Katalog

SAYFA CUMHURİYET 4 NİSAN 1996 PERŞEMBE OLAYLAR VE GORUŞLER İstanburun Korkutan Geleceği: Göç Aydınlann yıllarca önce gundeme getırdıklen 'Mıllı Fızıkı Plan- lama Üst Kurulu'nun kuruluşu yaşamsal önemde söz konusudur. Yıtınlmış nıce yıllara karşın 'De\let Planlama'nın engın dene- yımlennden >ararlanarak bu kurul kurulmalıdır. Prof. Dr. ORHAN ŞAHİNLER K ovden kentlere doğru ıç goç, butun azgelışmış-ge- lışmekte olan" ülkelerın ortaksorunu Avncadunya çapında azgelişmış-gelış- mekte olan ulkelerden "ge- lişmiş-çekici" ulkelere olan goç de (1) dur- durulamavan kuresel bovutta bır olgu Da- ha lyı yaşam. ış aş, konut, eğıtım olanak- lan sağlık kulturel ozlemler. yenı umutlar, ıtıcı temel nedenler Yaşam duzeylennı yükseltmek. ıyıleştır- mek ıstegivle yuzMİlann voksullugunu >azgı (kader) sanan ınsanların evlatlan kentlenn varoşlannayerleşmekte (2) Dun- ya toplumlarının ve ulkemızın "unutul- muş" mılyonlarca ınsanı, onlenemeyen bır kararlılıkla kendı onünü açmak ıstıyor Kentlenn çev relenne verleşen "göçmen onkentiT kısa surede, hızla "potitik bilinç- lemne" surecme geçıyor Geçmıştekı ko- numlarından. '•polhikbdırstdikten","ada- let". "hakkani\et" adına îstemlerıvle or- gutlenerek "politik bilinçlenme" duzlemı- ne enşıvor Once kentının »onra ulkenın "politikarenasrndayeralıyor Kurumlan, kurullan. meclıslen, başkanlıklan ustlene- bılıyor Kuşkusuzbubuşuk "u>anış",tan- hı gelışımm. gelışen kuresel olçektekı ola- nakların, ulaşım, ıletışımın dogal sonucu Bu sonuç, yanı "goç^un çözumu \eya çö- zumsuzlugü ulkemızın \e benzer ülkelenn vırmı bınncı yuz>ıldakı toplumsal-ekono- mık-polıtık konumlannı savgınlıklannı belırleyecek Kentlenn varoşlanna verleşen goçmen- ler, ıkı-uç kuşak sonra "on kentü" kulturu- ne geçış aşamasını tamamla>abılırler Kentlenn egıtıcı ozellıklerı, mekanızmala- n "kentli kimlik"lennı gelışvmını hızlan- dırabılır Başlangıçta Istanbul'da Anado- lu'nun her yöresınden gelen ınsanların farklı kulturlenyle oluşan renklı anlamlı zengın mozaık, yenı sentezlerle ulusal- uluslararası sahnede kendını du>urabılır Genlennde cedlennın bınlerce yıl oncele- nnde uygarlıklar kuran ozellıklennı taşı- yan bu msanlar yenı hankalar yaratabıhr- ler Unutulmamalıdır kı bugunlenn tstan- buI-Ankara-Antalya sanay ı tıcaret fınans ımparatorluklannın sahıplen Anadolu göç- menlendır Istanbul un doygun, donmuş. savunmada olan eskı efendılennden degıl- ler Kokenlennı her fırsatta kıvranarak açıklamaktalar Kentlenn çevresını kuşatan mılyonlarca goçmen kazanma konut edmme ışkurma hırsıvla gunune başlamakta Mılvonlarca ekonomık ajan, bıtmez tukenmek enenıle- n başarılı olma kararlılıklan, tehlıkelen goze alışlan, yarının megako> Istanbu- lu'nun îşıldayacak zengınlıgını adım adım hazırlamakta Sıvasal, sosyal, ekonomık konumlan ıçın >enı mevzıler elde etmek- te Mılıtan,atak,gozupek\esabırsızlar tlk v ıllannda pek farkında olmadıklan dişlan- mışlık v e adaletsızlık karşısında daha sınır- Iı ve tepkılı Sert >aşam sorunlan nedenıyle bazı po- lıtık kadrolan geçıcı olarak destekleyebılır- ler Geleneksel degerlennı sıkı sıkıya ko- rumak ısteyebılırler Bu davranış, bılınç- lenmenın ılk evrelennde doğal sayılabılır Bır ne\ ı bazı polıtık kadrolarla geçıcı çıkar çakışması surecı yaşanabılır Ancak kentleşmenın "bunalımir yılla- nndan sonra tırnaklanyla elde ettıklen ve- nı ekonomık, toplumsal statülen. emekçı smıfına. orta sınıfa dönuşumlennın sonu- cu sıvasal tercıhlen farklı olabılır Bılındıgıgıbı ulkemızden Avrupa yagoç somut bır örnek Uç mılvon ınsanımız Ba- tı Avrupa'da goçmen konumunda Alman- ya'da >aratilan maddı deger on mırvar mark Otuzbeş mılvar marklık yıllık cıro On bınlerce ıyı yetışmış aydın Goçmen gı- nşımcılenmızın çalıştırdıgt yuz ellı bın \\- man ışçı Istanbul da sekız mılvar dolarlık tıcarı donuşumu saglayan Aksaray ın mılıtan es- nafı, kıdemlı goçmen kesımınden Benzer şekılde kent ve ulke ekonomısıne beş >uz trılyonlukparasal harekethlık ve ıstıhdam. Istanbul 'un çevTesı goçmen yorelennın ka- yıt dışı korsan ekonomılennden Şofbr elektnkçı doğramacı, yapı ışçısı ve kalfa- lan hafıf-agır-ara sanayı ışçılerı berber terzı boyacı, tesısatçı kaportacı, naklıve- cı vb agır hızmetlerı kentın goçmenlerı omuzlamış Gozun sağladığı ' ucuz ek- mek', "sermayebınkımı"deişverenkesi- minin büyük keyfLKonuya başka bır açıdan bakış ıse korkutucudur Planlanamayan vonlendmlemeven göç. özellıkle Istanbul'a goç kaotıkboyutlarda Ikıbınonbeşvılın- da eşıgıne dayanacağı varsayılan kent nü- fusu on yedı mılyon Kentın bugünku ve eklenebılecek olan altyapısıyla asla kaldı- ramayacagı bır sayı L'Iaşım ağının çözüm- suzluğü, hava.su. çevre gorsel kırlılık çır- kınlık Konut-egıtım-sağlık gereksınımle- nnın çozumsuzluğü Kurumlannı oluştur- ma şansı olmajan bır Istanbul On yedı mılyon orgukuz uısanın yaşam mücadelesını verdıgı kentte dayanılmaz yo- gun yoksulluklarla bırlıkte göz kamaştıran zengınlıklenn çelışkısı Toplumsal yaran dışla>an dar çıkarcı şer odaklannın kente karşı "suç orgütlerini" yavgınlaştırması Adaletsız kent duzenının gubrelığınde se- mıren polıtık gûçler "Geri kalmış mega- kovler birer pisliktir" sozunun dogrulan- ması Paranm, maddı varlığın tek geçerlı deger oluşu Aşırı zengın olma hırsıylaya- şayan mılyonlarca msan Azalan ınsanı, ah- lakı degerler, megakoy latanbul un yonetı- mınde buyük boşluk Uygarlık dışı ortam Megakoyun ılkel kapıtalıst ekonomısının >arattıgı dengesız "maddi zengiliğm" kış- kırttıgı "aşın tuketim" çılgınlıgı Toplu- mun katmanları arasında "ndığın" keskın- leşmesı Istanbul uzerınde ugursuz "güven- sizük"hayalet]nın sureklı golgesı Hızlı >a- şam. hırslı yaşam Aıle kurumunun çozu- lüşö, toplumsal şızofrenının tehdıdının de- netlenemez korkutucu boyutlara vanşı Gelışmış ıletışımın ve ulaşımın devre- sınde olan megakoy hantal Istanbul'un uluslararası kara paranın sıcak paranın malı-sıvası-külturel savaş alanına dönuşu Insanlığın kulturel mozaıgının onurlu temsılcılerı u ulusaldevletlerr 'ın kulturel bı- rıkımlerının megako>lerde "küreselleşen kürtürun" acımasızca "kültürel sojkin- mrna yenık duşuşü Bugunlerde tstanbul-Ankara ve dığer kentlerde yönetımde olan. kent goçmenle- rı tarafından ıktıdara taşınmış polıtık çev- relerbırhaylısabırlı Kentlennyerleşık ıyı yetışmış kesımlenne gereksınımlen oluşu nedenıyle dıkkatlıler Kentlennın eskı sa- kınlerının soguk. uzak guvenmeyen tav ır- lanna karşı beklemede Ancak çok uzak ol- mayan bır gelecekte. uygun zaman ve po- lıtık zemınde bu durumun aşılacagını, "dc- mokrarik usulkrie \eya şiddetk" dıye dıle getırmekteler Ku^kusuz bu açıklamalar v ıllardır bastı- rılmış gızlı nefretın açıga vuruluşu Ve onemlı On vedı mılyonluk megakoy Istan- bul'un çozümsüz ekonomık toplumsal so- runlan surup gıttıkçe "tehdit" gundemde- kı yerını korur Etnık, dını hoşgörusuzluk bıre>sel toplu şıddet. soygun cınayet uyuşturucu fuhuş pazarlan, yenıden goru- len "kent gerillalan" gûnlük yaşamın do- gal ogelennı oluşturur Yönetımsel, top- lumsal, yasal orgütlenmedekı cıddı eksik- lıklenyle Istanbul az gelışmış megakovun agır hastalıklarıvla. toplumsal ekonomık. polıtık çozumsüzluklerle savaşır durur Bugünune kadar kentını planlama ırade ve becensını gosterememış bır kent Istan- bul Özellıkle son on beş yıldır kıran kıra- na vahşı. açgözlu vahşı kapıtalızmın kent toprağı rantının paylaşım alanı Tanhı, do- ğası, kulturel varlıklan yıtıp gıden, yırmı bırıncı vuzyıldakaybettığı "kimliği'*nınbe- delını çok ağır odeyecek olan Istanbul, bır megako> •••• Tarıh yınelenmelı Anadolu Istanbul'u bır kez daha kurtarmalı Ülkenın tumu planlanmalı Planlanan bolgelerde parla- yan çagrısına karşı konulamayan kentlen- mız devreve gırmelı Anadolu'da dengelı dağıtılan endusrrıleşmış kentler agı kurul- malı Gazıantep Urfa.Çorum, Kavsen.Kı- nkkale. Eskışehır Bozu>ük. Bursa. Çanak- kale Denızlı genç sanavılerını sureklı planlanan yönde gelıştırmelı YıllardırTurk avdını "Clkc planlaması, bolge planlaması. nazım planlar ulkemiz için yaşamsal onemde" demektedır. 1960 yılından bu yana adeta çığlık çıglıgadır Ancak hıçbır cıddı etkısı oîduğu soylene- mez Bununla bırlıkte Turk aydını her za- man onur duvduğu "Devlet Planlama Ku- rumur 'nu ulke gundemıne getırmış kurul- masını ve ışlerlık kazanmasını saglamıştır "De\let Planlama"; özellıkle ulkenın ekonomısmde behrieyıcı, yonlendıncı, say- gınbırkurumolmuştur Sanayı enerjı ula- şım, tanm sektörlennın polıtıkalannın olu- şumunda, ust duzey plancı. araştırmacı kadrolannvetışmesındeanakurumdur Bu- tun yıpratıcı çabalara karşı başarısı engel- lenememıştır Tarıh buna tanıktır Şımdı yıne a>dınların yıllarca once gun- deme getırdıklen "Milli Fiziki Planlama L'stKurulurl nun kuruluşu yaşamsal onem- de soz konusudur Yıtınlmış nıce yıllara karşın "Dolet Planlama"nın engın dene- >ımlerınden yararlanarak bu kurul kurul- malıdır Sıvasal ıradeye kararzemını hazır- layan baglayıcı yetkılerle ve sorumluluklar- ladonatılmalı 21 yuzyıldaTurkıye'nınfı- zıksel gelışımı, ulke planlamasından bölge planlamaya kadar bu kurumun sorumlulu- guna bırakılmalı Bu yenı kuruma emanet edılmelı Hıç kuşkusuz böylesıne bır or- gutlenmeyı, dısıplını çıkarlanna aykın go- ren güç odakları, karanlık şer yuvalan her türlu entnkaya gınşeceklerdır Engellemek ıçın maddı varlıklannı kullanacaklardır Sonuçta venlecek mucadelenın başanlı ya da başarısız oluşu ulkenın gelecegı ıçın "kaos" ya da "uygartak" demek olacaktır (1) Bırleşmış Mılletleı veıılenne gore 'Az gelışmış ülkelerde kentlerde \aşa\an toplam nufus 1950 lı ullarda 285 mıhon ıken 1990 lı\ ıllarda bu sa\ ı bu mılvaı uç \uz seksen beş mıhon. 2010 \ıhnda 2 7 nnhaı cnatında olacak Gelışen ulkeler- de 1950 \ihnda bu ulkelerdekı nufusun vuzde 17 st kentlerde \aşaıken bu oıan 1990 da ıkı katına. vuzde 34 e ulaşacak 2025 te ıse vuzde 60 dolavında olacaktıı Gelışmış ülkelerde 1990'da 867 mıhon kentte \aşaıken 2010 \ılında \alnızca bu mıhar olacak. TC tş Bankası Ya\ını Z. Brezezinski (2) Anadolu da kışı başına gelıı ortala- raan 5005 (L'SA) Istanbul da kışı başına gelır ortalaması 10 000-12 OOOSfUSA) Böyle de Dövülmez ki! -^r -^f aberlen • • ızlıvoruz 1 1 TVlerden ^^™^B Aman • • Allahım bu ^^L. ~^L- görûntüler Ankara'nın gobegınden' Saçlanndan yakalanan kızların verlerde suruklenmebi >etmıyormuş gıbı tekmeler, coplar Elındekı copu ogrencının kafasına ındıren polısın genlışını ve tum gucu ıle v uruşunu ızlerken gözlenmden yaşlar boşanıyor Türk polısi Turk oğrencısı mı bunlar 7 Gerçekten oyle mı acaba 0 Turk Turke bo> le davranır mı 9 Polıstekı bu dov me hırsı Olayları ızleven bır yabancıya bunu nasıl anlataılırsınız 9 Tekmeler Coplar Zehırlı gazlar kı, atanlar da zehırlendığı ıçın hastanelık oluyor Neler oluyor beyler 9 Evet. Sayın Mesut Yılmaz! Vaşar Kemal'ın mahkumıyetmden, öğretmenîenn döv ülmesınden uzüntu duyduğunuzu ve özûr dıledığınızı açıklamıştınız Bu davranışınız ıle de bır hayli artı puan toplamıştınız Ne kı. sozlennızın tınısı kulağımızdayken oğrencıler, gorevını yapmaya çalışan gazetecıler dov uluyor, coplanıyor. tekmelenıyor. Başbakanlık bınasına, bırkaç kılometre mesafede "Guvenlik guçleri görevlerini vaparken istenmeven sonuçlar doğabilivor. Bunlan ûzüntü ile karşıladığımı tekrar sövluvorum. Ama, bana göre bu olavın ortava çıkan biitun sonuçlannın sorumlusu. bu vasadışı e>lemı vapan sozde (!) oğrencılerdır. F.ğer. polisin janlış vaptığı basın mensuplan varsa, onlardan, çıkar hükümet adına oziir dilerim." Basın mensuplanna yanlış yapılmışsa ozur dıleyeceksınız, öğrencılere yanlış yapılmışsa ne yapacaksınız 9 "tçlerinde sözde öğrenciler (öğrencı olmavan kışkırtıcılar) \ardı; bu > üzden tekmelenen, coplanan. saçlanndan tutularak verlerde suruklenen gerçek öğrenciler kaderierine küssün" mu, dıyeceksınız 9 O copların ınışını. tekmelenn vuruluşunu ve yerlerde suruklenışı ızlememış olduğunuzu sanmıyorum Onlardan bınsı, hanı şu geçenlerde Avrupa'da gozune top çarpan oğlunuz olsaydı yıne böyle mı duşunurdunuz 9 Saadettin Malkoç ' PENCERE Osmanlı BankasıDoğuş Holdıng, Osmanlı Bankası'nı satın aldı, boy- lece banka Turkleştı Osmanlı Bankası, 19'uncu yuzyılda kurulduğun- dan, Osmanlı Imparatorluğu'nun çokuş surecını gun gun yaşamıştır Bankanın tarıhçesı bır ıbret dersı gıbı • Geçen yuzyılda Turkler bankacılığın B'sını bılmı- yorlardı, Galata'da gaynmuslım sarraflar vardı, ama, koskoca ulkede bankayı ara kı bulasın Kırım Savaşı'ndan sonra Avrupa'dan borç alabıl- mek yolunda banka gereğı ortaya çıktı, ustelık kâğrt para basacak bır "merkez bankası" da yoktu Ingılız-Fransız ortaklığı olarak kurulan Osmanlı Ban- kası'na 1863'te para basma yetkısı verıldı Merkez bankacılığı ıle burjuva egemenlığının pekış- mesı tarıhte eşzamanlı sayılabılır Batı'da sermaye bınkımı devlet dışında yoğunlaşmıştı Krallar devlet harcamalarında sıkıntı çektıkçe bankalardan borç para almaya başladılar, kımısı de dara duşunce ban- ka kasalarına eî koydu, oysa bankalardakı paralar yurttaşlanndı Bu durumda kışının para guvencelerı- nı sağlamak ıçın, para basmak yetkısı ozerk merkez bankalarına bağlandı Ingıltere'de Fransa'da, Almanya'da vb ülkelerde merkez bankalan ulusaldı Turkıye'de ıse ulusal burjuvazı gelışmedığınden, ozel bankalar da yoktu, para basma yetkısı Ingılız- Fransız ortaklığı Osmanlı Bankası na verıldı, ama Bı- nncı Dunya Savaşı Osmanlı Devletı ıle Ingılızler ve Fransızlar arasında çıktığından gulunç bır duruma duştuk Osmanlı Bankası yonetımı Pans ve Lond- ra'dan emır alıyordu, Mutareke ve Ulusal Kurtuluş Savaşı surecınde de bu çelışkı surdu . • Pekı, sonra ne oldu? Koca Mustafa Kemal1 Ulusal Merkez Bankası'nı kurmak da Ataturk'un gerçekleştırdığı bır ıştır 29 Ekım 1923'te Turkıye Cumhunyetı, baştan so- na yanmış yıkılmış telef olmuş, beş parasız bır ulke- yı Osmanlıdan mıras alıyordu Osmanlı Bankası'nın Babıâlı ıle ımzaladığı "ımtı- yaz" anlaşması, 1925'te sona enyordu 1924'te yenı bır anlaşma ımzalandı, Osmanlı Ban- kası Ankara hukumetıne 5 mılyon, Zıraat Bankası'na 2 mılyon lıra kredı açtı, Avrupa'da ve ulkedekı çeşıt- lı dırenışlere karşın, Ataturk 1930'da Turkıye Cumhu- rıyet Merkez Bankası'nı kuracaktı Perde ındı, komedı bıttı Mustafa Kemal, Çanakkale'de Ingılız ve Fransız'la savaşırken Istanbul'da devletın merkez bankası In- gılız ve Fransızın elındeydı, 16 Mart 1920'de, Ingılız'le Fransız Istanbul'u ışgal ettıkten sonra da Osmanlı Bankası'na uğrayıp mudurierle bır çay ıçmışler mıy- dı? Turkler bankacılığı da cumhurıyette oğrendıler, kı- mılerı hoşlanmayacak ama vurgulamak zorundayım Ataturk cumhunyetınde oğrendıler Bankacılığı oğrenmeyen toplumun demokrası ya- MArkası 19. Sayfada SIIK 12 kışılık y«met takımı yıkama kapasıtesı Saynpcogram Uçfarkksıda yıkama SutaBMamnyttı TBgah aAm yorteştunebılme rasnnnaz ÇBMC ttian ve ırukrofiltre Sesstz çaltsma 12 bştlıkvemektakım! yıkama kapasıtes- 4 ayrı progranı 9Ü fattiı Su îaşma emnîyetı Tezgah aftma verieştır tebdme Paslanmaz çelık kazan Sesstz çaiışma