereken "l lusal Fşgüdüm Komite- si" kurulması konusunu gorusmek uzere 11 Ekım 1996 gunu duzenledıgı toplantıya. bırı disında ılgılı bakanlık temMİLilen katılmadı Oysa planda. tHE ulusal eylem progranılan hazırlama. oğretım M>temlennde ınsan hak- lan programlan yapnıa ve var olanlan gelıştınp destek- leme.bılgılendırniekampanyalangerçekle^ırmevehalk ıçın ınsan haklan bılgı. belge ve eğıtım merkezlen aç- ma konulannda hukumetlere gore\ler venlmıştır Ote yandan ınsan haklan eğttımı. hem ulkemızın B\l. İAESCO ve Avrupa Konsevı uyesı olması hem de ım- zaladığı yadaonayladığı belge ve sozle^melerde ongo- rulmebi nedenıyle 'hukuksal' bır yukumluluktur K.uskusuz ınsan haklan eğıtımı .dunyada ve ulkemız- de ek^ılmeven ınsan haklan ıhlal ve sorunlannı çozeeek bır*sihirlideğnek"değıldır Kavnaklandığı«ıyasal. eko- nomık. toplumsal. kulturel vb ortam ve koşullar değış- tınlıp duzeltılmedıkçe sorunlann çozume kavusması beklenemez Bununla bırhkte sorunlan çozmeye gınş- menın \e tum belgelerde ymelenen "insan haklanna saygı"v ı gerçekle^tırmenın en etkılı yollanndan bın.on- celıkle haklannı bılen. bılınçle kullanan "(Mgür.etkin^ katılımcı yurttaşlar" yetı^tınnektır Haklannı oğrenen. ogrenmekle kalıııayıp onları kulianarak kışilığını gelış- Alnmız Açıksa... B ay \. Erbakan. Susurluk kazasinın ortaya çıkardığı kepazelık dolay ısıy la gazetecılere beyanda bulunuyor "Herhangibir şekildc devlct içinde bir hukuk âe\ letine a> kın hareket eden bir şahıs. bir zumrc, bir örgut varsa elbette bunu hiçbirimiz kabul edemeyiz. Bu konuda sonuna kadar araştırarak neyin ne olduğunun ortaya çıkması çok onemlidir." Devam edıvor "İddialar iddiadan ibarettir. Bir dcvltt bunlar var mıdır >ok tnudur. araştınr." A muhterem. ınsana sormazlar mı. bu ne perhız bu ne lahana turşusu d ı ye \1adem kı neyın ne olduğunun ortaya çıkmasi çok onemlıdır. bır dev let bunlar var mıdır yok mudur ara^tınrdıyorsun. ^en ortaâmla b'eraber neden TED\Ş. TOF\Ş. Mercümek, gizli ödenekten çekilen beş vüzmiharve dığerlerımn ustune şaibeli olarak siyah bir örtü çeki\orsun. Bu mudur senııı ıçın dov let \e hukuk anîayı^ı1 Alnmız açık^a hukukun onunu açın Ortağının dedığı gıbı dev let çoknuis ıse nedenını ara^tmn Ard^tıım kı. gelecek seçımlere alnmız açık gırın Sızınkı hukuk anlayiiji değıl. sızınkı takıyye Ama hıç suphenız olmasın. bu ulus butun bu pislıklerden siyrılmasinı bılecek. silkınocek ve butun i,aıbelı olaylan ulusun ba^ına bela edenler hur yargı ve namuslu yargıçlar karşısmda hesap vereceklerdır Geç olmadan aklmızı basınıza toplayın Cahit Murathanoğlu Y Muhendus tıren ve gıderek bır yasam bıçımıne donuşturen yurtta!}- lar. demokrası ıçın de en saglam bır guvencedır Sovut bır ıIke ve soy lem olmay an "insan haklannasa>gi"y ı ey - lemselolarakgerçekleijtırmenın doğu^tan vekendıhğın- den edınılmesı olanaksiz ınsan bakian bılgı ve bılıncını bırevlere kazandırmanın. ınsan haklan eğıtımınden da- ha etkılı bır yolu yoktur Eylam planı. ulusal ve verel duzeylerdekı etkınlık ve gın^ımlen canlandınp desteklemey ı amaçlıyor İlgılı res- mı ve sıvıl kuruluslar arasında genış bır ısbırlığı ve ka- tılımdusuncesınedayanan plan.bır ınsan hakları e\ren- selkulturuyaratmayayonelıketkınlıklenn 'amaçlan'nı soy le sıralıy or insan haklanna say gıy ı guçlendırmek. ın- san kisilığının ve onur duygusunun eksıksız gelı^mesı- nı sağlamak, anlayı^. ho^goru. eınslenn e^ıtlığı, tüm uluslar ve yerlı halklar ıle ırksal ulusal. etnık. dınşel ve dıKel gruplar arasında dostluğu gelıştırmek. herkese öz- gur bır toplumda yararlı bır rol cynama ycteneğı kazan- dımıak Plan. ınsan haklan eğıtımının "yönlendirkiilke- leri' olarak belgelerdekı tum kural. ka\ram ve değerle- rm en çok sayıda kı$ıye oğretılmesım. oncehkle kışısel ve sıyasal haklar ıle ekonomık. sosyal ve kulturel hak- lan kapsamasını, 'haklann bolünmezliği vç karşılıklı ba- ğımlılığı' ılkesme uygun olarak y apılmasını. y oneldığı kı- şılenn 'gündelik >asanılany la bağıolacak biçimdetasar- lanmasını". sıyasal. ekonomık. sosyal ve kulturel ışlere 'demokratık katılımı' ozcndırmestnı, ırkçı ya da ba^ka. tum cmsıyetçılık \e tum basmakalıpçılıktan anndınl- masını. 'davranışlarüzerindeyararfabiretkidebulunma- yi" amaçlamasinı ongömıuştur Kadm. çoeuk ve y aslılar. azınlık ve sığınmacılar. yer- lı halk. asjn bıryoksulluk ıçındeva^ayan kısıler. AIDS'lı hastalar ve başka guçsuz gruplar, lHE'nın 'hedef khte- lerini'olusturaeaktır Yıne. ozellıkle polısler. cezaev len memurlan. avukat ve yargıçlar. oğretmenler ve prog- ramlann hazırUnmasindan sorumlu olanlar. silahlı kuv - vetleruvelen. hukumet dısı kuruluslannpersonelı med- ya uyelen. kamu gorevlılen ve vmlletvekıllen gıbı "e§- tilmesine dzel bir oncm gösterilcn kişiler" de hedet kıtle- ler irasında savılmistır Plan. 'ulusaldüzeyde' İHE programlan hazırlamak ve \ ar olan kapasıtelen guçlendırmek amaeıy la. her dev let- hukumet ıçın uç temel y ukumluluk getırmıstır İlkı 'in- san haklan eğitimi ulusal planı' hazırlamak. ıkınusı. ge- reksınmelenn saptanmasina. ulusal ey lem planları lıazır- lanmasına vardını edecek 'ulusal eşgüdüm komitesi" oluşturmak. uçuncusu de 'insan haklan bilgi,belge\eeği- tim merkezi' kurmaktır Planın baslıca amaçlarından bırı de medyanın. ınsan haklan alanında tum toplum kesımlennın eüıtılmesinde- kı rolunu ve kapasitesını guçlendırmektır İnsan haklan alanında halkı bılgılendırme ve eğıtme. medvanın et- kınlıklen arasına alınacaktır Bunun ıçın de sozlu yaym v e basindan gazeteeılerın v e otekı meslek uy elennın eğı- tımıne daha çok onem venleeektır BM, bu amaçla bır el kıtabı hazırlayaeak. medyava yonelık eğıtım etkınlık- lennı arttıraeaktır On yıl etkınlıklenne katılan tum ku- ruluslar da daha çok ınsan haklan roportijlan v apması. bu haklar konusunda bılgı veren ve halkla dıyalog ku- rulmasma katkıda bulunan y ay ınlar gerçekle^tınnesı ıçın ınedvaya destek verecektır "İHEOnyüı'nın ılk ıkı y ılınm dolduğu ^u gunlerde. ul- kemızde yenı yapılanmalara gıtmek konusunda henuz hıçbır adım atıimamıstır. atılaeağma ılı^kın bır behnı de yoktur Resmı bağlamdakı olumlu. ama çok yetersız olan etkmlıkler. evlem planmın ongorduğu ılke ve yenı yapı- lanmalardan uzak bıçımde çoğu kez "yasak savma' y ak- la^ımıy la gerçekle>tınlmıs. bılımsel v e gonullu kurulu^- larla guvene dayalı bır ı^bırlığınden kaçınılmı^tır 'İHE Omıli' etkınlıklennın amacına ulasmasi ıçın. yalnızca ongörulen yenı yapılann olu^turulması yeterlı olmaya- cak. bu resmı yaklaşımın da değısmesı gerekecektır Bılımsel \e evrensel ılkelere dayanan sıstemlı \e ıç- tenlıklı bır ınsan hakları eğıtımı programı uygulayarak. bılınmedığı ıçm kullanılmayan, kuliamlmadığı ıçın de kavram olarak aşınan haklannı bırevlere öğreterek ve gundelıkyaşamlanylabutunleştırerek sorunlann çozul- mesi konusunda ıvımser olabıleceğımız. ınsan haklan- nı dudaklannm ucuylasoylemeklekalmayıp yasam bı- çımıne donü^turmuş siyasetçılenn ışbasinda olduğu ka- tılımcı demokrasıye enşebılınz Bu nedenle tum ınsan haklannı kullanmanm onko^ulu olan 'insan haklan eği- timi hakkını'. gerçeklestınnekle vukumlu olduğu dev- letten istemelıvız 5 mılyonluk banknotlar pıyasaya çıktı, 10 mıl- yonluk banknotun elı kulağmda... Ne denır? Rezalet!. Yenı banknot ıçın bır yıldan berı hazırlık suru- yormuş, asgarı ucretın 5 mılyonu aşması beklen- mış. 1996'nın ağustos ayında en az ucret 5 mıl- yonu sollayınca engel kalmamış, çoktan erıyıp tu- kenen mılyonluk banknotun bozuk paraya do- nuştuğu pıyasaya surulmuş... Nasıl şey bu 5 mılyonluk banknot? . Ben daha gormedım, ama bızım gazete yazdı: Banknotun on yuzu: "Sağ yanda Atatürk'un portresı. onun sağın- da Isttklal Madalyası, sol ustte Turkıye hantası.." Ayıp şey1 Ataturk'un portresını ve Istiklal madalyasını enf- lasyon paralarına koymak saygısızlık sayrtmalı... • Osmanlı devletınde pıyasaya banknotu ingılız- Fransız ortaklığı Osmanlı Bankası surerdı, daha başka deyışle Turkıye'nın Merkez Bankası ya- bancı ortaklığıydı Bırıncı Dunya Savaşı'na gırdık; karşımızdakı duşman Ingılızle Fransız değıl mı?.. Ülkenın ıçın- de para basmak bunların yetkısındeydı. Tam acıklı guldurü!. 1923'te Cumhurıyet kuruldu; ama devletın pa- ra basacak merkez bankası yoktu. Cumhurıyet Merkez Bankası'nın temehnı Ata- türk 1930da attı, o donemde enflasyon menflas- yon yoktu Osmanlı'dan kalma dış borçlar odenı- yordu, hem yuzde 9O'ı okuma yazma bılmez bır koylu toplumunda. sanayı atılımına geçılıyordu. O yıllarda para paraydı, banknot da banknot!... Ata- turk'un resmı paralann ustune ışlendı Ya bugun9 . • Yuzde 70-80 enflasyonla doğup buyuyen ço- cuk. bugun askere gıdıyor, seçımlerde oy kuila- nıyor, enflasyonsuz toplum tanımadı, 'ıstıkrar'\n yuzunu gormedı. hesabını da Amenkan Doları ya da Alman Markı uzennden yapıyor. Ne bıçım devlet bu"? 198O'lı yıllardan berı 'yukselen değerler' dıye atıp tutan zıpırlar kadrosu. ulkede yonetımı de medyayı da ele geçırıp ekonomı zıbıdılığınde to- zu dumana kattılar... Dedıler kı "- Ulusal paranın artık modası geçti ." Ulusal devletın modası geçer de ulusal paranın modası geçmez mı? . Pekı Alman Markı ya da Amerıkan Doları'nın modası geçıyor mu?.. Avru- pa'da yuzde 80 oranında enflasyon ya ıhtılal tu- retır ya da savaş çıkartır. Bızım ulkemızde ıse ışın gucun yoksa çalıştır banknot matbaasım, bır mıl- yonun değerı mı kalmadı, bas 5 mılyonluk bank- notu .. 5 mılyonluk banknotlar çıkınca sevındık, bır tö- ren yapmadığımız kaldı • Bızım gazete, 5 mılyonluk banknotun piyasaya çıkarılışını ılgınç bır başlıkla duyurdu' "Enflasyon çocuğu 5 mılyonluk banknot. ° Yazı ışlerı kıbar davranmış, ne de olsa aıle ter- bıyesı almış mahcup çocuklardır bızımkıler... 5 mılyonluk banknot'enf/asyonçocuöu'degıl.. Dupeduz 'veled-ızına'd\r Ekonomı yaşamındakı gayrı meşru ılışkılerden doğan pıçın çocukluğu da kısa surecek, enflas- yon bu hızla gıderse bırkaç yılda erıyıp gıdecek... Onerıyorum. Değerı kalmamış butun banknot- ların ustunden yuce Ataturk'un portresı çıkarıl- malı! Sutu bozuk paralara Mustafa Kemal'ın res- mı yakışmıyor. Haklısınızl Hakkınız. Şimdi Haberleri NTVYE NASIL ULAŞACAKSINIZ? Vericiler: Adana CH 55 • Ankara Dikmen CH 60, Yenimahalle CH 67 • Antatya CH 10 • Bursa CH 49 • Erzurum CH 28 • Gaziantep CH 51 • Istanbul Beykoz CH 23, Çşmhca CH 63, Firuzkoy CH 23, Guneşii CH 40, Kınalıada CH 29, Okmeydanı CH 57, Reşitpaşa CH 28 • Izmır Balçova CH 52, Bayraklı CH 65 • Hatay Reyhanlı CH 56 • Kayseri CH 44 • Kocaelı CH 46 • Konya CH 33 • Malatya Merkez CH 39 • Samsun CH 46 • KKTC Selvtlitepe CH 50 Kablo: Adana S 24 • Ankara S 30 • Antalya S 30 • Bursa S 15 • Gaziantep S 30 • İstanbul S 30 • Izmir S 3Q • Kayseri H 09 • Konya S 30 Uydu: EUTELSAT H-F2 10s Doğu. Yatay, 10986 MHz.