Katalog

SAYFA CUMHURİYET 13EYLUL1996CUMA 10 DIŞ HABERLER Savaştan önceki etnik bölünme 1994 yılı sonunda askeri durum Kasım sonu itibarıyla sınır Dayton anlaşmasına göre toprak bölünmesi Hareket SerbeStlİğİ yok Dayton Anlaşması'nda öngörülen hareket serbestliği sağlanmadı, mülteciler evlerine dönemediler, muhalefete yoğun baskı uygulandı. Etliİk temİZİİk 3 toplumun yöneticileri de kendi bölgelerinde etnik temizliği teşvik ettiler. Diğer toplum üyelerini şiddet eylemleriyle FT VXX~\ kaçırdılar. I \ _\ Bölünmüşlük onaylanacak Siyasi gözlemciler bu seçimlerde Bosna'nın parçalanmasının resmiyet kazanacağını ve üç ayn devletin ortaya çıkacağını belirtiyorlar. Ülkede seçimler yann yapılıyor. Ancak Dayton Anlaşması'nda öngörülen koşullann hiçbiri oluşmadı Bosna seçmdeÖZLEM VtlZAK A\rupa'nın göbeginde 4 yıl süren savaş sonrasın- da Bosnalılar yann yeniden sandık başına gidiyorlar. Uluslararası gözlemcilere göre Washington'un ıs- rarıyla ve NATO birliklerinin desteğiyle gerçekleşe- cek bu seçim demokratik olmaktan çok uzak ve Bos- na'yı yeniden savaşa süriikleyebilecek. Göstergeler 3'lü başkanlık sıstemi ile iki meclısli yasama organı oluşturarak Bosna'nın yeniden bütünleştinlmesinı hedefleyen 14 Eylül seçımlerinın beklenenin aksıne bölünmeyı daha da arttıracagı yolunda. Dayton Banş Anlaşması'nda öngörülen, seçimler- den önce ülkede hareket serbestliğinin sağlanması ve herkesin kendi yerleşim bınminde oylannı kullan- ması şartlan henüz yerine getirilebılmiş degil. Diger bir deyişle. Bosna halkı ne kendi ülkesinde serbest- çe dolaşım hakkına sahip. ne de savaş sırasında ev le- rinden kaçanlar geri dönebildiler. Bunlann yanı sıra medyanın basın özgürlüğü hakkı süreklı engellenir- ken partilerin de hareketleri kısıtlanıyor Hergün ye- ni bir toplu mezar ortaya çıkarılıyor. Ölüm tehlikesi Ülkenin geleceginehâkimolanaşın milliyetçi par- tilere muhalif olanlar ölüm tehlikesiyle yaşamlarını sürdürüyorlar. Savaş suçu ile itham edilenler ve on- lann koruyuculan hâlâ Bosna'nın bir yansında ıkti- dardalar. Bosna'nın diğer yansında ise seçimlerde liste başı olanlar zaten savaşın başlamasına neden olan milliyetçi hatta "aşın" milliyetçiler. Müslüman oylann. Bosna'nın şimdiki Devlet Başkanı Aiia İzzet- begoviç ve Izzetbegoviç'in Partisi SDA'dan a>nlarak yeni bir partı kuran eskı başbakan Haris Sladziç ara- sında bölüşülecegı. ancak Izzetbegoviç'in Müslü- manlann lideri olmayı sürdürecegi ileri sürülüyor. Hırvatlann en güçlü adayı olan Kresimir Zubak ıse halen Boşnak-Hırvat Federasyonu'nun de\ let başka- nı. Bosnalı Sırplann "Bizim İsa'mız" diye tanımla- dıklan liderleri. savaş suçlusu olarak hakkında turuk- lama emrı çıkanlan \ e bu y üzden seçimlere fıilen ka- tılamayan Radovan Karadziç ise "göige"lıder olma- yı sürdürüyor. Partısı olan SDP "nın şımdikı başka- nı, Bosna Sırp Cumhurıyetı'nin devlet Başkanlıgı için yarışacak olan Karadziç'in "yakın dostu" Bilja- na Plavsiç. BatTnın özrii Yine uluslarası değerlendirmelere göre işin traji- komik yönü, bu seçimlerin Dayton Anlaşması'nın uluslarası camia tarafindan sürekli desteklenen "tek" maddesi olması. Savaş suçlulannın yargılanmasını agırdan alan, Sırplann şıddetı karşısında eli kolu bag- lı duran, ülke içınde hâlâ kısıtlı olan serbest dolaşım özgürlüğü içın çaba göstermeyen Batı "Ülkevi \eni- den bir savaşın eşiğine getirme olasıhğının kuvvetii ol- duğu iddia edilen" seçimler ıçın var gücüyle çalişi- yor. "Bosna Banşı enfeksiyonlu. Ancak zaman ge- rek"diyen Bosna'daki uluslarası gözlemci CariBildt seçimlerin uluslarası standartın çok altında gerçek- leşeceğini kabul ediyor. Uzmanlar. Dayton Barış Anlaşması'nın mimarı Batı'nın seçimlerin getirecegi meşruiyetin arkasına çekilip askerlerinin 1996 Noel'ini evlerinde geçır- melen ıçin özür arayacaklannı ıddia ediyorlar. Bo:>- na'nın şimdiki koşullannın uygun olmamasına hatta işlerin iyice kanşacagının ıddia edilmesine karşın se- çimlerin düzenlenmesinde en büyük pay ABD polı- Kazanmalan beklenen üç aday Yann yapılacak başkanlık seçimlerinde üç etnik grubun en güçlü adaylan halen ülke yönetiminde söz sahibi olan kişiler. Alia İ/zetbegoviç: Bosna-Hersek Devlet Başkanı. 3 üyeli başkanlık sisteminde Müslümanların en güçlü adayı. Demokratik Eylem Partisi'nin genel başkanı olan Izzetbegoviç, eski Yugoslavya döneminde lslamiyeti öven yazılan yüzünden 2 kez cezaevinde yattı. Refah Biljana Plavsiç Uluslararası Lahey Adalet Divanı tarafindan savaş suçlusu ılan edilen Radovan Karadzıç'in partı lıderlığınden çekilmek zorunda kalmasından sonra Sırp Demokratik Partisi'nin başkanlık koltuguna oturan 66 yaşındaki Plav siç. Bosna Sırp Cumhurıyeti'nin dev let başkanlıgı için en güçlü aday. Plavsiç'in bir diger önemli özelligı de Karadzıç'in en büvük Ozel Bosna Gücii üyeteri Bosna Devlet Başkanı Alia İzzetbegmiç'in Tuzla'daki seçim öncesi mitinginde Arap gn sileri içinde görülüyorlar. İzzetbegoviç ve lideri oiduğu De- mokratik Eylem Partisi yann yapılacak seçimlerde Müslümanların en güçlü adayı. Partisi ile sıkı ilişkileri oldugu bilinen Izzetbegovıç'in Partisi'nin dinci kanadının agır basacagı endişeleri var. 71 yaşındaki İzzetbegoviç, Yugoslavya'nın dağılışı sırasında 1990yılında yapılan seçimleri kazanarak başkanlık koltuguna oturdu. Biljana Plavsiç: Aşın milliyetçi Bosnalı Sırplann "Demir Levdi"si. koruyucularından bıri olması. Başkanlık koltuguna oturıır oturmaz Karadzıç'i savaş suçlusu olarak kabul etmediklerini açıklamış ve Lahe>'in karanna karşı çıkmıştı. Kresimir Zubak: Boşnak- Hırvat Federasyonu'nun şimdiki Hırvat Başkanı eski bir hâkim olan Zubak ılımlı bır Hırvat milliyetçisi olarak tanınıyor. 14 Eylül seçimlerini ise en güçlü Hırvat adayı oldugu ilen sürülüyor. tikaları. Zıra kendısı de kasım ayında başkanlık yan- şina başlayacak olan ABD Başkanı Bill Clinton bü- tünüyle kendi yönetımine mal ettigi Bosna banşını kendi seçim kozu olarak sürdürmeye kararlı. Diğer bır deyişle Clinton istedıği içın seçim yapılıyor ve Bosna-Hersek Amerıkan iç politikasına kurban edi- liyor. Evet.. .Bosna'nın görünen yüzünde bü>ük bir seçim hazırlıgı sürüyor. Birkaç av önce hayal bile edileme- yen barış hem başkent Saray bosna"ya hem de dtğer Bosna kentlennde sanki hep varmıs gibı görünüyor. Ana cadde üzerıne boylu boyunca siralanmış cadde- lerde kafeler dolup dolup taşıyor. Şık butikler, resto- ranlar cıv ıl cıv ıl. Bırzamanlar havan toplannın uçuş- tuğu, kurşunların vızıldadığı sokaklar şimdi ınsan dolu. Rengârenk afişler her yeri donatmış Ya Bos- na'nın ötekı yüzü... DAYTON Bosnalı Sırp çocuk seçim öncesi bir nıiringde savaş suçlusu Radotan Karadziç'in posteri önün- de bayrak sallıyor. Batının özellikle ABD'nin baskılan sonucu Sırp Demokratik Partisi Genel Başkanuğı'ndan ay nlmak zorunda kalan Karadziç halen partinin gölge liderltgini sürdürüyor. Kağıtta kalan anlaşma Dış HaberlerServisi - Ka- >.ım |995"de ABD gozetı- mınde yapılan Dayton An- laşması'nın ana hatlan şöy- le: -Bosna 2 bölümden olu- şacak: Boşnak-Hırvat Fe- derasyonu ile bir Sırp Cumhuriyeti. -Bosna'nın federal bır anayasası olacak ve ikı mec- lısli bir parlamento ile ana- y asa mahkemesı kurulacak. -Savaş suçlarından hü- kiim giyenlerin idari ve askeri görev üstlenmesi yasaklanacak. -Mülteciler evlerine dö- ııebılecek \e Bosna'da ser- best dolaşım saglanacak. -NATO, banşın uygula- nabilnıcsi >e Bosna-Her- sek sınırlarının koruna- bilmesi için 60 bin kişilik barış gücü oluşturacak. -BM Güvenlık Konse- > ınde. eskı Yugoslav ya top- raklarındakı tüm ülkelere yünelikyaptınmları kaldır- ması ıstenecek. -Kısa adı LNPROFOR olan BM Barış Koruma Gücü'nün yerini kısa adı IFORolanve NATO ko- mutasında ancak bir ABD'li general tarafindan sevk ve idare edilecek uluslarası barış gücü ala- cak. -Bütün sıvıl veaskeri sa- v aş tutsaklan derhal serbest bırakılacak. 29 partili maratonDış Haberler Senisi - 14 eylüldeki seçimlere 17si Boşnak-Hırvat Federasyonu'nda 12'si ise Sırp Cumhuriyetı'nde olmak üzere toplam 29 siyasi parti katılıyor. Partilerin bellibaşlılan şöyle: • Demokratik Akshon Partisi (SDA): Bosna-Hersek Başbakanı Alia İ2zetbego\iç'in partisi. 1990yılında kurulan partı milliyetçi-Müslüman bir çizgi izliyor. Demokratik, çokuluslu bir toplumu destekledigini söyleyen parti, serbest piyasa ekonomisini savıınuyor ve bütünleşmış bir Bosna-Hersek istiyor. Ancak partide dınci kanadın ağır basacagı endişeleri de var. Seçim kampanyasındaki sloganı "Tüm Bosna için SDA" • Sırp Demokratik Partisi (SDS):Savaş suçlusu Radovan Karadziç'in güdümünde olan aşın milliyetçi bir Sırp partisi. Amacı tüm Sırplan tek bir devlet altında toplamak ve Bosna'nın bölünmesini tamamlamak. Temmuz ayında ABD'nin baskısı ile görevinden aynlan Karadziç'in hâlâ gölge lider oldugu biliniyor. Partinin sloganı "Kazanacağız ve devam edeceğiz r> • Hırvat Demokratik Birliği (HDZ):SDS'nin Hırvat versiyonu. Hırvatistan Devlet Başkanı Franjo Tudjman'ın destekledigi parti aşın milliyetçi çizgisini sürdürüyor ve Hırvat oylannda neredeyse rakipsiz görünüyor. Partinin Müslüman-Hırvat Federasyonu'na isteksız baktığı ve ilk fırsatta Hırvat özerkliği isteyecegi söylenıyor. Seçim sloganı "Siz HDZ'vi tanıyorsunuz" • Bosna-Hersek Partisi (SBIH): Eski başbakan Haris Sladziç'in 1996ocakta SDA'dan aynldıktan sonra nisan ayında kurduğu parti. Bütünlügü korunmuş bir Bosna'yı ve serbest piyasayı savunuyor. Mostar'da geçen haeıranda yapılan yerel seçimlerde SDA ile işbirliği yaptı. Seçim sloganı "Bosnalı Bosna" Liderleri Sladziç, Sırp bölgesine geçtiği için Sırplar tarafindan tartaklanmıştı. Sladziç. seçimlerin zaten fiili olarak 3 parçaya aynlan Bosna'ya çok daha zarar verecegine inanıyor. Ancak seçimleri boykot etmiyor. • Ortak Liste (ZLBH):Beş partiden oluşuyor. Öncülük Sosyal Demokratlar Birliği'nde. Çok kültürlü uzlaşma için her toplulukta siyasi ıttifaklar arayışında. Partinin Bosna Devlet Başkanlıgı için gösterdiği Hırvat aday Ivo Komsiç, Müslüman aday ise Sead Avdiç. Partinin sloganı "Zaman şimdi" • Demokratik Yurtsever Blok (DPB):Bosnalı Sırp koalisyonu. Sırp siyasi yelpazesinin merkezine talıp. SDS gibi aşın milliyetçi birsiyaset yürütüyor. Koalisyonun lideri, savaş sırasında Müslümanlara karşı "etnik temizlik"düzenledigi ılen sürülen Predrag Radiç. Aynı zamanda en büyük Sırp kentlerinden biri olan Banya Luka'nın beledıye başkanlığını da yürüten Radiç. Sırp Cumhuriyeti'nin başkan adayı. Partinin Bosna Devlet Başkanlıgı adayı ise Milan lvanıç. • Banş ve İlerieme için Koalisyon (Soi Blok): Ilımlı Bosnalı Sırplardan oluşuyor. Milliyetçi, ama daha popüler olan radikal Sırplan eleştirerek bütünleşmiş bir Bosna'yı savunuyor. Holbrooke'a göre Bosna'yı savaşa sürükleyen liderler seçimleri kazanabilirler Bosna barışının ıııiıııaıi tedirginDış Haberler Serv isi - "Bosna'yı kanlı bir srvil savaşın ortasına sürükleyen aynı siyasi liderler, bugün seçimleri kazanabilirler. Cerçekleşmesi son derece kuv verli bu sonuç beni çok tedirgin ediyor."Bu sözlenn sahibi Bosna Banşı'nın mıman Richard Holbrooke Bosna'nın gelecegınden oldukça endışelı görünüyor. "Faşistler ve aşın milliyetçiler Bosna'nın gelecekteki liderleri olarak seçilebilirier ve bizler bunu önlemek için hiçbir şe> yapmıyoruz*" dıyen Holbrooke. Bosna halkının henüz bir arada yaşamaya hazır olmadığını. liderlerin de bütünleşme konusunda fazla bır çaba göstermediklerini savunuyor. Haftalık Time dergisiyle yaptıgı bir söyleşisinde Dayton Anlaşması'yla 3 başkanlı sistem. millet meclisi. tek para- birimi, bir merkez bankası ve anayasa mahkemesi gibi çeşitli merkezi sistemlenn oluşrurulmasını ı I Mustüman-Hırvat Federasyonu 14 Eylül seçimleri İ B S^P Cumhmyetı 2.9 mityon seçmen 3.398 aday 29 parti 4.400 oy istasyonu j) 6 oy pusulası ) Seçim saatteri -, ••''' 7:00-1*00 , ' ) 2.000 uluslararası gözlemci ) 50.000 görevli IFOR askeri ; Seçim için özel olarak düzenienen ve mültecilerin oy yerierine gidip gelmelerine aynlan 19 'seçim yolu' ve 700 özel otobüs ) 200 bini aşkın seçmen oy kullanmak için 1.000 km.'lik sının geçerek kendi bölgelerine ulaşacaklar ; 400 bin seçmen savaştan önceki yerleşimlerinin dışında başka bir bölgede oy kullanacaklar ) Yurt dışındaki 640.000 mürreci ya da Bosnalı işçi oylanm kullandılar Oysandığında heyecanlı hesaplaşma Dış Haberler Servisi -14 eylülde gerçekleşecek Bosna - Hersek seçimlerinde oy kullanacak seçmen sayısı 2.9 milyon. Bu sayıya 55 ülkede yaşayan 641 bin Bosnalı da dahıl. Etnik dagilım ıse söyle. Müslüman-Hırvat Federasyonu 2.5 milyon. Sırp Cumhuriyeti bır milyon. Ülkenin savaş öncesi nüfusu 4.3 milyon dolayında idı. Şımdı ıse 3.5 milyon. Bosna-Hersek seçımlenne 29 siyasi partı ve 35 bağımsız aday katılıyor. 14 eylüldeki seçimlerde Bosnalılar kendilerini yönetecek bır Boşnak. bır Sırp ve bır Hırvat'ın yer alacagı 3'lü Başkanlık Konseyi ile, her biri 140 üyeli biri Boşnak-Hırvat Federasyonu'nu digeri ise Sırp Cumhuriyeti "nın 2 Temsilciler Meclisi'ni de seçmiş olacaklar. Seçimlerde NATO. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGIT) ve uluslararası kuruluşlar gözlemo olarak görev yapacak. AGIT'ın Vıyana merkezi ve Saraybosna tüm oylann toplandığı ve sonuçlann açıklanacağı yer olacak. Oy verme işlemleri haftalardır Bosna- Herseklilenn mülteci ya da işçi olarak bulunduklan yabancı ülkelerde devam ediyor. Oy verme işlemi sırasında olay çıkmaması için 50 bin NATO askerinın bölgey i kontrol altında rutacağı bıldirilıyor. Gözlemcılenn seçim değerlendirmelerine göre bugüne kadar zaten işbaşında olanlar 15 eylül günü de yine seçımle meşruıyet kazanmış olacaklar. ABa İzzetbegoviç'in SDA'sı, Hırvat kesiminden Kresimir Zubak'ın HDZ si ve ABD'nın baskılanyla görev inden aynlmasına karşın gölge lıderlıgini sürdüren savaş suçlusu Radovan Karadziç'in Sırp Demokratik Partısı ülkedeki Bosnak- Hırvat Federasyonu ve Sırp Cumhuriyeti Temsilciler Meclisindeki sandalyelenn çoğunu elde etmiş olacaklar. kararlaştınldıgını belmen Holbrooke. NATO'nun bu birimlerin oluşturulmasında herhangi biryetkisi olmadıgı içın "İçlerinde herhangi bir istek olmayan insanlann" ısteklerine bırakıldığını ıfade ettı. Holbrooke'a göre uzun vadeli banş için anahtar "ekonomı". Holbrooke. İzzetbegoviç ve Sırbistan Cumhurbaşkanı Slobadan Miloseviç'ın birbirlerinden nefret edebileceklenni. ancak ortak çıkarlan çok fazla oldugu için ortak merkezi kurumlan yaşama geçirmek zorunda olduklannı beiirtıyor. Hırvatlann durumu ise biraz daha farklı. Onlann deniz turizmleri gelişmiş oldugu için sırtlannı Batı Avrupa'ya dayayabilirler. Ancak Sırplar ve Boşnaklar ekonomik açıdan birbirlerine muhtaç. Bundan sonra savaş olasılıgı konusunda da Holbrooke şunları söyledı: "Dayton Anlaşması sayesinde bugün on binlerce insan hay atta. Bosnalı Sırplar yeni bir savaşı başlatabilmek için çok zayıflar. Boşnaklarsa çok daha bilinçlenip güçlendiler."