Katalog

19 TEMMU21996 CUMA CUMHURİYET SAYFA EKONOMI Hayvancılık teşvikleriyle kırsal oy potansiyelini arttmrken ithalatta fon artışıyla da AB'ye tavır alacak Refah'tan bir taşla ild kuş• Hayvancılık sektörünü desteklemek gerekçesiyle Tanm Bakanlığı tarafından hazırlanan ve Geliştirme Destekleme Fonu'ndan kaynak aktanlması düşünülen teşvik genelgesinde süt teşviklerinin 3 bin liradan 6 bin Iiraya çıkarılması, her kesilen hayvan için kilo başına 40 bin lira ödenmesi, yem sanayicilerine fiyatlan ucuzlatmalan için yüzde 20 teşvik verilmesi hedefleniyor. HÜLYA GE.VÇ Refah Parrisı bir taşla ıki kuş \ uracak. Hazırladığı teş\ ık genelgesiy le bir yandan et ithalatmdaki fonları arttırarak Avrupa Birliği'nekarşı tav ıralmayıplanlayan Re- fah Partisi. öte yandan teşvikler yoluyla kaynak aktarara'k kırsal kesimdeki oy po- tansiyelini arrtırmayaçalışacak. Hay\an- cılık sektörünü desteklemek gerekçesiy- ie Tanm Bakanlığı tarafmdan hazırlanan ve Geliştirme Destekleme Fonu'ndan kay- nak aktanlması düşünülen teşvik genel- gesinde süt teşviklerinin 3 bin liradan 6 bin Iiraya çıkarılması. her kesilen hayvan ıçın kilo başına 40 bin lıra ödenmesi. yem sanayicilerine fiyatlan ucuzlatmalan için yüzd'e 2ü teşvik verilmesı hedefleniyor. Genelgede et ıthalatındakı fonların arttınlmasmın planlandıgını. buna karşın gerekli açıklama yapmaktan kaçındıkla- nnı dile getiren bürokratik çev reler. bu ko- nunun canlı büyükbaş hay\an \e büyük- baş hayvan etinde gümrüklerı sıfırlamak isteyen AB ile Türkiye arasındaki görüş- meleri çıkmaza sokacağını ileri sürüyor- lar. RPli Tanm Bakanı MusaDemirci'nın kendı kadrolanna hazırlattığı teşv ik genel- gesiyle ilgıli çalışmalara şimdiden başla- dığını hatırlatan bürokratik çev reler, söz konusu projenin tanm sektörünün önde ge- len kuruluşlarıyla görüşülüp. tartışılma- ya başlandığına dikkat çektiler. Hay\an üretıcılerınin baskısı sonucu Tanm Bakanlığı'nınet ithalatınakoruına aetirmeyi planladığım vurgulayan Dış llişkiler \e A\ rupa Topluluğu Koordinas- yon Idaresı'nden bir yetkili. bu karann uygufanması halinde A\rupa Birliği ile Türkiye arasındaki ilışkılerin hangi nok- taya geleceği konusunda yorum yapmak- tan kaçındı. .\Jemur ve emekliye seçim yatırımı ola- rak yüzde 50 zam veren Refah Partısı'nin. şimdi de 'hayvanctlığı kurtarma operas- yonu' adı altında üretıciye yatırım yaptı- ğı belırtılerken. üreticinin ertelenen kre- di borçlarından sonra hayvancılık sektö- rüne ise teşv ik adı altında ka> nak aktara- rak, göz boyamay a çalıştıg"ı kaydedilıyor. Konuya ilişkin görüşlerini aldığımız Yem Sanayicileri Demeğı Genel Sekreter Yardımcısı Muhammed Mermer. Tanm Ziraat Bankası, çiftçi ve besicilere kullandırılan kredileri yüzde 50 ile 129 arasmda arttırdı Tanm kredileri de kaynaksız arhyorANKARA <C umhuriy et Bürosu) - RPli Devlet Bakanı SabriTekir'e baglı olan Zıraat Bankası 'nın Genel Müdürü Safih Şevki Doruk da. çiftçi ve besicilere kullandırılan kredı miktannm yüzde 50 ila yüzde 129 oranlannda arrtınlacağmı bıldirdi. Ziraat Bankası'nın yılın ilk 5 ayında 403 tnlyon liralık ziraı kredı kullandırdığını belirten Doruk, aynı amaçla 200-250 trilyon liralık daha kredi dağıtılacağını bildirdi. Dorukun verdiği bılgıye göre. Ziraat Bankasfnca bıtkısel üretimlerde verilen kredilerin mıktan yüzde 67 ile >üzde 120. hay vancılık için \enlen kredılenn mıktarlan da yüzde 50 ile yüzde 129 oranlannda yükseltildi. Kredı ikraz mıktarlanndakı artışlar. bu- günden geçerh olacak. De\ let Bakanı Sab- ri Tekir, konuyla ilgili yaptıgı açıkla- mada, Ziraat Bankası'nın buyıl mayıs sonu itıbarıyla tanm sektörüne kul- landırdığı kredının 403 trilyon lirayı aştığını belirterek,yıl sonuna kadar20Ö- 250 trilvon lira daha kredı kullandırıl- masının öngörüldüğünü söyledı. Yeni kredi miktarlannın tanm kredı koope- ratıfleri vetanmsal köy kalkındırma koope- ratıfleri araeılığıy la kullandınlan kredilerde degeçerlı olacağını belirten Tekir. krediler- deki arttırımı seçim yatırımı \eya popülişt polıtika olarak algılamanın yanlış olacağını kaydettı. Tekir. "Biz, prensip iribanyla eko- nominin \e ülkenin şartlarının gerekrir- diği kararlan alıyoruz. Bunlan popülişt ve- ya seçim yatırımı olarak değerlendirmek yanlıştır. tlkenin sıkmrıları burada dü- ğümleniyor. l retimi arttırmadan ekonomiyi geliştirmek nıünıkün de- ğildir" dedı. Çiftçılerde borç faızle- rinin afFedilmesi beklentisı bulundu- ğunun hatırlatılması üzennede Tekir. "Bu hükümetin genel politikasını ilgilendiriyor. Hükümetin alacağı karara bağTf" dıye konuştu. Bugün yürürlüğe gıren uygulama ile Zi- raat Bankası'nınbitkisel üretımdedekarba- şına verilen kredi ıkraz mıktarlan. yüzde67 - 120. büyük ve küçükbaş hay van başına ve- rilen kredi mıktarlan yüzde 50-129 arasın- da arttınldı. Dekar başına ikraz mıktan. bugday-arpa üretiminde 400 bin liradan 800 bin lıraya. hibrit mısır üretiminde 1 mılvon liradan 2.2 milyon Iiraya, çeltik üretiminde 2 mılvon li- radan 4 milyon Iiraya. nohut-mercimek üre- timinde 50ü bin liradan I milyon Iiraya yük- seltildi. Sulu arazıde pamuk üretımindekı dekar başına kredı 1.6 milyon liradan 3 mil- yon Iiraya. patates üretiminde 2 milyon lira- dan 3.8 milyon Iiraya. hıbrıt ayçiçeğı üreti- minde ıse 850 bin liradan 1.6 milyon Iiraya çıkanldı. Yem bıtkılen üretimindeyonca için dekara \erilen kredı 2.4 milyon liradan 4.5 milyon lıraya yükseltildi. Büyükbaş hayvan satın alınak için veri- len kredi 21 milyon liradan 33 mılvon Iira- ya. yem kredisı 9 milyon liradan 1 7 milyon Iiraya. bir büyükbaş hayvan için yem dahil verilen kredi mıktan ıse 30 milyon liradan 50 mılvon Iiraya çıkanldı. Kredı ikraz bırim- lenndekı en fazla art/ş ise yıizde !29 ile tıf- tik keçisi yetişirciliğınde yapıldı. Bakanlığı'nın hazırlamış olduğu teşvik genelgesınden dernek olarak haberdarol- duklannı bildirerek. teknik görüşmelerin henüz başlatılmadığını kaydetti. Mermer. Tanm Bakanlığı ile dernek yö- netim kurulu üyeleri arasında yapılan ilk görüşmelerde. konuya ilişkin teknik de- tay ların en kısa zamanda ele alınması ge- re'ktiğine dikkat çekildiğinı bildirdi. Bakanlık tarafından hazırlanan teşvik genelgesinin yem kullanımını teşvık et- mey i hedefledığıtıi kaydeden Mermer. ge- nelgenin olduğu gibı y ayımlanması halin- de teşvik miktarının kilo başına yüzde 20 olmasının beklendığını belırtti. Bakanlıkça lıazırlanan genelgenin çı- karılmasi halinde kesilen 120kıloluk her hayvan ıçın kilo başına 40 bin lıra teşvik verilmesi öngörülüyor. 150 kiloyu aşan hayvan kesımie- rınde teşvıkın 50 bin Iiraya çıkarılması planlanıyor. Yem kullanımını teşv ık et- mek amacıv la kilo başına yüz- de 20teşv ık verılnıeM hedef- lenen teşv ik genelgesinde. süt üretımını desteklemek ama- cıyla teşvik mıktarlarının 3 bin lıra arttırılarak 6 bin Iira- ya çıkarılmaM düşünülüyor Hayvancılık sektörünün »o- runlarını görüşmek üzere Ta- nm Bakanlığf nızıyareteden Sut EtGıda Lretıcılerı ve Sa- nay ıcıleri Bjrhği Yönetım Ku- rulu Başkanı Ahmet Arsan. üreticinin durumu ve hayvan- cılık sektörünün ihtıyaçları- na ilışkın kısa birtoplantı yap- tıklarını bildirerek. Tanm Ba- kanı Musa Demircrnınılerı- ki bir tanhte detaylı olarai bu sorunları tekrar görüşe- ceklennıdılegetirdiğinıbelirt- ti. İstanbul'un vergi borçlusu İETT ve İSKİ'nin yüzsüz savunması: Devlet alaeağmıızı ödesin AHMET ÇELİK İstanbul'un vergı yüz.süz- leri sıralamasında 4.1 tnl- yonla binncı olan İETT \e 2.1 trilyonla üçüncü olan İS- Kl'den savunma: "Kamuku- nıluşlan borcunu, biz de ver- gimia ödeyefim." Istanbul'da- ki resmi daırelerden 1989 yı- lından bu yana toplaın 2.7 trilyon lıra alacakları bulun- dugunu belirten İSKI yetki- lileri, bu para ödenmeden vergi borçlannı ödemeyi dü- şünmedikierini belirrti. İETT yetkilileri ise kamuya beda- va yaptıklan hızmet için y ıl- lık 1.8 trilvon lıra fatura çı- kararak "İİkönceonJar borç- lannı ödesin" dediler. Ala- caklarını tahsil etmeden ver- gi borçlannı ödedıkleri tak- dirde hızmetlerinin aksayaea- gını belirten İSKI yetkilile- rıne karşılık. İETT yetkilile- ri ise kendilerını. **Her yıl devietin asktrini, poiisini, hâ- kimini. savcısınu postacısını 1.8 trilyon liralık bedava ta- şıvoruz. Bu paranın da bize ödenmesi gerekiyor" şek 11n- de savundular. Kamu kuruluşlannın öde- medigi su bedelleri tutannın 2.7 trilvona ulaştı&ını belir- ten iSİCt Işletmeler Genel Müdür Yardımcısı Süleyman Kule. borçlannı inkâr etme- diklerlni belirterek alacakla- n ödenmeden v ergi konusun- da herhangı bir ödeme yap- mayacaklannı belirrti. Vergi ödemek için alacaklannın ödenmesinı bekleyeceklerı- ni açıklayan Kule. aynı tek- lıfi Maliye Bakanlığı yetkı- lilennedeilettiklenni veya- nıt beklediklerini kaydettti. Kule. "Vergi borçlannı öde- yebilmek için ya yatınmlan- mızı durduracağız ya da işçi ve memur maasjannı ödeme- yeceğiz \e işlerimiz aksaya- Resmi dairelerin ISKÎ'ye borcujB/n TQ TBMM -26.903.141 Cumhurbaşkanlığı Başbakanlık ,C Maliye . >" Içişleri Milli Eğitim ^ ^ ^ Adalet &*SSS, . j 4.663 L7^:;J 74.500.358 128.646.41:3 340.549.0* ^ 539.111.777 " 84.976.185 İSKİ,de\ leteolan vergi borcunu ödememek için kamudan alacakJarını bahane ediyor. Millı Savunma Bayındırlık Ulaştırma Sağ.Sos.Yar. Tar.Or.Köy işl. Kültür Ist. Vılayeti Ask. Lojmanlar Enj. ve Tabii Kay. Ist. Ünv. Rekt. Ist. Teknik Ünv. Rekt. Marmara Ünv. Rekt. B. İçi Ünv. Rekt. M. Sinan Unv.Rekt. Yıldız Unv. Rekt. 667.930.405 78.310.585 4.582.680 203.159.931 18.000.822 61.802.850 3.803.946 26.719.205 4.859.800 239.503.312 100.543.518 100.523.682 21.235.616 13.131.828 6.303.352 GENEL TOPLAM 2.745.103.177.400 Not. Bu borçlar 1989'dan ben devam ediyor cak"dedi. Konuyîa ilgih olarak bilgi veren İETT yetkilileri. kuru- luşun 4 trilyon 192 milyar li- ra vergi borcu bulunduğunu belirterek buna karşılıkdev- letten 2.1 trilyon liralık ala- caklan olduğunu kaydertıler. Bunun 1.8 trilyon lirasının asker. polis. hâkim. savcı gi- bi kamu göreviilerini beda- va taşımalarından kaynak- landığını belirten yetkililer. bu paranın ödenmesi halinde ku- ruluşun zarardan kurtularak kâra geçeceğini ve vergisini de ödeyeceğıni belirttiler. Vergi borçlannın son biryıl- lıkgelişmeolmadığını belir- ten yetkililer. "Yıllann biri- kimi var. Bir de üzerine faiz ekJenince daha da artıyor. Ama biz de kamu hizmeti ve- riyoruz ve bunun karşılığını alamıyonız" diye konuştu- lar Maliye'nin kuruluşların vergi borçlannı açıklarken "İSKİ 'ye ne kadar, İETT"ye ne kadar borcumuz var" di- ye düşünmediğini belirten Is- tanbul Büyükşehir Belediye Başkanvekili .AJiMüfitGür- tuna ise bu sorunun çözüm- lenrnesi için çalıştıkiannı söy- ledi. Gürtuna, "İETT,kamu- ya hizmet sunuy or. Öğretme- ni indirimli. polisi. askeri be- da>a taştyor. /SKİ ise trilyon- lara varan su alacaklanıu bir rürlü tahsil edemiyor. Bu sa- vunma değil.ortaya konulan hizmetieride unutmamak la- zun" dedi. Gürtuna kamu ku- ruluşlanyla olan alacak ve borçlar konusunda karşılık- lı mahsuplaşma i>tedik!ennı de belirtti. Maliyetlerdeki artış nedeniyle kilosu 200 bine dayandı Tavuk, eti 'kovalıyor' TAHSİN AKÇA Tavuk yemi fiyatlannın ba- zı ürünlerde yüzde 50'lere va- ran oranda artması. tavuğu kırmızı etle yarışır hale ge- tirdi. Dünya piya.->alannda kır- mızı etin üçte biri düzeyinde olan bütün pilicin kilogram satış fivatı. Türkiye'de orta- lama 200 bin lira dolay ında. Satış fiyatı yaklaşık 300 bin lira olan kuşbaşı dana etiyle karşılaştınldıginda, Türkiye'de farkın azalarak üçte ikısı düzeyine ulaştıgı görülüyor. Fıyatlardaki sürekli artışı. mısır. soya gibi maliyetlerin yüzde 65"ini oluşturan tav ıık yemlerinin. büyük oranda ABD ve Brezılya'dan ithal edıliyor olmasına bağlayan tav uk besicıleri, bu ortamda zamlarının devamının gele- bileceğıni belirttiler. Son 20 gün içensinde fivatlara ikin- ci kez zam yapan Köy-Tür. pı- licin besici çıkış fiyatını 175 bin liradan 185 bine, Mudur- nu Tavukçuluk ise 165 bin li- radan 188 bin Iiraya yük.selt- tı. Daha önce de 21 haziran- da fiyat arttıran Köy-Tür. pı- liç fiyatını 125 bin liradan 175 bin Iiraya. Mudurnu Ta- vukçuluk ise 130 bin liradan 165 bin hrayaçıkarmıştı. Be- siciler Birliği'negöre olması gereken tüketicı fiyatının 221 bin 86 lira olarak hesaplandı- Sı malıvetkalemleri içerisin- de 109 bin 890 lira ile yem gi- derı en büyük gider olarak gösteriliyor. Maliyetleriçeri- sinde fınans harcamalan için y üzde 8 gibi y üksek bir ora- nın belirtilmesi. aynca kesim sonrası tav uöıın neredeyse üç- te bırinin fire verdiğinin kay- dedilmesi ise dikkat çekti. Besiciler Birliği Genel Sek- reten Erol Şengör. sektörün canlı hayvanla ilgili olması ve müşteriy ı kay betmeme kay- sısı nedenivle. malivetleredü- B Canlı pilicin maliyeti H Cfvciv gıder; S Vem gideri ^m Ûreüo giden H Aş; /s isq gıden T Canli piiıç nakü - 1 Genefgider Rısk {%2} Toplam ( 1 ^ kg.) 1 kg. tavuğun maliyeti ^ ^ 1 Pılian maliyeti 4 Fmans gideri (%8'ay) I Kestm sonrası maliyeti I (%26'ftk fire nedenıytej 36.404 T U g ^ ^ ^ T 7.712 TL. ^ ^ 140.698 TL Y 30.435 TL. 109.890 TL 19.800 TL. 5.5G0 TL. 2.000 TL 2.5MTL. 3 402 TL 73.527 TL/adet •• I Kesmhane işietme masfgfı 7.000 TL I Toplam 147.696 TL. f Tavuğun tüketici fiyatı Kesımhane kân (%5ı 7.385 TL 15.S08TL Marketkân',%20) 34.118 TL , ı Tükeficifiyatıı 221.086 TL şük talebin eklendiği dönem- lerde bile firnıaların malıye- tıne çalişarak kjpılanna kilit v urmamay ı tercih ettiğıni kay - detti. Hayvan yetiştiriciliğine bi- lımsel yakİaşılması nedeniy- le artık yeme daha fazla önenı verildığini belirten Vem Sana- yicileri Birliği Genel Sekre- teri Renızi Akyıldız da. kü- mes hayvancılığının kınnızı ette olduğu gibi merav a day an- madığını. bu nedenle yem ma- liyetlerinin çok daha y üksek oİduğunu ıfadeettı. Yenı Ta- nm Bakanı Musa Demirei'y i ziyaret ettiklerini söyleyen Akyıldız. yem üretiminin art- tırılması konusunda söz al- dıklannı kaydetti. Köy-Tür Genel Müdürü Ateş Aykut ı»e !W6 yılının Hazıran ayında yem malive- tının geçen yılın aynı ayına göre ton başına mısırda yüz- de 52.4. soya fa>ulycsınde yüzde 22.7. soya küspesınde ıse yüzde 43.8 arttığına dik- kat çekti. Malıyetiny üzde60- 70'ının ıthal yeme bağmılı ol- duğunu ,söy leyen Ay kut. >öy- le konuştu: "Bu bağımlılıİv- tan kaynaklanan maliyet ar- tışı olnıasa bütün düny a ile at oynarabiliriz. \ e >azık ki iil- kemizde hav\ancılık politika- sı yok. Girdilerin dünyadaki rakamlar düzey ine çekilnıesi gerekiyor. Piliçiiy atlannın pi- >asanın kaldırabildiği yere ka- dar artması kaçımlmaz." Banvit Genel Müdürü \u- ral Görener ıse talebin aynı oranda yükselmemesi nede- niyle kâroranının ocak ay ın- dan itibaren gıderek düştüğü- nü söyledı. Görener. yüksek girdı fıyatlarından kurtulmak için tek umııtlannın. G AP ile bırlıkte yem üretiminin art- ması olduaunu belirtti. Yabancı yatırımcılara vergi muafiyeti ve 1000 dolarlık teminat şartı gibi kolaylıklar sağlanıyor Romanya, tam Türk şirkederine göre CANAN SOYSAL Serbest piyasa ekonomısiyie 1990 yılında tanışan Romanya. ya- bancı yatınmcılara tanıdığı cazip koşullarsayesinde ıdeal biryatınm ülkesi haline geldi. Son yıllarda giderek anan yabancı şirketler içe- risinde Türk şirketlerinin payı da giderek artmaya başladı. Yabancı yatınmcılan ülkeye çekmek için teminat miktannı 1000 dolar ola- rak belirleyen devlet. aynca ya- bancı şirketlerin asgari sermaye- sini lObindolaraçıkanrkenserma- yesi en az 50 milyon dolar (yakla- şık 4 trilyon lira) olan şirketler için 5 yıllık vergi muafiyeti getirdi. Bu arada Romanya'da yapılacak se- çimlerden sonra sermaye miktan- nın aşağı çekilmesi de bekleniyor. Devlet aynca. şirketin faaliyete başlamasından itibaren 2 yıl sü- reyle. üretimde kuilanılacak ham- maddeler. tüketim maddelen. ye- dek parçaiar ve diğer malzemele- nn ıthalatında gümrük vergisi uy- gulanmayacagı teminatını da ver- dı. Bütün bu cazip koşulların so- nunda Romanya'da son 5 y ıl ıçin- de 20 tane büyük ve orta ölçekli. Bavraktar Holding, Ttılcea Alüminy um Tesisleri'ne özelleştirme sonunda sahip oldu. HOldİng; bankacılık. tunzm. iş tnerkezi, sigortacılık, leasing, imalat sanayii. karayollan yapımı. alryapt inşaatlan. Bayraktar Holding; bankacılık, alûminyum üretimı. iş ve eğience merkezi inşaatı (proje aşamasında). EteS Pilsen; bira fabrikası inşası. Ekmasari; ekmek fınnlan ihracatı. Degere inş., inşaat Pakmaya; maya fabrikası. CentranS DlŞ TİC; Romen demir-celik, alûminyum ve gübre ürünlerinin pazarlanması. N e t a ş ; telefon santrali ihracatı. Apa Ofset; etiket üretimi. Ram DlŞ TİC; otomotiv, beyaz ve kahverengi eşya ihr. ArSİanll Holding; pamuk ihracı. hidrofii pamuk üretimi. ProfİIO HOldİng; TV seti montajı ve satışı. Ziraat Bankası; bankacılık. Or-Şan Dl5 TİC; ihracat-ithalat. Clobal Menkul Değerier; fmans. 3900 tane de küçük şirket faaliye- te geçtı. Özellıkle büyük Türk şir- ketlen. ?on yıllarda tam bir hol- dingleşme kavgasına girdiler. Şu an- da Romanya 'da yatırım yapan Türk firmaları arasında ilk sırada Ba- yındırGrubu bulunuyor. Bu ülke- deki ilk Türk bankasını da kuran holding. aynca turizm. sigortacıhk. leasing. imalat sanayii. karayolla- n y apımı, makine, techizat ve ekip- man kiralanması \e otel yapımı gi- bi konularda ınilyonlarca dolarlık yatınm gerçekleştırmış durumda. Bu hafta başında Robank'ı faali- yete geçiren Bayraktar Holding. özelleştirme sonucunda Roman- ya'da ilk kamu kuruluşunu alan holding durumunda. Bu ıki hol- dingi Anadolu Endüstri Holding'e bağlı Efe.s Pilsen izlıyor. 140 mil- yon dolarlık yatınmını yakında fa- aliyete geçirmey ı planlayan şirke- tin yanı sıra Ekmasan. Degere In- şaat. Pakmaya. Netaş. Apa Ofset. RAM Dış ficaret. Arslanlı Hol- din». Profilo Holdinü. Gentrans Dış~Tıcaret. Global Menkul De- ğerler ve Or-Şan Dış Ticaret Ro- manya'da birçok sektörde faaliyet gösteriyor. Romanya'yı cazip bir yatırım ülkesi haline getiren bir başkaözel- lik de yeni yeni hız kazanan özel- leştirme çalişmalan. Ozeileştirme dersi Bayraktar Holding Yönetım Ku- rulu Başkanı Hüseyin Bayraktar. 6 yıldır serbest piyasa ekonomısı içinde olan ve daha tam olarak li- beral ekonominin koşullannı oturt- mamış olan Romanya'nın Türki- ye'ye özelleştirme dersı verecek noktada olduğunu belirterek "Sey- dişehir Alüminy um Tesisleri'nin 3 katı biiy ükJüğündeki tesisi özelleş- tirme sonunda satın aldık. \ erdiği- miz para. Türkiye standartlann- da de\ede kulak say ılacak cinsten" şeklinde konuştu. Şu aııda Roman- ya'da özelleştirme sirasında bekle- yen kuruluşlar imalat. ınşaat. ula- ştm. iç ticaret. hizmet ve gıda sa- nayii sektörlerinde faaliyet gös- tenvor. YORUM ÖZTİN AKGÜÇ Kapitalizmin Türleri Kapitalizmin türleri ilk bakışta yanlış, yanıltıcı, ga- lat bir başlık olarak gelebilir. Kapitafist düzenin han- gi ülke ve yörede olursa otsun ortak bir özelliği ol- duğu söylenebilir. Bu ortak özeltik de kapitalizmin ya- yılmacı ve sömürücü oluşudur. Kapitalizm yayılmacı ve sömürücü olmakla bera- ber, yine de Amerikan. Japon ve Avrupa tipi kapita- lizmden söz edilebilir. Bunlar arasında bazı farklar, ayırtılar (nüans) gözlenebilir. Hatta değişik. kapita- list sistemlerden. bu sistemlerin farklı beürgin değer- lerinden, önceliklerinden, kurumlanndan, amaçların- dan söz edilebilir. Amerikan tipi kapitalizm, kapıtalist sistemler ıçin- de, toplumsal içerikten en yoksun olanı, en acıma- sızı. en sömürücü ve vahşi olanıdır. Toplumsal so- runların çözümüne, toplumsal yarar açısından yak- faşmaz. Çalışanların, sendıkaların, işletmelerin yö- netimınde söz sahibı olmasına, etkili olmasına kar- şıdır. kapitalist düzenin yararlannın sermayedar sı- nıfında toplanmasından yanadır. Amaç. sermayedar- ların varlıklarını çoğunsamak. en yüksek düzeye yük- seltmektir. işletmelerin başarısı, sermayedarların, ortaklann varlıklarını çoğunsamakla ölçülür. Yöne- tıcilerin başlıca işlevı, sermayedarların, ortaklann varlıklarını olanak olçüsünde arttırmaktır. Bu neden- le Amerikan tipi kapitalist düzende profesyonel yö- neticilere büyük ücretler ödenir. Çalışanlarla üst dü- zey yönetiçilerın ücretlerı arasında büyük uçurum- lar oluşur. Üst düzey yöneticinın ücreti, ortalama bir işçi ücretinın 100 katına, hatta daha yüksek boyuta ulaşır. Japon kapitalizmı Amerikan örneğine göre daha az bireycidır. Böyle olmakla beraber özel çıkarlar burada da ön plandadır. Japon kapitalizminde, iş- letmelerin kendi yarattıkları fonlarla büyümeleri ön-' celik taşır. Bu nedenle yaratılan kânn önemli bir bö- lümü finansman kaynağı olarak kullanılır. Kâr dağı- tım oranları genellikle ABD'ye göre daha düşük dü- zeydedir. Japonya'da çalışanların yaşam düzeyi, ül- ke ekonomisinin hızla büyümesıne karşın, göreceli olarak düşüktür. Bir araştırmaya göre. Avrupa Birli- ği ile karşılaştınldığında, ortalama bir Japon çalışa- nın yaşam düzeyi AB'ye göre düşük olup ancak Portekiz düzeyinın üstündedir. Japon kapitalızmınin ulusal çıkarları gözetme, ulusal çıkarlar doğrultu- sunda dış pazarlara açılma gibi bir işlevi vardır. Avrupa tipi kapitalizm. ABD ve Japon karşıtlarına göre daha çok sosyal ıçerik taşımakta, daha eşıtlik- çi. daha dengelı, daha çok ıstıkrara dönük bir dü- zen özelliği göstermektedir. Çalışanlar. bunların üye olduklan sendıkalar, işletmelerin yönetimınde daha etkili olduğu gibi, devlet. ekonomide doğrudan da- ha büyük para ve ro\e sahıp bulunmaktadır. Avru- pa'da devietin GSMH ıçindeki payı yüzde 45 - yüz- de 55 arasında değışmektedir. Toplumsal haklar da- ha iyi korunmakta, toplumsal refah harcamaları yük- sek boyutlara ulaşmaktadır. işletmelerde üst düzey yöneticilerı. çalışanları yalnız bir üretim faktorü ola- rak değil, bir tür ortak olarak görmektedirler. işçi üc- retleri göreli olarak yüksek düzeylerde oluşmakta, üst düzey yöneticilerin ücretlerı ile çalışanların orta- lama ücretleri arasında uçurumlar oluşmamaktadır. Ekonomik ve toplumsal istikrar ön planda tutulmak- tadır. Avrupa tipi kapitalizm en azından, kendi top- lumları için bıraz daha insancıllaştınlmıştır. Türkiye'de Öza\ eliyle bılgisizce ve dış destekler-i' le azdırılan kapitalizm. Amerikan tipinin daha kötü bir uyarlamasıdır. işletmelerimizın büyüklüğü ve gü- cü, dış pazarları sömürmeye yetmediğinden, ıç pa- zara dönük bir sömürü düzenı sürdürülmektedir. Türkiye, AB ile gümrük birliği oluşturduğuna ve AB'ye ortaklığı hedefledığine göre, Avrupa tipi ka- pitalizme yönelse, hem daha tutarlı hem de toplum- sal ve ekonomik kalımlılık (istikrar) açısından yarar- lı olur. Kapitalist sistemın en az insancıl olan türünü, daha bilgısizce ve iç pazara dönük olarak uyar- lamanın, bu sistemin savunucularına da uzun sürede yararı yoktur. KOBI mifijs cüzdanı istiyor EkonomiSenisi- ihraca- tın ve sanjyının dınamiğı olarak tantmlanan küçük ve orta bov ışletnıeler nüfus cüzdanlanm i.stiyorlar. Kü- çük v e orta boy îşletme fTCO- Bİ) tanımının kanunlarda yer almamasi KOBl'lere ekonomik hayattazorluklar çıkarıyor. Bu işletmelerin sorunlannın halledılebilme- sı için ilk önce yasal altya- pının oluşturulması gerektı- ğı belırtıliyor. Küçük \ e Orta Ölçekli Sa- nayici-İhracatçılar Demeğı (KÖS-DERl Başkanı Ka>a- alp Cinel. dün düzenlenen toplantıda sanayıcı \e ıhra- catçı KOBl'lerin sorunları- na deiinerek şunları söyle- di: -Şu anda KOBİ'lerin en büyük problemi yasal tanımının Türk y asaların- cl.i varolmamasıdır. Busa- yede bazı tekelci lobilcr ve KOBİ olmayan holding uzantısı şirketler dinamiz- mi barındıran KOBİ'lerin çıkışını engelliyorlar. Pi- yasa ekonomisinin anaya- sası olan rekabeti korııma kanunu ile oluşturulacak KOBİ vasası ile gerçek di- namikler harekete geçebi- lecektir." Cınel. E.\ımbank'ın ihra- catı finan>eetmeyönündeet- kısiz kaldığını beiırterek. ih- racat finansrnanında başka yollar aramak gerektığinı vurguladı. Av rupa Bırliüi'nın 23. de- legeMnın KOBılere baktığı- nı ıfade eden Kayaalp Ci- nel. Türkiyeden kredi için AB'ye başvuran KOBl'le- nn kanunı alty apıları olmj- dığı ıçın geri çevrıldiğine dikkat çekti. Hayat'a Fransız ortak EkonomiSenisi - Su sanayındedev ortaklık. Sabancı Hol- ding. Av rupa'nın gıda dev ı Fransız Danone firmasıyla or- taklık kurdu. Bu ortaklıkla bırlikte Sabancılar: lastik. oto- motiv. sıgara sektörlerindeki yabancı onaklıklanna gıda sek- töründe de. Amenkan Kraft firmasından sonra ikinci bii- yük ortaklığını kurmuş oldu. Danone Grubu adına anlaşmayı imzalamak üzere Tür- kiye'ye gelen şirketin \'önetım Kurulu Başkanı Franck Ri- boud Türkıye'nın Ûrta Avrupa ve Asya'ya ulaşmak için çok eherişli bir konumda olduğunu, Sabancı gibi büyük bir grupla böyle bir ışbirliğine gıtmekten mutluluk duy- dııklarını söyledi. Sabancı Grubu adına konuşan Hacı Sa- baneı da bu ortaklıkla hem iç pazardakı paylannı arttır- rnayı. hem de dış pazarlara djha güvenh olarak açılmayı hcdeft&Öiklennı belirtti EViansıriarını üreten Danone firmasiyla kurulan ortak- lıkla, HayatSuınarkjMiıın üretimi vepazarîamasınıyapa- cak olan şirket. DanoneSa ismini alarak daha sonrakı yıl- larda diğer gıda ürünlerittinde benzerfaaliyetlerde bulu- nacak. ^btt vd.